П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 8 -к е с т е . Ү нді д а у ы ссы з ды бы стар ды ң



Pdf көрінісі
бет86/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

1 8 -к е с т е . Ү нді д а у ы ссы з ды бы стар ды ң
ү н д е с ім қ ұр ам ы
Үнді үндесім дыбыстардың жасалым белгіпері 
күрделі:
1. Е рін М , 
У ж ән е тіл ұш ы Н , Р, Л 
дауы ссы здары н ы ң үндесім вари ан ттары н ы ң
жасалу орны ортақ, сондықтан олардың ілгерінді- 
кейінді жасалым белгілері көмескі байқалып, 
жуан-жіңішке естілім белгілері комескі естіледі.
2. Ң (-Ң '), Й ( - Й ‘) дауыссызының үндесім 
варианттарының жасалу орны бір-бірінен алшақ: 
Ң, Й - тілшік, Н 1, Й 1 - тіл ортасы. Алайда, соған 
қарамай, олардың жуан-жіңішке естілім белгілері 
комескі естіледі. Соны ң салдарынан олардың 
ілгерінді-кейінді белгісін де көпш ілік аңғара 
бермейді.
3. Дауыс қатысы бәріне бірдей ортақ.
4. Ж асалу тәсілінің барлық түрі кездеседі 
(т о ғ ы с ы ң қ ы , ж у ы с ы ң қ ы , д ір іл , ж а н а м а ), 
айырмашылық мол.


ҚАЗАҚ ТІ ЛІ НІ Ң Д Ы Ь Ы С І А Ғ Ы
59
1.4.4. Дауыссыздардың үндесім жүйесі
Дауыссыздардың үндесім белгілерінің жүйесі 
өзара жұптасып үйлеседі 
(19-кесте).
Олардың 
ортақ және айырым белгілері кесте мен жасалым
модельден айқын көрінеді.
Егер екі дыбыстың жасалым белгілері бірдей 
болса, онда олар үндес дыбыстар болып табылады 
да, бір буы нны ң құрам ы нда кездесе береді. 
М ы салы , П м ен Т, Т м ен М т.б. үндесім
дыбыстарының жасалым белгілері бірдей (екеуі 
де - кейінді, езулік), ендеш е олар бір буын 
құрамында (ТАП, ТЫ М т.б.) кездеседі. Бір не 
екі бірдей жасалы м белгісі айырым болса, онда 
олар бір б у ы н н ы ң құ р ам ы н д а кездесп ей ді. 
М ы с а л ы , С м е н С°, П м ен Т 1 ү н д е с ім
дыбыстары ның бір ортақ белгісі, бір айырым 
белгісі бар. Қ° мен Н 1, Б мен Б 10 жұптары ның 
екі белгісі де а й ы р ы м , о р та қ белгісі ж оқ. 
Араларында айыры м белгі болғанды қтан, олар 
бір буын құрамында кездесе алмайды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет