П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет123/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

да, де, та, те...
Не істейін? Не
/шес/7/?дегенді тез айтқан- 
да, 
нестейін? неш есіңі-
ге жуықтайды. Элизия 
бөйы нш а, 
ністейсің, нііиесің
бөлу керек еді. Бұл 
не
сөзінің жөйылуына алып барады. Ал 
не ал-
дыңі -
деген 
нелдің, налдың
емес, тек 
неалдың
бөлады. Я ғн и бір буынды атауыш сөз (не) өз 
айтылымын сақтайды. Ал шылаудың жөні бөлек. 
М әсел ен , 
ж азы пт алды
(ж азы п та ал д ы ), 
тұрыптішті
(тұрып та ішті), 
жатыптішті
(жа- 
тып та іш ті), 
мыспекен
(мыс па екен).
Қ азақ тілі тұрғы сынан редукцияны қысаң 
дауыстылардың әлсіреп, көмескі айтылуы деп 
түсіну керек. О рф өэпиялы қ сөздіктерде өндай 
дауыстылар түсіріліп (шартты белгімен) жазы- 
лады: 
дэр ‘гер, қат ‘нас, тэж‘рибе, аң ‘зақ, ад ‘раңдау,
бад‘рақ, ед ‘реңдсу, и ‘рім, қас ‘рет, эісұд‘рық, коб‘рек,
жұм ‘лу, кок ‘рек, түк ‘рік, мэк ‘рүк, құд ‘рет
т.б.
Метатеза 
(гр. 
орын ауыстыру) -
сөз ішіндегі 
ды & ы старды ң не буы н дарды ң өзара өры н 
ауысуы. Бұл - айтуды жеңілдетуден туатын 
құбылыс.
Қазақ тілінде қатар келген 
пк, пқ 
дыбыста- 
ры 
кп, қп 
түрде өрындарын ауыстырып айты- 
лады. Мәселен,£ж/о?, 
тепкі, тепкішек, шапқыла,
түпкір, эпкел
түрде жазылатын сөздер айтуда 
экпе,
текпі, текпііиек, іиақпыла, түкпір
түрде де кезде- 
седі. Бұлай айту ауа жолына орналасқан сойлеу 
мүш елерінің жұмысын жеңілдетеді. Сөдан да 
өкпе (опке), орекпі (орепкі), секпіл (сепкіл), қақпа
(қапқа), қакпан (қапқан), қақпақ (қапқақ), кэкпір
(кэпкір)
сөздері айтылуына орай жазылады.
С ондай-ақ, 
мегде, м ең зе
болып жазылатын 
сөздерл^езгетүрінде де кездеседі.Лг/шлусөзінің 
айлану
бөлып айтылуы да метатеза құбылысы- 
на жатады.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет