П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет85/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Ж асалым белгілері: 
ерін (е р ін -е р ін д і), 
жуы сы ңқы, кейінді, тербелімді (үнді), еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
бос ж уы сы ңқы, көмей 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді, жуан, ерін 
әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
ерін (ерін -ерін ді), 
т о ғ ы с ы ң қ ы , үн д і, к е й ін д і (ж у а н ), е р ін д ік
дауыссыз дыбыс.


58
ФОНЕТИКА
Ж іңіш ке еріндік түрі: ӘУЕ, С (Ү )У РЕТ т.б. 
(22-2-сурет)
Жасалымы: 
қос ерін өзара жинақы жуысады 
(1), жасалу орны на қарай ерін-ерінді; тіл ауыз 
қуы сы н да ілгері и тін іп ж атады (6), тілд ің
жатысына қарай ілгерінді; дауыс желбезегі мол 
тербеледі (5 -2 ), ж е л б езе к қ а ты с ы н а қ а р а й
тербелімді; ерін дөңгеленіп (сүйірленіп) барып 
(1-1) жасалады, ерін қаты сы на қарай еріндік 
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
қос ерін өзара бос жуысады, 
жуысым күш іне қарай бос ж уы сы ңқы ; ауыз 
қуысы мен көмей қуысы қосылып кетеді, үстеме 
жасалым орны на қарай ауыз қуысты дыбыс 
болып табылады.
Естілімі: 
қос еріннің жуысымы бос леппен 
аяқталады, жуысым бітіміне қарай бос лепті; 
дыбыс ыңыл естіледі, үн қаты сы на қарай үнді; 
әуез қаты сы на қарай жіңіш ке және ерін әуезді 
дыбыс болып табылады. 

У 1 жіңішке еріндік түрінің айырым белгілері
Ж асалым белгілері: 
ерін (е р ін -е р ін д і), 
жуысыңқы, ілгерінді, тербелімді (үнді), еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
бос жуы сы ңқы, ауыз 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді, жіңіш ке, 
ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
ерін (ерін -ерін ді), 
жуысыңқы, үнді, ілгерінді (жіңіш ке), еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Соны м ен, үнді дауыссыз дыбыстар жүйелі 
т ү р л е н е д і. Ә рб ір д а у ы с с ы з т ө р т тү р л і (У 
дауыссызы - екі түрлі) үндесім әуезбен айтылады. 
Сонда үнді дауыссыздардың үндесім варианттары 
26 дыбыс болып ш ығады 
(17-кесте).
жуан езулік үндесім 
М 
Н 
Ң 
Р 
Л 
Й
жіңіш ке езулік үндесім М' Н 1 Ң ' 
Р' 
Л' 
Й'
жуан еріндік үндесім 
М° Н° Ң° 
Р° 
Л° 
Й() 
У
жіңіш ке еріндік үндесім М10 Н 10 Ң 10 Р10 Л 10 Й 10 У 1


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет