Ббк 81. 2 С 84 Главный редактор

88 
 
Инсерт (шартты белгілері)  
 
V  
Егер, сіз өзіңіздің 
ойыңызбен сәйкес 
келеді десеңіз, не 
болмаса 
білеміндесеңіз;  
+ 
(қосу) егер, сіз 
өзіңізге бұл 
жаңалық десеңіз;)  
- 
-"(азайту), егер, сіз 
өзіңіздің білгеніңізбен 
сәйкес келеді десеңіз, 
не болмаса осы туралы 
білсеңіз;  
? 
Егер, сіз маған түсініксіз 
десеңіз, осы сұрақ бойынша 
толық мәлімет алғыңыз келсе 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ойлану мен оқуға арналған өзіндік белсенділік жүйесінің белгісі:    
    " V " – білдім 
    " + " –жаңа 
    " - " – басқаша ойладым 
    " ? " – түсінбедім, сұрағым бар. 
Неліктен «6 W» 
Why- деген ағылшын сөзінен шыққан, мынандай сұрақтардан тұрады? 
Неліктен? Неге? Не себепті?..... 
«Неліктен?», «Неліктен?», «Неліктен?» жағдаятында «Иә, солсебепті….» 
«Шатастырылған логикалық тізбек» 
Мұғалім оқушыларға дұрыс және дұрыс емес сөздер жазылған ретті ұсынады. 
Оқушылар жекелей жұмыс жасайды, мәтінді оқиды, шатастырылған тізбекті белгілейді.  
Өзінің тапқан сөздерін топтағы оқушылармен бөліседі, толықтырады, қатесін түзейді.  
Жорамалдау дағдысын дамытудың тәсілдері: 
Дұрыс немесе дұрыс емес ойлар; 
Сабақтың  басында  жаңа  тақырып  бойынша  ұғым,  соның  дұрыс  немесе  дұрыс  еместігін 
бағалау және өзінің шешімін дәлелдеу қажеттілігі беріледі.  
Кері  байланыс  кезінде  оқушыларға  бекітілген  тақырыптың  сабақ  басындағы  өз  шешімінің 
дұрыстығын бағалауды және өз ойымен алмасуды беру.  
 
«Анадан-мынаған» стратегиясы 
 
1 Тақырып бойынша топтар жалпы тапсырмалар 
Алады. 
 
1 топ: Жанғыш пайдалы қазбалар 
2. Әр топ мүшесі өзінің зерттеу тапсырмасын 
алады 
1 көмір, 2 газ, 3 мұнай 
3. Ақпараттар жинайды 
4. Жинаған ақпараттарын топта бөліседі 
5. Жалпы бөлінгендік естеге салып біріктіреді 
6 Кесте толтырады 
7. Бірлесіп зерттеу тақырыбын жасайды.  
8. Зерттеу бойынша перзентация жасайды.  
 
Проблеманышешудағдысындамытубойыншатәсіл 
Миғашабуыл 
Карусель. Топпенжұмыс.  
Топтағыоқушыларсанынақарайтапсырмаларнемесепроблемалысұрақтар. 
Әрқайсысыөзшешімінжазыпкелесіоқушығабереді, осылайшеңбердіайналыпжүребереді.  
Пікірталасты жүргізу дағдысын жетілдіру тәсілі: 
Рөлдік ойындар 
Әрлі-берлі пікірталас 
Диалог-талас 
Бұрыштар  әдісі  (оқушылардың  белгілі  бір  позициялы  бұрыштарға  тұрады.  Бір  топтан 
шыққан  дәлелді  ойды-келесі  топтың  оқушылары  жалғастырып  отырады.  Оқушылар  келесі 
бұрыштарға  ауысып  отырады.  Қозғалғыш  сыныптың  ортасында  отырады,  кезкелген  топтың 
пікірталасына араласа алады) 
6  қалпақ  (қалпақтардың  түстеріне  сәйкес  ойлау  үшін,  оқушы  өзінің  пікірінің  дұрыс  немесе 
бұрысын дәлелдейді) 
Аквариум  

89 
 
Өз ойы және өзгенің ойын тыңдауды ұсыну тәсілі  
Тізбек  құру    (5  жолды  өлең,  шеңбер  бойынша  бір-біріне  беретін  суреттер.  Әрқайсысы  5 
жолды өлең құрып, өз ойын дәлелдеп шығуы) 
Еркін хат, эссе 
Ирек (бірін-бірі оқыту) ауысып отыратын топпен жұмыс.  
ҰБО әдістемесі.  
5 жолды өлең  
1 қатарға-тақырыпты бір сөзбен жазу (зат есім)           теңдеу 
2 қатарға-тақырыпты 2 сөзбен жазу (екі сын есім)       қарапайым, күрделі  
3 қатарға-3сөзбен жазылады (етістік)                            шығарады, табады, қосады                   
4  қатарға-4  сөзбен  жазылады,  тақырыпқа  жақын  сөзбен  (сөз  тіркесі)  (белгісіз  сан  арқылы 
шығарылады) 
5 қатар-тақырыпқа қатысты синоним.                           Өрнек 
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. - Алматы, Литера, 2000. - 8-бап. 
2.
 
Назарбаев  Н.Ә.  «Барлық  қазақстандықтардың  өсіп-өркендеуі,  қауіпсіздігі  және  әл-  ауқатының 
артуы». - Алматы, 1997. 
3.
 
Ақ жайықтың ақ берендері. - Алматы, 2005. 
4.
 
Жұбанов А. Ғасырлар пернесі. - Алматы, 2002. 
5.
 
Абдошов Г.Ш. Олтуралы //Ақ жайық ақ берендері. - Алматы: Өлке, 2005. – 58 б. 
6.
 
Абдошов  Г.Ш.  Олтуралы  //Алаштың  ардагер  азаматтары  =  Почтенные  люди  казахской  земли. 
Кітап: Батыс Қазақстан облысы бойынша/ Құраст. Ғ. Хаймулдин. - Алматы: Ниса, 1998. – 1 б. 
7.
 
Абдрахманов  Т.В.  его  книгах  жизнь  Приуралья.  /Корсунов  Николай  Федорович  [Олтуралы] 
//Сельские вести. – 2003 ж. 1 қаңтар 
8.
 
Абдрахманов К. Гадильше и его книга: [Жаңа кітап] /Ауыл тынысы. – 2003. - 22 қараша. – 2 б. 
9.
 
Нәріков А. «Жайықтың жарық жұлдыздары». - Орал, 2005. 
 
 
УДК: 372.854:81/246.3 
Л.С. Ибраева 
Государственный университет имени Шакарима города Семей 
Казахстан, г. Семей 
 
ПРОБЛЕМЫ ВНЕДРЕНИЯ ПОЛИЯЗЫЧИЯ  
В ХИМИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 
 
Казахстан,  оставаясь  полиэтническим  и  поликонфессиональным  государством,  переживает 
сегодня  сложный  и  противоречивый  период  своего  культурно-языкового  развития,  о  чем 
свидетельствует сложившаяся языковая ситуация, в связи с чем Президентом Республики Казахстан 
предложено начать поэтапную реализацию культурного проекта «Триединство языков» [1]. 
Следует  отметить,  что  практически  во  всех  документах  в  области  языковой  политики 
стрежневой  идеей  является  необходимость  овладения  несколькими  языками,  и,  как  продолжение  – 
преподавание учебных дисциплин в общеобразовательных школах и в высших учебных заведениях 
на трех языках (казахском, русском и английском). Поэтому, обучение химии на трех языках является 
актуальной и необходимой мерой [2]. 
Цели  реализации  программы  полиязычного  образования  можно  обозначить  следующим 
образом:  

 
создание системы стимулирования процесса обучения государственному языку;  

 
расширение  сферы  применения  государственного  языка,  интеграция  во  все  сферы 
жизнедеятельности, сохранение функции русского языка; 

 
дальнейшее учебно-методическое обеспечение системы обучения русскому языку; 

 
создание  новых  программ  дистанционного  обучения,  учебно-методической  литературы, 
электронных интерактивных учебников; 

 
улучшение качества преподавания русского языка путем внедрения инновационных методов 
обучения русскому языку. 
Деятельность в сфере английского языка включает:  

90 
 

 
расширение  международного  сотрудничества  в  целях  взаимодействия  с  иноязычной 
культурой; 

 
обеспечение  доступной  учебно-методической  литературой  для  коллективного  и 
самостоятельного обучения; 

 
ревизия учебных программ; 

 
усиление требований к системе  обучения будущих преподавателей иностранного языка; 

 
подготовка преподавателей для обучения естественным наукам и математике на английском 
языке» [2-3]. 
Проблему  научного  и  методического  обеспечения  процесса  обучения  химии  на  английском 
языке в казахстанских школах и вузах можно схематично отразить следующим образом (рис.1): 
 
 
 
Рисунок 1 – Проблемы внедрения полиязычного образования 
 
Важнейшей  стратегической  задачей  образования  является,  с  одной  стороны,  сохранение 
лучших  отечественных  образовательных  традиций,  с  другой  –  обеспечение  выпускников  школ 
международными квалификационными качествами, развитие их лингвистического сознания, в основе 
которого – овладение государственным, родным и иностранными языками. Полиязыковая личность – 
это  активный  носитель  нескольких  языков,  представляющий  собой  личность  речевую, 
коммуникативную,  словарную.  Основным  характеризующим  фактором  полиязычного  образования 
является целенаправленный процесс приобщения к мировой культуре средствами нескольких языков, 
когда  изучаемые  языки  выступают  в  качестве  способа  постижения  сферы  специальных  знаний, 
усвоения культурно-исторического и социального опыта различных стран и народов [3]. 
Исходя  из  вышеуказанного,  следует  отметить,  что  целью  и  ожидаемым  результатом 
полиязычного  образования  выступает  полиязыковая  личность,  способная  наравне  оперировать 
несколькими  языками  в  различных  коммуникативных  ситуациях.  Тем  самым  осуществляется 
становление  компетентного  специалиста,  направленного  на  практическое  владение  иностранными 
языками, которое выступало бы как средство получения профессиональных знаний. В свою очередь, 
это  позволит  будущим  специалистам  эффективно  осуществлять  иноязычную  профессиональную 
деятельность в различных направлениях. В рамках полиязычного образования необходимо учитывать 
специфику  будущей  профессиональной  деятельности  студентов.  Для  эффективной  подготовки 
выпускников  вуза  к  профессиональной  деятельности  в  условиях  межкультурного  взаимодействия 
должна  быть  разработана  комплексная  программа  обучения,  учитывающая  междисциплинарные 
связи  и  комплементарный  характер  современного  научного  знания.  Процесс  обучения  в  рамках 
полиязычного  образования  должен  идти  в  соответствии  с  программами  специальных  дисциплин  и 
включать  в  себя  элементы  профессиональной  деятельности,  профессионального  просвещения  и 
ситуаций профессионального общения [4]. 
В  этом  случае  уровень  мотивированности  студентов  к  изучению  иностранных  языков 
возрастет  и,  как  следствие,  увеличится  результативность  обучения.  Осознавая,  что  знания  и 
квалификация  становятся  приоритетными  ценностями  в  жизни  человека  в  условиях 
информационного  общества,  современный  специалист  должен  стремиться  быть  в  курсе  развития 
Проблема внедрения полиязычия в химическое образование
Языковое образование
Отсутствие единого 
методического комплекса, 
планов, разработок, 
отражающих одновременное 
содержание трехъязычия в 
образовательном процессе
Отсутствие научных 
принципов, научного 
фундамента организации, 
создания и применения 
разработок, связанных с 
полиязычием
Естественнонаучное 
образование
Отсутствие казахстанского, 
россиийского и зарубежного 
опыта по  введению 
многоязычия в учебный 
процесс

91 
 
своей  профессиональной  области  в  мировой  практике,  а  для  этого  не  всегда  достаточно  владеть 
информацией  на  родном  языке.  В  связи  с  этим  необходимо  отметить,  что  объективная  значимость 
владения  иноязычной  речью  является  важным  качеством  формирования  личности  специалиста  и 
ведущим фактором становления профессиональной компетентности будущих специалистов [5]. 
Данные  анкетирования  свидетельствуют  о  том,  что  студенты  не  в  полной  мере  осознают 
необходимость  предмета  «иностранный  язык»  для  их  профессиональной  деятельности.  Изучение 
иностранных  языков  не  рассматривается  как  средство  получения  профессиональных  знаний  через 
язык, а как удовлетворение личных потребностей. 
В  связи  с  этим  назрела  необходимость  актуализации  потенциальных  возможностей 
полиязычного  образования  для  формирования  профессиональной  компетентности  будущих 
специалистов, создания условий для внедрения его в учебный процесс. 
Исследование показывает, на первоначальном этапе не более 50% от общего времени занятия 
отводится  на  общение  со  студентами  на  английском  языке,  чтобы  суть  занятия  была  понята 
слушателями.  Используя  на  занятии  только  английский  язык,  которым  они  не  владеют  в 
совершенстве, можно  нарушить весь  смысл проведения занятия, и полезность такого занятия будет 
сведена  к  нулю.  Опыт  педагогической  практики  показывает,  что  ни  сами  студенты-химики,  не 
являясь  языковедами,  ни  школьники,  в  большинстве  не  имеющие  химического  мышления,  не 
владеют профессионально ориентированным английским языком на высоком уровне. Большая  роль 
в  этом  плане  отводится  включенной  в  учебный  план  университета  дисциплине  «Профессионально-
ориентированный иностранный язык» для студентов педагогических специальностей, после изучения 
которого  предполагается  повышение  уровня  владения  иностранным  языком  для  преподавания 
профильных предметов. 
В  ГУ  имени  Шакарима  города  Семей  выработаны  принципы  преподавательской 
деятельности:  доступность  излагаемой  информации,  наглядность,  применение  ИКТ-технологий  для 
объяснения  сложных  тем,  активное  вовлечение  студентов  в  учебный  процесс,  выявление 
межпредметных связей с другими отраслями науки. Примерно 10% от ППС кафедры ведут обучение 
на  английском  языке  в  полиязычных  группах.  Разработана  и  утверждена  Программа  полиязычного 
образования в университете. 
Решение  ряда  проблем  позволит  поднять  полиязычное  обучение  естественнонаучных 
дисциплин  на  более  высокий  уровень.  Это  издание  учебно-методических  пособий  для  студентов  и 
преподавателей  полиязычных  групп,  повышение  мотивации  обучающихся  к  изучению  химии  на 
английском языке, разработка четких предписаний от соответствующих отделов вуза, занимающихся 
проблемами внедрения полиязычия в учебный процесс. 
Существует огромное количество научных статей о полиязычии, в котором лишь описывается 
его  важность,  побуждение  к  переходу  на  трехъязычный  процесс  обучения.  Не  найдено  статьи,  в 
которой  расписан  алгоритм  внедрения    полиязычия  в  учебный  процесс,  что  свидетельствует  о 
необходимости  разработки  методики  преподавания  дисциплин  естественнонаучного  профиля  на 
английском языке и распространения этого опыта. 
В целом, следует отметить, что полиязычное образование в вузе пока не является системным, 
выявленный предварительный уровень знания первокурсников можно охарактеризовать как низкий.   
Список литературы: 
1.
 
Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 – 2019 
годы.  [Электронный  ресурс].  –  Режим  доступа:  http:edu.gov.kz/tu/gosudarstvennaya-programma-
razvitiya-obrazovaniya-i-nauki-respubliki-kazahstan-na-2016-2019-gody (дата обращения: 11.03.2016). 
2.
 
Проект  «Дорожная  карта  развития  трехъязычного  образования»  от  13  ноября  2015  года. 
[Электронный 
ресурс]. 
– 
Режим 
доступа: 
http://bilim-pavlodar.gov.kz/
 
soch16/дорожная/карта/развития/ трехъязычного/ (дата обращения: 25.11.2015). 
3.
 
Секербаев,  С.Б.  Оценка  степени  удовлетворенности  учащихся  в  процессе  апробации  уроков  по 
химии  с  элементами  английского  языка./  С.Б.  Секербаев//  «Инновации  в  образовании:  поиски 
решения»: мат. межд.научн.-практ.конф. (Астана, 5 декабря 2014г.) – Астана, 2014. – II том, С.314-
317. 
4.
 
Алпатов,  В.М.  Глобализация  и  развитие  языков.  Языковой  аспект  глобализации.  [Электронный 
ресурс]. – Режим доступа: 
http://anti-glob.narod.ru/st/alpatov.htm
 (дата обращения: 03.02.2014). 
5.
 
Борунова, Е.Б. Методика изучения химии в школе в условиях интеграции с английским языком: 
диссертация… кандидата педагогических наук: 13.00.02 / Борунова Елизавета Борисовна; [Место 
защиты: Моск. Пед. Гос. Ун-т] – 
URL:https://dvs.rls.ru/semgu
 (дата обращения: 04.02.2016). 
 

92 
 
ӘӨЖ: 12.517 
С.Е. Ибраева  
№4 аралас жалпы орта білім беретін мектеп КММ 
Қазақстан, ШҚО, Аягөз ауданы  
 
ҚАЗАҚ ТІЛІ ПӘНІН ОҚЫТУДА ПРОБЛЕМАЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУ 
 
Педагогика  ғылымында  педагогикалық  үрдісті  ұйымдастыру  формалары  өзекті  мәселеге 
айналып,  қазіргі  кезде  Қазақстанда  білім  берудің  өзіндік  ұлттық  үрдісі  қалыптасуда.  Бұл  процесс 
білім  парадигмасының  өзгеруімен  қатар  жүреді.  Білім  берудегі  ескі  мазмұнның  орнына  жаңасы 
келуде. Я.А. Коменский, И. Гербарттың дәстүрлі объект-субъектілі педагогикасының орнын басқасы 
басты. Ол балаға оқу қызметінің субъектісі ретінде, өзін-өзі өзектілендіруге, өзін танытуға және өзін-
өзі жүзеге асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде бағытталған. Мұндай жағдайда педагогикалық 
процестің маңызды құрамы оқу ісіндегі субъектілер - оқытушы мен оқушының тұлғалық-бағытталған 
өзара  әрекеті  болып  табылады.  Жаңа  білім  парадигмасы  бірінші  орынға  баланың  білімін,білігі  мен 
дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қояды. 
Бүгінгі  таңда  В.В.  Давыдовтың  дамыта  оқыту  технологиясы,  М.  Чошановтың  проблемалық 
модульді  оқыту  технологиясы,  Қазақстанда  Ж.  Қараев,  М.  Жанпейісованың  және  т.б.  ғалымдардың 
технологиялары кеңінен танымал. 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында  оқыту  формасын,  әдістерін, 
технологияларын  таңдауда  көп  нұсқалылық  қағидасы  бекітілген,  бұл  білім  мекемелерінің 
мұғалімдеріне, педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық процесті кез келген 
үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді. 
Оқытудың  тиімділігін  арттыру  мақсатында  қазақ  тілі  мен  әдебиеті  пәнін  оқытуда 
проблемалық әдістерді пайдалану жолдарына тоқталамыз. 
Проблемалық  оқыту  -  шығармашылық  жұмыс  көзі.  Қазіргі  таңда  қоғамда  болып  жатқан 
өзгерістерге  байланысты  қоғам  шығармашылық  әрекет  пен  шығармашыл  тұлғаға  мұқтаж  екенін 
күнделікті  өмірдің  өзі  дәлелдеуде.  Осыған  орай  бүгінгі  күні  орта  білім  беретін  мектептерге  үлкен 
талап қойылуда. 
Баланы  кез-келген  пәннен  жалықтырып  алмау,  оның  қызығушылығын  арттыру  үшін  қандай 
әрекеттер  жасау  керек?  деген  сұраққа  жауап  іздеу  көптеген  технологияны,  әдіс-тәсілдерді  дүниеге 
әкелді.  
Проблема  дегеніміз  -  субьектінің  өзінде  бар  іздену  құралдарымен  (білім,  икемділік,  іздену 
тәжірибесі  т.б.)  шешуге  болатын  проблемалы  жағдай.  Сондықтан  да  кез-келген  проблемада 
проблемалы жағдай болады да, кез-келген проблемалы жағдайда (субьект шешу құралын игермеген 
болса) проблема бола бермейді. 
Проблемалық оқытуда көздейтін мақсат оқушыларға білімді даяр күйінде бәрін мұғалімнің өзі 
баяндай  бермей,  олардың  алдына  белгілі  проблемалық  міндет  қойып,  соны  өздеріне  шештіруге 
бағыттау.  Проблемалы  міндет  дегеніміз  –  проблемалы  жағдайдағы  іздену,  зерттеу  барысында 
шешілетін проблема. 
Проблемалық  оқыту:  проблема,  проблемалық  сұрақтар,  проблемалы  тапсырма,  пробдемалы 
жағдай деген ұғымды қамтиды. Бұл ұғымдардың мазмұнын дұрыс түсінудің маңызы зор. 
Проблемалық  оқыту  шығармашылық  жұмыстарды  жүргізудің  ең  өнімді  жолы  болып 
табылады.  Оның  басты  себебі,  проблемалық  оқыту  технологиясының  өзіндік  ерекшелігінде  жатыр. 
Проблемалық оқытуда оқушылар бейтаныс, белгілі емес мәселелерді өз бетінше шешуге жұмылады. 
Проблемалық  ситуцияны  шешу  арқылы  оқушылардың  шығармашылық  ойлауы  дамиды, 
интеллектуалдық  таным  үрдісі  жетіледі.  Пәнаралық  байланысқа  негізделген  шығармашылық 
тапсырмалардың  тіл  дамытудағы  тиімділігі  -  оқушылардың  бұл  оқыту  түрінде  ғылыми  ізденіспен, 
зерртеушілікпен  айналысады.  Ойлау  үрдісі  тоқтаусыз  жұмыс  істейді.  Ойлауымен  бірге  тілдері  де 
дамиды. Мысалы 5-сыныпта «Фонетика» бөлімін оқытқанда мынадай сұрақтар қоюға болады: Қолда 
буын көп пе аяқта буын көп пе? (а-яқ). Шалға қарағанда балада не көп? (ба-ла). Ант пен қант, оқ пен 
тоқ,  ұрт  пен  мұрт  деген  жұп  сөздерде  екі  ұқсастық  айтылуы,  буын  саны  және  айырмашылық 
буындардың  жасалу  түрі,  дыбыс  саны  бар  екен.  Соны  тауып  дәлелде.  Бота  мен  қозы  ұқсас.  Олар 
қалай ұқсас? (Дыбыс және буын саны, буын түрі). 
Проблемалық  оқытуға  негізделген  жұмыстар,  тапсырмалар  оқушылардың  ғана  өзіндік 
ойлауына,  өзіндік  ізденісіне  ғана  бағытталады,  білімді  өз  беттерімен  алуға  жол  ашады,  таным 
белсенділігін  арттыруға  түрткі  жасайды.  Проблемалық  сұрақтарды,  ситуацияны  шешу  - 

93 
 
шығармашылық үрдіс. Ал шығармашылық, өнерпаздық сөзінің мәні - жеке тұлғаның бір нәрсе жасап 
шығаруы  немесе  өзіне  ғана  тән  бір  нәтижеге  қол  жеткізуі.  Шығармашылық  -  ешкімнің  қол  жеткен 
табысын өзіне пайдаланбайды, өзінің ғана жасап шығарған тың, жаңа өнімі. 
Шығармашылық тапсырмалардың ең басты белгілері оқушылардың белсенді дербес ізденісі, 
өзіндік, шығармашылық ойлауы арқылы проблемалық ситуацияны шешулерінде. 
Білім беруді проблемалықпен оқытудың үш түрлі әдісі, үш түрлі жолы бар: Білімді проблема 
негізінде баяндау  - мұғалім сабақты жәй хабарлап не баяндап түсіндірмейді. Проблема қоя отырып 
түсіндіреді.  Оқушылардың  тану  белсенділігін  арттыру,  бірге  отырып  оны  шешу  жолдары  мақсат 
етіледі. Оқушыларды іздендіруге, табуға жұмылдырады;  
Оқушыларды іздену, зерттеу іс әрекетіне кіргізу - мұғалім оқушылар алдына проблема қояды, 
ол  проблемаға  балалардың  назарын  аударады,  сабақ  түсіндіру  барысында  сұрақ-жауап,басқа  да 
өнімді тәсілдер арқылы оны шешуге түрткі жасайды;  
Оқытудың  зерттеу  әдісі  -  оқушылар  проблеманы  шешу  үшін  болжам  жасайды,  дәлелдеу, 
салыстыру,  қорытынды  шығару  тәсілдерін,  амалдарын  іздейді.Өз  беттерімен,  өз  ізденістерімен 
мақсатқа жету үшін еңбектенеді. 
Бұл  әдістің  төтенше  күші  сөз  бен  көрнекілікті,сөз  бен  практикалық  әректтерді  ұштастыру 
жолымен  жаңа  ұғымның  мәнін  ашуында.  Оқушылардың  саналы  меңгерудің  негізі  ретінде  түсінік 
беретін ережелерді дұрыс қолданумен және еске түсірумен қуатталады. 
Оқушыны ішінара қатыстыра отырып баяндау дегеніміз-танымдық процестің барлық немесе 
жекелеген кезеңдерін өз бетімен өтуді талап ететін жұмыстарды орындау жөніндегі оқушының жеке 
ізденіс  қызметтерін,оның  мұғалім  түсіндіргендерді  қабылдаумен  ұштастыру  болып  табылады. 
Ішінара  ізденіс  әдісін  кез-келген  жас  үшін  және  ақытудың  кез-келген  кезеңінде  қолдануға  болады. 
Бұл арада көбінесе тыңдау және ұғыну, фактілерді тыңдау, жүйеге түсіру, ізденіс пен проблемаларды 
шешу оқудың басым, басты әдістері ретінде көрінеді. 
Зерттеу  нәтижесінде  оқушы  ізденеді.  Іздену  дегеніміз  -  оқушының  интелектуалды  қызметі. 
Оқыту  процесінің  басты  мақсаты  оқушыны  ойлай  білуге,шығармашылық  ой  танымын 
қалыптастыруға  бағытталуы  керек.  Олай  болса  оқушыда  шығармашылық  іздену  бастамасының 
болуын,  әр  шығарманы  талдауға  жаңа  тұрғыдан  келіп,  өзіндік  ой-пікір  айта  білуін  машықтандыру 
қажет. Сонда ғана оқушының білімді өз бетінше игере білу дағдысы дамиды, өзіндік көзқарасы, жеке 
пікірі  қалыптасады,тануға  деген  құштарлығы  оянады.  Осы  тұрғыда  дөңгелек  үстел,  пікір-сайыс, 
ізденіс сабақтары - қазақ тілі пәні үшін өте тиімді әдіс. 
Қандай  шығармашылық  істер  болмасын,  тек  оқушыны  қатыстырған  жағдайда  ғана  жүзеге 
асады. Ал, ол кездегі оқушының атқаратын міндеттері: проблемалық міндеттерді ажырату, берілген 
тапсырманы тұжырымды орындау, тапсырманы саналы ұғыну, шешімді іздеу, тапсырманы орындау 
барысында нәтиженің дұрыстығын тексеру. 
Проблемалық  талдау  нақты  бір  сұрақ  әзірлеуді  қажет  етеді.  Бұл  жағдайда  тіпті  күрделі  де 
маңызды сұрақтардың өзі, әдетте, проблема қойғандық болып табылмайды: олар белгілі білімдерден 
тұратын  жауаптар  алу  мақсатымен  беріледі.  Әрине,  мұндай  сұрақтар  оқушылардың  белсенді  ойлау 
қызметіне түрткі болмайды; миында бар дайын ақпаратқа жүгінеді; ақпараттық сұрақтар дегеніміз  - 
осы.  Оқушыларға  интеллектуалдық  қиындық  тудыратын  сұрақтар  проблемалық  сұрақтар  болып 
табылады, өйткені, оларға берілетін жауаптар оқушының бұрынғы білімдерінен де,мұғалім ұсынатын 
ақпаратта да жоқ. 
Проблемалық  сұрақта  әлі  ашылмаған(оқушылар  тарапынан)  проблема,  белгісіз  дүниелер, 
жаңа  білімдер  болады,  оларға  қол  жеткізу  үшін  қандай  да  бір  интеллектуалдық  әрекет,  белгілі 
нысанадағы  ойлау  процесі  қажет.  Ойлау  адамның  проблемаға  тап  болуынан  басталатын 
болғандықтан,  проблемалық  оқытудың  негізін  мұғалім  жүйелі  түрде  және  діттеп  жасайтын 
проблемалық  ситуациялар  болып  табылады.  Оқушылар  пайда  болып  отырған  ситуацияда  белсенді 
ақыл-ой  ізденісін  талап  ететін  ойлау   процесінің  барлық  немесе  негізгі  кезеңдерін  өздігінен  өткен 
жағдайда ғана танымдық қызметі дербес болып саналады. 
Проблемалық  оқытудағы  оқушының  шығармашылық  іс-әрекеті:  Оқу  материалының 
мазмұнын  талдау,  саралау;  Проблеманы  ашу,  өнім  жасау,  шығармашылық  еңбекке  қол  жеткізу; 
Қорытынды жасау, өзіне-өзі баға беру, саралау. 
Проблемалық  оқытуға  негізделген  тапсырмалардың  қай  түрі  болмасын,  оқушылардың 
шығармашылық  іс-әрекетін  талап  етеді,  ол  тапсырмалардың  барлығы  олардың  қабілетін,  дарынын 
дамытуға бағытталады, ғылыми-зерттеу жұмысына баулуда өнімді, нәтижелі қорытынды береді. 
Қазақ тілі пәнінде оқушыларды прблемалық сұрақтарға жауап іздетуді төменгі сыныптардан 
бастап қай тақырыптан білім берілмесін сабақтың бекіту, қорытындылау кезеңдерінде жүйелі түрде 

94 
 
ойландыратын,  олардың  дербес  іс-әрекетін  белсендіретін,  жауабы  дайын  емес  проблемалық 
бағыттағы сұрақ-тапсырмалыр беру арқылы ғылыми ізденіске жетелеуге болады. 
Бұл  тапсырмаларды  орындауда  балалар  өзінше  бір  «жаңалық»  ашуға  ұмтылады,  ізденеді, 
ойланады, жауабын табу үшін еңбектенеді. Ең бастысы, оқушылардың білімге деген ынтасы артады, 
еңбек  етуге  деген  ықыласы  күшейеді.  Олар  өткізілгелі  отырған  сабаққа  деген  материалдарды  іздеу 
үшін  әр  түрлі  әдебиеттерді,  басылымдарды  қалай  ақтарып  кеткендерін  өздері  де  байқамай 
қалады.Сабаққа күнделікті тыңғылықты даярланып, білімге деген ынта-ықыластары, белсенділіктері 
мен  құлшыныстары  арта  бастайды.  Яғни,  оқушы  тұлғасының  танымдық  қабілеттері  дамиды,  оқуға 
деген  жағымды  қызығушылығы  қалыптасады,  белсенді  сөздік  қоры,  ауызша  және  жазбаша  тілі 
дамиды.  Тұлғаның  қиындықтарды  жеңе  білу,  өз  қажеттіліктерін  қанағаттандыру,  интеллектуалдық 
қуатын жүзеге асыруға ықпал етеді. 
Проблемалық  оқытудың  тиімділігі  сол-оқушының  өз  дербес  іс-әрекеті  арқылы  проблеманы 
шешуі,сол жолдағы ізденісі, шығармашылық өнімге қол жеткізуі. 
Проблемалық  оқыту  арқылы  өнімді,  тиімді  нәтижеге  қол  жеткізу  үшін  мұғалім  тарапынан 
проблеманы дәл, нақты қоя білудің де маңызы зор. Оқушылар проблема шешуде қиындыққа кезіксе, 
мұғалім  оларды  жетелеп,  әдіс-тәсілдерін  ұсынады.  Технология  оқушы-субъектінің  дербес  еңбегін 
талап  еткенмен  мұғалімнің  басшылығын,  ақыл-кеңесін,  яғни  «режиссердің  таяғын»  мүлде  жоққа 
шығармайды. Проблемалық оқытудың тиімділігі де осында. 
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Ксензова Г.Ю. Перспективные школьные технологии. - М.: «Наука», 2011. 
2.
 
Иманбекова Б. Оқытудың негізгі формасы - сабақ.- А., 2013. 
3.
 
Ақшолақов Т. Көркем шығарманы талдау. - А.: «Мектеп», 2003. 
4.
 
Бітібаева Қ. Әдебиетпәнін оқытудың тиімді жолдары. - А.: «Рауан», 2001. 
5.
 
Жеткізген Ж. Қазақ тілін оқытудың тиімді әдістері. - А.: «Алматыкітап», 2007. 
 
 
ӘӨЖ: 159.922: 37.015.3 (043) 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: