Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
kartabai munai gas ken
| 14.9
а-суретті қара). Мұздардың қарқынды жылжулары салдарынан, мұз басу алаңы пайда болады, уақыт өте оның көлемі үлкейеді. Арал маңындағы тереңдік 20 м дейін болған кезде мұз басу алаңы топыраққа басылады және арал маңындағы мұздың бұзылуы мұз басу алаңымен сәйкес келеді, сонда 0,2-1МН/пог.м шама- лас жүктемелер пайда болады ( 14.9 б-суретті қара). Уақыт өте келе, жылжымалы мұздың қалыңдығы ұлғаяды, мұздың мұз басу алаңымен өзара әсерлесу зонасында түрлі пішінді бұзылыстар жүреді, біртіндеп мұз қалыңдығы үлкейеді, жүктеме де артады ( 14.9 в-суретті қара). Теріс температуралардың әсерінен су деңгейі зонасында мұз басу алаңының орта бөлігі қатады, сол себепті аралмен бірігетін қуатты қорғаныс тосқауылы пайда болады. Арал периметрінің бекіту типі мұз жүктемесінің шамасына ешбір әсерін тигізбейді ( 14.9 г-суретті қара). 381 14.9-сурет. Мұздың жасанды аралмен өзара әсерінің сызбасы: а – тегіс жұқа мұздың еңісті жермен өзара әсері, мұз майысудан қирап бұзылады; б – еңісті жерде сеңді мұз шоғырының алаңы пайда болады, ол түбіне қарай отырып, мұз сеңді мұз шоғырының алаңының әсерінен қирап бұзылады; в – сеңді мұз шоғыры алаңының ортаңғы бөлігінің шоғырлануы (мұздап қатуы) орын алады; г – есептік қалыңдықтағы мұз сеңді мұз шоғырының алаңымен өзара әсерге түседі Табиғи және жасанды аралдардың мұз бұзылу үдерісін қадағалау мен зертханалық зерттеулер жасанды аралдарға ұқсас, үлкен диаметрлі тосқауылдарға мұз жүктемелерін анықтауға арналған стохастикалық модельді жасауға мүмкіндік берді. Бұл модельді қолданған кезде, мұз алаңы мен кең тосқауылдың әсерлесу шекарасында мұз әрқалай бұзылады; бір аймақтарда – иілімнен, басқаларында – уату мен сығылудан, т.б. Нәтижесінде, жалпы мұз жүктемесі тар тосқауылға қарағанда айтарлықтай аз екені анықталды. Басқа да, әсіресе Бофорт теңізіндегі Тарсьют пен Ханс табиғи аралдарына жүргізілген зерттеулер жүктемелерді анықтауда бұл әдістің дұрыстығын айғақтайды. Мұз жүктемелерінің кең цилиндрлік құрылымына әсер етуін анықтау әдісі алғаш рет ұсынылған. Бұл әдістің негізгі ойы мынада. Мұзбен әсерлесетін құрылым шеңберінің бөлігі бөліктерге бөлінеді, сонда жергілікті жүктеме әртүрлі болуы мүмкін және ол жапсарлас бөліктерден тәуелсіз. Есептелетін бөліктің өлшемдері мұз қозғалысының жылдамдығына байла- нысты және өрнекке сәйкес: в i = αh i , (14.2) 382 мұндағы: α – мұз дрейфінің жоғары және төмен жылдамдықтары V үшін, сәйкесінше 1 мен 3 аралықта өзгеретін коэффициент, ал h i – мұз қалыңдығы. Мұз дрейфінің жылдамдығы: V i = Vcosβ (14.3) мұндағы: β i – мұз қозғалысының бағыты мен радиусы арасындағы бұрыш. Құрылымға әсер ететін жалпы мұз жүктемесі кездейсоқ шама болып табылады, ал мұз алаңының құрылыммен әсерлесуі – кездейсоқ үдеріс. Мұздың құрылыммен әсерлесудің әрбір бөлігінде, мұз жүктемесі уақыт бойынша максималдан F i.max минималға F i.min дейін азаюы мүмкін, сонда өзгеріс заңы мына түрде: F i.max = ψ F i.min (14.4) Мұндағы: ψ – жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|