П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет44/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ҚАЗАҚ ТІЛІНІЦ ДЫБЫСТАРЫ
33
Жасалымы: 
қос ерін өзара жымдаса тоғы - 
сады (1), жасалу орны на қарай ерін-ерінді; тіл 
ауыз қуысында ілгері итініп жатады (6), тіл жа- 
ты сы на қарай ілгерінді; дауыс желбезегі тер- 
белмейді (5-4), желбезек қаты сы на қарай тер- 
беліссіз (қатаң); ерін жазылып (езу тартып) ба- 
рып (1-3) жасалады; ерін қатысына қарай езулік 
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
қос ерін өзара н ы қ тоғы са- 
ды, тоғы сы м күшіне қарай ны қ тоғы сы ңқы 
ауыз қуысы мен көмей қуысы қосылып кетеді, 
үстеме жасалым орны на қарай ауыз қуысты 
дыбыс болып табылады.
Естілімі: 
қос еріннің тоғы сы м ы күшті 
леппен аяқталады, тоғысым бітіміне қарай күшті 
лепті; дауыссыз шуыл дыбысталады, үн қаты - 
сына қарай қатаң; әуез қатысына қарай жіңішке 
және езу әуенді дыбыс болып табылады.
П' жіңіш ке езулік түрінің айырым белгі-
лері
Жасалым белгілері: 
ерін (ерін-ерінді), 
тоғы сыңқы , ілгерінді, тербеліссіз (қатаң), езулік 
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
н ы қ то ғы с ы ң қ ы , 
тұтас қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
күш ті леп ті, қатаң 
(шуыл), жіңіш ке, езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
ерін (ерін-ерінді), 
тоғы сы ңқы , қатаң, ілгерінді (жіңіш ке) езулік 
дауыссыз дыбыс.
1 6 - 2 - с у р е т . П , Б , М ж іңіш ке езулік 
і
үн десім дауы ссы здары ны ң 
м оделі (үлгісі) ’
Ж уан ер ін д ік түрі: П Ұ Л , П О Ш Т А т.б. 
( 16-3-сурет)
Жасалымы: 
қос ерін өзара жымдаса тоғы - 
сады (1), жасалу орнына қарай ерін-ерінді; тіл 
ауыз қуысында кейін шегініп жатады (8), тілдің
ж а ты с ы н а қ ар ай кей ін д і; дауы с ж елбезегі 
тербелмейді (5-4), желбезек қатысына қарай тер- 
беліссіз (қатаң); ерін дөңгеленіп (сүйірленіп) ба- 
рып (1-2) жасалады; ерін қатысына қарай еріндік 
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
қос ерін өзара нық тоғысады, 
тоғы сы м күш іне қарай ны қ тоғы сы ңқы ; ауыз 
қуысы мен көмей қуысы қосылып кетеді, үсте- 
ме жасалым орнына қарай көмей қуысты дыбыс 
болып табылады.
Естілімі: 
қос еріннің тоғы сы м ы леппен 
аяқталады, тоғысым бітіміне қарай күшті лепті; 
дауыссыз шуыл дыбысталады, үн қатысына қарай 
қатаң; әуез қатысына қарай жуан және ерін әуезді 
дыбыс болып табылады.
П° жуан еріндік түрінің айырым белгілері


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет