дың ықпалы дейтін пікір түркологиядақазір дәлелденіп отыр Қазақ тіліндегі бұта мен пута, бал мен пал, диірмен мен тиірмен, туз бен дұз тәрізді параллельдер тілдік сондай күйдің қалдықтары. Ж ЕҚ Е ДАУЫССЫЗ ДЫБЫСТАР ТАРИХЫ Көне түркі тілінде 16 дауыссыз дыбыс болған. Қазақ тілінде дауыссыз дыбыстар саны бұдан әлдеқайда көп. Дауыссыз дыбыс- тардың сапалық жіктелісі орныққан фонетикалық құбылыс ретінде көзге түседі. Көне түркі тілі дауыссыздарының қолданылу пози- циясы қазақ тілі дауыссыздарымен бірдей бола бермейді. Кейде бір ғана дыбыстың қолданылу орнына қарай әр қилы өзгеріске түскенін байқауға болады. Оның үстіне, көне түркі дауыссыздары- ның әр түрлі түркі тілінде әр түрлі көрініске ие болғаны тағы бар. Мұндай өзгерістердің бәрі де жеке дыбыстардың қолданылу жүйесін салыстырғанда ғана байқалады. ГК, к дыбыстары түркі негіз тілі құрамында қолданылған. Бұл ж ағдай қыз, қара, кес, кір, кел, кет тәрізді байырғы сөздердің ба- сында айтылуымен дәлелденеді. Бұл сөздер көне, қазіргі түркі тіл- дерінің барлығында осы сыпатында қолданылады. Көне түркі тілінің қ дауыссызы сөз басында қазақ тілінде де өз сапасын сақ- таған. Бірақ тіл дамуының барысында сөз ортасындағы қ элизия- ға ұшыраған. Оның кейбір іздері қазақ тілінде де кездеседі; тар- қ ау — тарау, уқ а л а у — уалау, т.щ б. Сөзбасында қ, дегенмен, кейбір тілдерде өзгеріп кеткен: азер- байжан тілінде ғ, түрік тілінде к, чуваш тілінде х дыбыстарына айналған. Оңтүстік-батыс тілдерінде осы позициядағы қ дыбысы
