«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Шокан Абай Ыбырай
| 1
Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалар. 193-бет. 2 Бул да сонда. 202, 206-беттер. 58 біліыге, өнерге бастайды. «Қазақ халқы аздаған халық, оның талабы біреу салып берген тар шеңбердің қыспа- ғына сыя алмайды: оның ой пікірі еркін; оның келешегі үшін оған тек сана сезім жағынан жалпы білім мен пай- далы енерді үйрену керек»1,— деп болашаққа бағыт сіл- тейді. Діни оқу орындары қазақ жастарынан діндар адамдар тәрбиелеп шығаруға ұмтылса, Ыбырай өз мек- тептерінщ алдына жас ұрпақтан жаңа ұғымдағы аза- маттарды дайындап, өсіруді мақсат етіп қояды. Ыбырайдың ағартушылық және атеистік көзқара- сында ерекше көңіл қоярлық бір жағдай — оның қазақ қыздары үшін оқу орнын аштыру жөніндегі қызметі. Бүкіл шығыс әйелдері ежелден ислам дінінің сан алуан ауыртпалығын бастан кешіріп келгені көпке мәлім. Со- ның ішінде, әсіресе қазақ қыздарының көрген күні өте аянышты еді. Патриархалдық-феодалдық дәстүр бойын- ша казак әйелдерінің еншісі — малға сатылу, сатып ал кан күйеуі өлсе, әмеңгеріне тию, таңертеднен кешке де- йін үйдің ауыр жұмысын атқару — мал сауу, от-ын, су әкелу, бала тәрбиелеу еді. Ерінің жүзіне тура қарап, оны есімімен атау да оған мін көрінуші еді. Қазак әйелде- рінің аянышты қалін Ыбырай «Орынбор ведомствосы қазақтарының құда түсу, қыз ұзату және той жасау дәстүрінің очеркі» атты этнографиялық еңбегінде айқын көрсетеді. Ағартушылар өмір сүрген кездегі қазақ әйелінің көр- ген күні —«қайда барсаң да — Қорқыттық көрі» еді. Дііне, осындай қатал дәстүрге қарсы болған ұлы ағартушы езілген қазақ әйелдерінің келешегін ойлап, қыздар үшін училище аштыруға бар ынтасымен ат са- лысты. Феодалдар мен шамандардың, молдалар мен қожалардың қасарысқан қарсылығын жеңе отырып, Ыбырай казақ халқының тарихында тұңғыш рет, 1889 жылы қайтыс боларынан біраз ғана бұрын, Ырғыз ка- ласында қыздар училищесін аштырды. Қазіргі Алматы- дағы кыздар педагогикалық институтының арғы рухани негізі — осы Ыбырай ашқан Ырғыз училищесі десек, Қазақстанда әйелдердің азаматтық білім ала бастауы- ның тарихы содан басталады десек, ешбір қателеспей- міз. Әрине, Ырғыз училищесі мен қыздар институтының айырмасы жер мен көктей. Бұл жерде мәселе тек руха ни мұрагерлік тұрғыдан ғана сөз болып отыр. жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|