152
дейді Шəкəрім. Бұдан біз ел-жұрт қамын ойлаған тұлғаның халқына
қайырылуын көреміз. Мұнда үмітсіздіктен гөрі сенім басым. Туған
халқының бойындағы ұлы күштің
бұлқынысына сенеді ақын, сол
сеніміне үмітті серік етеді. Тұлғаның толығарына, елінің оянарына
ақын үлкен сеніммен қарайды.
Шəкəрімнің азаматтық лирикаларындағы бір арна – өскен орта
– қазақ қоғамы. Шəкəрім өзі өмір сүрген дəуірдің кертартпа кесір-
кесапатын көре білді. Оның қаншалықты зиянды екенін сезіне
де білді. Өз ортасынан озып туған тұлға ретінде əлгі кесапаттан
құтылудың емін іздеді. Сол ой ақын жанын жегідей жеп, жүрегінің
тереңінен шыққан кемел ойларын
шығармашылық толғанысқа
айналдырды. Ақын жүрегін, ең алдымен, ел пысықтары,
залым
билеушілер, атқа мінерлер шошындырды. Оларға тəн мінез-құлық
ақынға өте таныс болатын. Сондықтан да ақын “Партия қуған өңкей
қырт” өлеңінде оларды:
Партия қуған өңкей қырт,
Жазылмайтын ол қылқұрт.
Мен тартам ел қайғысын,
Əкімі – залым, биі – əңгірт, –
деп дəл сипаттайды.
Шəкəрім шығармашылығының дені – өлеңмен жазылған дү-
ние лер. Өйткені Шəкəрім – ең алдымен ақын. Ақын болғанда,
алдыңғыны
дамытқан, кейінгіге үлгі болған ақын. Əдебиеттегі
жаңашылдық пен дəстүр ұғымдарының нақты белгісін осы Шəкəрім
шығармашылығынан көреміз. Дəстүр дегеніміз М. Əуезовтің сөзімен
айтқанда: “…мағынасына характер де, түр де, оқу мен өсу де, дами
түсіп өзгеру де, мазмұн мен сыртқы сипат көрік-күй мəселесі – бəрі
де кіретін нəрсе”.
Бұл тұрғыдан келгенде Шəкəрімнің Абайдың інісі ғана емес,
дарынды шəкірті екендігін, ұлы ақын дəстүрін өзіне тəн өрнегімен
əрлеп алға апарушы екендігін алғаш айтып, ғылыми тұжырым бер-
ген Мұхтар Əуезов болды. Шынында Абай мен Шəкəрім арасындағы
шығармашылық байланыс аса терең. Ол – құрғақ еліктеушілік емес,
бірін-бірі толықтырған өнерге тамырластық.
Шəкəрімнің шын мəніндегі
ақындық болмысы оның өмір
шындығын нақты, əрі бейнелі суреттеуге ұмтылғандығынан көрініс
табады. Өз ортасынан ойып алған оқиғалармен, сол ортадан тапқан
153
кейіпкерлерін бүкіл қоғамға тəн типтік бейне дəрежесіне көтеріп,
көркем образ жасай білген Шəкəрім шеберлігіне тəнті болмау
мүмкін емес.
Достарыңызбен бөлісу: