МеН өз БАЛАЛАРЫМНЫҢ әДеТТеГІДей

45
«Жетістік тарихы» кітабы
де, «Женя, сен оны біздің балабақшаға алып келсейші», - деді. Сол 
сәтте оның айтқаны менде реніштен басқа ештеңе туғызбады.
1,5 жаста мен көндім де, қызымды ЛОР дәрігерге апардым. Дәрі-
гер «Сен не ойлап таптың, бала әлі кішкентай, 2 жасқа толғанда алып 
кел», - деді. Ал енді жарты жылдан соң келгенімізде «Мен долбарлы 
құлақ мүкістігін қоямын, байқаймыз», - деді. Таныстарым логопедтің 
кеңесіне жүгін деп ақыл айтты. Логопед әдеттегі балабақшаға жолда-
ма берді, арнаулы балабақшаның бізге керегі жоқ деп тапты. Біз бір 
жылдай әдеттегі балабақшаға барып жүрдік, ал содан кейін балабақ-
шаның директоры маған «Сендер біздің балабақшаға әлі 10 жыл бол-
са да келе берулеріңе болады. Бірақ қыз естімейді. Оған арнаулы топ 
керек», - деді. 
Біз мүгедектікті рәсімдеп, қалалық ПМПК тарапынан 51-ші бала-
бақшаның  есту  қабілеті  бұзылған  балаларға  арналған  тобына  жол-
дама алдық. Онда Құдайдың құты қонған тәрбиешілер – Кучук  Вера 
Николаевна, Прокопьева Наталья Ивановна және, әрине, Ознобихина 
Ольга  Владимировна  жұмыс  істеді.  Алғашқы  күннен-ақ  Настя  онда 
өзін үйреншікті ортасындағыдай сезінді, оны тәрбиешілер де, бала-
лар  да  ұғады,  ол  да  бәрін  ұғады,  тек  балаларды  ата-аналары  алып 
кетіп, енді өзі ойнайтын ешкім қалмағаннан кейін ғана  үйге баратын. 
Содан кейін балабақшаны есту қабілеті нашар балаларға арналған 
интернатпен біріктірді (оның ресми атауы – есту қабілеті бұзылған ба-
лаларға арналған № 1 арнайы жалпы білім беретін мектеп-интернат), 
сонда Настя дайындық сыныбына барды.  
Настямен бастан өткен тәжірибе Данилдың да есту қабілетінің про-
блемалары бар екенін ертерек байқауға көмектесті. Екеуінің де диа-
гнозы – туа біткен құлақтың 4-ші дәрежелі нейросенсорлық мүкістігі 
(тұқым қуалаудан ауырламаған және протез салуға жатпайды). Бірақ 
мен, кез келген ана секілді, жақсылыққа сенгім келді. Мен тап сол қа-
темді қайталадым – ұлымды әдеттегі балабақшаға бердім, бірақ бір 
айдан соң қызым оқып жүрген интернатқа ауыстырдым. Мен өзім де 
интернатқа жұмысқа орналасуға талпынып көрдім – кім болып орна-
лассам да бәрібір еді, тек балаларға жақын болсам болды, бірақ мені 
алмады, бос орындар жоқ еді.
Мен өз балаларыммен сөйлесе алмаймын деген ойдың өзінен жа-
ным түршігетін. Біз анам екеуміз құрбылар секілдіміз, мен оған бәрін 
айтып беруіме болатынына, оның тыңдап, түсінетініне және ақылын 
айтатынына үйренгенмін. Ал менің балаларымның мен үшін жабық 
өз әлемі бар. Мен сабама түстім де, балалар өздерін баршасы секілді, 

46
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
тіпті одан да жақсы сезінуі үшін, олардың БАҚЫТТЫ болуы үшін қо-
лымнан келгеннің бәрін жасауға бел будым. 
Менің  өмірімдегі  маңызды  сәт  керең  әйелдер  Еленамен  және 
Гульбаршынмен  таныстық  болды.  Бұл  былай  болды.  Менің  Настям 
аулада қыдырып жүрген кезде мен оны терезеден бағатынмын, Да-
нечка  әлі  кішкентай  болатын.  Бір  күні  мен  оның  қасынан  екі  керең 
әйелді көрдім (олар көрші үйде тұратын), олар мені көріп, маған қол 
бұлғап, аулаға шық деп шақырды. Маған сұрақтарын жаудырды: мен 
кіммін, қайданмын, неліктен менің қызым естімейді? Әңгіме әрине, 
қолапайсыз  болды,  оларды  әрең  дегенде  ұқтым.  Бірақ  осы  жас  әй-
елдер  менің  күйінішімді,  Настямен  проблемаларымды  өте  жақын 
қабылдады, олар маған менің олардан тәжірибем әлі аз ымдармен 
түсінісуге көмектесті. Гульбаршын мені өзінің сурдоаудармашысы Ай-
нұр Исинамен таныстырды, кейіннен Айнұр менің ең жақын құрбыма 
және көмекшіме айналды.
Мен  ымдар  тілін  жаттауды  ұйғарудан  бастадым.  Айнұр  жұмыс 
істейтін кереңдер қоғамында маған сурдоаудармашылардың курсы-
на жазылуға кеңес берді. 2007 жылдың басында курстарды бітірдім, 
содан кейін кереңдер қоғамында практикада болдым. Сол жылы тағы 
республикалық курстарды бітірдім. Содан бері мен аяғыма нық тұрға-
нымды сездім.
Ата-аналары керең болғанда керең балалардың интеллекті құлағы 
еститін  ата-аналар  бар  отбасыларға  қарағанда  жоғары  екені  бай-
қалған.  Өйткені  құлағы  еститін  ата-аналар  өздерінің  балаларымен 
олардың тілінде сөйлесе алмайды. Нәтижесінде балалар толыққанды 
жетілмейді, олар ата-анасынан алыстайды. Біздің интернатта сөйлеу 
режимі, біз балаларды сөйлеуге, ерінді оқуға үйретеміз. Ымдардың 
тілі онша қошталмайды. Бірақ ымдардың тілі кереңдер үшін ана тілі, 
мен керең баланы өзінің ана тілінде араласу мүмкіндігінен айыруға 
болмайды  деп санаймын. Керең бала өзімен көрші  тұратын құлағы 
еститін досына бармайды, ол одан да қаланың екінші шетіндегі ке-
реңмен араласу үшін көлікпен барады, өйткені оларға бірге қызығы-
рақ, сөйлесу оңай, олар бірін бірі еш қиындықсыз ұғады.
Ымдардың тілін үйренген соң, мен өз балаларыммен тек тұрмы-
стық  тақырыптарға  ғана  сөйлесумен  тынбаймын,  біз  фильмдерді, 
жаңалықтарды талқылаймыз, сырласа да аламыз. Бір жаманы, біздің 
жағдайымызда балаларда сөйлеу машығын дамытуға стимул жоқ.
2008  жылы  күйеуім  отбасын  тастап  кетті.  Оған  дейін  біз  екеуміз 
балалардың  болашағы  жайында  сөйлесіп,  жоспарлар  құратынбыз, 

47
«Жетістік тарихы» кітабы
қызымыз тігінші, ал ұлымыз – балташы болады, сонда біз біраз жиһаз 
жасай алатын боламыз деп жорамалдайтынбыз. Ал енді мен екі ба-
ламен,  олардың  проблемаларымен  жалғыз  қалдым.  Мүмкін,  мен 
болған жағдайға әлі ұзақ қайғыратын ба едім, бірақ сол сәтте құрбым 
Айнұр Педагогикалық институтқа дефектология мамандығы бойынша 
оқуға түсуді ұсынды. Менің оқуымды күйеуімнің тәтесі төледі, ол үшін 
оған  көп  рақмет.  Ол  балаларда  оларды  қамтамасыз  ете  алатындай 
білімді анасы болуға тиіс деді. Менің алғашқы білімім – мектепке дей-
інгі педагог. Тәтем балабақшада әдістемеші болып жұмыс істеді, және 
мен әрқашан тәрбиеші болуды армандайтынмын. Мектепті бітірген-
нен   кейін 93-ші балабақшаға күтуші болып жұмыс істеуге келдім, бір 
жылдан соң педагогикалық колледждің сырттан оқитын бөлімшесіне 
түстім, ал декретке кеткен уақытта, балабақша жабылып қалды. Со-
дан кейін мамандығымнан бөлек радиосервисте жұмыс істеуге тура 
келді.
Күйеуімнің кетіп қалғанын еңсеруге маған тағы бір адам көмекте-
сті. Ол – оның әжесі. Ол маған Жаңа өсиетті әкеліп берді. Содан бері 
мен оны ылғи да кешке оқимын, ал таңертең жаңа күшпен тұрамын. 
Жұмысқа баратын жолда бір жерде қырқылған қарағаш бар, оның қа-
сынан өткенде мен әрдайым оны қолыммен сипаймын, бұл орайда 
«Отче  Наш»  дұғасын  оқимын  және  жапырақтардың  кедір-бұдырын 
сипалап,  өзімнің  өмір  сүретінімді,  тірі  екенімді  сезінемін.  Мен  күн 
сайын  Құдайға  менде  бәрінің  бары  үшін  рақметімді  айтамын.  Мен 
енді басқаша ойлаймын және өмір сүремін. Құдай бірдеңені алса, ор-
нына міндетті түрде басқа бір нәрсе береді. Енді менің сүйікті жұмы-
сым және өзіме деген сенімділігім бар.
Жоғарғы оқу орнын бітіретін сәтке қарай интернаттың басшылығы 
ауысып,  жаңа  жұмыс  орындары  пайда  болды  да,  мені  тәрбиешінің 
қызметіне  қабылдады.  Одан  бері  бес  жыл  өтіп  кетті.  Бұл  уақыттың 
ішінде менің мүгедек балаларға деген көзқарасым өзгерді. Олар кіш-
кентай кезінде ата-аналарының қорғанында, ал ата-анасы жоқ болған 
уақытта,  қорғайтын  ешкім  болмайды.  Қоғам  бұл  проблеманы  түбе-
гейлі шешпейді. Олар өмір бойы бала болып қалады. Демек, ата-ана-
лардың міндеті – өздерінің балаларын ересек өмірге ата-аналарының 
көмегінсіз  жүруге  үйрету!  Ал  ол  үшін  оларда  балалық  шақтарынан 
бастап ең жақын  туған жандармен тығыз байланысы болуға тиіс. 
Ата-аналардың бәрі бірдей мұны түсіне бермейді. Көбісі балала-
рын интернаттан тек демалыс күндері алып кетеді, бірақ балалармен 
мүлдем шаруасы жоқтары да бар. Өздері үйлеріне барғысы келмейтін 

48
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
біраз бала бар, оларға интернатта болған жақсы. Сонда мен ата-ана-
ларына былай деп сұрақ қоямын: «Сіздер ұлыңыз немесе қызыңыз 
үйге неліктен барғысы келмейді деп ойландыңыздар ма? Сіздер өз 
балаларыңызбен  байланысты  жоғалтасыз  ғой,  жіп  үзілсе  не  істей-
сіздер? Егер бала сіздерге керек болмаса, онда ол кімге керек? Кез 
келген  балаға,  оның  үстіне  денсаулығы  нашар  балаға  көңіл  бөлу, 
қамқорлық жасау, аялау қажет». Кейбір ата-аналар басқаша шектен 
шығады – шамадан тыс қамқорлыққа беріледі. Ондайларға мен бала-
ның онсыз да мүгедек екенін, одан екі есе мүгедек, мүлдем дәрменсіз 
адамды жасаудың керегі жоғын түсіндіремін. Ол тек естімейді, сіздер 
оның құлағы болуға тиіссіздер. Оның мүмкіндіктерін дамыту керек».
Мүгедек  балалар  дербестік,  жауапкершілік,  тәртіп  дегеннің  не 
екенін білуге және түсінуге тиіс. Отбасы да, мектеп те осы бағытта жұ-
мыс істеуге тиіс. Ата-аналардың педагогикалық мәдениетін көтеру, пси-
хологиялық көмек – жұмыстың бөлек әрі өте маңызды бағыты. Өкініш-
ке қарай, ол барша жерде жүргізіле бермейді. Бір жыл бұрын тәрбиеші 
Балқыз  Назымбекқызы  Дандыбаевамен  бірлесіп,  ата-аналарға  ар-
налған  «Отбасы  құндылықтары»  атты  клубтың  бағдарламасын  әзір-
ледік. Жылдың барысында ата-аналарға, ата-аналар мен балаларға қа-
тар арналған іс-шаралар өткізді. Бұл кездесулерде ата-аналар өздерінің 
балалары жайында, олардың мүмкіндіктері, әуестіктері, дарындары 
туралы көп нәрсені естіп біледі. Балалар өз ата-аналарынан өз отба-
сыларының дәстүрлері, отбасы мерекелері жайында естіп біледі. Бір-
лескен  сынып  сағаттары  ата-аналарға  өмірдің  түрлі  салаларындағы 
өздерінің тәжірибесін балалармен ортаға салуға көмектеседі. Ондай 
іс-шаралар ата-аналар мен балаларды жұмылдырады. Ата-аналар ба-
лаларды түсінуге және оларды қаз қалпында қабылдауға және оларға 
жетілуге көмектесуге үйренеді. Біз жаңа оқу жылында Клубтың жұмы-
сын міндетті түрде жалғастырамыз. 
Ал, өз балаларыма келетін болсақ, Настя – есту қабілеті бұзылған бала-
лардың арасындағы халықаралық, республикалық, облыстық, қалалық 
балалар шығармашылығы байқауының қатысушысы және дипломанты, 
тек кереңдердің ғана емес, құлағы еститіндердің де арасында достары 
бар. Былтыр ол мектепті бітірді. Бүкіл сыныппен бірге  Бизнес колледжі-
не «Ақпараттық жүйелер» мамандығына оқуға түсті. Топта балалармен 
сурдоаудармашы жұмыс істейді. Бір ғана «бірақ» - біздің балаларымыз 
білімді толық көлемде алуы үшін ондай маманға тәжірибе қажет.
Мен  ШДМ  бар  балаларға  кәсіптік  білім  беру  бойынша  жаңа 
тәсілдемелер  мен  бағдарламаларды  әзірлеу  керек  деп  ойлаймын. 

49
«Жетістік тарихы» кітабы
Қашықтан оқыту проблеманың шешімі болуы мүмкін. 
Данечка мектеп-интернатта 5-ші сыныпта оқиды, қалалық № 2 Ба-
лалардың көркемдік мектебінде 4-ші сыныпқа барып жүр,  Ол да сон-
дай-ақ ШДМ бар балалардың арасындағы халықаралық, республика-
лық,  облыстық,  қалалық  балалар  шығармашылығы  байқауларының 
қатысушысы  және  дипломанты.  Оның  педагогы  Владимир    Ивано-
вич Ефремов 2013 жылы ұлымның және басқа оқушылардың сурет-
терін Астанаға жіберді, ал қазір олар Мәскеу маңындағы «Дыбыстар 
кемпірқосағы» көрмесінде. Әрине, оның велосипед тебудің орнына 
шығармашылықпен  айналысуы үшін оны «желкелеп отыру» керек. 
Бала шағымда мен де көркемдік мектебінде оқығанмын және қазір, 
оған үлгі көрсету үшін, ЕШКО сурет салу бойынша қашықтан курсты 
зерделеудемін.
Данил  –  кішкентай  еркек.  Күйеуім  кетіп  қалған  уақытта  ол  бес 
жаста болатын, бірақ ұлым атасымен, менің әкеммен жақсы араласты. 
Онымен  бірге  ылғи  да  гаражда  жүретін,  атасы  оны  құрал-сайман-
ды пайдалануға үйретті. 8 жасынан бастап ұлым дербестігін таныта 
бастады. Оның  жақсы көретін сөзі – «мен өзім». Атасы енді жоқ, бірақ 
Даня оны жиі еске алады және бәрін де ол сияқты істеуге тырысады: 
«Немене отырсыңдар, атам баяғыда бақшаны қазып тастар еді …»
Оның хоббиі бар – Legо конструкторын құрастыру. Әрі ол көптен 
бері сұлбаларды пайдаланбайды, өзінің қиялын басшылыққа алады, 
төл жоспарламасы мен дизайны бар үйлерді тұрғызады.
Бірнеше  жыл  бұрын  мен  екінші  рет  күйеуге  шықтым.  Балалар 
Славаны жақсы қабылдады. Настя кейде онымен ақылдасады, оның 
пікірін сұрайды, олар әлдебір оқиғаларды жиі талқылайды (сөйлесу 
сәл қиындау, бірақ Слава тырысуда, дактильді және бірақ тұрмыстық 
ымдарды біледі), ал Данил Славамен бірге гаражда және үйде еркек-
тердің шаруасымен айналысады. 2013 жылы біз «Әртүрлі, бірақ бір-
дей» республикалық байқауға қатысып, «Ең тату-тәтті отбасы» номи-
нациясында I- орын алдық.
Өмір жалғасуда…  Енді өз тәжірибеме қарап, басқа ата-аналарға 
айта  аламын:  ешқашанда  түңілмеңіздер!  Сіздер  баланы  қаз  қал-
пында  неғұрлым  тезірек  қабылдасаңыздар,  эмоциялардан  нақты 
қадамдарға  соғұрлым  жылдам  көшесіздер,  демек,  оған  әлдеқайда 
жылдам әрі сапалы көмек көрсете аласыздар. 

50
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
БАСЫҢДЫ ТІК ҰСТАп өМІР СүРУ
Иван Мармалиди түсірген фотосурет
 
Егоровтар отбасы Рудныйда тұрады. Мамасы – 
Елена Анатольевна, білімі жағынан құрылысшы-инженер, қазір 
«Мир без границ» Қоғамдық қорына басшылық етеді, папасы - 
Владимир Петрович – кен инженері. Ұлдары Алеша 2006 жылы 
туған. Қазір ол арнайы мектепте дара оқуда жүр. Өз отбасы 
жайында Елена Анатольевна Егорова әңгімелейді.
Лешада – эпилепсия, Вест синдромы. Бұл эпилепсияның қатерлі ауыр 
нысаны.  Ауру  туа  бітпеген.  Алғашқы  нышандары  бір  жарым  жасында 
пайда болды, ұлымыз мелшиіп қалатын, ал біз не істерімізді, кімге жү-
гінерімізді білмедік. Сол жылы диагноз қойылды. Ұлымызда тәулігіне 50 
- 100 ретке дейін ұстамалар болды. Олардан ми қатты зардап шегеді. Ау-
рудың дамуына қарай Лешаны ақыл-ойдың терең кемістігі күтіп тұрды.
Диагнозға алғашқы реакция – ступор, сене алмау. Бір жас үш айында 
невропатолог ОЖЖ перинаталдық бұзылушылығы диагнозын алып та-
стады, ал бір жас бес айында эпилепсияны қойды!?

51
«Жетістік тарихы» кітабы
Дәрігерлер неліктен өздерін олай ұстайтындарын білмеймін: үрей-
лене қарайды, басқа мамандарға сілтейді – анда барып көріңіз, мын-
да барыңыз. Өздеріне жауапкершілік қабылдағысы келмейді. Тиімсіз 
ем тағайындап, оны ұстануды талап етті. Жарты жылдай тырысқаққа 
қарсы препаратта отырдық, оның көмегі болмады, бірақ ешкімнің де 
оны ауыстыруға батылы жетпеді.
Біз де проблеманың деңгейін ұқпадық. Біз тіпті ақыл-ойдың кемістігі 
дегеннің не екенін де білмедік. Ұлымыз бір жарым жасында көп нәрсені 
білетін, жас шамасына сәйкес жетіліп келе жатты, ал бір айдың ішінде 
бәрі де жоқ болды … Жан түршігерлік жағдай, еске алудың өзі қорқы-
нышты!
Мұның  бәрі  орын  алған  уақытта,  мен  қызыма  жүктіліктің  сегізінші 
айында  болдым,  сондықтан  ұлымызды  қайда  болсын  тексеруге  апару 
мүмкін  болмады.  Мүмкіндік  туысымен,  Новосибирскіге  бардық.  Онда 
эпилептолог тиімді ем тағайындап, ақыл-ойдың кемістігі мен ұстамалар-
ды кетіреміз деп үміттендірді.
Қазір  ұстамаларды  басудың  сәті  түскеннен  бері  бес  жыл  өтіп  кетті, 
бала ептеп-ептеп қалпына келе жатыр. Дегенмен, әрине, ол өз жасы үшін 
жетілу нормасына әлі жеткен жоқ.
Алғашқы  жылы  медикаментоздық  емдеу  жүргізілді,  эпилепсиядан 
зақымдалған  миды  қалпына  келтіру  керек  болды.  Сонымен  қатар  Ле-
шаны дамыту жолын іздедік. Физиологиялық қажеттіліктерін бақылауға 
қайтадан үйреттік. Содан кейін мамандардың көмегімен өзіне өзі қыз-
мет көрсету машықтарымен жұмыс істедік. Сөйтіп, балалар нормасында 
бір жасына дейін меңгеретінді, ұлымыз үш-төрт жасында меңгерді.
  Ақпаратты  әр  жерден  аз-аздан  жинадық,  байқап  көрдік,  әлдебір 
нәрселерді түйсікпен жасадық. Маған әлеуметтік жұмыскер жақсы ақыл 
айтты: балада оның көретіні мен еститінінің арасында байланыс болуы 
үшін өзіңнің істеген істеріңнің барлығын айту керек және оны қарапайым 
тұрмыстық іс-қимылдарға үйрету керек. Қазір ол тоңазытқыштан тамақ 
алып, шүмекті аша алады, шырынды құяды, әжетхананы пайдалана ала-
ды. Біз олар жайында ойланбайтын көп нәрселер мен әрекеттер бар, ал 
Леша үшін ол жеңіс! Табыс! 
Кенжеміз Людмила 3 жасқа толған уақытта, оны балабақшаға бердік. 
Леша  4,5  жаста  еді.  Балабақшаның  меңгерушісі  біздің  жағдайымызға 
түсіне  қарап,    тәуекелге  барды,  ұлымызды  күннің  аяғында,  балақай-
лардың басым бөлігін үйлеріне алып кеткен уақытта топтағы балаларға 
әкеліп  тұруға  рұқсат  етті.  Ұлымызға  балалармен  араласу  қажет  еді,  ол 
жаңа  жағдаятқа  бой  үйретумен  болды.  Балалар  тобына  серуен  уақы-

52
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
тында  кіргізіп  көрдік,  бірден  сәті  түсе  қоймады:  Леша  айқайға  басып, 
ойыншықтарды шашты, балаларды итерді – эмоционалдық жүктемеге 
және алған әсерлеріне ие бола алмады. Бірақ мен шыдап, бұталардың 
арасында жасырындым да, оның балалардың ортасына қалай үйрене 
бастағанын бақыладым. Бұл ілгерілеу болды! Ол балаларға бой үйрете 
бастады,  араласуға үйреніп жатты! 
Содан  кейін  таңғы  астан  кейін  әкеліп,  түскі  асқа  дейін  қалдыратын 
болдық. Өзінің ауыр ақыл-ой кемістігі жағдайында Леша күнінің жарты-
сын балабақшада өткізетін. Біртіндеп памперстерді қойдық, әжетхананы 
пайдалануға үйреттік. 
Осындай кестеде ол балабақшаға 2 жыл барып жүрді, кейінірек онда 
түскі ас ішетін болды. Балалар оны киінуге, ойыншықтарды жинауға, су-
рет салуға үйретті. Біздің бәріміз жігерлендік, тіпті жергілікті газетте «Ба-
лалар – ең жақсы педагогтар» деген мақала жарияладық.
Хабары бар ата-аналар бізге түсіністікпен қарады. Инклюзивтік тәрби-
енің, инклюзивтік қоғамның мәні міне, осында!
Біздің жолымыздағы енді бір меже 2012 жылы «Радуга» мүгедек ба-
лалардың аналарының қоғамдық бірлестігінің (Қостанай қаласы) «Білім-
паз ата-ана = бақытты сәби» атты жобасына бенефициарлар ретінде қа-
тысу болды.  Ұйымның президенті Наталья Николаевна  Колосковамен 
таныстым. Ол мені «өрге тартты», сенімділікке ие болуға көмектесті. Мен 
әрдайым белсенді болатынмын. Сәбиімнен орын алған жағдай физика-
лық және психологиялық тұрғылы қалыптан тайдырды. Наталья Никола-
евна маған бізде, Рудныйда қоғамдық ұйым құруды ұсынды,  жұбайым 
Владимир  де  қолдады,  содан  жұмыс  қызып  кетті!  Пікірлестер  –  ұқсас 
проблемалары мен идеялары бар ата-аналар пайда болды. Өз балала-
рымыздың пайдасы үшін өзіміздің тарапымыздан белсенді іс-қимылдың 
қажеттілігін ұқтық және 2013 жылдың ақпан айында «Шекарасыз әлем» 
қоғамдық қорын тіркедік. «Бір біріңе қарай қадам» жобасын (шешімін 
таппаған проблемаларды анықтау, ата-аналарды анкеталау), содан кейін 
«Бірге өсеміз және жетілеміз!» жобасын (мүмкіндіктері шектеулі бала-
лар үшін жетілдіруші сабақтарды ұйымдастыру және ата-аналарға пси-
хологиялық көмек) жүзеге асыруға «Бота» ҚҚ грантын жеңіп алдық. Жо-
баның басты мақсаты – балаларды әлеуметтік оқшауланудан алып шығу, 
оларды жетілуге ынталандыру.
Бәрі сәтті қалыптасты. Біздің орталық үшін жақсы үй-жай табыл-
ды,  жалға  алудың  ақысын  төлеуге  келіскен  демеуші  пайда  болды. 
Гранттың қаражаттарына қажетті жабдық сатып алдық, балалардың 
қажеттіліктеріне орай мамандар мен әдістемелерді таңдадық. Қазір 

53
«Жетістік тарихы» кітабы
бізде екі психолог пен логопед жұмыс істейді. Орталықтың құрылға-
нына  бір  жыл  болған  жоқ,  бірақ  қазірдің  өзінде  менің  ұлымда  да, 
басқа  балақайлар  мен  олардың  ата-аналарында  көзге  көрінетіндей 
нәтижелер бар. Психомоторика сабақтарында қимылдардың ептілігі, 
координация жақсарады, логоритмика және музыкалық терапия эсте-
тикалық дамуға жәрдемдеседі, психолог ұсақ моториканы дамытуға 
арналған түрлі әдістемелерді пайдаланады.
Новосибирскдегі эпилептолог сөйлеу қабілеті ең соңғы болып қал-
пына келеді деді. Әрине, сырттан көмек болмаса, ол орындалмайды. 
Біздің  орталықтың  психологы  ұлымызда  санасыз  деңгейде  сөз  енді 
қалыптасты, ол сананың деңгейіне шығуы үшін, онымен үнемі шұғыл-
дану  керек дейді. Иппотерапияны, бассейнді байқап көрдік. Леша-
да шыдамдылық, ойынға әуестік пайда болды, ол түстер мен пішінді 
ажырата бастады.
Жобаның басында 30 шақты бала болған еді, бірақ кейбір ата-ана-
лар  «жарты  жолда  қалып  қойды».  Өйткені  олардан  тек  балаларды 
сабақтарға  әкелу  үшін  ғана  емес,  сонымен  қатар  олармен  айналы-
су үшін қосымша күш салу талап етіледі ғой. Ата-аналар сабақтарға 
қатысады, мамандар оларға нені және қалай істеу керектігі жөнінде 
кеңестер  береді.  Олардың  ол  кеңестерді  қаншалықты  ұстанатында-
ры өздеріне байланысты,  Балаларға олардың кішкентай кезінде дер 
кезінде көмек көрсету керек екенін, одан кейін уақыт оздырып  алған-
ның орнын толтырудың орайы келмейтінін бәрі бірдей ұға бермейді.
Жобаға  қазір  25  бала  мен  олардың  ата-аналары  белсенді  қаты-
суда. Ата-аналар араласу үшін сабақтардан кейін жиі қалады. Ондай 
араласу  оларға  өздерінің  күмәндарымен,  қуаныштарымен  бөлісу, 
өздерін түсінетін және демеуге дайын адамдардың бар екенін сезіну 
үшін қажет. Қостанайдан арнайы психологты шақырдық, ол ата-ана-
ларға арналған тренинг өткізді.
Мен  жобаға  тек  мүгедектігі  бар  балаларды  ғана  емес,  сонымен 
қатар дамуында анық ауытқу бар балаларды да қабылдадым. Көбі-
несе  ата-аналар  «бастарын  құмға  тығады»,  олардың  проблеманы 
көргісі келмейді, ал егер көрсе, онда балаға мүгедекті рәсімдемейді, 
ондай статустан әлдебір таңба секілді қорқады. Мен жобаның уақы-
тында біраз ата-ананың ұстанымдары өзгергеніне, 4 адам өздерінің 
сәбилеріне мүгедектік ресімдегеніне қуаныштымын. Бұл проблеманы 
еңсеруге қарай жасалған қадам, оның деңгейін ұғу және онымен жұ-
мыс істеуге әзірліктің көрсеткіші. Өйткені табыстың 70-90% көңіл-күй-
ге байланысты.

54
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
Мен жаратылысым жағынан «жауынгер» емеспін,  тек менің балам-
ның  және  басқа  балалардың  жетілуге  мүмкіндігі  болғанын  қалаймын. 
Егер біз бұл жобаны қолға алмасақ, аптасына 2 рет 2 сағатқа келіп тұра-
тын әлеуметтік жұмыскердің көмегінен басқа, оларда ешқандай мүмкін-
діктер болмас еді. 
Қазір біз мамандарды оқып-үйретуге бағытталған ұзақ уақыттық жо-
баның керек екенін түсіндік. Өйткені даму мүмкіндіктері шектеулі бала-
лар барған сайын көбейіп келеді, ал ондай шектеулермен жұмыс істей 
білетін мамандар жетіспейді.
Кейінге оралып, бүгінгі тәжірибемнің биігінен өткен жолға талдау жа-
сағанда, проблеманың шешіміне ата-аналардың ішкі дүниесінің жағдайы 
болысатынын көремін. Табысқа жету үшін баланы оның сол қалпында 
ҚАБЫЛДАУ және СҮЮ деген екі шарт керек, сонда балада бәрі де өзге-
реді.
Жақында Лешаға МРТ жасады, қорытындысы – миға зиян келмеген, 
жас шамасының нормасына сәйкес келеді, мидың функцияларына зиян 
келген. Яғни, орган зақымдалмаған, ол тек жұмыс істеуін доғарған. Құдай 
әлдененің (немесе әлдекімнің) өзгеруіне мүмкіндік берген уақытта со-
лай болады. Мен ұлымның «ерекше» емес, кәдімгідей балалық шағы 
болуына, коррекциялық мектептен әдеттегі мектепке ауысуға мүмкіндігі 
бар екеніне сенімдімін.
Әрине, негізгі жүк менің иығыма түсті. Бірақ күйеуімнің көмегінсіз 
мен, бәлкім, ештеңе бітіре алмас едім. Ол байсалды, жауапты, сенімді 
адам. Балалармен байланысы жақсы, олармен ойнай да алады, та-
мақтандырады да, және сабаққа немесе басқа бір жерге апара ала-
ды. Оны күні бойына балалармен қалдырып кете аламын, себебі қо-
лынан келетініне сенемін.  Кейбір әкелер үшін мұндай жүк шамадан 
тыс болып шығады. Ол «ерекше» балаларды тәрбиелеудің және жай 
ғана  олармен  бірге  өмір  сүрудің  негізгі  принциптерін  түсінеді  және 
тіпті басқа ата-аналарға жиі моральдық көмек көрсетеді. Ұлымызды 
қалпына келтіруге қатысты мәселелердің шешімін біз бірге қабылдай-
мыз және барлық қасірет пен ауыртпалықтарды да бірге өткереміз.
Балалардың азабы, ауруы көп нәрсеге үйретеді. Мен бұрын дүниеге 
және адамдарға сын көзбен, тәкаппар қарайтынмын, енді менің көзқара-
сым 180 градусқа өзгерді. Мен кезекте, автобуста «ерекше» бала оларға 
бөгет болған кезде бізге, балаларымызға кінәлап қарайтын адамдарды 
аяймын. Біздің ондай адамдарды мейірімді, қайырымды болуға, ал күн 
сайын  өздерінің  «ерекше»  балалары  үшін  ерлік  жасайтын  «ерекше» 
ата-аналарды, – басын биік ұстап өмір сүруге үйретуіміз қажет!

55
«Жетістік тарихы» кітабы

жүктеу/скачать 16,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: