Бағдарламасы бойынша жарық көрді Сәдуақас Т. С 28 Шығармалар жинағы. Алматы: «Сораба» қоғамдық қо

165
Арман қуып жігер-күші тасыған,
Өсе берді өршеленіп жас ұлан:
Қиын заман, қилы тағдыр кез келіп,
Ел көрген сын өтті бәрі басынан.
Заман қиын, заң қатты еді не деген,
Ұл – әкеден, қыз айрылды енеден;
«Анау бар ғой!» деген үміт жетелеп,
Жеткіншекті әке рухы жебеген.
Қиындықтан өтті қанша самсаған,
Кезі болды тауы қайтып, шаршаған:
Мұқалмады, әке рухы дем беріп,
Құлшынды алға, арманына аңсаған.
«Әкем менің болған шығар осындай», –
деп сындарда талпынды алға тосылмай:
«Анау бар ғой!» деген әке рухы өшпей,
Оңашада сырласатын досындай!
Қан майданда ел намысын жоқтаған, 
Батырлардай оқ пен оттан өтті аман:
Шаңырағын түзеп елдің шайқалған,
Қалың жұртты маңайына топтаған.
Мәнді өткеріп өз заманын, уақытын,
Жоғалтпады жүректегі жақұтын:
Ақ көңілден айналаға нұр шашқан, –
Тапты өмірден талмай іздеп Бақытын!
Басына оның қонды еңбекпен бақ тағы,
Астында оның болды биік тақ-тағы!
Әке үмітін ақтап шықты ол айнымай, –
Сол арқылы ел сенімін ақтады!
Қайран өмір салса да сан талқыға,
Шаң жуытпай келді ізгілік салтына:
Әке жүзін бір көруді аңсаған, –
Әке болды ол, ата болды халқына!
«Анау бар ғой!» деген борыш, аманат,
Санасында тұрды бәрін саралап:

166
Ел сенімін асылындай бағалап,
Жолатпады арына кір, жаманат.
Әке атына, аруағына сөз келер, –
деп айнымай талай сынға төзген ер:
«Анау бар ғой!» деп ықынып жылпостар,
«Анау бар» деп бой түзеді өзгелер.
Оңай ма алу асқар биік белесті,
Шындық жолы оқтай түзу емес-ті:
Туған ел деп ту көтерген жақсылар,
Тура бастар «Анау бар ғой!» деп өсті!
Қайрат қылып қалың елдің қамына,
Мастанбады мансабы мен тағына:
Жас буынға сенім артты сол жайсаң, –
Тура бидей туған елдің бағына!
Қайран ұрпақ қанат қағып шарқ ұрар,
Арман қуса алдында ата салты бар:
Елін сүйген, жерін сүйген жас буын, –
«Анау бар ғой!» деп асқарға талпынар!
ТӨБЕ БИДЕЙ ТӨБЕСІНЕ ЕЛ КӨТЕРГЕН 
Ардақты елағасы Мақтай Сағдиевке
Төбесіне көтерген ел, халайық,
Төбе бидей тұлғаң бар төрге лайық:
Қадіріңді қаймана қазақ біліп,
Қанатыңды келесің кеңге жайып!
Талант, талап жол ашып білікті ерге,
Шыға білдің шарықтап биіктерге:
Миуасы мол дарақтай, ғазиз басты, –
Ие білдің сүйсініп сүйікті елге! 
Желкілдеген көктеммен желек-туың,
Өрге қарай бастайды өр екпінің:
Нар жолында жүк қалмай, намыс жыртып,
Тұрады елге білініп керектігің!

167
Елмен бірге биіктеп көп тұғырың,
Қалың жұрттың қамымен өтті күнің:
Жеті атаңнан жалғасып келе жатқан, –
Тұрады елге танылып тектілігің!
Асыл еді, ағатай, затың неткен, –
Аға сұлтан, би-болыс, батыр да өткен:
Елмен бірге есейіп, еңсе тіктеп,
Мерейің де тасып бұл жатыр көппен!
Ұлыларға жақ болдың, асылдарға,
Замандардың пердесі ашылғанда;
Аға болдың, алтыннан жаға болдың,
Ғасырларды табыстап ғасырларға!
Ұлыларға серік боп, салтын көрген,
Сырға тұнып тұрады алтын кеудең:
Жас ұрпақпен бір жасар жайсаң ғұмыр,
Жаңа күнмен жарқылдап жарқын бейнең!
ЕЛСЕРІК
Махмұт Қасымбековке
Ол  –  Еліне  де,  Елбасына  да  адал  серік  болған 
жан.  Қазақ  тілінде  «елсерік»  деген  сөздің  бар-
жоғын анық білмедім. Болса, соған бірден-бір лайық 
тұлға Махмұт деп білемін, болмаса, дәл осы сөз аға 
достың тойына мен салған олжаның бірі болсын.
Мұхтар Құл-Мұхаммед
Табалдырықтан биік тау жоқ (Халық даналығы).
Елбасыға көк туын, Тапсырғанда ел сеніп!
Соңына ерсе көп буын, Соның бірі – Елсерік!..
Ер жолында тілегі, Басын тіккен, белсеніп;
Елін сүйген жүрегі, Елдің ұлы Елсерік!
Қалың жұрты тұрғанда, Қара ормандай теңселіп;
Арзанға ойын бұрған ба, Тегінде бар Елсерік!..

168
Күнде терең бойлаған: Қауырт істер Кеңселік;
Ер намысын ойлаған, Ертелі-кеш Елсерік!..
Серік болған сол Ерге, Ұлы істерді еңсеріп;
Білім менен өнерге, Қамқор болған Елсерік!..
Сыртынан сөз ермеген, Қызыл тілге берсе ерік:
Өрге құлаш сермеген, Өрені елдің Елсерік!
Тапжылмайды тұғырдан, Тапсырған соң Ер сеніп!
Ел парызын ұғынған, Ертеңге алаң Елсерік!
Тәуелсіздік тұғыры, Іскерлікпен өлшеніп;
Елге арналып ғұмыры, Өрлейді алға Елсерік!..
СЕРІНІҢ СЕРІГІ ЕДІ...
«Ақан сері» романының авторы Сәкен серіге
Соңында содыр тағдыр соқпағы қап,
Ардагер Ақан сері өтті аңырап:
Тұлпары мерт болса да опқа құлап,
Сері ақын сүрінген жоқ топта бірақ!
Халқының қамын жеген ер қандай-ды,
Кетті ғой не кемеңгер кең маңдайлы.
Бәрінің іздегені ізгі мұрат,
Серінің бәріне ортақ шер мен қайғы!
Сапарға әрі қиын, әрі қашық,
Халқым деп аттанады ол арып-ашып;
Қаны қас жаманатпен, жалғандықпен,
Сұлуға, сұлулыққа жаны ғашық!
Тізгінді беріп неше мықты қолға,
Жортақтан жолда бірақ шықты жорға.
Бәйгені қолдан талай алып кетті, –
Бұл ездік Құлагерді жықты да орға!
Қашан бұл бақталастық құрғыр тынбақ,
Мансапқор бәйге алам деп жүр қыңқылдап;
Шын жүйрік суырылып мәреге озса, –
Балтасы озбырлықтың тұр қылпылдап!

