Гімелер, аудармалар
ҚАЗАҚ ҚАЛАМ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІНЕ
жүктеу/скачать 4,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Т. Жұртбай 309 «ШАНШАР» ЖУРНАЛЫ ТУРАЛЫ
| ҚАЗАҚ ҚАЛАМ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІНЕ
(Ашық хат) Мақала алғаш рет «Шолпан» журналының 1922 жылғы 2-3-санда- рында жарық көрді. Бұдан кейін жазушы шығармаларының ешқандай басылымына кірген емес. Толық текст Т. Жұртбаевтың «Бесігіңді түзе!..» (1997) атты монографиясында басылды. Мақала жазушы шығармаларының толық жинағына тұңғыш рет енгізіліп отыр. 1922 жылы күз айында М. Әуезов Қазақ атқару комитетінің сая- си хатшысы міндетінен бас тартып, тікелей жазушылық қызметпен айналысуға бет бұрды. Ташкен қаласына барысымен «Ақ жол» газетінің редакциясында келісіммен қызмет етті. Ал «Шолпан» әдеби журналының шығарушылар алқасының мүшесі ретінде басылым ісіне белсене араласты. Соның ішінде көркем әдебиет пен көркем сынға ерекше көңіл бөлді. «Қазақ қалам қайраткерлеріне» арналып жазылған ашық хатта М. Әуезов өзінің көркемдік талаптарын жасырмай, нақты білдірді. Соның ішінде көркем шығарманы саясатпен араласты- рып, оның үгіт-насихаттық сыпатына баса назар аударған баспасөз ұжымдарын қатты сынға алды. Ол «Шолпан» журналының ондай жалаң саясаттан бас тартатынын мәлімдеді. Жазушы кейін өзінің осы ашық хатта айтылған пікірлері үшін солақай әсіреқызыл сыншылар тарапынан қатты сынға ұшырады. 1932 жылғы 10 маусым күнгі «Со- циалды Қазақстан» газетінде жазған ашық хатында да «Шолпан» журналындағы осы мақаласындағы пікірлерінің ұшқары айтылғанын еріксіз мойындауға мәжбүр болды. Негізінде, осы мақалада айтылған ойлардың дұрыс екендігін өмірдің өзі дәлелдеді. Т. Жұртбай 309 «ШАНШАР» ЖУРНАЛЫ ТУРАЛЫ Бұл мақала 1925 жылы «Таң» журналының 3 санында жариялан- ды. Мақала соңына «М» деп қол қойылған. Мақаланы осы журнал- дан алып, 1967 жылы «Лениншіл жас» (11 ақпан) газетінде филология ғылымдарының докторы, профессор Керімбек Сыздықов жариялады. Осыдан кейін мақала жиырма томдық шығармалар жинағының 15-то- мына («Жазушы», 1984, 54–59-беттер) енді. Елу томдық академиялық толық басылымға алдыңғы жарияланымдары салыстырылып барып, жиырма томдықтағы нұсқасы жіберіліп отыр. Өзінің ғылыми-сын еңбектерінің тізімі көрсетілген 1945 жылғы жазбасында «О народном юморе и юмористическом журнале» (крити- ческая статья напечатанная в журнале «Тан» 1924 г.» (папка № 271, 24 бет) дегендері бар. Мұнда, әрине, «1924 жыл» деп жаңылыс жазылған, себебі, «Таң» журналының алғашқы саны 1925 жылдың наурыз айын- да шығып, төрт саны жарық көргеннен кейін тоқтап қалған. Жазушы 1924 жылы Ленинград университетінің бірінші курсын бітіріп елге келгенде, үкімет орындарының өтінішімен бір жыл оқуына бармай қалып қояды. Осы кезде Семей ҚазПед техникумы мен губерниялық партия мектебінде сабақ берумен қатар «Таң» журналын шығаруға ат- салысады. Журналдың редакторлығы қызметін атқарады (ЛГАОРСС, фонд № 240, опись № 7, дело № 119). Журналдың беті мен бағыты: қандай болмақтығы жөніндегі та- лабын мына бір ойларының өзі-ақ көрсете алады: «Оқушының ойы мен сезімін күлкісіз салқын түспен отырып тәрбиелейтін баспасөздің ішінде күлкі журнал болып шықса, тәуір сөздің тұздығы сияқты бо- лады. Бұл да тәрбиеші, бұл да ой сезімді бастайтын жетекші, басшы, бірақ бұның өзгелерден әдісі бөлек . Бұның өзгеден айырмасы сыртқы пішінінде ғана. Күлкі журнал да ойды жетілтіп, сезімді ұстартпақ. Сондықтан ол күле отырып, біле отыр дейді. Ойнап отырып, ойлап отыр, біреудің мініне күлсең, өзіңді сол міннен арши отыр дейді». Күлкі сөздің қиқы-шойқылығынан, оспадарлығынан, қай-қайдағы былғаныш, былапыт сөздерді үйіп-төгіп тоғытудан тумайтынын, күлкі істелген іс пен болған жағдай шынайы жеткізілуінен туындайтынын 310 еске салады. Журналдағы: «Ағза не нәрсе? – Адамның бір мүшесі», «Көшпелі не нәрсе? – Қазақ», «Магнит не нәрсе? – Сұлу әйел болса керек» дегендерді де сәттілік, тапқырлық деп білмейді. Сұрақ-жауап түрінде берілген мұндай сөздердің ішінде ұтымдылары да, арзан, салмағы төмендері де бар деп біледі. Жалпы осы мақаласы арқылы әзіл-сықаққа құрылған журналға деген ой-көзқарасы көрінді. 1. 10-бет. жүктеу/скачать 4,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|