С ӨЗЖ АСАМ ДЫ Қ САТЫ 281 Алайда 5-6 -сатыдарда сөзж асам ды қ тарам
кездеспейді.
Қорыта келгенде, тік қатар бойынш а сөзжа-
самдық саты құрамында 1-2-саты ларда сөзжа-
самдық тарамның жиі кездесетіні анықталды.
Тік қатардағы сатылардағы әр сатыдағы ту-
ынды сөздердің саны да түрліше болады. Ең құра-
мы күрделі, аумағы кең саты - екінш і саты деп
санауға болады. 60 сөзжасамдық ұяға жасалған
талдау 2-сатыда 555 туынды түбір сөз ж асалға-
нын көрсетті. Осы ұялардың 1-сатысында 313
туынды түбір сөз жасалған, 3-сатысында 199 ту-
ынды түбір сөз ж асалған. Ал төртінш і сатыда
тек 46 туынды түбір сөз ж асалған, 5-сатыда 3
туынды түбір сөз ж асалған. 6-саты бұл ұяларда
мүлдем болған жоқ.
Бұл талдау ең өнімді саты - екінш і саты
екенін көрсетті. Екінші орында 1-саты өнімділік
корсетті. Үшінші оры нға 3-саты 199 туынды
сөзбен шықты. Қалған сатылардың бэрі онімсіз
екені анықталды.
Сөзжасамдық ұялардың екінші жэне бірінші
мен 3-сатылары туынды сөздердің жасалатын
негізгі орны екені байқалды. Бұл 60 сөзжасам-
ды қ ұяның сатыларыны ң көрсеткіші негізіндегі
қорытынды. Тілдегі барлық сөзжасамдық ұя тек-
серілгенде, қандай нэтиже берері белгісіз, бірақ
2-сатының туынды сөз жасаудағы өнімділігі ж о-
ғары екені ерекше аңғарылады.
С өзж асамды қ сатыны ң тік қатардағы құра-
мындағы туынды сөздер негізінен түрлі сөз та-
бына қатысты туынды түбір сөздерден құралады.
М ысалы,
аз деген салт етістік негізіндегі сөзжа-
самдық ұяны алсақ, оның құрамындағы туынды
создер зат есім, сын есім, етістік сөз таптары на
жатады.
М ысалға етістік жэне есім негізіндегі созжа-
самдық ұялар келтірілді. Екі ұядағы сатылардағы
туындылардың түп негізі екі соз табына қатыс-
ты лы ғы на қарамастан, олардан туынды зат есім-
дер де, туынды етістіктер де, туынды сын есімдер
де жасалған. Бұл бір сөзден түрлі сөз табына қаты-
сты туындылардың жасалаты нына байланысты.
Тілде зат есім сөздерден етістік, сын есім, үстеу
сөздер жасала беретіні, сол сияқты етістіктен зат
есім, сын есімдер де ж а с аіа беретіні белгілі. Ол
заңдылықты мы салға келтірілген сәзж асам ды қ
ұяларда анықтады. Олай болса, сөзжасамдық ұя-
1 -саты
2-саты
3-саты
аздыр - етістік
азғын - сын есім
азғыр - етістік
аздырыл - етістік
аздырт - етістік
аздыруіиы - зат есім
азғындық - зат есім
азғында - етістік
азғырушы - зат есім
азғырыл - етістік
азғырғыш - сын есім
азғындан - етістік
азғындат - етістік
Келесі м ы салғазй//деген есім түп негізден ж асалған сөзжасамдық ұяны келтірейік.
1 -саты
2-саты
3-саты
заңгер - зат есім
заңдан - етістік
заңдас - етістік
заңды - сын есім
заңды қ- сын есім
заңқой - сын есім
заңсы з- сын есім
заңіиы - зат есім
заңшыл - сын есім
заңгерлік - зат есім
заңдандыр - етістік
заңдастыр - етістік
заңдастырыл - етістік
заңдылық - зат есім
заңқойлық - зат есім
заңсыздан - етістік
заңсыздық - зат есім
заңіиылдық - зат есім
заңдандырушы - зат есім
заңдастырушы - зат есім
заңсыздандыр - етістік