169
Толқыны тағдыр өзен асып жардан,
Ел құтын кетті тағы шашып жалған:
Қапа боп қайран сері қала берді,
Қапыда айырылып ғашық жардан?!.
Сұм тағдыр сала берді тұйықтала,
Күйдірді, күңірентті күйік, нала:
Бақиға кете барды қапияда, –
Сүйген жар, сұлу жеңге, сүйікті ана!..
«Тағдыр сол, өткен өксіп не батырың,
Сабыр!»– деп, айтып жатты ел ақылын...
Қан жылап тұрса да іші қайран сері:
«...Қамшының сабы сынды...» деді ақырын!
Ақ туы әділеттің десек те елді,
Бәйгеге қосып жүр кей есектерді:
Серіні тағы да бір сүрінттік деп,
Сыпсыңдап жел антұрған өсек терді...
Шер толғап, шешен перне асқақ үнді,
Қара бұлт қамап алды аспанымды:
Жаси қап табиғат та, жасын ойнап,
Жас жуып тұрды сонда жас қабірді!
Кеткен соң оралмасқа енді анасы,
Бас болған балаларға ер данасы:
Ортада – өр, оңашада ойы – кермек,
Серінің сел болған ол – шер-наласы!?
Дарақтар ұлпа басын иіп күллі,
Шомылтып бейіт жатқан биік қырды;
Ақ жаңбыр ағыл-тегіл, аспан жылап,
Алланың аппақ нұры құйып тұрды!
Тағдырдың тар пішкенде тапқаны қай,
Талмасын Құлагерлер шапқан ұдай:
Алашқа олжа салып оза берсін,
Соларды тіл мен көзден сақта, құдай!

170
АЗАМАТ ТҰЛҒАСЫ
Денсаулық сақтау саласының қайраткері 
Абай Байкенжинге
Абылай ханның жолдасы, – Ұрпағы ең Жәпек батырдың:
Ұлы Абай – елдің жорғасы, Қасиеті де бар атыңның!
Айыртау – елің әйгілі, Қарасай еді бір бабаң!
Жарасқан бақ пен байлығы, Ел қамын ойлап тынбаған!
Жеті атаң би боп самғаған, Жетерлік тарих тегіңде!
Солардың рухын жалғаған, Орының бөлек сенің де!
Ілім мен білім жинаған, Шипагер жансың шын іскер;
Адамға бақыт сыйлаған, Тындырып жатсың ұлы істер!..
Қамқор боп жүрген жалпыға, Қазақтың текті ұлысың:
Еңбегің сіңген халқыңа, Қадірлер елің-ұлысың!
Арайлап шығып алтын күн, Жарқырап жүрсін маңдайың:
Алғысын алып халқыңның, Еңбегің жансын әрдайым!..
АҚҚУ ҚҰСТАЙ КӨЛДЕГІ
Елдің қамы дегенде, Үйдің жайын ұмытқан;
Мәдениет пен өнерге, – Жаны құмар – Үмітхан!..
Талмай еңбек етем деп, Талай сында шыныққан;
Шыңға шыққан жеке өрлеп, Шын еңбекқор – Үмітхан!
Кенде болып көрмеген, Кербез, әсем қылықтан;
Көңілін саз тербеген, Көркі ортаның – Үмітхан!
Қасиет пен қадірді, Алған ата ғұрыптан;
Қолдап талай дарынды, Қамқор болған – Үмітхан!
Талап пенен мақсатты, Шығармайтын ырықтан;
Алған елден жақсы атты, Іскер ару – Үмітхан!
Асауларды тұсаған, Құты дарып құрықтан;
Көңілі – жыр, құшағы – ән, Көптің сәні – Үмітхан!
Аққу құстай көлдегі, Жүзіп ішкен тұнықтан;
Өнерде көп өрнегі, Өрені елдің – Үмітхан!

171
Алған әділ бағасын, Халықтан да ұлықтан;
Өркендетіп саласын, Өрге жүзген – Үмітхан!
Тындырып сан арлы ісін, Өз парызын шын ұққан;
Алған елдің алғысын, – Ерке қызы – Үмітхан!
Ынта-рухы ғажап тым, Сан өнерден сыр ұққан; 
Қамын жеген қазақтың, Қайсар қызы – Үмітхан!
Жабырқаған жандарды, Жан нұрымен жылытқан;
Атыра бер таңдарды, Қуанышпен, Үмітхан!
Алдан шығып алтын күн, Ата берсін күліп таң!
Рухын шыңдап халқыңның, Жарқырай бер, Үмітхан!..
ҚАРСАҚБАЙДЫҢ ҚАС БАТЫРЫ
Өндіріс басшысы, құрметті металлург 
Қадер Мәткеновке
Шығармай «кенші» деген мақсатты ойдан,
Бағыңды таптың іздеп Қарсақпайдан:
Ел үшін қайрат қылмай ер жігітке, –
Келеді абырой мен мансап қайдан?!
Жеңілге, лауазымға ұмтылмастан,
Ерінбей еңбек еттің бір тынбастан:
Шыңдалған шар болаттай мыс қазанда,
Шынайы ғұмырың бар – бір тың дастан!
Толықсып ойда – мақсат, қолда – күшің,
Өзіңмен ел дәулеті толғаны шын;
Күш салдың «Едігедей ел қамын жеп»,
Намысын Қарсақпайдың қорғау үшін!..
Атқарып өндірістің қиын ісін,
Көп болды қол жеткізген сүйінішің:
Көкшенің аласармас шыңындайсың,
Мұқалмас Ұлытаудың биігісің!
Тер төктің гүлденсін деп тамаша Отан,
Болады ел әр ісіңе балаша таң:
Айналдың бір құтына Қарсақбайдың,
Сияқты Ерден, Бабыр, Алашахан!..

172
Сабақтап Қаныш жолын – алтын тұғыр,
Жеткіздің зор табысқа халқыңды бұл;
Жақсы ісің жас өркенмен жалғасады, –
Ұрпаққа ұлағат боп жарқын ғұмыр!..
АҚЫН МЕН ЖОЛАУШЫ
(М. Мақатаевқа, болған оқиғаның ізімен)
Жолаушы мазасыз бұл қандай халық,
Ауылы аңсатты ма шалғай қалып:
Аттанды Алматыдан бір топ адам,
Азанда Нарынқолды маңдайға алып.
«Жәйімен көлігіңді айда, шырақ!»,
Жатыр ғой жас пен кәрі жайғасып ап;
Қаладан шыға біреу қол көтерді,
Таң атпай осы халық қайда асығад?
Автобус іші де онсыз жан самсаған,
(Айып па туған жерге барса аңсаған);
Кірбің бар қабағында, кіріп келді ол,
Шамасы шала ұйқы ма, сәл шаршаған...
Тыянақ таппай ұйтқыр жер мен көктен,
Екпіні мына адамның желден де өктем:
«Жігіттер, қайда менің орыным?» – деп, 
Тізгінін қоя берді келген беттен.
«Еркелік бәріміз де жасап ек, тек,
Өрт өмір арыныңды басады ептеп;
Дұрыс қой амандығы, – аң-таң болды ел, –
Бұ кім-ей, бұл несі, – деп, – баса-көктеп?!»
«Орныңды, кәне, қайссың ұсынасың?»
дегендей қияпатты, сұсы басым:
Бір сүзіп өте шықты өткір жанар,
Сұғынан қарап тұрып қысыласың.
«Ақын ғой, әлгі ақын ше.., құнықты еріп...» –
деп әркім жатыр тілге ырық беріп:

173
Таныстар бас изесіп амандасты,
Ешкім тек бермеді орын тұрып келіп.
«Түңілме тойдан шыққан түрім көріп,
Жігіттер, жайғастың ба бұрын келіп?
Менің де билетім бар, міне, ағайын,
Заңымен сатып алғам құнын беріп.
Жігіттер, кешіктім рас тойға барып,
Өмірде орныңды біл, ойлап алып:
Нәресте, қарт жайғасса, бір сәрі ғой, –
Кәнекей, жасырынбақ ойнамалық?!»
Біреулер білдірсе ашу боп наразы,
Ақынның қылған мынау топқа назы:
Билетпен... қалтасынан сусып түсті,
Бір уыс бес сомдықтың көк қағазы.
Жарқылдап жаюшы еді елге құшақ,
Кезі ғой жолға шыққан пенде құсап:
Билеті рас болды, орны – мынау,
Салмапты ақын буынсыз жерге пышақ.
Орнында бір жас отыр, көзі жетті,
(Қулығын асырғандай өзі де епті);
«Ағаңның орнын бер!» деп шықты өктем үн, –
Ежелден ел ішінде көп ізетті.
Адамның бар ғой небір астамшылы,
Ақынның мысы басты жас «бақсыны»:
Оп-оңай орындыққа сыйып кетті, –
Асылы, Аспантаудың асқақ шыңы!
Өмір – жол, көп қой асу, бұрылысы,
Сол жолда табысады тірі кісі:
Әлгі адам дауыс берген, болып шықты
Қаламгер бұл да, ақынның бір інісі.
«Бауырым, ренжіме сен де налып,
Сыйысып отырайық кел, дем алып, –
Деп жатыр жасқа да әлгі әлек қылған, –
Бір жасап қайтайықшы елге барып!»

174
Өзі де өкінгендей бұл ісіне,
Түн қатып, ел шулатқан жүрісіне.
Енді ақын қолқасы өтіп, назын ұғар,
Бұрылды сол қаламгер інісіне:
– Бауырым, бізге атаның салты қалған,
Жанын ол санамаған артық ардан;
Осы орын лайық па осы маған, –
Кімнен кім, айтшы әділін, тартып алған?!
– Ағатай, сіз бір елдің дарқан ұлы,
Бір інің етті әбестік, әй тәңірі;
Әйтпесе, автобустың тұғырына, –
Сыя ма зорласаң да Хантәңірі!..
Автобус іші ауылдай кіші-гірім:
Бәрі бар, парықты аға, пысық інің;
Байқатар кісілігін ісі мығым...
Жер шалғай, суыт жүріс, ысыды күн...
«Жігіттер, жолға шықтық, жақ па Қызыр?!
Тоқтатып... бірің анау... жаққа жүгір:
Қапырық, қаталадық... таңдай кеуіп,
Шай-суан алып жетсей, ақ па қызыл?..»
Қалың ел қалғаннан соң қаумаласып,
Тау ұлы тау мінезді, тауға ғашық:
Уыстап ұсынады көк қағазды,
Жатпайды сұрап және саудаласып.
Мына өмір қарап тұрсаң толы сұмдық,
Біреуге – тор, біреуге төр ұсындық:
Еркінсіп енді, міне кейбіреудің, –
Кетеді қалтасына қолы сүңгіп...
Сапарлап жүрсе де сан шет қиырда,
Ақынды түспепті алдау көп қиынға:
Автобус бір бекетке жеткенде ұқты,
Қалмапты қалтасында көк тиын да!?
... – Тексеріс. Шекаралық бекет деді,
Сақшының айтқанын ел екі етпеді.

175
Бұлардан рұқсатсыз кете алмайсың,
Екі аттам еліңе де етектегі!
Барлығы өтіп жатыр, қалатын кім?
Бәрі мәз ауылға аман баратынның;
Ақтарды әрі-бері, жоғалған ба,
Рұқсаты болмай шықты ал ақынның?!
Сақшы тұр сақадай-сай, тергеп алып,
Көнбесең жіберердей жерге қағып:
– Мәскеуге оқисың деп шақырған соң,
Туысқан, қайтпақ едім елге барып! 
Қаңқылдап қанат қақтым Қарасазға,
Қанымнан қайнап шыққан қара сазға!
Қаталап Қарасазын қатты аңсаған,
Қамыққан қара қазақ баласы аз ба?!
Әркімнің өзіне ыстық Қарасазы,
Қалқасы, «қара көздің аласы азы».
Көміліп көрге енсем де, көкке ұшсам да,
Құйылар құлағыма дала сазы.
Қайтайын сәлем беріп қарт анама,
Бармасам шөгіп, азап тартады ана!
Барайын Шалкөдеге, Қарқараға,
Былай тұр, Хантәңірін қалқалама!
Қашанда ақындардың артық соры-ай,
Азабын келеді өзі тартып жолай.
– Қайтарып жібереміз сізді кері,
Әңгіме бітті осымен, тәртіп солай!
Ақынның өрт шарпылған өзегінде:
«Болдым ба бодан сонда өз елімде?
Ен түзде еркін өскен ел едік қой,
Көкжал да көже берген көжегіне!
Бара алмай өз еркіммен өз еліме,
Шошысам шомыла алмай өзеніне;
Жүректің қалауымен жүріп-тұрмай,
Апырмау, ақын жаны төзеді ме?!»

176
Топастық тосырқамай ұға ма наз,
Өтіну керек шығар, сұраған аз:
– Не керек, паспорт мынау, өзім – міне,
Мәскеудің шақыртуы мына қағаз!
Басымды қатырдың ғой, әй зәнталақ,
Өңменнен, өзеуреме, найзаң қадап;
Ақыны туған жерге бармасын деп,
Қояды дүниеде қай заң талап?!
Суырдай шақ-шақ еткен сен кімсің, ей?
Мен болсам ақынымын елдің сүлей!
Жалғыз қап айдалада ай бағам ба,
Керауыз кергіме сен келгіншідей.
Тәртіп пе, осындай да тәртіптерің,
Азабым аз ба жүрген тартып менің?
Аяққа бассаң арын ақындардың,
Қарт тарих айтар кейін артық-кемін.
...Бұл да бір өмірдегі жол ма айырық,
Әлеумет алды ақынды зорға айырып.
Әйтпесе, тәртіп солай, сақшы деген
Торға да тыға салар қол қайырып!..
Інісі болды солай тағы араша:
– Жорға едің мұзға таймас тағаласа,
Ағатай, қадіріңді ез қайдан білсін,
Батырын бағалайды ел, бағаласа!
– Сақшы ма ел дәстүрін қолдап өспек?
Жоныңнан таспа тіліп, жол да кеспек;
Самарқау сақшы солай салады әлек,
Орының мұнда сенің, онда емес деп!?
– Ел шіркін алтын бесік, алыпқа ана,
Сыймайтын қасиет ол қалыпқа да.
Сізге орын белгілейтін, тәйірі ол кім,
Ұлым деп ардақтайтын халық қана!
– Бауырым, басу айттың, ал тыналық!
Күймеске барады ақтық салты қалып.

177
Өмірде, өнерде де өз орнымды, –
Біреулер жүрген жоқ па тартып алып?!
– Ағатай, кетті басың қатып неден?
Бола ма шын жүйрікке бақыт керең?
Әркімді өз орнына қоятұғын, –
Тарихтың тура биі уақыт деген!
– Осындай тағдыр тезі әр үйде бар,
Татқаның жан жарыңнан әрине бал;
Жаныңды ұқпаса жар – тозақ сол ғой, –
Адал жар болып өтсін пәниде олар!
Осылай өтер ғұмыр жол үстінде,
Ол шіркін өре кімге, өріс кімге?
Айнымас жора тауып, жолдас тауып,
Сүрінбей өтсең сыннан, толыстым де!..
Бірдемең бар ма, бала, шөл басатын?
Божырап бара жатыр болмаса ақын.
Ащы умен ашыған ми, ашу тарқап,
Аяғын ағаң сонда оң басатын,
Бірдемең бар ма, бала, шөл басатын?..
– Ағатай, тартынайын түзде неден?
Құрметім бұл ғана емес сізге деген!
Бұл – зәмзәм емес шығар, бірақ ертең
Жан болмас шөлдеп жырың іздемеген...
Шөл қысып, жол соқты ма, шаршады ақын,
Айтатын айдай әлем жар сап атын,
Жырына үлкен-кіші тамсанатын,
Рух берген, жігер берген баршаға тың...
Шөл қысып, жол соқты ма, шаршады ақын...
Елге де таяп қалды көліктері,
Туған жер кеші қандай көрікті еді;
Мазаны кетірді тек әлгі қулар,
Түрлерін түңілді ақын көріп тегі.
Ащыдан алатындай ата кекті,
Қажыды ол, көлік те елге жаңа жетті;

178
Иіскеп туған жердің топырағын,
Көгіне ол баурын төсеп жата кетті...
Беймаза болам іштей, жігіттер, ұқ! 
Жүйріктер жүр ме әділ іріктеліп?
«Қайда, – деп, – орным менің?» сұрайтындай,
Сол адам осы қазір кіріп келіп!..
СӘТТАР САЗЫ
Сәттар Сейтқазиннің қазасына
Сәттар сазы – кіл шаттық па, мұңдылау,
Сәттар сазы – самғау, бірде құлдырау;
Сәттар сазы – асау көнбес ноқтаға,
Сұм заман бұл салмас кімге қыл бұрау?!
Сәттар сазы – жетпісте де жетім үн,
Кім есіркеп, сипапты кім кекілін?
Мансап, мадақ көрмесе де, білгенге
Ірі емес пе, бірі емес пе екінің?
Сәттар сазы – Сексен көл мен сел кешу,
Серімен де, селтеңмен де селбесу;
Қысқа күнде қырық сынмен белдесу,
Бетпақ тағдыр бермеген бал, бермесе – у!?
Сәттар сазы – көрген зу мен қуыңды,
Сәттар сазы – тура жүрген туынды;
Сәттар сазы – жатырқамас бауырмал,
Сәттар сазы – білмейді ата, руыңды.
Сәттар сазы – ашылмаған қазына,
Сәттар сазы – ағайынға базына;
Сәттар сазы – ұрпағына аманат,
Сан ғасырлар құлақ түрер сазына.
Сәттар сазы – Ескене би
2
, хан Кене,
Сәттар сазы – ортақ барлық пәндеге;
Сәттар сазы – сабақ, салмақ санаға,
Бір-бірінен айрылған сәтте жан, дене.
2
Сәттар Сейтқазиннің арғы атасы, батыр, би болған.

179
Сәттар сазы – жетпісте де желпіну,
Сәттар сазы – сексенде де серпілу;
Сәттар сазы – жию емес дүние боқ, –
Қыранға ұқсап құздан құлап мертігу!
ЕСІНДЕ ЕЛДІҢ ЕСАҒАҢ
Есмағанбет Ысмайыловтың құрметіне
Алаш рухын қорыған, – Өтіп еді неше адам:
Жақсылардың соңынан, Еріп еді Есағаң!
Алаш туын жыққанда, Заман желі есалаң:
Мағжан, Сәкен, Мұхтарға, – Серік еді Есағаң!
Атып, асқан ерлерді, Заманға бар не шараң:
Елдің рухын зерледі, Елде қалған Есағаң!
Үзген ердің тізгінін, Сұмнан қайтіп өш алам?
Ізін жалғап ізгінің, Атқа қонған Есағаң!..
Атығай мен Алшынды, – Деп санаған қос анам:
Тәрбиелеп қанша ұлды, Тарлан болған Есағаң!
...Алаш туы көгімде, – Темір тордан босаған!
Оқжетпестің өрінде, Есінде елдің Есағаң!
Қайтеді деп ұрпағым, Болса ағалар кеше алаң:
Сезіп елдің нұр таңын, Тыныш ұйықтар Есағаң!
Тәуелсіздік даңқымен, Болса елдің көші аман:
Алты алаштың салтымен, Мың жасайды Есағаң!..
БАҚ ЕККЕН БАҚЫТЫ ҮШІН БАРША ЖАННЫҢ 
Бесаспап бағбан Мақсұт Қасымовтың құрметіне 
Нәр алып өскен адам ізгі өнерден,
Атанды елағасы жүзге келген!
Тағдыры мәз болмапты жастай көрген,
Тәлімі аз болмапты бізге берген.
Қилы кез, қиындыққа қарамастан,
Тағдырдың тасқынына араласқан.

180
Қияға шыққан қайсар қарағайдай,
Талпынған ту биікке бала жастан.
Жетелеп алға дайым шуақты арман,
Сүрінбей өткен талай сынақтардан;
Баладай ақтарылып дос-жаранға,
Данадай дүйім елге сыр ақтарған!
Арқалап нардың жүгін нақ тарланша,
Қолымен аялаған бақтар қанша!
Дамылсыз ертелі-кеш еңбек еткен,
Парызы мен қарызы ақталғанша!
Құшағын жайып салып халыққа әман,
Ол ұстаз үйретуден жалықпаған.
Түлеткен туған жерін кетпен алып,
Тарихын жазған елдің алып қалам.
Тыншытпай кеудесінде тұнып арман,
Таңдары атқан талай күліп алдан.
Бақ егіп бақыты үшін барша жанның, 
Атанған адам осы ұлы бағбан!
Жақсыға серік болып ол қашаннан,
Жетектеп талай жасты жолға салған.
Дәл сондай биіктерге жетер ме еді,
Адамда асқақтаған болмаса арман!
Бақытын аялаған қолға қонған,
Болыпты ағайынға ол да қорған:
Тәрбие берген қанша жас ұрпаққа,
Тал еккен талай белге – болған орман!
Елінің ол да зәулім Бәйтерегі,
(Бәйтерегі болмаса ел қайтер еді?!)
Сыйлы боп ғұмыр кешкен сырбаз жанның 
Сырларын аңыз қылып айтады елі!
Маңдайға маңғаз ерлер сыйып тұр ма?
Арнайды ел сый-құрметін сүйікті ұлға:
Жасампаз жылдар көші озады алға,
Ұрпақпен бірге жасап биік тұлға!..

181
ЖҰЛДЫЗЫҢ БАР ЖАРҚЫРАП 
ЖАНҒАН КӨКТЕ
«Бурабай» газетiнiң редакторы 
Мәули Әлiмовтың рухына 
Сырларын ерте ұғынып ұлы өмiрдiң,
Жақсы не, жаман қандай бiле бiлдiң;
Бiр жан жоқ сенi бiлмес, сен бiлмейтiн
Жоқ едi ой-шұқыры бұл өңiрдiң!
Сыйлап ел сенiм артқан, серке деген,
Бұл ғұмыр болды шiркiн келте неден?
Аһ ұрып аңыраумен қала бердi, –
Артыңда бауырларың еркелеген.
Атаның асыл iсiн жалғасам деп,
Жүзіп ең ескегіңді алға сермеп.
Шұбырған iзiң жатыр, iсiң батыл,
Қайтер ек артыңда iзгi қалмаса өрнек?!
Жарқылдап жатыңа да жайып құшақ,
Келiп ед кемелiңе лайықты шақ:
Қапа ғып қапияда кете бардың, –
Толқында аударылған қайық құсап.
Басыңа бiр сын түссе жасып қалмай,
Ертеңге едi жаның ғашық қандай;
Қапыда қайда кеттiң, жан достарың, –
Шәуали, Жағыпарға асыққандай?!
Тiрлiкте жұп жазбаған сол достарың,
Көп едi таныстарың, жолдастарың;
Адамның баласы боп елдi сүйiп,
Атаның ұлы болып жол бастадың!
Жақсының көзi едiң ғой жарқылдаған,
Сабасы сыршыл кеудең сарқылмаған;
Жолыңда бар едi ғой бақ жұлдызы,
Қолыңда бар едi ғой алтын қалам!
Бар едi маңғаздығың, мәрттiгiң де,
Ел шiркiн ендi үмiтiн артты кiмге?

182
Артыңда қос шынарың жанға медеу, –
Солардың бағы жансын нақ түбiнде!
Алдымда аға жүрсiн деген едiм,
Жол тартқан мәңгiлiкке кеме ме едiң:
Жарқырап жанған көкте жұлдызың бар, –
Сол жұлдыз сөнбейдi деп сенедi елiң!

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: