ШОРТАНКӨЛДІҢ ЖАҒАСЫНА КЕЛ, ЖАНЫМ!

147
Қызықтырды құстарымен көк құмар,
Қығаныштың отын ғана сөндірді!
Тыным таппай тебіреніп, толқындап,
Ғашықтардың жатар сырын ол тыңдап;
Шырайлы ол да іңкәр жандар табысса,
Жылайды ол да ғаріп көрсе солқылдап!
Жырға қосып туған жерін, өңірін,
Аңыз етер аталардың өмірін;
Сонда менің жан ұшырған жүрегім,
Сонда менің алып-ұшқан көңілім!
Перзенті едім кіндігімнен байланған,
Аумайды ол кеудемдегі қайнардан;
Айдын ба ол көкірегімде шалқыған,
Көңілім бе әлде көлге айналған?!
Онда менің тағдырым бар тартылған,
Онда менің шабытым бар шарқ ұрған;
Сырымды айтып, жырымды айтып жоқтаған,
Менің де бір келер ақын артымнан!..
Мұнде келсем, қалмас жаным шаттанбай,
Тынбас көңіл сыр сабасын ақтармай;
Сайран салған, серуен құрған, сырласқан, –
Сүйген жандар сұхбаттасқан шақ қандай!..
Шарқ ұрып ол жаңғыртады ел жадын,
Ақтарады ғашықтардың шер, зарын;
Есіркеп бір есіңе алсаң сен  мені, –
Шортанкөлдің жағасына кел, жаным!..
Жұтқың кесе жұпар, естіп сырымды,
Ұққың келсе жан сөзімді, жырымды;
Шортанкөлдің жағасына аялдап,
Айналайын алсаңшы бір тынымды!..
Көз алдыңда көлдің беті дірілдеп,
Жылт-жылт толқын жырымды оқыр күбірлеп;
Аңыздаған ата-бабам рухындай,
Алыстан бір үйір өтер дүбірлеп!..

148
Көл бетінде бейнем тұрар көлбеген,
Сырымды айтар толқындар жел тербеген:
Сағым болып жүзер рухым тағы да,
Саған деген сағыныштан шөлдеген!..
АНАЛАР. АРУЛАР
Өмір беріп, қатеңдi де кешiрген,
Асыл бейне шықпайтұғын есiңнен:
Ұрпақ үшiн түн ұйқысын төрт бөлiп, –
Кiм бiздердi кiрпiк қақпай өсiрген?!
Бар асылды бiр бойына жинаған,
Iңкәр қылып жүректердi қинаған:
Шаңырақта шаттық нұрын шалқытып, –
Кiм бiздерге махаббатты сыйлаған?!
Iздеп теңеу таба алмассың өзiне,
Мейiрiмнiң нұры толған көзiне:
Ғашық қылып, күйiп-жанып, аңсатып, –
Зар қылған кiм жалғыз ауыз сөзiне?!
Iзгiлiктен бастау алған тiлегi,
Тыныштық деп лүпiлдеген жүрегi:
Тiршiлiктi тербететiн тынымсыз, –
Кiм осынау дүниенiң тiрегi?!
Ол – аналар, өмiрдегi асылың,
Ол – арулар, сүйген жарың, ғашығың;
Ол – апалар, шуақ шашқан төрiңе,
Ол – әжелер, тойға арнаған шашуын!
Ол қыздар ғой – сұлулықтың көрiгi,
Аппақ қардай аңқылдаған көңiлi;
Осы асылдар, осы арулар болса аман, –
Гүл жайнайды адамзаттың өмiрi!
Алыптар да ана арқылы ер жеткен,
Қанат беріп, қия шыңға серметкен;
Қара жер де аналардай киелі,
Тіршіліктің ақ бесігін тербеткен.

149
Осы – аналар бақытыңның бастауы,
Осы – арулар арманыңның асқары;
Сол жандардың мейрімінен нәр алып,
Таусылмайды өмірдің жыр-дастаны!
АДАМҒА БАҚЫТ СЫЙЛАҒАН
Жанды көрсең жадау тартып, мұң басқан,
Жақын келiп жан досыңдай сырласқан;
Абзал жандар, дәрігерлер, өздерiң, –
Адам үшін өбек қаққан тынбастан.
Заман заулап, өзгерсе де бұл уақыт,
Тұрасыңдар дайым адал тiл қатып.
Дәрiңмен де, жаныңмен де дем берiп,
Әр адамға сыйлайсыңдар бiр бақыт!
Демеп жанды үмiтпенен қараған,
Өздерiңнің бауырыңдай әр адам.
Көздерiңнен мол мейірім сезiлiп,
Көңiлiңнен шапағат нұр тараған.
Бiр қиындық түссе адамның басына,
Алдыменен сен келесiң қасына.
Аялайсың алақанға салғандай,
Ардақтайсың жан мерейін асыра.
Ие болып құрметке де, сенімге,
Мол қуаныш қондырасың көңiлге:
Тiршiлiктi сыйласа ана сәбиге,
Бақыт гүлiн ұсындың сен өмiрге!

150
Алтыншы тарау
МАХАББАТ НАЗДАРЫ
МАХАББАТ ДЕГЕН НЕМЕНЕ?
Махаббат – аққу ма, Сыңарын таңдайтын?
Махаббат – тәтті у ма, Құмарың қанбайтын?
Махаббат – гүл шығар, Жұпары аңқыған.
Махаббат – нұр шығар, Бойымыз балқыған.
Махаббат – жыр шығар, Жүрекпен ұғатын.
Махаббат – шың шығар, Өрмелеп шығатын.
Махаббат – сыр шығар, Құпия қалатын.
Махаббат – сын шығар, Азапқа салатын.
Махаббат – өрт шығар, Жүректі шарпыған.
Махаббат – серт шығар, Айнымас қалпынан.
Махаббат – у шығар, Уайымға батырған.
Махаббат – ту шығар, Жеңіске шақырған.
Махаббат – бал шығар, Таңдайға құйылған.
Махаббат – бақ шығар, Маңдайға бұйырған!
ҚЫЗЫЛ КӨЙЛЕК КИГЕН ҚЫЗ
Қызыл көйлек киген қыз, қызыл көйлек,
Қызықты ойлар санамда тiзiлдi-ой, кеп…
Қызғанышсыз қызығып қарай бердiм, –
Қырықтың бiрi, қалқам, Қызыр ғой деп;
Қызыл көйлек киген қыз, қызыл көйлек!
Қыз-қыз өмiр қайнаған Құзырлы үйден,
Қызды көрдiм қырмызы қызыл киген.
Қызыл киiк маған да ұстатпаған,
Қызарақтап отынан жүзiм күйген…
Қызығы мол қыз бала-ай, қызыл киген!

151
Қызыл қанат көбелек, қызыл қанат,
Қызды көрiп көңiлiм бұзылғаны-ақ:
Қызған отқа қызығып үйiр болма,
Құзырыңа жығылсын қызыр да бақ!
Қызыл қанат көбелек, қызыл қанат!
«Қызыл қыршын деушi едi, қызыл қыршын,
Менiменен ойнаған жүзiң құрсын…»
Қызылыңды бiз емес, аяз сорып,
Үзiлдiрсе жiгiттi үзiлдiрсiн,
Қызығыңнан құр қалма, қызыл қыршын!
Қылаң еткен алдымнан, қызыл елiк,
Қызылқұмдай кетермiн түзiңе ерiп;
Қызыл желдей түзiңде адасармын,
Жүзi кеткен бөкеннiң, жүзi келiп…
Қызықтырған талайды, қызыл елiк!
Қызыққа да қызықпай, қызыметке,
Қыза-қыза түсермiн қызыл өртке;
Қынжылтатын аз ба едi қыжыл, өкпе…
Қыздан биік жоқ екен құзырет те,
Қыза-қыза түсермiн қызыл өртке!
Қызыл шырай, қызыл жүз, қызыл ерiн,
Қызбалықпен құр әлде сүзiлемiн?
Тоңбасын деп тiлеймiн қырмызы бет, –
Қонбасын деп тiлеймiн жүзiңе мұң!
Қызғалдақтай құлпырған қызыл ерiн!
Қызыл желкен қиялмен жүзiп алға,
Қызғылт нұры тараған қызыл алма;
Қысы да бар тағдырдың, күзi барда,
Қыз деген бұл өмiрдiң қызығы ғой, –
Қызығыңды, қыз – ғұмыр үзiп алма!..
*   *   *
Кең болса-дағы мына әлем, Кездестің маған, кермарал!
Сұлуға мен де құмар ем, Сүйкімдісің ғой елге бар.

152
Көздері түскіш аңшының, Өзіңдей кербез маралға;
Қамықпа, қалқам, бал шырын, – Бақытың, бағың бәрі алда.
Бағыңа, емес сорыңа, Сымбатты сұлу сән берген:
Тор құрып сенің жолыңа, Торыған шығар сан мерген?
Тас атар тұрып тасадан, Тасбауыр көп қой аңшылар:
Жасыңды көрген жасаған, Періштең сенің бар шығар!
Обалың, бәлкім соларға, Опынған ойдан зар шығар;
Жаныңа шипа болар ма, Жанардан тамған тамшылар?
Қапалы болма, қарағым, Қақпанын құрған қай арсыз?
Баптаған сендей маралын, Болар ма өмір баянсыз?!
Шағынба мұңға шарпылып, Кім көрмес өмір талқысын?
Шағала көңлің шарқ ұрып, Шаттықтың нұры шалқысын.
Қиянат сезсе көңілің, Қиналма тағдыр қатты деп;
Қиямет мына өмірің, Қиялға ғана тәттірек.
Қанаты талып шаршаған, Адасқан аққу аз ба айнам?
Қонбаса құсы аңсаған, – Жайнайды, жаным, жаз қайдан?!
Гүлдейсің бүрін жаңа ашқан, Сәбидей тәтті қылығың;
Шат күлкі ғана жарасқан, Шайқама көңіл тұнығын.
Жылт еткен гүлді жұлатын, – Жылты жоқ деме, шырағым:
Жырқыш емес қой бұл ақын, – Жылтайын жетсе шуағым!
Шырқатып салған әніңмен, Көңілде әсем саз қалып:
Сылқым да сұлу сәніңмен, – Алдымнан шықшы назданып!
*   *   *
Ашылып асыл шырайың: Аспанның көрдiм күн-айын.
Асыққан iңкәр көңiлдей, Гүлайым, жаным Гүлайым!
Сыр болсаң нәзiк ұғайын, Сын болсаң төзiп шыдайын;
Шың болсаң шырқап шығайын, Гүлайым, жаным Гүлайым!
Көңiлдiң бапта шұрайын, Өмiрдiң байқа сыңайын;
Сұқтанған аз ба сұлуға, – Гүлайым, жаным Гүлайым!
Шынарым, десем шынайым: Шытырман жоқ қой күнәйiм;
Шырқасын бағың шат күліп, – Гүлайым, жаным Гүлайым!

153
Аман-сау бол деп ылайым, Алладан медет сұрайын;
Алдымнан атшы ақ таң боп, – Гүлайым, жаным Гүлайым!..
БУРАБАЙДЫҢ МЫҢ БҰРАЛҒАН АҚҚУЫ
Бурабайдың мың бұралған аққуы,
Жанарыңда жаныңның бар пәктiгi:
Сезiм бе едiң шүпiлдеген кемерде,
Өзiң бе едiң iңкәр жанның шаттығы?!
Бұлқынады, құлпырады гүл мүсiн,
Жүрегiмдi жарып шыққан жырмысың:
Жарқ-жұрқ етiп нұр ойнайды жүзiңде,
Гауһармысың, лағылмысың, дүрмiсiң?!
Көңiлдi арбап алған көптiң iшiнен,
Көкшетаудың көгiлдiр бiр құсы ма ең?
Iңкәр жанның ықыласын ұқ, жаным,
Ерке сылқым қылығыңды түсiнем!
Асықпысың, ғашықпысың мөлдiрге,
Өзiңменен тербеледi көл бiрге;
Шыңырауда сен жаққан бiр шырақ бар,
Сол шырақты, шырайлым-ау, сөндiрме!
Мың бұралып сен айдында билесең,
Тебiренiп мен бiр ғажап күй кешем;
Сырға тұнған сымбат-сының болмаса,
Сұлулықты, сiрә сондай сүймес ем!
Тербеледi теңiз өмiр тынымсыз,
Толқиды жан, деме жаным жүр үнсiз;
Егiз аққу елеңдесер, еркелер,
Бiреуi өмiр сүре алмайды бiрiнсiз!
Бишi қайың сияқты мың бұралған,
Мың бұралған кезiң шiркiн бiр арман;
Сыңар ма едiң сұлулықтың сәнiне,
Шығар ма едiм сырыңды ұғып құмардан?!
Бұлқынады, құлпырады гүл мүсiн,
Жүрегiмдi жарып шыққан жырмысың:

154
Жарқ-жұрқ етiп нұр ойнайды жүзiңде,
Гауһармысың, лағылмысың, дүрмiсiң?!
*   *   *
О, Оксана, Оксана! Бейуаз сезiм, пәк сана;
Назымды ұғып бақ-сәнә, Қайтiп тiлiң тапсам, ә?!
О, Оксана, Оксана! Қиылып тiл қатса да;
Сыр ашпайсың басқаға, Күлесiң құр сақ-сақ, ә?!
О, Оксана, Оксана! Адам сәнi ақша ма?
Гүлгүлiм бол бақшада, – Шырыныңнан татсам, ә?!
О, Оксана, Оксана! Сыр айтамын жасқана;
Жори көрме басқаға, Ұят болды-ау, масқара?!
О, Оксана, Оксана! Жанарыңмен жасқама;
Iңкәр көңiл – масхана, Басты ұрған тау-тасқа да!
О, Оксана, Оксана! Сенбеймiсiң расқа да?
Жылы жауап қатса да, Жiбiмейтiн тас қана!
О, Оксана, Оксана! Сөзiм жерге тастама;
Қу, қыздар-ай, жас бала, – Қуанбай ма тапса аға?!
О, Оксана, Оксана! «Әй» деп көңiл патшаға,
Әмiр етер жоқ шара, – «Қой,– де өлеңге, – қақсама?!»
О, Оксана, Оксана! Менi өзiңе жақ сана;
Тiлейтiнiм бақ, сана, – Бол адал жар, жақсы ана!..
Беу, Оксана, Оксана!
*   *   *
И. Франконың ізімен
Сәулесін сеуіп нұрлы аспан, Жүруші ек еркін сайрандап;
Екеуміз талай сырласқан, Қаңырап қапты қайран бақ.
Көңілім мұңға көміліп, Сұрапыл дауыл ұрғандай.
Сұлу бақ сұрқай көрініп, Жатырқап бәрі тұрғандай.
Ақ қайың, аппақ ақ қайың, Аруды сендей сүйген ем.
Сырбаздық қайтіп сақтайын, Күйінген енді күйге енем.

155
Көктерек, көркем көктерек, Желге ұшқан желек, бөрігің.
Ол кетті маған өкпелеп, Қалдырдым ба екен көңілін?!
Қара ағаш, қоңыр қара ағаш, Бұтағыңды кім отады-ай?
Қыз жаны ол да жалаңаш, – Жарадар ету оп-оңай.
Қарағай, жасыл қарағай, Үркіткен қай сұм құсынды?
Қамығып жаным қарадай, Бүреді қайғы ішімді...
Сәмбітал сұлу, сүйкімді, Сәнің жоқ бүгін сымбатты.
Сұлулар көп қой сиқырлы, Біреуі-ақ бірақ қымбатты!
Алқызыл, раушан, алқызыл, Болсаң да сәнқой, тым асқақ:    
Жабырқау жаным жалқы жүр, Сұлудан сүйген кім аспақ?
Мүлгіген бақша, түнгі аспан, Жамырап жұлдыз жанады.
Одан да жарық нұр шашқан, Жарқ еткен сәулем жанары.
Құмартқан есті құлақты, Құмырдың үні-ау жағымды.
Тербелген желек сияқты, Күлкің бар – емдер жанымды.
Сен жоқсың – жер-көк тарылып, Кеткендей бақтың ажары.
Сен жоқсың – жаным жабығып, Тарқаған көңіл базары.
*   *   *
Барады сұлу сылаңдап, Бұраңдап ойнап бұрымы.
Көзімнің алды тұмандап, Шайқалды көңіл тұнығы.
Сейілге шыққан сыңайлы, Сұлуым жазды қарсы алып:
Сүйгені ерген шырайлы, Сызылта мәз ол ән салып.
Қуланып қыздың жеңгесі, Деді ме, бойың жазып кел;
Құйқылжып көңіл пернесі, Наздана басқан нәзік бел.
Көк орман көздің ұшында, Қос ғашық кезген сайрандап.
Үріккен үміт құсым да, Бағымды кетті ойрандап.
Бір ысып денем, бір суып, Жүгірмек болдым соңынан.
Күйіктен ауыр күрсініп, Өзімнің көрдім сорымнан.
Сыңарын жүрек таңдай ма, Сала ма өмір өрнегін?
Сыймай-ақ кеткен маңдайға, Сүйгенім еді ол менің?!
Қызғаныш буса ішімді, Емес пе бұл бір асылық?
Пердесін тоғай ысырды, Жастарды көзден жасырып...

156
Үріккен құстың ұясы, – Бола ма құтты сол орман?
Лайланбай мөлдір тұмасы, Самғасын түлеп сан арман!..
Кетті әттең мұңды мол артып, Қапалы болды жүрегім.
Мәңгілік оны жоғалтып, Мен қайтіп өмір сүремін?!
Жолымды кесті-ау жол деген, Жыландай жатқан иреңдеп.
Үрікті құсым ол неден? Кімге айтам оны сүйгем деп.
Болды ғой бәрі бекерге, Күпті боп іңкәр көңілім.
Қор болып текке өтер ме, Қорғаштап келген өмірім?
Ардақтап оны сүйіп ем, Аялап едім қолыммен;
Жолына тіккен дүнием, – Жоғалттым бәрін соның мен?!
Уайымды уақыт тарқатар, Жыртықты жамап-жасқармын.
Тек әттең ғашық жүректі, Қор етіп қайда тастармын?!.
БІР ТАМШЫ ЖАС
Жолымыз екіге айрылды, Тыңдадық тағдыр – тақсырды:
Толқыған айтып жайыңды, Көзіңде тамшы жас тұрды!
Санамыз санға бөлінді, Ойымыз болды он бөлек.
Көзіңнің жасы төгілді, Тамшы жас кетті дөңгелеп:
Мен сені қайтіп жұбатам? Қош болғын деймін күбірлеп.
«Бағыңды ашып бұла таң, Күндерің келер күлімдеп!»
Күн озды... Дала көктейді, Оталды талай тоғайлар...
Тамшы жас неге кеппейді, Өтсе де, жаным, көп айлар?!
Құрғамай сол жас мөлдіреп, Сырымды жайып жатты елге.
Жырыма жазған қонды кеп, Сия боп тамды дәптерге.
Айдынға барсам аңсап көп, Алдымнан шықты сол бейне.
Бетінде судың моншақ боп, Мөлдіреп тұрды ол кейде.
Серуенге шыққан күндерде, Алдымнан талай орады:
Шымқай бір қызыл гүлдерге, Шық болып сол жас қонады.
Тығылар одан таса жоқ, Салды ғой сынға не түрлі.
Тоғайға барсам маса боп, – Қызартты талай бетімді.

157
Жаңбырда қалсам кей уақта, Ерніме қонды ол тамшылар.
Бұртиып мендей бейбаққа, Нөсерлеп өткен сол шығар?
Кеткем жоқ болып жат пенде, Сынайды өмір – қанмайдан:
Қиналған кейбір сәттерде, 
 
Бұрқ етіп шықты ол маңдайдан!?..
Өкініш аз ба өзімде, Күнәмді ол менің аршымас:
Айнаға барсам көзімде, – Тұрғандай болад тамшы жас.
Мен бе едім, жаным, кінәлі, Абзалға абай болсамшы;
Тереземді кейде тұрады, – Тырс-тырс ұрып сол тамшы!?.
*   *   *
Өртеніп ғашық сүйеді, Қияға қиял серметкен;
Махаббат – сезім киелі, Ғашықтың жанын тербеткен.
Баладай таза күнәдан, Ғашықтың жаны пәк қандай.
Сусындап мөлдір тұмадан, Пейіштің дәмін татқандай.
Ғарыштан сәуле түспей ме, Ғашықтың жаны нұр аңқып?
Көргендей болып түс бейне, Жүреді жүрек құмартып!
Сәбидей аңғал ол-дағы, Басқаға мойын бұрмайды.
Қиыспай қимас жолдары, Басады кейде мұң-қайғы.
Ғашықтың жаны құпия, Ғашықтың жаны бір тылсым.
Махаббат деген құтты ұя, Марқайтып өрге ұмтылсын.
Жаратқан сүйген жүректі, Жап-жарық нұрға бөлесін.
Тәңірім беріп тілекті, Періште дайым жебесін!
*   *   *
Барайық Айнакөлге, жүр сәулешім,
Көрейік көлде ойнаған күн сәулесін:
Қос сәуле сыбырласып, сықылықтап,
Сырғанап дөп басар ма сыр пернесін?
Барайық Айнакөлге, жүр айнашым,
Жүзіңде жүз құбылып нұр ойнасын:
Аққуды жазбай танып айдындағы,
Бұратын шығар бізге күн айнасын?

158
Бір сәуле шағылысып бір сәулеге,
Жаныңды салар ма екен мұнша әуреге?
Бір жүрек бір жүректі жүргенде аңсап,
Бұл тағдыр құрады екен құрсау неге?
Бір сезім бір сезімге шағылысып,
Жатпай ма жарқыл қағып, жанып-ысып;
Жеткенде ғашық жүрек алып ұшып,
Құмары қанбай ма екен әлі құшып?
Бір толқын бір толқынмен аймаласып,
Баспай ма мауқын солай қайран асық;
Сапырып сезім селін шалқар айдын,
Жатпай ма зұлымдыққа майдан ашып.
Мөлдірін бір-бірінен асырғандай,
Піріне ғашықтардың бас ұрғандай;
Жатар ма ақ толқындар аспанға атып,
Махаббат моншағы боп шашылғандай!
Жүзейік Сексен көлге сергек қарап,
Іңкәр жан табар емес сен деп тағат:
Салтанат құрсын солай Айнакөлде, –
Махаббат періштесі сермеп қанат!..
*   *   *
Жайнатты көңілімді, Жанымды түсінгенің.
Баянды өмірімді, – Бір сенің үшін дедім.
Нұрлы еді көзің неден, Жайдары құрақ ұшқан.
Ынтыққан сезімменен, Шалқыдым қуаныштан.
Серпілді көңілім де, Сырласып өзіңменен.
Жолыққан өмірімде, Бақ па едің мен іздеген?
Ғайыптан пайда болған, Ғажайып түсім бе едің?
Бақыт боп қолға қонған, Киелі құсым менің.
СҮЙГЕН ЖҮРЕК
Сүйген жүрек сыңарын, Іздеп тыным таппайды.
Махаббаттың шуағын, Суытпастан сақтайды.

159
Сағыныштан сарылып, Сарқып ішіп қанша айды;
Сүйген жүрек сағынып, Сүйген жүрек аңсайды!
Сүйген жүрек сүйкімді, – Жақын тартып, жақтайды.
Сезім билеп сиқырлы, Бақыт құсын баптайды.
Сүйген жүрек тұрмайды, Бір-біріне мін артып,
Сүйген жүрек жырлайды, Ғашық әнін құмартып.
Сүйген жүрек сенеді, Жетемін деп бақытқа.
Сүйген жүрек жеңеді, Төзіп сын мен уақытқа.
Сүйген жүрек сыңарын, Сын кешсе де сатпайды.
Махабаттың тұмарын, – Мәңгі-бақи сақтайды!
НҰРЖАМАЛ
Өмірдің шырағы, – Бір өшер, бір жанар;
Толсын жан шуағы, Нұржамал, Нұржамал!
Бұл жыртық көңілді, Кім емдер, кім жамар?
Сүр жақсы өмірді, Нұржамал, Нұржамал!
Жақсы мен жаманға, Куә ғой бұл жанар;
Ақ сөйле маған да, Нұржамал, Нұржамал!
Азсын деп дүние, Табылар түрлі амал;
Жеңіске кім ие, – Нұржамал, Нұржамал!
Құламас түбінде, Табылмас бір қамал;
Өмірден түңілме, Нұржамал, Нұржамал!
Қыс өтер, жаз болар, Бақтар да бүр жарар;
Көңілің мәз болар, Нұржамал, Нұржамал!
Өзгерер қоғам, ел, Жан отын кім жағар?
Мерейлі бола бер, Нұржамал, Нұржамал!..
АҚҚУ-ҚАЗДАР – АРУ ҚЫЗДАР
Шортанкөл, Шабақкөлдiң төңiрегi,
Бiз үшiн шалқып жатқан өмiр едi.
Ақ айдын, аққу-қаздар, ару қыздар, –
Маған сол баяғыдай көрiнедi.

160
Көңiлiм осы көлге ауды неден,
Қайраңдап қайсы жерде ауды кемем;
Ауылдың екi көзi сияқты олар,
Сияқты қос жанарың жәудiреген!
Мапыраш жайлауы бұл – болған ордам,
Маңайы толған айдын, толған орман…
Сендағы таптың кейiн өз ұяңды,
Менiң де аққуым бар қолға қонған!..
…Ол кезде ойын қуған бiз балдырған,
Жағада жалаңаяқ iз қалдырған.
Шортанкөл толқындары шолпыңа ұқсап,
Арбаған бiр алтын құс жүздi алдымнан!
Болғандай бiр тылсым сыр жолымдағы,
Қапыда ұшты сол құс қолымдағы.
Әуелден бауыр басқан балапан ек,
Япырмау, қайдан шықты көңiл дағы?
Қапыда ұшқан құсым қолымдағы,
Аңшының елемедiң торындағы:
«Көп жiгiт маған ғашық болды»,– деме –
Көлденең көк аттылар оның бәрi!..
Болайық боданыңа бiз-ақ құрбан,
Қай дәурен басымызда ұзақ тұрған?
Iлiндiң сен де аңшының қармағына, –
Жолыңа әрқайсысы тұзақ құрған?
Қанатын iңкәр жүрек сермедi ме аз,
Жарқырап бiз күткендей келмедi жаз.
Бiрi едi Сексенкөлдiң – Шортан, Шабақ,
Iшiнде сексен қыздың сен – қоңыр қаз!
Қайтейiн күйiнгенмен, күрсiнгенмен,
Келедi жырлап бәрiн сыршыл кеудем.
Бiлмеймiн бағыңа ма, сорыңа ма, –
Жолықты жанабыңа бiр сұр мерген!
Шерттi ғой ғашық сырын шерлi Гәкку,
Күйiктен iше алдым ба мен бiрақта у:

161
Қаңқылдап қарасуда қала бердiң, –
Iшiнде сексен қаздың сен бiр аққу!
Қалып ең сен ауылда, мен – шалғайда,
Серiге сенiммен серт берсең қайда?
Қонды деп қай қиырға қыран құсым,
Зерделi зейiн қойып, зер салмай ма?!
Қалып ең сен ауылда, мен – алыста,
Ауылға келем сирек демалыста.
Жар таңдау, ғашық болу басқа, жаным,
Жастықтың жоралғысын жоғары ұста!
Жар болып, бала сүйiп, толса легiң,
Сенiң де басыңа бақ қонса дедiм.
Менiң де маңдайымда
 
бақ-талайым,
Бар шығар бiздерге де оң сәлемiң.
Жүрсем де шет қиырда, елде – санам,
Қайтедi сағыныш дерт меңдесе адам?
Қанаты талып жеткен хаттарымдай,
Қаздардан сәлем айтам мен де саған!..
Төбеңнен қаңқыл қағып қаз өткенде,
Шымырлап жүрегiңдi мәз еткен не?
Есiңе түстi ме екен сол бiр көктем, – 
Жырымды оқып шыққан газеттерге!
Сезiмдер көңiл көлге шым-шым батып,
Есiңе түстi ме екен сыршыл уақыт:
Құл болу құлықсызға құр алданыш, –
Сүйгендi сүйе бiлу бұл – шын бақыт!
Сол қаздар қонды ма екен Шортанкөлге?
Сұғынан кей жаманның қорқам мен де:
Сыбырлап сұлуларға сырымды айтып,
Сол қаздар жеткiзе ме қолқамды елге?!
Сағынтып Сулытомар, Қарашiлiк,
Сабалап қос қанатын аласұрып;
Қайран құс туған жерге асықты ма, –
Бақытқа жетсiн деушi ем бағы ашылып.

162
Қонды ма Жақыпкөлге, Қазалыға,
Көндi ме жолдың ауыр азабына;
Қалды ма бiреулердiң мазағына,
Алды ма кiр түсiрiп таза арына?
Не дерсiң намыс жеңген назалыға,
Сыңары сынық қанат мазалы ма?
Түстi ме қалың елдiң назарына,
Ауылдың айналды ма базарына?
Қанаты талды ма ұшып әр қияға,
Жақсыны жаманатқа жан қия ма?
Баулыған балапанын бiздерге ұқсап, –
Сол қаздар Ұзынкөлге салды ма ұя!
Айналып соқты ма екен Аяқкөлге,
Кiм оны шығарады аяп төрге?
Садағын кезедi ме бiр сұр мерген, –
Сандалған дауа бар ма саяткерге?
Жарқылдап қонған шығар Жалтыркөлге,
Жалтыркөл маңайы ол да алтын көмбе:
Мұнда да туып едi небiр маңғаз, –
Сүйреген азаматтар халқымды өрге!
Жанардан жас сырғанап асыққан шақ, –
Жүздi ме Шабақкөлде шашып моншақ!
Жағада жас жүректер лүпiлдей ме, –
Шiркiн деп бiз де сондай ғашық болсақ!
Аспандап көрдiң бе елге асыққанын?
Олар да сезедi екен ғашық халiн:
Жағада жас ғашықтар серт қыла ма, –
Қалғанша сендiкпiн деп қасық қаным!..
Бiлмеймiн заман көшi қалай ауды,
Сұм тағдыр құрды бiлем талай ауды:
Кейiн де көлден ұшты небiр аққу, –
Мен үшiн соның бүгiн бәрi аяулы!
Ғашықтың жаны – жара, жүрегi – дерт,
Аққудың амандығы тiлегiм ед:

163
Салтанат құрған көлде көгiлдiрдiң, –
Қапыда болды-ау тағы бiреуi мерт!..
Айтуға ауыз бармас аса ауыр мұң,
Болдың ба көзден мәңгi таса, құрбым?!.
Аспанда ақ мамығы бұрқ ете қап,
Жарқ етiп жасыны өштi-ау жас арудың!..
Сап болып сұлулықтың сыршыл әнi,
Аруын iздеп айдын тыншымады:
Жетедi құлағыма жер түбiнен, –
Дариға-ай, Шортанкөлдiң сыңсығаны!..
Тiлеушi ем бастарында бақ тұрғанын,
Бүгiн де ұшып жатыр аққуларым.
Солардың сырын шертiп, жырын толғап, –
Жұтамын махаббаттың тәттi уларын!
Махаббат – әрi бағың, әрi сорың,
Бүгiн де Шортан, Шабақ танысы оның:
Айдында – аққу-қаздар, ару қыздар, –
Мұратқа жетсiн дәйiм бәрi соның!..

164
Жетінші тарау

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: