П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


тт: батты, бетті, бітті, кетті, жатты, қайт- ты, айтты, сатты. шш



Pdf көрінісі
бет118/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

тт: батты, бетті, бітті, кетті, жатты, қайт-
ты, айтты, сатты.
шш: шешіиі, кешші (кесші), аіишы (асшы), таш-
ша (тазша), лашшыз (лажсыз).
мм: жаммен (жанмен), мамам м ен (маман-
мен), қаммен, шаммен, сиіғаммын (алғанмын), кел-
геммін (келгенмін), мамаммын (маманмын), адам-
мын.
нн: нанның, наннан, алғаннан, кеннен, келген-
нен, санның, саннан, оннан.
Бұл позицияда да қатаңдар мен үнді 
м , н
дыбыстары еркін қайталанатын болса, ұяңдар 
мүлде кездеспейді.
2,2.12.3. Түбір ішінде
Түбірдегі қайталама дыбыстар бөгде тілге 
еліктеуден туған. Сөйлеу тілінде бұлардың біреуі 
түсіріліп (
махабат, қүды, мүде, эді, кезеп, Ғизат,
мүкэмал, экіс, жанат, тэкапар, Жапар),
немесе өзге 
бір дыбыспен алмастырылып айтылады: 
күлді
(күллі), келде (кэлла), эмбе (эмма), сэлде, сүндет

кейде екеуі де өзгереді (
Жаппар, лэппай, Ғайнет-
тин).
Қисса 
түрде жазып, айтып жүрген сөзіміз 
қарапайы м айтуда 
қыса
болып кетеді. Олай бо- 
латы ны
қыйс-са
сбзінде қайталама 
(сс)
дыбыс- 
тан озге, байырғы буында кездеспейтінйстіркесі 
және бар.
Сондықтан да Алла, Мухаммад қазақ айту- 
ында 
алда
(
Алдаберген, Алдажар, алда ғана күдай-
ай), Мақанбет (Мүқамет, Мэмбет, Мэмет)
бо- 
лып кетеді.
Осындай қайталама дыбыстар кездесетін 
араб-парсы сөздері қазақ тілінде біршама, олар- 
дың бэрі де озгеріске ұшыраған. Олар: 
олда-білдә (аллаһ-беллаһ)
әуелі (аввали)
тасаттық (тасаддақ)
жалдап (жаллап)
жендет (жаллад)
тажал (дажжал)
сағыз (сақкез)
мадақ (маддақ)
мекер (мэккер)
машақат (маіиаққат)




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет