Ббк 81. 2 С 84 Главный редактор

62 
 
«внутренняя  активность»  учащихся,  связанная  с  их  напряженным  вниманием  и  повышенным 
интересом. 
Разработаны следующие приемы конкретизации, применяемые в процессе устного изложения 
материала:  
- рассказ, включающий яркие эпизоды;  
- рассказ в форме «путешествия в прошлое», путешествия в настоящее»; 
-  введение  в  изложение  занимательных  деталей  и  подробностей,  делающих  более 
конкретными и «близкими» описываемые события и явления. 
Проверка  эффективности  этих  приемов  показала  большую  силу  их  воздействия  на 
воображение и память школьников. Учащиеся хорошо запоминают и, отвечая, передают, даже после 
длительного  промежутка  времени,  типизированные  диалоги,  сведения,  занимательные  детали, 
которые учитель включал в свой рассказ. 
Второй  путь  организации  активной  познавательной  деятельности  учащихся  в  процессе 
устного изложения материала - это проблемное изложение на основе создания проблемных ситуаций 
и,  постановки  проблемных  заданий.  Эти  приемы  повышают  производительность  педагогического 
труда, поскольку сочетают устное изложение с самостоятельной работой учащихся. 
В  последние  годы  система  образования  в  нашей  стране  направлена  не  столько  на  усвоение 
суммы  готовых  знаний,  сколько  на  формирование  интеллектуальных  умений,  умений 
самостоятельной познавательной деятельности. 
Применение  информационных  компьютерных  технологий  на  уроках  географии  не  только 
облегчает  усвоение  учебного  материала,  но  и  представляет  новые  возможности  для  развития 
творческих способностей учащихся: 
–
 
повышает мотивацию учащихся к учению;  
–
 
активизирует познавательную деятельность;  
–
 
развивает мышление и творческие способности ребёнка;  
–
 
формирует активную жизненную позицию в современном обществе. 
Проблемность в обучении часто сочетается с постановкой проблемных заданий. Наблюдения 
и  проверка  учебника  позволили  установить  особенности  их  применения  в  классе.  Проблемные 
задания, особенно в начале учебного года, целесообразно выполнять устно, так как ученики пишут 
медленно  и  не  могут  одновременно  слушать  рассказ  учителя,  мысленно  формулировать  выводы  и 
сразу  же  их  записывать. Поэтому  целесообразно выдвигать для  решения  такие  задачи,  чтобы  ответ 
содержал не более 2-3 выводов; подобный ответ учащийся может удержать в памяти целиком. Чаще 
же проблемные задания ставятся к одному пункту плана изложения, а не по материалу всего урока 
[2].  
С проблемным изложением тесно связано применение исследовательского метода. В практике 
разработаны следующие приемы его использования: а) «от следствия - к причинам», когда учащимся 
сообщаются факты, которые были следствием изучаемого процесса, а школьники должны раскрыть 
причины этих фактов путем анализа ряда новых данных; б) учащимся сообщаются отдельные факты, 
в которых проявляются следы исчезнувшего материка, а ученики путем анализа этих данных должны 
установить  сущность  явлений.  В  литературе  по  дидактике  и  методике  обучения  географии 
разработаны  различные  приемы  исследовательского  метода:  сравнительный,  статистический, 
лингвистический,  метод  аналогии,  метод  обратных  заключений,  определение  зародыша  по  зрелым 
формам, цели по действиям людей и групп, реконструкция целого по части, установление причин по 
следствиям  и  др.  При  использовании  исследовательского  метода  перед  школьниками  могут  быть 
выдвинуты проблемы, которые в свое время стояли перед учеными-географами. Учащиеся ставятся 
как бы в положение исследователей - они должны осмыслить факты, сделать на их основе выводы, 
дать им оценку.  
Формирование  научного  мировоззрения  учащихся  требует  выработки  у  них  умений 
самостоятельно  анализировать  факты.  С  этой  целью  рекомендуются  логические  схемы  анализа 
некоторых типичных явлений и т.п.  
Для  активизации  познавательной  деятельности  учащихся  на  уроках  необходимо  включать 
задачи  по  географии.  Использование  этих  задач  преследует  цель  -  способствовать  формированию 
прочных и глубоких знаний по географии и научить учащихся их применять. 
Особенность  задач  по  сравнению  с  другими  видами  заданий  состоит  в  наличии  специально 
сконструированного  условия  и  вопроса  к  нему,  для  ответа  на  который  требуется  совершить 
определенные умственные и практические действия. Условие задач может быть представлено в виде 
факта или группы фактов, признаков явления, элементов рассуждения и т.п. 

63 
 
Решение  задач  -  это  один  из  возможных  путей  индивидуализации  обучения.  Поэтому  часть 
задач  рассчитана  на  то,  чтобы  в  ходе  их  решения  только  закреплялись  и  повторялись  ранее 
усвоенные  знания  и  умения,  другие  же  требуют  самостоятельного  поиска  способа  действия  и 
решения; они рассчитаны на более подготовленных учащихся. Но постепенно овладеть умением их 
решения должны и остальные ученики [3]. 
На  некоторых  уроках  целесообразно  организовать  работу  по  составлению  плана.  Для  этой 
цели  более  всего  подходит  материал,  в  котором,  во-первых,  отсутствуют  новые  для  учащихся 
понятия,  т.  е.  такие  параграфы  учебника,  где  на  новом  материале  рассматриваются  знакомые 
учащимся  процессы  и  явления;  во-вторых,  уроки,  где  работа  над  планом  не  помешает  решению 
воспитательных задач  
На уроках организуются различные виды работы с географическими источниками. Большую 
активность  учащихся  вызывает  использование  приема  «столкновения  источников»,  когда 
сопоставляется  несколько  источников,  посвященных  одному  факту.  Весьма  полезны  также  задания 
на определение авторской принадлежности источника.  
Работа  с  источниками  может  проводиться  на  разных  этапах  урока  и  использоваться  с 
различными целями:  
а)  в  ходе  изучения  нового  материала,  когда  источник  служит  отправным  моментом  для 
сообщения новых знаний;  
б) в конце урока как средство закрепления изученных на уроке вопросов. 
Чтобы  способствовать  усвоению  школьниками  причинно-следственных  связей,  можно 
предложить  учащимся  задания,  требующие  такого  конструирования  рассуждения,  при  котором 
совершается  расстановка  его  звеньев  в  логической  последовательности  (прием  вытягивания 
логической цепи). Выполняя подобные задания, учащиеся совершают ряд действий: сначала ученик 
получает элементы рассуждения - звенья цепочки и располагает их в логической последовательности, 
в  дальнейшем  он  восстанавливает  ход  рассуждения,  самостоятельно  вставляя  в  цепочку 
пропущенные звенья. 
Перед  школьным  курсом  географии  стоят  сложные  образовательные,  воспитательные  и 
развивающие  задачи.  Содержание  курса  при  правильной  организации  учебного  процесса  позволяет 
достичь поставленных задач. 
Согласно  методической  литературе  основными  видами  изложения  материала  учителем 
географии являются: рассказ, описание - характеристика и объяснение. 
Не последнее место в обучении географии занимают вопросы хронологии, изучение которой, 
как правило, начинается на вводном уроке и продолжается в течение всего учебного года  
В  целом  курс  географии  направлен  на  ознакомление  учащихся  с  основными  понятиями, 
терминами, навыками самостоятельной работы на уроках географии, что повышает результативность 
учебного процесса при изучении географии в последующих классах. 
Методика предлагает разнообразные приемы и средства обучения, раскрывает существенные 
связи  между  различными  по  характеру  и  содержанию  материалом  и  соответствующими  ему 
способами организации учебной деятельности. 
При изучении процесса обучения географии методика учитывает познавательные, возрастные 
особенности учащихся, руководствуясь общей теорией педагогики [4]. 
Школьники под руководством учителя открывают для себя сущность тех или иных законов, 
явлений,  уже  открытых  наукой.  Чтобы  добиться  успеха  в  обучении  географии,  надо  учитывать 
данные педагогики и методологических исследований в решении проблемы, чему и как учить. 
Следует помнить, что число применяемых на уроке различных методов обучения не должно 
выходить за рамки разумного, так как учащиеся, занятые выполнением разнородных заданий, могут 
не уловить основную идею урока. 
Учебная  деятельность  на  уроке  сводится  в  основном  к  преподаванию  учителем  и  усвоению 
школьниками программного учебного материала. 
В  методике  разработано  множество  путей  повышения  эффективности  урока  географии.  К 
основным из них относятся:  
–
 
умение учителя ярко изложить материал 
–
 
организация активной познавательной деятельности учащихся 
–
 
использование технических средств обучения 
–
 
систематическое повторение и обобщение изученного материала. 

64 
 
Усовершенствованные  программы  по  географии,  их  методический  аппарат  помогают 
совершенствованию учебного процесса, в частности, в отборе оборудования, межпредметных связей, 
содержания для обобщающих уроков. 
Список литературы: 
1.
 
Шамова Т.И. Активизация учения школьников. - М.: Просвещение, 1983. - С. 85. 
2.
 
Кудрявцев В.Т. Проблемное обучение. - М.: Знание, 1991. - С. 64. 
3.
 
Баринова  И.И.  Современный  урок  географии.  Часть  6.  Методические  разработки  уроков  для  7 
класса:  Материки  и  океаны.  -  М.:  Школа-пресс,  2003  –  112  с.  («География  в  школе.  Библиотека 
журнала». Вып. 9). 
4.
 
Баранский Н.Н. Методика преподавания экономической географии.– М.: Просвещение, 1990. 
 
 
ӘӨЖ: 371.13:378 
Г.Е. Берікханова, О.М. Жолымбаев 
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті 
Қазақстан, Семей қаласы 
 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА  
БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІ ДАЙЫНДАУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Қазіргі  таңда  математика  саласында  мамандар  даярлау  классикалық  университеттер  мен 
мемлекеттік  педагогикалық  оқу  орындарында  жүзеге  асырылады.  Мектептің  математика  пәні 
мұғалімін дайындау мәселесі педагогикалық оқу орындарында шешіледі. Жоғары педагогикалық оқу 
орындарындағы  білім  берудің  мақсаттарының  бірі  орта  мектептегі  болашақ  математика  саласының 
білім деңгейін көтеріп, яғни мектеп мұғалімдерін дайындау және тәрбиелеу. Осы мақсатта болашақ 
педагог  мамандар  дайындау  деңгейін  Еуропалық  білім  беру  жүйесіне  жақындастыруды  ескере 
отырып,  педагогикалық  жоғары  оқу  орындарының  білім  беру  мазмұны,  оқу  бағдарламасы 
реформалануда. 
Болашақ мамандарға математикалық білім берудің педагогикалық үрдісін қарастырсақ, оның 
мәселелері,  жоспарлануы,  білім  беру  технологиялары  ғылыми  білімді  толық  қалыптастыруға 
мүмкіндік  жасайтын  оқыту  формасын,  әдістердің,  құралдардың  жаңа,  әрі  тиімді  түрлерін  табу 
ізденістерін  туғызып  отыр.  Бұл  ізденістердің  бағыты  мен  шешімі  бірқатар  субъективті  және 
объективті факторлармен тікелей байланысты. 
Заман  талабына  сай  педагог  мамандарды  даярлау  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  жоғары 
педагогикалық  білім  беру  стандартымен  анықталады.  Бұл  стандарттарды  жетілдіру  мақсатында 
көптеген шаралар жүргізілуде. 
Бірақ олардың өте жиі ауысуы (2004, 2006, 2009, 2010), әр пәнге берілетін кредит сандарының 
өзгеруі  пәндерді  әдістемелік  қамтамасыз  етуге  кері  әсерін  тигізеді,  оқытушылардың 
ғылыми*әдістемелік  даярлығының  толық  деңгейде  жүзеге  асырылуына  мүмкіндік  бермейді,  ол  өз 
кезегінде  студенттерде  қалыптастырылатын  мамандықты  меңгеруге  бағытталған  іскерліктер  мен 
дағдыларына  байланысты  қойылатын  талаптардың  әлсіреуіне  әкеледі.  Жоғары  педагогикалық  білім 
беру стандарты мазмұнының өзгермелі сипаты осындай субъективті факторларды ескеруі қажет.  
Заманауи  білім  беру  біздің  қоғам  және  мәдениеттің  қажетті  элементі  болып  табылады.  Ол 
еліміздің  әлеуметтік-мәдени  спецификасын  сақтауға,  жастар  мен  олардың  дәстүрлі  мәдениеттегі 
интеграциясының  дамуына  ықпал  етуге,  болашақ  жас  ұрпақтың  салауатты  өмір  салтын  таңдауға 
көмек  көрсетуге  қабілетті  болуы  керек.  Осы  орайда  педагогикалық  оқу  орындарында  жан-жақты 
жетілген,  ой-өрісі  кең,  терең  теориялық  білімді  және  математикалық  мәдениетті  иеленген  болашақ 
математик мұғалімдерді дайындауды іске асыруда олардың білімнің интегративті жүйесін игеруі өте 
маңызды. 
Білімнің  интегративтік  ұстанымы  математиканы  оқып  үйретуде  пәнаралық  байланысты 
кеңінен  пайдаланады.  Бұл  математикалық  басқа  ғылымдарды  дамыту  үшін  ғана  емес,  әлемдік 
мәдениеттің  дамуы  үшін  маңызын  ашады. Бұл  ретте  жалпы  білім  беру  циклы  және кәсіптік  пәндер 
мазмұнының ұштастырылуы аса маңызды. 
Қазақстан  Республикасы  жоғары  педагогикалық  білімінің  тұжырымдамасында:    «Бүгінгі 
мұғалім  рухани  дамыған,  шығармашыл,  кәсіби  дағдыларды,  рефлексия  қабілетін  меңгерген, 
жаңалыққа  ұмтылғыш,  білім  құндылығын  түсінетін,  мәдениетті,  педагогика  мен  психологияны,  өз 
пәнін, оны оқыту әдістемесін терең білетін болуы тиіс» деп атап көрсетілген. 

65 
 
Сапалы  маман қазіргі  ақпарат  ағымының көшінде  үнемі  өзі  ізденіп,  кәсіби  және  рухани  өсу 
үстінде бола білуі қажет. Ол негізге болашақ маман жоғары оқу орнының қабырғасында жүргенде ие 
болуы керек. Бұл бүгінгі күнде мұғалімдерді дайындаудың ең өзекті мәселесі болып отыр.  
Қазіргі  уақытта  12  жылдық  білім  беру  жүйесінде  оқытудың  озық  технологияларының 
меңгермейінше, сауатты жан-жақты маман болу мүмкін емес.  
Сонымен, бүгінгі күнде жоғары оқу орнының алдында тұрған басты міндет  – өзіндік  айтар 
ой-пікірі  бар,  жоғары  сапалы,  белсенді  азамат,  білікті  маман  тәрбиелеп  шығару  болып  табылады. 
Жастардың ойлау әрекетін дамыту, ой-пікірінің дербестігі мен еркіндігін кеңейту, олардың өз бетімен 
білім алуға деген ынтасын арттыру, оны өз тәжірибелерінде жаңа жағдайларға байланысты қолдана 
алу,  яғни  біліктерін  қалыптастыру  және  дамыту  –  маңызды  және  күрделі  мәселелер  болып  отыр. 
Қоғамдағы  болып  жатқан  өзгерістерге  шығармашылық  тұрғыдан  қарай  алатын,  қойылған  мәселені 
дәстүрлі  емес  түрде  және  сапалы  шеше  білетін  тұлғалардың  мамандардың  талап  етілуі  қоғамның 
даму  жылдамдығына  және  тез  өзгеріссіз  жағдайында  адамдарды  өмірге  дайындай  білу  керектігіне 
байланысты. 
Студент  болашақта  талап  деңгейінен  табылуы  үшін  ол  нормативті,  әдістемелік  және 
материалды – техникалық қамтамасыз етілген кәсіби педагогикалық ортада дайындалуы керек. 
Жоғары  оқу  орындарында  болашақ  мұғалімдерді  даярлау  үшін  тек  оқу  бағдарламаларын  
сәйкестендіріп  қана  қоймай,  сондай-ақ  ол  қоғамдық,  іскерлік  қарым-қатынас,  компьютерлік, 
өндірістік, технология тағы басқалары бойынша да дайындық мазмұнында міндетті көрінуге тиіс. 
Қазіргі таңда қоғам алдында қойылған басты міндеттердің бірі – бүкіл білім жүйесін түбегейлі 
жаңартып  дүние  жүзілік  деңгейге  сәйкес  келетін,  жастарға  сапалы  білім  беруге  жағдай  жасайтын 
және  олардың  үйлесімді  дамуына,  жеке  бастың  тұлға  ретінде  қалыптасуына  бағытталған  жаңа 
үлгідегі  мектеп  құру  болып  отыр.  Осы  мақсатқа  жету  және  оны  орындау  білімнің  12  жылдық 
мерзімге  өтуімен  астасып  жатыр.  Ал  12  жылдық  орта  білімге  көшу  жеңіл  түрде  іске  аса  коятын 
мәселе  емес.  Бұл  білім  беру  орындарының  үйлесімді  дайындығын,  әрбір  мұғалімнің  өз  ісін  қайта 
қарауын, білімнің теориялық және әдістемелік тұстарын жетілдіруді талап ететін мәселе. Сондай-ақ 
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу осыған байланысты жарық көретін әрбір мемлекеттік құжаттар 
талаптарының  дер  кезінде  орындалуын  және  мұғалімдер  мен  оқушылар  қауымына  ұсынылатын 
оқулықтардың,  оқу-құралдардың  педагогикалық,  әдістемелік,  психологиялық  тұрғыдан  негізделуін 
керек етеді. 
Болашақ маманның бүгінгі әлеуметтік білім беру кеңістігіне сай білім алу мен іскерлікті, жеке 
тұлғалық  және кәсіби сапалық қасиеттерді меңгеруі қоғамның негізгі талабы ретінде қарастырылуда. 
Осы  себепті,  Қазақстан  Республикасының  2020  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту 
тұжырымдамасында: «Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар  даярлау сапасын арттыру, 
қарқыны ғылыми зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқк 
орындары  зерттеулерінің  әлеуметтік  сала  мен  экономиканың  қажеттіліктермен  тығыз  байланысы, 
білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады» деп атап көрсетілген. 
Оқыту үрдісінде студенттерге білімді игерту, мамандықты меңгеруге бағытталған іскерліктер 
мен  дағдыларды  қалыптастыру  оңай  білу  үшін  оны  жүзеге  асырудың  психологиялық  және 
педагогикалық негіздерін, соларға сәйкес әдістері мен тәсілдерін дұрыс таңдап, қолдана білу керек.    
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. – Астана, 
2006. 
 
 
ӘӨЖ: 371.13 
Г.Е. Болесова 
Семей қаласының №25 ЖОББМ. КММ 
 
МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ  
ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ 
 
Бастауыш мектепте математиканы оқытудағы, негізгі міндеттердің бірі - оқушылардың ойлау 
қабілеттерін дамыту екендігі айқын. Бұрынғы көрнекі  – бейнелі оқыту жүйесі кезінің өзінде-ақ бар 
оқытудың  бұл  міндеті  соңғы  жылдары  оқытудың  дамыта  оқыту  жүйесіне  көшуіне  орай  тіпті  де 
көкейкесті жағдайлардың біріне айналды. 

66 
 
 Осыған  байланысты  «жаңа  буын»  оқулықтар  авторлары  бастауышта  1-4-сынып  математика 
сабақтарында  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға  арналған,  яғни  шешімін  табу 
үшін стандартты емес тәсілдер қолдануды қажет ететін логикалық тапсырмаларға ерекше ден қойған. 
Негізінен  әр  сабақта  кездескенімен  барлық  оқушылар  үшін  міндетті  болып  саналмайтын  бұл 
тапсырмаларды  іріктеп,  таразылау  үшін  Тапсырма  баланың  танымдық  мүмкіндігі  аймағында  болу 
қажеттілігі.,осы  мазмұндағы  тапсырмалардың  үздіксіздігі;  тапсырмалардың  әр  түрлі  мазмұнда,  әр 
түрлі  бағытта  болу  қажеттілігі;  тапсырмалардың  математика  сабақтарындағы  негізгі  материалмен 
байланыста болу қажеттілігі сынды  қағидалар басшылыққа алынды. 
Бұл  тапсырмалардың  біразы  күнделікті  тұрмыс-тіршіліктен  алынса,  елеулі  бөлігі 
математикалық  мазмұнды  құрайды.  Сонымен  бірге  көптеген  тапсырмалар  теориялық  мәселелерді 
қамтиды.  Әрине,  теориялық  мәселелерді  қамтитын  тапсырмалардың  өзі  бастауыш  мектепте  жалпы 
түрде дәлелденбейді. Олар жеке жағдайлар ретінде көбінесе «сынап көру» тәсілімен шешіледі. 
Оқушының  шығармашылық  іс-әрекетіне  жағдай  туғызу  дегеніміз  —  оқушыны  ойлай  білуге 
үйрету  екені  сөзсіз.  Мектеп  табалдырығын  жаңа  аттаған  бүлдіршіннен  шығармашылық  қабілетті 
талап етпес бұрын, оны соған үйреткен жөн. Оқушының зейінін, есін, қиялын, интеллектісін дамыта 
отырып,  ойлау  қабілетін,  шығармашылық  іс-әрекетін  жоғары  деңгейде  көтеруге  болады. 
Оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  дамытуда  оқытудың  жаңа  технологияларын  пайдаланған 
дұрыс.  Шығармашылық  -  өзіндік  әрекет  пен  белсенділіктің  жоғарғы  формасы.  Шығармашылық 
қабілет  –  мәселені  көре  білу,  нақтырақ  айтқанда,  таба  білу,  тұжырым  жасауға  қажетті  білімді 
мобилизациялау,  оны  теория  және  тәжірибеде  тексеріп  нәтижесінде  ерекше  бір  жаңалық  жасап 
шығару  қабілеті.  Біздің  осы  ғылыми  жұмысты  жазу  барысында  негізгі  басшылыққа  алған 
ұстанымымыз  да  оқушының    шығармашылық  қабілетін  математика  пәні  арқылы  ұштау,  дәлірек 
айтқанда  математика  сабағында  баланың  шығармашылық  белсенділігін  дамыту  мәселесін  зерделеу 
еді.  Өз  тәжірибемде  математика  сабағын  өткізуде  пайдаланған  әдіс-амалдардың,  сабақ 
жоспарларының бір үлгісін беріп отырмын. 
Сабақтың тақырыбы: 7 саны мен цифры 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: