Бағдарламасы бойынша шығарылды растыр ан: Якуда амандыов ә Әнші әміре әміре ашаубаев туралы естеліктер. раст

275
«На днях на международную музыкальную выставку во 
Франкфурте – на Майне (Германия) уехала группа советских 
музыкантов. От Казахстана поехал народный певец Амре 
Кашаубаев» деген хабарды дєл осы к‰нгi нμмiрiнде «Советская 
степь» («Каз. правда») газетi де жазыпты. Ж‰рер алдында 
музыканттардыњ Мєскеуде байќау концертiн бергенiн, онда 
Ємiренiњ ерекше ќошеметке ие болѓанын оќимыз. Єуелi 
домбырамен екi єн орындап, Ємiре кμрермендердiњ ерекше 
с±рауы бойынша таѓы бiр єн салѓан.
Франкфуртте Ємiре ќандай єндi шырќады екен? 
«Ќарќаралы басында жалѓыз арша, хатќа ж‰йрiк сол 
ќалќа м±сылманша» деп «Жалѓыз аршаны» асќаќтатса, 
Сарыарќаѓа сыймайтын ќазаќ сазы немiстiњ енсiз кμшелi 
ежелгi ќаласын ќалай кернедi екен дейсiњ! Єлде, «Алтайдыњ 
кен шыѓардым саласынан» деп єуелер сазды єуен, сєндi 
ырѓаќты «Смет» те болуы… Єйтеуiр, Ємiренiњ б±л сапарда Р. 
Любимов дейтiн дирижер басќарѓан КСРО этнографиялыќ 
ансамблiнiњ ќ±рамында барѓандыѓы аян.
Ємiре – ќазаќ єнiн шетелге т±њѓыш танытќан μнерпаз. 
Германиядан екi жыл б±рын Парижде болып, Француз 
кμрермендерiн тањдай ќаќтырып келген. 1925 жылдыњ 
маусымында халыќ аѓарту комиссариаты Луначарский 
Ємiренi Семейден єдейi жеделхатпен Мєскеуге шаќыртып, 
Париждегi д‰ниеж‰зiлiк кμрменiњ этнографиялыќ 
концертiне жiбердi. Парижге бармай жатып, Үлкен 
театрда μткен концертке ќатысќан ќазаќ єншiсiне Мєскеу 
ж±рты ќуана ќол соќты. 26 маусым к‰нгi «Правда» газетi: 
«Прекрасный концерт! Истинный «гвоздь сезона», если 
угодно – башкирский курайчи Исенбаев, казахский анши 
Амре Кашаубаев, узбекская танцовщица Тамара Ханум. Они 
не уступают лучшим номерам европейских виртуозов», – деп 
жазѓан.
Париждегi он бiр концерттiњ бєрiне ќатысќан Ємiре 
ерекше талантымен екiншi бєйге алып, к‰мiс медаль иелендi. 
Оны тыњдаѓан Ромен Ролланныњ: «Мен Шыѓыста єншiнi 
б±лб±л ќ±сќа неге тењейтiнiн ендi т‰сiндiм», – дейтiнi сонда. 
Француз газеттерiнiњ: «Ғажайып дауыс иесi – ќазаќ єншiсi 
Ємiре Ќашаубаевты тыњдай отырып, бiз оныњ туѓан жерлерiн 
аралаѓандай єсер алдыќ», – деп жазатыны сонда.

276
Ємiренiњ б±л єйгiлi екi єн сапарыныњ ортасында 1926 жылы 
Ресей филармониясы Германия, Англия, Францияны аралап 
келуге шаќырѓаны таѓы бар. Бiраќ ендi ќ±рылып жатќан 
ќазаќтыњ ±лттыќ театрыныњ μзi ќатысатын ќойылымдарын 
ойлап, Ємiре б±л ±заќ к‰ндiк шетелдiк сапардан бас тартып, 
театр єртiстерiмен бiрге облыстарды аралап кетедi. 1925 
жылдыњ ќазан айында «Ењбекшi ќазаќ» газетi театр ќ±ру 
ќажеттiгi туралы маќала жариялап, бiрсыпыра адамдардыњ 
атын атаѓанда, арасында Ємiре бар едi. ¤нерпаздары 
б‰кiл аймаќтан жиналып, ендi шањыраќ кμтерген театрды 
Ќашаубаевтыњ ќимаѓаны аныќ.
Ємiре д‰ниеден μткен соњѓы 40 жыл бойы ж±рт оныњ 
μнерiне, ќайталанбас дауысына тек замандастары айтќан 
естелiктер негiзiнде тєнтi болып келдi. Єуезовтiњ «Ємiре – 
єншiлiктiњ аќыны» деп баѓалауы, Шараныњ єншi аѓасын 
ќазаќтыњ небiр с±лу єндерiн ашыќ та биiк сыњѓырлаѓан 
еркiн дауысымен айтќанда тыњдаушы аһ ±рады, жердегi ‰нi 
аспандаѓы аќќумен ќиќу ќосќандай деп тамсануы, Єлкей, 
Ж‰сiпбек, Серке, Сапарѓали, Ахмет, т.б. лебiздерi бойынша 
Ємiренiњ асќан єншiлiк μнерiне бас идiк.
Сμйтiп ж‰ргенде, 1974 жылы μнер зерттеушiсi, музыкант 
Жарќын Шєкєрiмов єншiнiњ 1925 жылы фонографќа 
жазылып алынѓан жетi єнiн тауып, баѓа жетпес ‰лкен м±раѓа 
кенелттi. Ємiренiњ орындауында «Балќадиша», «Жалѓыз 
арша», «Бес ќарагер», «Дудар-ай», «Аѓашаяќ», «Үш дос», 
«Смет» єндерi жазылѓанына жарты ѓасыр μткенде халќына 
ќайта оралды. Жас ѓалым μз олжасына «Социалистiк 
Ќазаќстан» («Егемен Ќазаќстан») газетi арќылы «Ємiре 
Ќашаубаевтыњ дауысы» (1974 жыл, 12 наурыз) деген 
маќаласымен с‰йiншi с±рады.
Ємiре Ќашаубаевтыњ Ертiс бойынан єн баптап, Сыр 
жаѓалауынан шабыт алып, Майн толќындарын он к‰н бойы 
тербеген μнерiнiњ шарыќтау биiгiнен берi жетпiс жыл μттi.
Ќазаќты єлемге танытќан Ємiренiњ єндерi асќаќтай бергей!

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: