П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет82/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Жасалым белгілері: 
тіл ұшы, тоғы сыңқы , 
ілгерінді, тербелімді (үнді), еріндік дауыссыз 
дыбыс.
Айты лы м б е л г іл е р і: 
б о с а ң ж а н а м а
ж уысыңқы, ауыз қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді (ыңыл), 
жіңішке, ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
тіл ұш ы, ж ан ам а 
жуы сы ңқы, үнді, ілгерінді (жіңіш ке), еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Й дауыссыз дыбысының үндесім түрлері
Жуан езулік түрі: АЙ, ТЫ Й т.б. 
(21-1-сурет)
Жасалымы: 
тіл түбі мен тілшік жайылыңқы 
жуысады (4-1), жасалу орнына қарай тілшік; тіл 
ауыз қуысында кейін шегініп жатады (8), тілдің 
жатысына қарай кейінді; дауыс желбезегі мол 
тербеледі (5 -3 ), ж е л б езе к қа ты сы н а қар ай
тербелімді; ерін ж азы лы п (езу тартып) барып 
(1-3) жасалады, ерін қатысына қарай езулікдыбыс 
болып табылады.
Айтылымы: 
тіл түбі мен тілшік бос жуысады, 
жуысым күшіне қарай бос жуысыңқы; ауыз 
қуысы үлкейіп, комей қуысы кішірейеді, үстеме 
жасалым орны на қарай комей қуысты дыбыс 
болып табылады.
Естілімі: 
тіл түбі мен тілш іктің жуысымы 
бос леппен аяқталады , жуысым бітіміне қарай 
бос лепті; дауы ссы з ыңыл дыбысталады, үн 
қатысына қарай үнді; әуез қатысына қарай жуан 
және езу әуезді дыбыс болып табылады.


56
ФОНЕТИКА
Й жуан езулік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: 
тіл ш ік ж у ы сы ң қы , 
кейінді, тербелімді (үнді), езулік дауыссыз дыбыс.
Аитылым белгілері: 
бос ж уы сы ңқы , көмей 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді, жуан, езу 
әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
тілш ік, ж уы сы ңқы, 
үнді, кейінді (жуан), езулік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке езулік түрі: Ә Й , К (І)Й т.б. 
(21-2-
сурет)
Ж асал ы м ы : 
тіл о р т а с ы м ен т а ң д а й
ж айы лы ңқы жуысады (3-2), жасалу орны на 
қарай тіл ортасы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп 
жатады (6), тілдің ж аты сына қарай ілгерінді; 
дауыс желбезегі мол тербеледі (5-2), желбезек 
қаты сы на қарай тербелімді; ерін жазылып (езу 
тартып) барып (1-3) жасалады, ерін қатысына 
қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ортасы м ен таңдай бос 
жуысады, жуысым күшіне қарай бос жуысыңқы
ауыз қуысы кіш ірейіп, көмей қуысы үлкейеді, 
үстеме жасалым орны на қарай ауыз қуысты 
дыбыс болып табылады.
Е стілім і: 
тіл о р т а с ы м ен т а ң д а й д ы ң
ж уы сы м ы бос л е п п ен а я қ т а л а д ы , ж уы сы м
б ітім ін е қар ай бос л е п ті; д а у ы с сы з ы ңы л 
дыбысталады, үн қаты сы на қарай үнді; әуез 
қатысына қарай жіңішке және езу әуезді дыбыс 
болып табылады.
Й' жіңішке езулік түрінің айырым белгілері 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет