Мақалалар, баяндамалар жинағы

483

нақтылы зерттеуге өзек ету деген сөз.

Әдетте, осы екі объектіні – «этнос» пен «тілді» – біз тым еркін, кең мағы-

нада да, тар мағынада да, қолдана береміз. Осыған байланысты біз өз тарапымы-

здан ұсынып отырған концепциямызда «этностың» орнына «этнос болмысы», 

«тілдің» орнына «тіл әлемі» деген термин-ұғымдарды қолдануды жөн көрдік. 

Оның екі-үш түрлі себебі бар: біріншісі – «этнос» деген ұғымның ауқымы тым 

кең  және  барша  жұртқа  бірдей  түсінікті  еместігі;  екіншісі  –  «этносты»  тар 

мағынаға сиғызып, жоғарыда көрсетілгендей, «мәдениет», «этнография», «ми-

фология» т.б. осы сияқты ұғымдардың баламасына айналдыруға келмейтіндігі; 

үшіншісі – этнолингвистиканың этностың шығу тегін, қауым ретінде қалып-

тасу  процесін  ғана  емес,  сонымен  қатар  оның  тілінде  қалыптасқан  деректер 

арқылы  болмысын  (яғни,  рухани,  мәдени  өмірін,  салт-дәстүр,  тірлік-тіршілік 

көздерін, ұлттық дүниетаным мен менталитетін т.т.) паш етуге мүдделі екендігі.

Сонда, «этнос» және «этнос болмысы» деген ұғымдарды этнолингвистика 

тұрғысынан қалай түсінуіміз керек?

«Этнос» – ғылым жүзінде: «Өткен бір дәуірлерде дүниеге келіп, белгілі бір 

географиялық ортада қалыптасқан, шұғылданған тіршілік-тірлігі бірыңғай, мі-

нез-құлқы ұқсас, діні де, тілі де бір, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы ортақ, өзінің 

ортақ  тегін,  туыстығын,  тұтастығын  сезіне  білетін,  сатылап  даму  барысында 

аналық, аталық, рулық, тайпалық, ұлыстық және халықтық дәуірлерді басынан 

кешіріп, бүгінде дербес ел болып отырған адамдар қауымы» болып танылады.

Мұндай этностар жер жүзінде өте көп және олар сан жағынан да, даму 

сатысы бойынша да әр түрлі: көбісі халық, ұлт дәрежесіне көтерілсе, ру-тай-

па деңгейінде қалып қойғандары да аз емес. Қазақ этносы болса, бүгінде өзінің 

шарықтау шегі – ұлт дәрежесіне көтеріліп отыр. Зерттеу мақсатына байланысты 

қазақты «этнос» деп қараудағы мақсат – оны төмендету емес, қайта оның басып 

өткен ұзақ та сатылы даму жолын (ретроспективті бағытта) саралай түсудің, та-

рихи этнотұлға ретінде танудың бірден-бір дұрыс жолы, кепілдігі деген сөз.

Енді осы «этнос» деген тарихи күрделі ұғымды сол қалпында ала салмай, 

этнолингвистика мақсатына орай «этнос болмысы» деген ұғыммен алмасты-

руымыздың  себебіне  келсек,  ол  да  ойға  қонарлық  уәж  сияқты.  Біріншіден, 

біз  этностың  жеке  мәселелерін  емес,  оның  тұтас  бейнесін,  барша  болмысын 

анықтағымыз келеді; екіншіден, этнос туралы толық мағлұмат тек оның тіл қа-

зынасында ғана сақталады. Этностың шынайы болмысы басқа (мәс., этнология, 

антропология, археология, этнография т.б.) ғылымдар дәл этнолингвистикадай 

айқындай алмайды.

Сонда, «этнос болмысы» деп нені түсінеміз? Біздің пайымдауымыз- ша 

«этнос болмысы» – этностың ұлттық бейнесі, тарихи тұлғасы және ол туралы 

реальды  шындық  (реальная  действительность).  Басқаша  айтқанда:  «этнос 

болмысы»  дегеніміз  этностың  сонау  балаң  кезінен  бүгінгі  есейген  шағына 

484

дейінгі  кешірген  өмір-тіршілігінің  айнасы,  оның  тілі  арқылы  қалыптасып, 

жадында сақталып, ұрпақтан нәсілге мирас болып ауысып келе жатқан бай 

рухани-мәдени қазынасы».

Этнос туралы кейбір деректер бүгінгі ұрпаққа археологиялық қазба-

лар мен сәулет кесенелері, тас мүсіндер мен қашалып жазылған тас ескерт-

кіштер арқылы да жетуі мүмкін. Бірақ бұлардың бәрі – этнос басып өткен 

өмірдің мың да бір елесі ғана. Этностың шынайы бейнесі, болмысы оның 

тілінде ғана, тілі арқылы ұрпақ жадында ғана сақталады екен. Этнос тілін-

де тек оның өзі туралы ғана емес, өзі жасап келе жатқан табиғи ортасы 

мен қоғамдағы қарым-қатынастары туралы да, жан дүниесі, жүрек сыры, 

қуануы мен сүйінуі, ренжуі мен күлуі, түс көруі, ұққаны мен түйгені, танымы 

мен талғамы, барлық құбылысты өзінше бағалап-бағамдауы – бәрі-бәрі, біле 

білсек, өз тілінде өрнегін тауып, өзіне-өзі көрсететін айна іспеттес.

Этнос туралы осыншама мол деректер мен мағлұматтарды тек тіл ғана өз 

бойына сиғызып, сары майдай сақтап, шашпай-төкпей ұрпағына жалғастыра 

алады.  Осы  қасиетіне  байланысты  тіл  феноменін  –  «тіл  әлемін»  этностың 

өзін  танып-білудің  қайнар  көзі,  біліктіліктің  кәусар  бұлағы  десек,  артық 

айтқандық емес. Бұл ұғымның ауқымына тілдің барлық қасиеті түгел сыйып 

тұрғандай: этностың дүниеге келуіне ұйытқы болған да – тіл, рухани-мәдени 

өмірінің өзегі де, өзін-өзі танып-білудің өлшемі де – сол тіл т.т. Осының бәрі 

«тіл  әлемінен»  табылады.  «Адамтану»,  «Қоғамтану»,  «Табиғаттану»  деп 

аталатын ғылым салаларының қалыптасуына негіз болатын да, біле білсек, 

осы «тіл әлемі». 

Сонымен, «тіл әлемі» дегеніміз – этнос болмысына қатысты мыңдаған, 

тіпті миллиондаған мағыналық бірліктердің жиынтығы, синтезі.

Міне,  осынау  бай  тіл  қазынасын  этнос  болмысы  тұрғысынан  толық 

меңгеру,  оның  бейне  бір  тұңғиық  теңіздей  терең  мағына-мазмұнына 

бойлап  еніп,  оны  игеріп,  танып-білу,  жүйелей  түсіп,  жан-жақты  зерттеу 

этнолингвистиканың ең басты міндет-мақсаты болмақшы.

Тілді  кейде  көп  бұлақтан  бастау  алып,  арнасына  симай,  асып-тасып 

жатқан шалқар дарияға теңейтініміз, шынында да, оның мәңгілікті қалайтын, 

жасай бергісі келетін, жасаған сайын жасара беретін (Ғ.Мүсірепов) ғажай-

ып құбылыс екеніне байланысты болса, этнолингвистиканың дүниеге келіп, 

өзін болашағы зор ғылым саласы екенін көрсете бастауы, оның ана тіліміздің 

міне, осы бір қасиеті мен құдіретіне байланысты.

Этнолингвистиканың  зерттеу  объектілері  мен  мақсат-мүдделері. 

Этнолингвистиканың зерттеу объектісін этностың тілі десек ондағы мақсаты – 

сол тіл арқылы этностың болмысын танып-білу болады. Алайда, бұл баршаға 

түсінікті  нәрсе  болып  көрінгенімен,  нақтылай  келгенде,  ол  туралы  әртүрлі 

көзқарастың  барлығы,  әркімнің  әр  түрлі  бағытта  әрекет  етуі  байқалады. 

485

Бір жағынан бұл заңды да құбылыс. Өйткені қай ғылым саласы болмасын, 

өзінің қалыптасу дәуірінде ең алдымен бағыт-бағдарын, өз концепциясы мен 

принциптерін, зерттеудің тәсіл-әдістерін анықтап алуға тырысады. Сондықтан 

да, этнолингвистиканың объектілері мен мақсат-мүддесін айқындаудағы бұл 

тәрізді әр түрлі көзқарастарды сол ізденістердің жолдары деп қараған жөн.

Осы  орайда,  қазақ  этнолингвистикасының  да  қалыптасу  барысында 

айқындала  бастаған  өзіндік  дәстүрі  мен  үрдісі,  зерттеу  объектісі  мен  әдіс-

тәсілдері, ұстанған принциптері жоқ емес

8

.

Енді соларға тоқталып өтейік.

Этнолингвистиканың  зерттеу  объектісі  –  барлық  жағдайда  да  этнос 

тілі екендігі айтылды. Алайда, ғылым-білім саласында тілге тікелей қатысты, 

оны әр тұрғыдан зерттеуші, оған арқа сүйеуші пәндер көп-ақ. Олардың біразы 

этнос  тіліне  байланысты  этнолингвистикамен  де  сыбайлас,  тілдік  деректерді 

өз  мүддесіне  қарай  зерттеп,  білуге  бағышталған  ғылым,  білім,  мәдениет  т.б. 

салалар.

Бұл  пәндерді  өз  ретінде:  1)  этнос  тіліне  жалпы  қатысы  бар  (мәселен, 

мәдениеттану,  этнография,  этнология,  өлкетану,  фольклористика,  мифология, 

астрология,  дінтану,  педагогика,  дидактика  т.б.  осы  сияқты)  қоғамдық-

әлеуметтік пәндер және 2) этнос тілінің тілдік табиғатын айқындауға тікелей 

қатысты  (мәселен,  этимология,  диалектология,  ономастика,  фразеология, 

паремиология, терминология, лексикография т.б.) лингвистикалық пәндер деп, 

үлкен екі топқа бөліп қарауға болады. Этнолингвистика мен социолингвистика 

да,  экстралингвистика  мен  психолингвистикалар  да,  міне,  осы  кейінгі  топқа 

жатады.

Ендігі мәселе: бір объекті төңірегіне шоғырланған соншама пәннің өзіне 

меншікті үлесі мен бірлесе отырып шешетін мәселесінің қатынасын айқындап 

алған да артық емес. Бұл, әрине, өз алдына жеке мәселе. Біздің айтайық деп 

отырғанымыз:  этнолингвистиканың  осы  пәндермен  ара  қатынасы  жайында. 

Өйткені  өзіндік  мақсат-мүддесі  бола  тұрса  да,  бір  ортақ  объектіге  –  «тіл 

әлеміне»,  «тіл  қазынасына»,  «тіл  құдіретіне»  т.б.  –  соқпай  кете  алмайтын 

аталған пәндерден этнолингвистика да бөлініп, жарылып өз алдына оңаша тұра 

алмаса  керек.  Осыған  байланысты  этнолингвистиканы  «пәнаралық  ғылым 

саласы» деп есептейтін ғалымдар да (М.М.Копыленко т.б.) бар.

Бірақ  пайымдап  қарасақ,  аталмыш  пәндердің  этнолингвистикамен  қаты-

стығы бірінші (қоғамдық) топтағы пәндермен зерттеу объектісіне байланысты 

болса,  екінші  (лингвистикалық)  топтағы  пәндермен  зерттеу  тәсіл-әдістеріне 

байланысты екен. Демек, бір объектіге (этнос тіліне) қатысты екі топтың еке-

уіне де ортақ объект және өзара мүдделестік бар деген сөз, бірақ олар бірін-бірі 

ауыстыра алмайды, өйткені олардың алдына қойған өз мақсат-мүддесі бар және 

8  Қайдаров Ә. Этнолингвистика // Білім және еңбек. 1985. №10, 18-22 б.

486

олар бірдей емес. Солай бола тұрса да, этнолингвистика бұл екі топтың екеуімен 

де ыңғайына қарай үйлесіп, этнос болмысын танып-білуге қажетті әр пәннің өз 

тұсынан айқындап, саралап үлгерген деректерін өз елегінен өткізіп, өзінше пай-

ымдап, пайдалануға тырысады.

Енді, этнолингвистиканың кейбір қоғамдық және лингвистикалық пәндер-

мен нақтылы қарым-қатынасына тоқталып өтейік.

Этнолингвистика  және  мәдениеттану  (культурология).  Этносты  та-

нып-білуге тұс-тұсынан ат салысып, өзіндік үлесін қосушы қоғамдық ғылым са-

лаларының бірі – мәдениеттану (культурология) десек, ол этнос болмысының 

ауқымды да маңызды саласымен шұғылданады. «Мәдениет» жеке адамның ба-

сына тән қасиеттен басталып, бүкіл ұлттық менталитетті, ғасырлар бойы қалып-

тасқан ұлттық сана, дүниетаным, салт-дәстүр, рухани-материалдық байлықтың 

бәрін түгел қамтитын өте күрделі ұғым.

Этнос мәдениеті ғылыми тұрғыдан былай анықталып жүр: «Этнические 

культуры – эти особые исторически выработанные способы деятельности, бла-

годаря которым обеспечивалась и обеспечивается адаптация народов к услови-

ям окружающей их природной и социально-культурной среды»

9

. Бұл – мәдениет 

– әрбір этносқа тән белгілі бір табиғи-әлеуметтік ортаға сәйкес қалыптасатын 

құбылыс деген сөз. Өмір-тіршілік салты да, ортақ тіл, ортақ дүниетаным, ортақ 

психология т.т. – осының бәрін біз этнос мәдениетінен таба аламыз. Ал, соның 

бәрін танып-білудің ең басты құралы – тіл екендігін мәдениеттанушы ғалымдар-

дың

10

 бәрі мойындайды. «В языке народ выражает себя полнее и многосторон-

нее, чем в чем-либо другом – не только в последнем своем положении, но и исто-

рически. Все, что есть у народа в его быте и понятиях, и все, что народ хочет 

сохранить в своей памяти выражается и сохраняется языком»

11

.

Бұл пікірден біз этнолингвистика мен мәдениеттің тіл әлемінде тоқайласа-

тынын айқын көреміз. Алайда, осыған қарап олардың зерттеу объектісін бірік-

тіріп жіберіп, бір ғылым деп қарауға да, өзіндік ерекшеліктері бар этнолингви-

змдер мен мәдени лексиканың арасына тепе-теңдік белгісін қоя салуға да бол-

майды. Оның басты себептері: біріншіден, этнолингвистика этнос болмысына 

қатысты «тіл әлемін» түгел қамтуға тырысса, мәдениеттану пәні өз міндетін 

«мәдениет» ұғымымен ғана шектеуге тиіс; демек, ол, қанша күрделі, ауқымды 

болса да, «бүтіннің бөлшегі іспетті дүние»; екіншіден, мәдениеттану мәдениет 

түрлерінің (әдебиет, жазу-сызу, қолөнер, ән-күй өнері т.б.) пайда болуын, қалып-

тасуын, дамуын, өзіндік ерекшеліктерін талдап, таратып айтуды негізгі міндетім 

деп санаса, этнолингвистика барша мәдени лексиканы іштей сала-салаға жіктеп, 

жүйелеп, мүмкін болғанынша толық жинап алып, тілдегі өзінің нақыш-өрне-

9  Беляев  А.И.  Культурологические  гипотезы...  //Этнолингвистические  проблемы 

семантики. М., 1978, с. 48.

10  Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Язык и культура... М., 1983, с.3. и др.

11  Толстой Н.И.  И.И.Срезневский – диалектолог // Учен. зап. Тартуск. гос.унив. 1981., 

с. 573.

487

гімен сөйлете білу, сан алуан ұғым-түсініктердің мән-мағынасын ашып, номи-

нация, дифиниция түрінде сипаттап, этностық таным-талғам тұрғысынан түсін-

діруді мақсат етеді. Демек, бұл ортақ бір объектіні мәдениеттану мен этнолингви-

стика әр түрлі бағытта, деңгейде және мүдде-мақсатпен қарастырады деген сөз.

Этнолингвистика және этнография. Бұл екеуінің тоқайласар тұсы этнос 

болмысының сүбелі саласы – заттық бағалылықты (материальные ценности) зер-

делеуге байланысты. Бұл екеуіне де ортақ объект – «тіл әлеміне» тән көл-көсір 

мол дүние. Алайда, осыған қарап, этнолингвистика мен этнографияны да бір-

бірімен алмастыруға болмайтын сияқты. Олардың өзара сыбайластығымен қатар 

«ортақ» терінің пұшпағындай өз тәсілімен илейтін еншісі де жоқ емес. Бұл әсіре-

се тіл фактілерін пайдаланудан айқын көрінеді.

Зерттеушілердің көбі-ақ этнолингвистика мен этнографияны «мақсат-мүд-

десі ортақ, бақыт-бағдары бір, бір таяқтың екі басындай егіз ғылым» деп қарай-

ды. Бұл пікірді кезінде өзіміз де

12

 қолдаған едік. Алайда «тіл әлемін» тәптіштеп 

зерттеу барысында бұл пікірге де сын көзбен қарау керектігіне көзіміз жеткен 

сияқты. Оның басты себебі: екеуіне ортақ объект – этнос тілі болғанымен, оны 

екеуінің зерттеу тәсілі мен тереңдік деңгейі бірдей емес. Мәселен, «Киіз үй» де-

ген объектіні алсақ, этнографтар да, этнолингвистер де оның құрамын (сүйегін, 

киізін, бау-шуын), бөлшек-бөліктерін (шаңырақ, уық, кереге, есік, туырлық, үзік, 

түндік,  басқұр,  белдеу,  желбеу  т.б.),  сондай-ақ  оларды  жасау  технологиясын 

сөз етуге міндетті. Алайда киіз үйге қатысты тіліміздегі бұлардан басқа жүзде-

ген атаулар мен мыңдаған қосымша ұғым-түсініктерді тәптіштей жинап, этнос 

тұрғысынан талдап, тарату этнолингвистердің ғана міндеті болса керек. Мұны 

нақтылы мысалдармен дәлелдеп жатуға мақаланың мүмкіндігі көтермейді.

Қорыта келгенде: этнос болмысына қатысты тіл фактілерін этнографияға 

қарағанда этнолингвистика әлдеқайда ауқымды да кең пайдаланып, олардың тіл-

дік мән-мағынасын жан-жақты да терең түсіндіруге тырысады.

Қоғамдық  пәндермен  этнолингвистиканың  ара  қатынасы  осылай  болса, 

лингвистикалық пәндермен болатын бұл қатынас сәл басқашалау. Олардың бір-е-

кеуін қарастырып көрейік.

Этнолингвистика және этимология. Сөздер мен сөз тіркестерін төркінде-

те зерттеу этимологияның төл міндеті болса да, бұған кейде этнолигвистиканың 

да мұқтаж екендігін көреміз. Мұндай жағдайда әсіресе мағынасы күңгірттенген 

бірліктердің мәнін ашып, жасалу мотивтері мен қолданыс шеңберін айқындауда 

этнолингвистиканың этимология көмегіне жүгінуге тура келеді. Cөз төркінін ай-

қындаудың тағы бір қажеттігі тіл практикасында мұндай фактілерді «халықтық 

этимология» (оны «жалған этимология» деп те атайды) тұрғысынан түсіндіру 

жиі кездеседі. Мұндай жағдайда бұл тәрізді «еркін» жоба-жорамалдарға дұрыс 

бағыт-бағдар беру қажет тәрізді.

12  Қайдаров Ә. Этнолингвистика // Білім және еңбек, 1985, №10,18-22 бб.

488

Кейде этнолингвистикалық түсініктеме дәлелсіздеу көрінгенде де этимоло-

гиялық бір деректің өзі-ақ оны айқындай түсуі мүмкін. Мысалы, көне де байы-

рғы «бөрі» сөзінің эвфемистік баламасы деп көрсетілетін, қарысқыр сөзін үлкен 

ғылыми этимологияға бармай-ақ, қырғыз тілінде мойыны мен жақ сүйектерінің 

қарысып қалуына байланысты «қарышқыр» деп аталуы арқылы түсіндіруге 

де болады.

Айта кету керек: этимологиялық зерттеулерде кейде этнолингвистикалық 

факторларды пайдалану да жиі кездеседі. Мұндай жағдайда, керісінше, этно-

лингвистикалық деректер этимологияның негізгі үш – фонетикалық, семанти-

калық және морфологиялық – принципіне қосымша дәйектеме ретінде пайдала-

нылып, этимология объектісін уақыт-мезгіл, кеңістігі мен тарихи дәлдігі тұрғы-

сынан айқындай түсуде өз үлесін қосып отырады.

Бұл – лингвистикалық пәндердің этнолингвистика аясында болатын өзара 

табиғи байланысы. Дәл осы тәрізді астарлас байланысты біз этнолингвистика 

мен қазақ диалектологиясы арасынан да айқын көреміз. Өйткені этнолинг-

вистика әдеби тіл ауқымымен ғана шектелмей, жалпыхалықтық тіл фактілерін 

мүмкін болғанша түгел қамтуды мақсат етеді. Міне, осыған байланысты этно-

лингвистика жергілікті (жанды, ауызекі, жаргон т.б.) тіл ерекшеліктерін зерттей-

тін диалектологиямен де мүдделес. Бұл – этнолингвист ғалымдар этнос болмы-

сын танып-білуге қатысты жарияланған диалектологиялық материалдарды да, 

өз тұсынан жинаған фактілерді де пайдаланады деген сөз. 

Этнолингвистиканың диалектологиямен шендесуі ең алдымен біріншісінің 

түбегейлі мақсатына байланысты: ол этносқа қатысты деректердің бәрін тіл қо-

рының қойнау-қойнауларын тінте қарап, тірнектеп жинап, түгел қамтуды көз-

дейді. Ал, диалектология болса, әдеби тілдің «сыртында» жатқан, сонау тайпа 

тілінен бастау алып, жергілікті тұрғындар қолданысында сақталып келе жатқан 

көне де байырғы сөздерді, көрші халықтар тілінен әркезде қабылдаған ауыс-түй-

істерді, жергілікті кәсіпшілікке байланысты ұғым-түсініктерді жинақтап, түсін-

діру арқылы этнолингвистиканың бастау алар бұлақтарының бірі болып сана-

лады. Этнолингвистика мен диалектологияның ара қатыстығына байланысты, 

мәселен, академик Н.И.Толстой бастаған ғалымдар тобының көп жылдан бері 

славян тілдерінің жергілікті ерекшеліктерін зерттеу арқылы бүгінде ұмыт бола 

бастаған көне дүниелерін жаңғыртуды мақсат ететіндігін айта кеткен жөн.

Міне, қазақ этнолингвистикасы осы тәрізді басқа да лингвистикалық пән 

салаларымен  (фразеология,  паремиология,  ономастика,  терминология,  социо-

лингвистика т.б.) тығыз байланыста дамитынын көреміз. Оны зерттеу өз алдына 

жеке мәселе.

Қазақ этнолингвистикасының өзіндік ерекшеліктері.

Сонымен, қазақ этнолингвистикасының қалыптасу, даму үрдісінен кейбір 

өзіндік ерекшеліктер де байқалады. Ол жалпы этнолингвистикалық идея аясын-

489

да туындап, қазақ этносын оның тілі арқылы танып-білу мақсатымен бұдан 15-

20 жыл бұрын (1985 жылдарда) басталған ізденіс барысында іргетасы қаланып, 

өзінің бағыт-бағдарын, мақсат-мүддесін айқындай түскен, зерттеу объектілерін 

саралап,  тәсіл-әдістерін  күн  санап  ширата  түскен  ғылым  саласына  жатады. 

Алайда, бұл айтқанымыздан қазақ этнолингвистикасы өзінің шарықтау шегіне 

жетті деген ұғым тумаса керек. Бірақ ол – ғалымдар тарапынан қолдау тауып 

жатса, өзінің даму барысында әлі де шыңдала түсері кәміл өміршең ғылым.

Қалай болған жағдайда да: қазақ этнолингвистикасының бүгінде өзінше 

түйген ой-тұжырымы, өзінше бағамдап, бағдарлауы, өзіне тән деп айта алатын 

ерекшеліктері жоқ емес. Солардың біразын санамалап өтейік.

1. Қазақ этнолингвистикасының өзі үшін (басқалар үшін де!) бір- жолата 

басын ашып, айқындап алған мәселесі – Қазақ этносының ұлттық бейнесін, 

өзіндік болмысын толық та түбегейлі түрде тек оның тіл байлығы – «тіл 

әлемі» арқылы ғана жан-жақты танып-білуге болатындығы.

2. Қазақ этнолингвистикасы алдына қойған мақсаттың мүддесінен шығу 

үшін этнос тіліне қатысты көптеген қоғамдық пәндермен де, лингвистика 

салаларымен де бірлесе отырып, өзара сыбайласа, іліктесе әрекет ететін, 

бірақ олардың бірде-біреуінің шылауында жүрмейтін, пәнаралық қызмет 

атқарып, «қолбала» да болмайтын, өзіндік үрдісі мен принципін сақтаушы 

әмбебап ғылым.

3. Қазақ этнолигвистикасы қазақ тілінің лексикалық байлығын мүм

-

кін болғанша (жетер жеріне жеткізе) түгел қамтып, індете зерттеуді мақсат 

етеді. Тіл әлеміндегі этнос бейнесін тек лексика қорының жиі қолданыла-

тын «үстіңгі қабатындағы» мағыналық бірліктер негізінде ғана емес, со-

нымен  қатар  оның  төменгі  қабаттарында,  қойнау-қолаттарында  тұнып 

жатқан (бүгінде сирек қолданылатын) сөз маржандары арқылы да жаңғы-

ртуға тырысады. Этнолингвистикалық зерттеулердің өзіндік бір ерекшелі-

гі – әдеттегі (түсіндірме, екі тілдік, терминдік, этнографиялық т.б.) сөздік-

жүктеу/скачать 3,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: