Н. А. Назарбаева народу Казахстана



Pdf көрінісі
бет9/93
Дата10.01.2017
өлшемі35,33 Mb.
#1563
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   93

Key words: sociocultural space, media educational space, media education, media education. 

 

 



ƏОЖ 800.866:62.574 

 

Бердібаев Р.Ш., Жақсылықова К.Б. 

Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 

Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы 

kulyai@inbox.ru 

 

КӨПТІЛДІ ТЕХНИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ  КӨПМƏДЕНИЕТТІ ИНЖЕНЕР ТҰЛҒАСЫН 

ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ 

 

Аңдатпа.  Ұсынып  отырған  мақалада  көпмəдениетті  инженерді  қалыптастыру  факторларының  бірі 

ретінде  көптілді  техникалық  білім  беру  мəселесі  сөз  болады.  Республиканың  білім  беру  жүйесінің  жаңа 

мемлекеттік  оқу  стандартына  көшуі  кəсіби  құзыреттілігімен  бірге  мəдени-қатысымдық  құзыреттілігі  де  

қалыптасқан  маман  дайындау  талабын  қойып  отыр.  Негізгі  қоры  жоғары  білікті,  белсенді  тұлға  болып 

табылатын ел экономикасын, ғылымы мен техникасын дамыту білім беру саласын жандандыруды  қажет етеді. 

Осыған байланысты қазіргі уақытта көпмəдениетті тұлғаны қалыптастыру факторларының бірі ретінде көптілді 

білім  беру  жүйесін  дамыту  мəселесіне  баса  назар  аударылуда.  Демек,  елімізде  техникалық  сала  маманын 

дайындаудың стратегиялық мақсаты – кемінде үш тілде тілдік қатынасқа түсе алатын, белсенді, шығармашыл 

ойлайтын  тұлғаны  қалыптастыру.  Көптілділік  болашақ  маманның  кəсіби  біліктілігі  деңгейінің  көрсеткіші 

ретінде оның кəсіби  жəне əлеуметтік мансабының табысты болуының алғышарты болып табылады. 

Болашақ  маман  шет  тілінің  тілдік  құралдарын  ғана  меңгеріп  қоймай,  шеттілдік  қатысымдық 

құзыреттілікті де меңгеруі тиіс. Өйткені тіларалық кəсіби қатынаста арнайы салалық мəтіндерді ауызша жəне 

жазбаша аудару көбіне кез келген аудармашылардың қолынан келе бермейді. Бұл жағдайда осы саланың қыр-

сырын  білетін  инженер  маман  ғана  дұрыс  аударма  жасай  алады.  Сондықтан  болашақ   мамандарды өндірістік 

салада  шетелдік  əріптестерімен  қарым-қатынаста  аудармашылардың  көмегіне  жүгінбей-ақ,  бар  істі  олармен 

тікелей  қатынаста  атқара  алатындай  дайындау  қажет.  Техникалық  сала  маманын  дайындау  барысында 

студеттердің  кəсіби  жəне  шеттілдік  қатысымдық  құзыреттілігін  қатар  қалыптастырып  дамыту  

ұйымдастырушылық жəне экономикалық тұрғыдан да өте тиімді. 

Қорыта айтқанда, ғаламдандыру жəне көптілді білім беру ғасырында техникалық жоғары оқу орындарын 

бітіруші маман кем дегенде үш тіл меңгеріп, көптілді ортада білімін жалғастыруға, мамандығы бойынша  еңбек 

ету  барысында  кез  келген  жағдайда  мəдениаралық  қатынасқа  түсуге,  басқа  тілдің  өкілдерімен  бір  ұжымда 

іскери  қатынас  орнатуға,  ғылыми-техникалық  бағытта  тəжірибесімен  бөлісуге  дайын    көпмəдениетті  жəне 

көптілді  үйлесімді қалыптасып, дамыған тұлға болғаны жөн. 

Түйін  сөздер:  көпмəдениетті,  көптілді,  жаңарту,  инженер  кадрлар,  мəдениаралық  ықпалдастық, 

біліктілік, құзыреттілік. 

 

Қазіргі уақытта жүріп жатқан Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдіру үрдісі 



мамандардың  сапалы  жаңа  буынын  дайындауға  бағытталған.  Атап  айтқанда,  ғылыми-техникалық 

ақпарат  пен  алға  өрлеудің  бастамашысы,  алға  қойған  кəсіби  мақсатын  шешуге  шығармашылық 

қырынан  келіп,  икемді  ойлау  қабілетімен  ерекшеленетін,  басқа  мəдениет  өкілдері  ашқан  жахандық 

технология  мен  техникалық  жаңалықтарды  толеранттық  тұрғыда  түйсініп,  қабылдайтын  білікті 

мамандарды оқытып, тəрбиелеу. Сонымен республиканың білім беру жүйесінің жаңа мемлекеттік оқу 

стандартына көшуі кəсіби құзыреттілігімен бірге мəдени-қатысымдық құзыреттілігі де  қалыптасқан 

білікті,  білімді  маман  дайындау  талабын  қойып  отыр.  Негізгі  қоры  жоғары  білікті,  белсенді  тұлға 

болып  табылатын  экономиканың,  ғылым  мен  техниканың  дамуы  білім  беру  жүйесінің  жаңаруын 

қажет  етеді.  Осыған  байланысты  қазіргі  уақытта  көпмəдениетті  тұлғаны  қалыптастыру 

факторларының бірі ретінде көптілді білім беру жүйесін дамыту мəселесіне баса назар аударылуда.  

 2007  жылы  мемлекетіміздің  Елбасы  Н.Назарбаевтың  мұрындық  болуымен  «Тілдердің 

үштұғырлылығы»  мəдени  жобасы  қолға  алынып,  қазіргі  уақытта  жүзеге  асуда.  Аталмыш  жоба  

елімізде  үш  тілдің:  қазақ  тілі  мемлекеттік  тіл,  орыс  тілі  ұлтаралық  қатынас  тілі  жəне  жахандық 

экономика  мен  ықпалдастыққа  табысты  қол  жеткізуге  мүмкіндік  беретін  ағылшын  тілін  одан  əрі 

дамытуға  бағытталған.  Президент  Н.Назарбаев  айтқандай, «... Қазақстан    өзінің  көпұлттылығымен 


 

 

48



ерекшеленеді  жəне  сонысымен  де  күшті.  Біздің  кеңбайтақ  жерімізде  өзіндік  ерекшелігімен  тəнті 

ететін көпмəдениетті кеңістік қалыптасқан. Қазақ елінің көпұлттылығы – бұл қоғамымыздың үдемелі 

дамуының алғышарты. Қазақстанда тұратын халықтардың Еуразиялық түпнегізі батыстық, азиялық, 

шығыстық,  европалық  тектердің  өзара  бірігуі  арқылы  еш  жерде  кездеспейтін  жаңа  қазақстандық 

көпмəдениеттілік  нұсқасын  дамытуға  мүмкіндік  береді»[1].  Үштілділік  жəне  көпмəдениеттілік 

идеясы  өмірлік  қажеттілік.  Себебі  бүгінде  əлемге  ашық  жəне  өз  елінде  «ақылды»  экономиканы 

енгізіп отырған мемлекеттер ғана табысқа жетіп отыр.  

Демек,  республикада  техникалық сала маманын дайындаудың стратегиялық мақсаты – кəсіби 

біліктілігінің, кəсібі мен əлеуметтік мансабының табысты болуының алғышарты ретінде кемінде үш 

тілде  тілдік  қатынасқа  еркін  түсе  алатын,  белсенді,  шығармашыл  ойлайтын,  көптілді  жəне 

көпмəдениетті тұлғаны қалыптастыру.  

Республиканың экономикалық жəне техникалық салалар бойынша халықаралық деңгейдегі іс-

əрекетінің  күннен  күнге  кеңеюі,  əр  түрлі  мемлекеттердің  экономикасына  ықпалдасқан  біріккен 

өндіріс  орындарының  құрылуы,  көптеген  мамандардың  бірнеше  тілдерді  өзінің  кəсіби  əрекетінің 

құралы  ретінде  меңгеруі  қажеттілігін  тудырып  отыр.  Өйткені  қазіргі  уақытта  кез  келген  маманның 

көптілділік  қүзыреттілігінің  болуы  оның  кəсіби  құзыреттілігінің,  жоғары  біліктілігінің    маңызды 

көрсеткіші  болып  санала  келе,  оның  жұмыс  орнында,  кəсіби  саласында  лайықты  табысқа  жетуіне 

кепіл бола алады.  

Көптілді  білім  беру – көпмəдениетті  тұлғаны  қалыптастыру  негізі[2,6].  Көптілді  техникалық 

білім беру – бұл техника мен технология саласы бойынша студенттерге  мақсатты, ұйымдастырылған 

жəне біртұтас бағытты тұрғыда үш тілде кəсіби білім беру, тəрбиелеу жəне жан-жақты дамыту үрдісі. 

Қ.И.Сəтбаев  атындағы  ҚазҰТУ  еліміздің  жетекші  техникалық  оқу  орны  ретінде  үштілділік 

бағдарламасын  жүйелі  түрде  жүзеге  асыруда.  Көп  жылғы  жинақталған  тəжірибе  негізінде  жəне 

техникалық оқу орнының мүмкіндігін ескере келе, университетте Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ-да 

2012-2016  жылдары  көптілді  техникалық  білім  беру  Бағдарламасы  жəне  Бағдарламаны  кезең-

кезеңмен жүзеге асырудың  Жоспары жасалынды.  

Аталмыш  Бағдарламаның  мақсаты – қазіргі  өзгермелі  əлемнің  маңызды  əлеуметтік  жəне 

экономикалық  мəселелерін  шешуде  мəдениаралық  қатынасқа  түсуге  қабілетті,  жоғары  білікті, 

көптілді  жəне  көпмəдениетті    жаңа  үлгідегі  элиталық  инженер  кадрларды  дайындау.  Бағдарламада 

осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді  жүзеге асыру басты назарға алынған: 

-  жаңа  үлгідегі  элиталық  инженер  кадрларға  көптілді  білім  беруді  оқу-əдістемелік,  ғылыми, 

инфрақұрылымдық жəне ақпараттық қамтамасыздандырылуының сапасын жетілдіру; 

-  халықаралық  стандартқа  сай  техникалық  саланың  элиталық  мамандарын  дайындау  үшін 

университетте көптілді, көпмəдениетті ғылыми, білім беру ортаны қалыптастырып, дамыту; 

-  жаңа  үлгідегі  инженер  кадрлардыың  көптілді  қатысымдық  құзыреттілігін  қалыптастыруға 

бағытталған білім берудің инновациалық технологияларын оқу үрдісіне енгізу; 

-  студенттердің  бойында  əлемнің  мəдени  көпқырлы  тұтас  бейнелерін,  өзге  мəдениет  пен 

өркениетті  сыйлау  қасиеттерін,  адамдар  арасындағы  толеранттық  жəне  мəдениаралық  қатынас  түрі 

ретінде «интерлингвомəдени құзыреттілігін» қалыптастыру[3]. 

Жоғары  оқу  орнында  жаңа  үлгідегі  элиталық  инженер  кадрларын  дайындау  мақсатында  оқу 

үрдісіне көптілді техникалық білім беруді енгізу қажетті оқу-əдістемелік, ғылыми, инфрақұрылымдық 

жəне  ақпараттық  жабдықтарды  жетілдіру  ісін  жүзеге  асырмайынша  мүмкін  емес.  Бұл  бағытта 

Қ.И.Сəтбаев  атындағы  ҚазҰТУ-да  алдымен  көптілді  техникалық  білім  беру  Бағдарламасы  жəне 

Бағдарламаны  кезең-кезеңмен  жүзеге  асырудың  Жоспары  жасалынды.  Сонымен  қатар    тілдер  жəне 

мамандық  салалары  бойынша  пəндердің  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдеріндегі  ОƏК,  силлабустар, 

оқытушылар  мен студенттерге көмек ретінде бакалавриат мамандықтары үшін арнайы, элективті жəне 

міндетті  пəндердің,  магистратураның    мамандықтары    бағытында    үштілді  каталогтары  (часть I и II) 

шығарылынған. Техникалық мамандықтар бойынша жиырма тоғыз  техникалық сөздіктің, атап айтқанда 

«Қазақ-орыс-ағылшын»  техникалық  сөздігі, «Техникалық  салалардың  ағылшын-орыс-қазақ»  сөздігі, 

«Геофизикалық  сөздік»  үштілді  сөздік, «Тау-кен  терминологиялық  сөздігі»,  ақпараттық  жəне 

телекоммуникациялық технологиялар, металлургия, сəулет жəне құрылыс жəне басқа салалар бойынша 

«Глоссарии», «Өндірістік инженерия» түсіндірме сөздіктерінің техникалық терминдер электрондық қоры 

жасалынып, оқу үрдісінде қолданылуда[4]. Базалық білім беру институтына қарасты тілдерді оқытудың 

жаңа  бағыттағы  бағдарламаларымен  жабдықталған  ақпараттық-мультимедиалық  кабинеттер  күнделікті 

сабақта жəне сабақтан тыс уақытта да кеңінен пайдаланылуда. 



Əрине, халықаралық стандартқа сай техникалық саланың элиталық мамандарын дайындау үшін 

университетте көптілді, көпмəдениетті ғылыми, білім беру ортаны қалыптастырып, дамыту қажет. 

 

 

49



Техникалық  жоғары  оқу  орындарында  тілдік  пəндердің  жүргізілуі  немесе  тіл  үйрету  студенттердің 

көптілді білім алуының айғағы емес екені баршаға мəлім. Жоғары оқу орындарында мамандық пəндері, 

арнайы  пəндер  көп  тілде  қатар  жүргізілгенде  ғана  оқу  үрдісінде  көптілді  білім  беру  жүзеге  асырылып 

жатқаны  туралы  айтуға  болады.  Мысалы,  оқу  қазақ  тілінде  жүргізілетін  топтарда  мамандық  саласы 

бойынша  пəндер  орыс  немесе  ағылшын  тілінде,  ал  оқу  орыс  тілінде  жүргізілетін  топтарда  мамандық 

саласы  бойынша  пəндер  қазақ  немесе  ағылшын  тілінде  жүргізіліп  жатса,  немесе  техникалық  салалар 

бойынша оқу ағылшын тілінде жүргізілетін арнайы мамандандыру топтары ашылса, бұл оқу үрдісіндегі 

көптілді білім беру барысының нышанын байқатады.  ҚазҰТУ-да көптілді білім беруді жүйелі кезеңмен 

жүзеге  асыру  мақсатында  бірінші  жəне  екінші  курстарда  5В070800-Мұнай  газ  ісі, 5В071800-

Электроэнергетика, 5В070400-Есептеу техникасы мен бағдарламалық қамтамасыз ету жəне  Ақпараттық 

жүйе мамандықтары бойынша оқытуды қазақ жəне орыс бөлімдерімен қатар жекелеген пəндер бойынша 

ағылшын  тілінде  арнайы  оқу  жоспарымен  жүргізу  қолға  алынған.  Сонымен  бірге  оқу  қазақ  тілінде 

жүргізілетін алты топта мамандық саласы бойынша пəндер орыс тілінде, ал оқу орыс тілінде жүргізілетін 

алты  топта  мамандық  саласы  бойынша  пəндер  қазақ  тілінде  жүргізіледі.  Жалпы  міндетті  пəндер  мен 

базалық  пəндер  бойынша  көптілді  білім  беру  бағытында  жоспарға  «Қазақ/орыс/шет  тілдерінен»  басқа 

«Кəсіби    қазақ/орыс/  ағылшын  тілдері»  пəндері  енгізілген[4].  Жоғарыда  айтылған  арнайы 

мамандандырылған көптілді  топтарда  дипломдық, магистрлік, докторлық  ғылыми  зерттеу  жұмыстарын 

қорғау үш(қазақ, орыс немесе ағылшын) тілдің бірінде жазылып, қорғалады.  

Болашақ  маман  шет  тілінің  тілдік  құралдарын(лексика,  грамматика)  ғана  меңгеріп  қоймай, 

шеттілдік  қатысымдық  құзыреттілікті де  меңгеруі  тиіс. Өйткені  тіларалық  кəсіби  қатынаста  арнайы 

салалық мəтіндерді (ауызша жəне жазбаша) аудару көбіне тілдік дайындық алған аудармашылардың 

қолынан  келе  бермейді.  Бұл  жағдайда  осы  саланың  қыр-сырын  білетін  маман  ғана  дұрыс  аударма 

жасай  алады.  Сондықтан  болашақ    мамандардың  өндірістік  салада  шетелдік  əріптестерімен  қарым-

қатынаста  аудармашылардың  көмегіне  жүгінбей,  бар  істі  өздері  атқара  алатындай,  жоғары  оқу 

орындарында  маман  дайындау  барысында  студеттердің  кəсіби  жəне  шеттілдік  қатысымдық 

құзыреттілігін қатар қалыптастырып дамыту  ұйымдастырушылық жəне экономикалық тұрғыдан өте 

тиімді.  Осы  мақсатта  Базалық  білім  беру  институтына  қарасты  тіл  кафедралары  оқытушылары 

күшімен мемлекеттік, орыс жəне ағылшын тілдері  бойынша көпдеңгейлі жеделдете оқыту курстары 

ұйымдастырылып,  бүгінгі  күнге  дейін  жұмыстарын  жүйелі  атқаруда.  Бұл  курстарды  ұйымдастыру 

мақсаты  студенттердің  тілдерді  кəсіби  бағытта  үйреніп,  мамандыққа  қатысты  ұғымдар  мен 

терминдердің  қолданымдық  қыр-сырын  жетік  меңгере  келе,  оларды  тілдік  қатынастарында  ұтымды 

қолдануға  машықтандыру.  Көптілді  білім  беруді  дамытуда  индустриялық  мекемелер  мен 

трансұлттық  компаниялармен ықпалдаса қызмет жасаудың маңызы зор. Атап айтқанда,  ҚазҰТУ мен 

Шеврон  компаниясы  арасында  қол  жеткізген  меморандум  аясында  жыл  сайын  университеттің 

профессорлық-оқытушылық  құрамы  арасында  ағылшын  тілі  курсы  ұйымдастырылып,  өткізілуде. 

Осы курсты жетістікпен  аяқтап, талапқа сай сертификат алған оқытушылар кейін мамандық саласы 

бойынша пəндерді ағылшын тілінде жүргізетін болады. 

Қазіргі  уақытта  техникалық  жоғары  оқу  орындарында  маман  дайындау  үрдісінде    тілдік 

пəндердің оқу  пəні  ретіндегі қызметінің  кеңеюі  арқасында  тілдерді  оқытуға  деген  көзқарас   айтулы 

өзгеріске  ұшырады.  Соның  нəтижесінде  тілдік  пəндерге  ерекше  назар  аударылып,  олар  қосалқы 

пəндер емес қажетті пəндер болып танылуда. Болон үрдісі мəнмəтіні тұрғысынан студенттердің  өзге 

тілдегі  мəтіндерді  оқып,  сөздік  бойынша  аударып  отырғанынан  гөрі,  олардың  бірнеше  тілді  жетік 

меңгеріп, өз тəжірибесінде еркін қолдануы құпталады. Өйткені білім беру үрдісінің субьекті ретінде 

студенттерге  күнделікті  тіршіліктерінде,  қарым-қатынастарында  олардан  өзгетілдегі  мəдениаралық 

қатынасқа  түсуге  қажетті  тілдік  машықтарды  талап  ететін  əр  түрлі  жағдайлар  кездесуі  мүмкін. 

Мысалы,  академиялық  ұтқырлық  бағдарламасы  аясында  студенттермен  өзара  алмасу 

бағдарламаларына  қатысу,  бакалавриат  мен  магистратураның  қосдипломдық  бағдарламалары 

аясында шетелге оқуға шығу, шетелдік мекемелерде тəлімгерлік жəне тəжірибе алмасу бағдарламасы 

бойынша  ғылыи-зерттеу  жұмыстарымен  айналысуға  шығу,  шетелдік  ғылыми  конференциялар  мен 

семинарларға  қатысып,  баяндама  оқу.  Осының  бəрі  студенттердің  кем  дегенде  үш  тілді  еркін 

меңгеріп, мəдениаралық тілдік қатынасқа түсуге əзір болуын қажет етеді.  

Академиялық  ұтқырлық  бағдарламасы  аясында  шет  елге  тəлімгерлік  бағдарламасымен 

шығатын  студенттер  мен  оқытушылар  кəсіби  бағытта  білімдерін  толықтырумен  қатар,  тілдік 

біліктілігін шыңдауға да мүмкіндік алады. Сондықтан жыл сайын университеттің екінші, үшінші курс  

бакалаврлары,  магистранттары  мен  докторанттары,  оқытушылары  оқуын  одан  əрі  жалғастыруға 

немесе  шетелдік  əріптестерімен  тəжірибе  алмасу  мақсатында,  ғылыми  конференциялар  мен 

форумдарға қатысу үшін іссапарға шығып отырады.  


 

 

50



Кейінгі  жылдары  республиканың  əлемдік  экономикалық,  техникалық,  мəдени,  ғылыми  жəне 

білім  беру  кеңістігіне  енуі  үшін  жахандану  жəне  ықпалдасу  үрдісі  жүзеге  асуда.  Бұл  жағдай 

қазақстандық  техникалық  оқу  орындарының  шетелдік  оқу  орындарымен,  компаниялары  жəне 

мекемелерімен  ғылыми-техникалық  ақпарат  алмасуларында,  студенттер  мен  оқытушылардың 

академиялық  ұтқырлық  бағдарламасына  қатысуын  дамытуда,  біріккен  ауқымды  ғылыми 

технологиялардың жасалынып, жетілдірілінуінде, ғылыми-техникалық тəжірибе алмасу шараларында 

көрініс  беруде.  Соның  нəтижесінде  жоғары  мектептегі  кəсіби  білім  беру  жүйесінде  шет  тілдерін 

оқытудың рөлі мен маңызы да көтеріліп отыр.  Бұл тұрғыда, жыл сайын халықаралық мəдени-тілдік 

орталық  «Интерварсити»  тегін  ұйымдастыратын  бір  айлық  ағылшын  тілі  курстарына  ҚазҰТУ-дың 

қырық студенті қатысып, тілдік білімдерін жетілдіреді. Курстардың сабақтары əдетте Ұлыбритания, 

Нидерланды,  Канададан  келген  волонтерлардың  көмегімен  өткізіледі.  ҚазҰТУ  мен «Global sosnet» 

америкалық  білім  беру  компаниясы  арасындағы  ынтымақтастық  келісімшарты  талаптарына  сəйкес 

олар  бес  жыл  бойы  450-500 студентке  кешкі  деңгейлік  тіл  курстарын  өткізіп,  семинарлар 

ұйымдастырып  келеді.  Компания  Базалық  білім  беру  институтының  шеттілдері  кафедрасына  оқу-

əдістемелік көмек көрсетіп отырады[4].   

Бүгінгі  күні  А.Машани  атындағы  Базалық  білім  беру  институты “Global Source Net” 

америкалық  білім  беру  компаниясы, “Macmillan Publishers” британдық  білім  беру  компаниясы,  

“Inter-Varsity”  халықаралық  лингво-мəдени  білім  беру  ұйымдары  сияқты  шетелдік  білім  беру 

компаниялары жəне əріптес жоғары оқу орындарымен төрт келісімшарт жасасты[5]. Бұл шаралардың 

барлығы  халықаралық  стандартқа  сай  техникалық  саланың  элиталық  мамандарын  дайындау  үшін 

университетте  көптілді,  көпмəдениетті  ғылыми,  білім  беру  ортаның  қалыптасуына  мүмкіндік  беріп 

отыр.  


Техникалық  көптілді  білім  беру  жағдайында    жаңа  үлгідегі  инженер  кадрлардың  көптілді 

қатысымдық  құзыреттілігін  қалыптастыру  оқу  үрдісіне  білім  берудің  инновациалық 

технологияларын енгізуін қажет етеді. ҚазҰТУ-да техникалық көптілді білім беру үрдісі модульдік 

технологияға негізделген оқытудың кредиттік жүйесімен қатар енгізіліп отыр. Білім беру жүйесінің 

модульдік  технологияға  негізделуі,  əрине,  қазіргі  уақытта  елімізде  кеңінен  етек  жайған  Болон 

үрдісімен  де  байланысты.  Десек  те,  техникалық  жоғары  оқу  орындарындағы  көптілді  білім  беру 

үрдісі  де  студенттердің  көпмəдениетті  тұлға  ретінде  қалыптасып  дамуы  үшін  көптілді  қатысымдық 

құзыреттілігін меңгеруге қажетті жекелей білім алу траекториясын өздері таңдауда белсенділік жəне  

еркіндік көрсетулерін талап етеді. Мұның өзі студенттің тілді саналылықпен, белсенділікпен үйрену 

уəжін  көтеріп,  кейін  қазіргі  жахандану  жағдайында  болашақ  кəсіби  іс  əрекеті  мен    тəжірибесінде  

еркін қолдана алуына ықпал жасайды. 

Техникалық жоғары оқу орындарында көптілді білім берудің тəрбиелік əлеуеті студенттердің 

бойында  əлемнің  мəдени  көпқырлы  тұтас  бейнелерін,  өзге  мəдениет  пен  өркениетті  сыйлау 

қасиеттерін,  адамдар  арасындағы  толеранттық  жəне  мəдениаралық  қатынас  түрі  ретінде 

«интерлингвомəдени  құзыреттілігін»  қалыптастыруда  көрініс  береді.  Осы  бағытта  А.Машани 

атындағы  Базалық  білім  беру  институтының  тілдік  кафедралары  жəне  басқа  кафедралардың 

оқытушылары  күшімен  университетте  көптілді  жəне  көпмəдениетті,  толерантты,  қатысымдық 

құзыреттіліктері  жоғары  болашақ  инженер  маманды  оқытып  тəрбиелеу    бағытында  біраз  шаралар 

атқарылады. Мысалы,  дəстүрлі «Тіл апталығы» мейрамы аясында өткізілетін шаралар, студенттердің 

үш  тілде  өткізіліп  отыратын  пікірсайыс  клубының  жұмысын  белсендендіру,  əр  түрлі  мəдени 

орталықтардың  өкілдерімен  өткізілетін  кездесулер  студенттердің  көптілділік  қатысымдық 

құзыреттіліктерін қалыптастыруды тəрбиемен ұштастыруға мүмкіндік береді.  ҚазҰТУ-да жыл сайын 

өткізілетін  «Тіл  апталығы»  мейрамына  Қазақстан  халықтары  Ассамблеясының  жанындағы  ұлттық 

мəдени  орталықтардың  өкілдері,  елшілік  қызметкерлері  шақырылады.  Одан  басқа  университет 

қабырғасында «SPE», «Ғибрат», «Дилемма», «Жас  толқын», «Инсайт», «Бəйшешек», «Техносила», 

«Дебатклуб», «English club» сияқты  клубтар  жұмыс  жасайды.  Осы  клубтардың  ұйымдастыруымен 

халықаралық  форумдар,  кездесулер,  пікірсайыстар,  конференциялар  мен  интернет  олимпиадалар 

жəне  басқа  да  шаралар  өтікізіледі[5].  Студенттер  өз  қызығушылықтары  бойынша  қажетті  клубты 

таңдап,  мұндай  шараларға  белсенді  қатысу  арқылы  өздерінің  білімі  мен  білігін  тереңдетіп, 

көптілділік қатысымдық құзыреттіліктерін жетілдіруге, ой-өрістері мен танымын кеңейтуге, жасырын 

ішкі  əлеуетін  шығаруға,  шаршы  топ  алдында  сөз  саптау  шеберлігін  шыңдауға  мүмкіндік  алады. 

Сонымен  қатар  олардың  көпұлтты,  көпмəдениетті  топта,  ұжымда    бірлесе  жұмыс  жасау  арқылы 

басқаның пікірін тыңдап, талдай білу,  сыйластық қарым-қатынас, құндылықтарға сын көзбен қарау, 

əлеуметтік  белсенділік,  əр  ұлттың  тілі  мен  мəдениетіне  түсіністікпен  қарау,  оны  танып  білуге 

тырысу, зиялы қарым-қатынас сияқты дағдылары қалыптасып, жетіледі. 


 

 

51



Жоғарыда  айтылғандарды  тұжырымдай  келе,  мынадай  қорытынды  жасауға  болады:  

бүкілəлемдік  жахандану  жəне  ықпалдасу  үрдісі  ғасырында  жоғары  оқу  орындарын  бітіруші 

маманның  тек  нақтылы  кəсіби  саласы  бойынша  ғана  білім,  білік,  құзыреттіліктерді  меңгеруі 

жеткіліксіз. Болашақ техникалық  сала маманы мəдениаралық кəсіби қатынасқа түсу құралы ретінде 

кем  дегенде  үш  тілді  жетік  меңгергені  жөн.  Көптілділік  олардың  көптілді  ортада  білімін 

жалғастыруға, мамандығы бойынша  еңбек ету барысында кез келген жағдайда мəдениаралық тілдік 

қатынасқа  түсуге,  басқа  тілдің  өкілдерімен  бір  ұжымда  іскери  қатынас  орнатып,  олармен  құжаттар 

жазысып  алмасуға,  ғылыми-техникалық  бағытта  тəжірибелерімен  бөлісуге  дайын  толерантты,  

көпмəдениетті  жəне  көптілді    үйлесімді  дамыған  тұлға  ретінде  қалыптасып  жетілуіне  мүмкіндік 

береді. 


Тоқсан  ауыз  сөздің  тобықтай  түйіні,  тəжірибеден  байқағанымыз,  техникалық  жоғары  оқу 

орындарында  жалпытехникалық  жəне  көптілді  білім  беруді  ықпалдастыру  негізінде  көпмəдениетті 

инженерді  қалыптастыру  күрделі,  көпқырлы  кезең-кезеңмен  жүзеге  асырылатын,  даму  деңгейі  сан 

түрлі  үрдіс.  Десек  те,  көптілді  техникалық  білім  беруді  оқу  үрдісіне  енгізу – көпұлтты  жəне 

көпмəдениетті  ортада  белсенділікпен  жəне  шығармашылықпен  əрекет  жасауға  қабілетті 

көпмəдениетті, кəсіби құзыреттілігі жоғары инженер тұлғасын қалыптастыру алғышарттарының бірі 

болып табылатыны сөзсіз. 

 

ƏДЕБИЕТТЕР 



1. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Жаңа əлемдегі жаңа Қазақстан. –

Астана, 2007. 

2.  Қазақстан  Республикасы  мемлекеттік  жалпығаміндетті  білім  беру  стандарты.  Жоғары  білім  беру. 

Тілдердің үштұғырлылығы (қазақ, орыс жəне шет тілдері). ҚР МЖББС ҚР 6.08.085.-2010. – Астана,2010 

3. 2012-2016 жж.  Қ.И.Сəтбаев  атындағы  ҚазҰТУ-да  Көптілді  техникалық  білім  беруді  дамыту 

Бағдарламасы – Алматы,ҚазҰТУ: 2012. 

4. Əділов Ж.М. Қ.И.Сəтбаев атындағы ҚазҰТУ-да Көптілді техникалық білім беруді дамыту жайында. –

Астана,2012. 

5.  Бердібаев  Р.Ш.  Студенттер  мен  магистранттарға  көптілді  техникалық  білім  беру  Бағдарламасы.  – 

Алматы,2012. 

 

REFERENCES 



1. Message from the President to the People of Kazakhstan. New Kazakhstan in the new world. -Astana, 2007.  

2. State educational standards of the Republic of Kazakhstan. Higher Education. Trinity languages (Kazakh, 

Russian and foreign languages). SES RK 6.08.085. 2010. - Astana 2010.,6.  

3. Programma development of multilingual technical education in KazNTU after KI Satpaeva for 2012-2016. - 

Almaty, KazNTU: 2012.  

4. Adilov J.M. On the development of multilingual technical education in KazNTU after K.I.Satpaev.- Astana 

2012.  

5. Berdіbaev R.Sh. Program for the development of multilingual technical education of undergraduate and 



graduate students. - Almaty, 2012. 

 

Бердибаев Р.Ш., Жаксылыкова К.Б. 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   93




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет