деп қарасақ та, оның үшінші бір көрінісі бар: едәуір сөздердің құ- рамында ғ түсіп қалған. Ол мына сөздерден байқалады: буғра, б уғдай сөздері ғ дыбысынсыз орныққан. Ал ағу, а ғ у л у ғ ұялас сөз- дерінің ғ-мен келген буыны түсіп қалып, у(уу)> улы түрінде қалып- тасқан. Кейбір сөздер осындай элизияның нәтижесінде мүлде басқаша қалыптасқан. Көне түркілік қатығды сөзі ғ дыбысымен келген буынның бүтіндей түсіп қалуының нәтижесінде қатты түрде орныққан. Алайда сөз ортасындағы г-ның осы өзгерісін айта отырып, мына жайды ескеру керек: осы өзгерістің қайсысы да тіл құрамындағы барлық сөз атаулыны (әңгіме байырғы сөздер жайлы) түгел қам- тымаған. Қазіргі қазақ тілінің фактілері мынаны байқатады: а) кейде бір ғана сөз екі түрлі сыпатта ұшырасады — бір варианты ғ дыбысын сақтап қалса, екінші варианты онсыз айтылады. Қазақ тілінде соның салдарынан былға, быламық, былапыт тәрізді түбір- лес сөздер ұшырасады, ә) бір ғана сөздің бір варианты ғ-мен ай- тылса, екінші варианты «жаңа» у дифтонгімен немесе й дауыссыз дыбысымен қалыптасқан болады: жағысу, жуысу, осылармен тү- 59
бірлес жағымпаз немесе көне түркілік сығ, қазақ тіліндегі сыйым- ды (кісі, ыдыс), осымен түбірлес сығылысу, т. б. Алдыңғы топта- ғы жағымпаз қазіргі тілімізде өзімен түбірлес сездермен семан- тикалық жағынан соншалық алыстап, конкретті әрекетті емес, сол әрекеттің негізінде пайда болған қатынас түрін білдіретін болған. Соңғы топтағы сығылысу сөзі де солай, езі түбірлес сөздерден ал-
