Жалпы синаттамасы: ерін (ерін -ерін ді),
тоғы сы ңқы , қатаң, ілгерінді (жіңіш ке), еріндік
дауыссыз дыбыс.
Т дауыссыз дыбысының үндесім түрлері Жуан езулік т ү р і: АТ, ТЫ С т.б.
(17-1 -сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
жымдаса тоғысады (1-1), жасалу орнына қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады
(8), тілдің ж аты сы н а қарай кей ін ді; дауыс
желбезегі тербелмейді (5-4), желбезек қатысына
қарай тербеліссіз (қатаң); ерін жазылып (езу
тартып) барып (1-3) жасалады, ерін қаты сы на
қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
ны қ тоғы сады , тоғы сы м күш іне қарай ны қ
тоғы сы ңқы ; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей
қуысты дыбыс болып табылады.
1 6 - 4 - с у р е т . П , Б , М жініш ке еріндік з үндесім дауы ссы здары ны ң м оделі (үлгісі) 4 Естілімі: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к тің
тоғы сы м ы күшті леппен аяқталады, тоғы сым
бітіміне қарай күш ті лепті; дауы ссы з шуыл
дыбысталады, үн қатысына қарай қатаң; әуез
қаты сы на қарай жуан және езу әуезді дыбыс
болып табылады.
Т жуан езулік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: тіл ұшы, тоғы сы ң қы ,
кейінді, тербеліссіз (қатаң), езулік дауыссы з
дыбыс.
Айтылым белгілері: н ы қтоғы сы ң қы , көмей
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: күшті лепті, қатаң (шуыл),
жуан, езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұшы, тоғы сы ңқы ,
қатаң, кейінді (жуан), езулік дауыссыз дыбыс.
Жіңішке езулік түрі: ЕТ, ТІС т.б.
(17-2- сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
жымдаса тоғы сады (1 -1), жасалу орны на қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады
(6), тілдің ж аты сы на қарай ілгерінді; дауыс
желбезегі тербелмейді (5-4), желбезек қатысына
қарай тербеліссіз (қатаң); еріп жазылып (езу
тартып) барып (1-3) жасалады, ерін қатысына
қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
н ы қ тоғы сады , тоғы сы м күш іне қарай ны қ
тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы
үлкейеді, үстеме жасалым орны на қарай ауыз-
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стілім і: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
тоғы сы м ы күшті леппен аяқталады, тоғы сым
бітіміне қарай күшті лепті; дауы ссы з шуыл
дыбысталады, үн қатысына қарай қатаң; әуез
қатысына қарай жіңішке және езу әуенді дыбыс
болып табылады.
