Министерство сельского хозяйства республики казахстан
жүктеу/скачать 7,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шкурки кролика домашнего
- Литература
- Кілтті сөздер: ұн
- Г о д ж и ж и д е г і е з б е с і б а р т о а ш
- М к ж и д е к е з б е сі б а р т о а ш
- Əдебиеттер
- УДК 639.3 Маратова Г.М.
- Аннотация
- Ключевые слова : рыбоводство,бассейновое выращивание,стерлядь, сеголетки, артезианская вода, экономическая эффективность.
- Материал и методы исследований
Выводы Таким образом, разработанная безотходная технология комплексной переработки шкурок кролика предполагает реальную возможность переработки всей массы исходного
350
сырья в готовые изделия, тем самым, обеспечивая более эффективное и экономное использование природных ресурсов, при этом решаются две важные проблемы: оздоровление условий жизни и работы людей в результате сохранения чистоты окружающей среды, вторая экономическая – возврат в производство значительного количества ценных продуктов, сырья и материалов.
1.
Спасибожко В.В. Основы безотходной технологии. - Челябинск: ИздЮУрГУ, 2001.-132 с. 2.
Мадиев У.К., Евтюшкина М.И.; заявл. 14.02.2007. 3.
А. С. № 61182 по заявке за №2007/1761.1. Способ дубления перчаточно- галантерейной кожи / Кудабаева А.К., Мадиев У.К.. Евтюшкина М.И.; заявл. 24.12.2007. 4.
отходов кожевенного производства.// Кожевенно-обувная промышленность 2007г., №2, 30- 32 с.
5.
Мараджапов М.И. Разработка технологии переработки отходов обувного производства для получения кожеподобных материалов.: Дис. на соиск.уч. ст. кан. тех. наук. – Тараз. – 2007. -108с. 6.
производства на удобрения. // Кожевенно-обувная промышленность 1999г., №1, 25-26 с.
Кудабаева А.К., Жолдыбаева Г.Д. БИЯЛАЙ-ГАЛАНТЕРИЯЛЫҚ БЫЛҒАРЫНЫ ӨҢДЕУДІҢ «ШАРТТЫ ҚАЛДЫҚСЫЗ» ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Мақалада үй қоян терінің қайта өңдеу қалдықсыз технологиялар негізінде биялай- галантереялық былғарыны жасау нəтижелері келтірілген. Ұсынылған технология бастапқы шикізаттан дайын бұйымдарға айналдыруға мүмкіндігін қамтамасыздандыратын үрдістер кешені болып табылады.
Kudabaeva A., Zholdybayeva G. “CONDITIONAL NON-WASTE” RPODUCTION TECHNOLOGY GLOVE-LEATHER HABERDASHERY
Results of receiving glove and haberdashery skin are given in article on the basis use of the waste-free technology processing of rabbit skins. The offered technology provides the complex of actions providing possibility use all weight of initial raw materials in finished products.
351
ƏОЖ: 664.64 Құзатбекова Ж.Б., Толеубекова С.С., Сатиева Б.Г., Қабденова А.Т.
ТОҚАШ ӨНІМДЕРІН ӨНДІРУДІҢ ӨЗЕКТІ БАҒЫТТАРЫ Аңдатпа Қазіргі таңдағы нан-тоқаш өнімдерін ғылыми зерттеу бағыттарының бірі – қазіргі заманға сай əртүрлі микронутриеттермен байытылған жоғары сапалы жəне бəсекеге қабілетті өнім алу үшін жаңа рационалды технология құрастыру болып табылады, осы мақсатта нан-тоқаш өнімдері рецептурасына жабайы жидектерді қосып дайындау қарастырылған. Кілтті сөздер: ұн, дəрумендер, минералдар, химиялық құрамы, нан өнімдері, жабай жидектер.
Нан өнімдерінің нарықта тиімді ұсынуда басқа нан-тоқаш өнімдерінен өндірушілерден ерекшеленетін жаңа бағытты қамту болып табылады. Бұл бағыт нан-тоқаш өнімдеріне түрлі салма түрлерін пайдалану. Дəстүрлі салма негізінде жемістер мен көкөністер қолданылатын, олар өз кезегінде салма түрлерін дайындайтын құрал-жабдықты, мамандарды, сақтау орындарын жəне т.б. қажет ететін болатын. Мұндай салма өнімдерін шығаратын өндіріс үшін, көкөніс, саңырауқұлақ жəне жабайы жидек немесе тəтті табиғи құрғақ қоспаларды салма түрінде қолдану оптималды шешім болып табылады. Салмалардың композициялы құрамы бəліш, дрожжды қаттама жəне басқа да нан өнімдеріне айырықша дəм беріп, пісіру жəне тоңазыту кезінде бірқалыптылығы мен оптималды консистенциясы жоғары сапалы өнім дайындауға болатынын көрсетеді [1]. Нан пісіру өнеркəсібінде натрий цитраты кеңінен қолданылады, одан бұрын лимон қышқылымен бірге нан пісіруде қоспа немесе жақсартқыш ретінде жиі қолданылады. «Тұзсыз» жаңа диетикалық сортты нан өнімдерін шығаруда ас тұзының (натрий хлоры) орнына, өнімнің дəмдік қасиеттерін жақсарту мақсатында калий цитратын қосу мүмкіндігі қарастырылады. Калий, кальций, магний, темір-аммоний цитраттары қол жетімді жəне микро, макроэлементтер көзі болып табылады [2]. Соңғы он жылдықта соялы экстрактіні бөліп алғаннан кейінгі тағамдық байытқыш, жоғары сапалы ақуыз концентраты мен диеталық тағамдық жасұнық ретінде, соялы окараны пайдалану мүмкіндігі белсенді түрде зерттеліп келеді. Соялы тағамдық талшықтар ішек ауру патологиясында, ас қорыту мен зат алмасу процессі бұзылғанда тигізер емдік қасиетімен қатар, ішек микрофлорасына оң əсер етеді, өт ауруларының белгісін көрсете алады. Құрама қоспалар алу үшін окараға сұлы ұнтағы, жеміс-жидектерді шикізат ретінде алуға болады. Соялы ақуыз ылғалды жақсы ұстайды, сол себепті нан өнімдерінің сақталу мерзімі де ұзарады [3]. Тағамдық талшықтардан тұратын нан өнеркəсібіндегі өнімдердің өзіндік ерекшеліктері бар. Рецептура бойынша нан өнімдеріне, инулинді тағамдық қосымша ретінде пайдаланған жағдайда, келесі нəтижелерді көрсеткен: реологиялық қасиеті жақсарады, өнімнің үлесті меншігі ұлғайған, нанның үгітілу процессі төмендеген, дайын өнім көлемі ұлғайған, нан өнімдерінің балғындылығы ұзарған. Нан пісіру өнеркəсібінде инулинді пайдалану ұнның ылғалды сіңіру қасиетін жоғарылатады, алынатын дайын өнімнің көлемін арттырады, технологиялық шығындарды төмендетеді [4]. Глютенсіз өнімдер целиакия ауруымен ауыратын науқастарға арналған. Целиакия ауруымен жер жүзі бойынша орта шамамен, халық санының 0,5-1,0% ауырады екен. 352
Аурудың себептері глютен жəне оның қорытылмаған өнімдерінің тоқ ішекте жиналуы, ішек шырышының қабынуы мен ас қорыту жүйесінің бұзылуына əкеледі, сонымен қатар тағамдық аллергия болып табылады. Аталмыш ауруды емдеу үшін, дəрігерлер бидай, сұлы, арпа, қара бидайды күнделікті рационнан алып тастауға ұсыныс береді. Ғалымдар осы мақсатта, құрамында глютен өнімдері кездеспейтін, үй жағдайында дайындалатын нан өнімдеріне қосуға арналған бүрген шроты бар құрғақ қоспаларды ұсынады [5]. Нан өнімдерінің энергетикалық құндылығын төмендету үшін инулин мен олигофруктозаны қолданып зерттегенде инулин мен олигофруктозаның май мен қанттың орынына алмастырып қолданғанда қамырдың технологиялық көрсеткіштері жəне дайын өнім сапасын бағалау қажет болды. Инулин мен олигофруктоза – табиғи полисахаридтер, көптеген өсімдіктер мен біздің күнделікті рационымызда (пияз, сарымсақ, цикорий, топинамбур жəне т.б.) кездеседі. Өндірісте инулин-цикорий тамырынан алынса, олигофруктоза-инулинді гидролизді ферменттеу арқылы алады. Бұл аталған заттар асқорыту жүйесінің жұмысы, ішектің бифидофлорасын, тəбеттің ашылуына қант диабетінің I жəне II топтарының терапиясында жақсы көмектеседі. Инулин мен олигофруктозаны нан пісіру өндірісінде қолдану нəтижесінде, құрамында қант жəне май мөлшері төмен, нан жəне нан өнімдерін алуға мүмкіндік береді [6]. Тəтті тоқаш өндірісінде жер бадамын қолдану айтарлықтай жетістіктер көрсетті. Жер бадамы-көп жылдық шөптесін өсімдік, құрамында 30-35% крахмал, 15-20% қант, 20-25% май, 3-7% ақуыздар бар. Бидайдан дайындалған қамырдың құрамына əсер етуін анықтау үшін, зертханалық жұмыстар нəтижесінде ұнның жалпы массасы 5-20% жер бадамын қосқанда, көміртек диоксиді 8-14% есеге көп болған. Май қосылған тоқаш өнімдерін ашытқысыз дайындау əдісінің технологиялық цикл ұзақтығын 20-80 мин қысқартуға жəне қамырға қосылатын құрғақ қоспалардың шығынын азайтып, қамырдың ашу ұзақтығы да үнемдеуге болады. Сонымен қатар, грек жаңғағынан əзірленген ұн құрамында лецитиннің мөлшері жоғары. Лецитин-адам ағзасында жүйке жүйесін, жүрек, ми жасушаларының негізін құрауда маңызды [7]. Əдеби шолу бойынша тұжырымдамалардың қорытындысы бойынша тəтті тоқаш өнімі құрамына мүкжидек, годжи жидектерінің езбесімен жəне жүгері ұнымен алмастырылды. Себебі, жүгері ұны өте пайдалы əсіресе балалар тамақтануына. Биологиялық құндылығы бойынша астық тұқымдас басқа дəнді-дақыл ұндарына қарағанда жүгері ұнында ақуыз, крахмал мөлшері жағынан жетекші орында. Жүгері ұны-табиғи микроэлементтердің, дəрумендердің жəне минералды заттардың көзі. Сондықтан жүгері ұны барлық жастағы адамдарға əсіресе балаларға пайдалы. Жүгері ұнының ерекшелігі оның құрамында 70,6% крахмал бар жəне онда клейковина жоқ. Жүгері ұны натрий, калий, магний, фосфор, В 1 , В
2 жəне РР дəрумендерінен жəне толық қанды аминқышқылдарынан тұратын өсімдік ақуызының көзі. Годжи жидегі - жабайы жидек түрі. Ол минералды заттар мен дəрумендерге бай, адам ағзасы үшін қажетті биологиялық белсенді заттардан тұрады. Годжи жидегінің құрамында май-5,7 г, қаныққан майлар-1,1 г, ақуыз-10,6г, көмірсулар-21г, қант-17,3 мг дейін бар, С дəрумені-1625 мг %, В 1 дəрумені - 0,35 мг %, Е дəрумені – 1,86 мг %. Сонымен қатар годжи жидек жемісі (мг %): магний- 96; натрий 252,1; калий- 434; фосфор- 209; кальций -60; темір- 8,42; жəне де микро элементтер мыс, кремний, алюминий, стронций, барий, йод, марганец кездеседі. Мүкжидек-батпақты жерде өсетін жабайы жидек түрі. Мүкжидек жидегінің құрамында: майлар – 1,37 г, көмірсулар – 76,66 г, ақуыздар – 0,07 г, тағамдық талшықтар – 5,7 г, сахаридтер – 65 г, күл - 0,2 г; дəрумендер ( мг): В 1 дəрумені – 0,007, В 2 дəрумені – 0,016, В 5 дəрумені – 0,217, В 6 дəрумені – 0,038, С дəрумені – 0,2, Е дəрумені (ТЭ) – 1,07, К дəрумені – 3,8, РР дəрумені – 0,99, холин – 4; Минералдар, мг: калий – 40, кальций – 10,
353
магний – 5, натрий – 3, темір – 0,53, фосфор – 8, мырыш – 0,11, марганец – 0,265. Минералдар, мкг: мыс – 80, селен – 0,5 бар [8]. Материалдар мен əдістер Жоғары сұрыпты бидай ұны, жүгері ұны жəне годжи мен мүкжидек езбелері, МЕСТ 29138 Ұн, бидайлы витаминдендірілген нан жəне нан - тоқаш өнімдері. В 1 ( тиамин) витаминін анықтау əдісі, МЕСТ 29139 Ұн, бидайлы витаминдендірілген нан жəне нан - тоқаш өнімдері. В 2 (рибофлавин) витаминін анықтау əдісі, МЕСТ Р 52741-2007 Премикстер. Дəрумендер құрамын анықтау: В 1 (тиаминхлорид), В 2 (рибофлавин), В 3 (пантотенді қышқыл), В 5 (никотин қышқылы мен никотинамид), В 6 (пиродоксин), В с (фолий қышқылы), С (аскорбинді қышқыл) капиллярлы электрофорез əдісі. Зерттеу нəтижелері Семей қаласының Шəкəрім атындағы мемлекеттік университетінің «Стандарттау жəне биотехнология» кафедрасында жоғары сұрыпты бидай ұны, жүгері ұны жəне годжи, мүкжидек езбелері қосылған тəтті тоқаштарды дайындау рецептурасы мен технологиясы жасалынды. Тағамдық жəне биологиялық құндылығы жоғары тəтті тоқаштарды дайындаудың технологиялық параметрлері оңтайландырылды. Тəтті тоқаш өнімдеріне ұнды композитті қоспаны қосудың оңтайлы мөлшері анықталды. Зерттеу жұмысы барысында нан-тоқаш өнімдері құрамындағы макро жəне микро элементтер құрамы Семей қаласындағы Шəкəрім атындағы МУ Радиоэкологиялық зерттеулер ғылыми орталығында (РЭҒЗО) анықталды. Нəтижесі 1 суретте келтірілген.
1 сурет - Зерттеу жұмысы барысында тоқаш құрамындағы макро жəне микро элементтер құрамы
мүкжидек езбелері қосылған тоқаш өнімдері 5 тəулік ішінде сапа көрсеткіштері бойынша зерттелінді. Негізгі сапа көрсеткіштері ретінде өнімнің ылғалдылығы мен қышқылдылығы қарастырылды.
0 200 400
600 800
1000 Na Al Ca Mn Co Cu Rb V Pb P Бақылаушы тоқаш Мүкжидек езбесі бар тоқаш Годжи жидегі езбесі бар тоқаш
354
2 сурет – Тоқаш өнімдерін сақтау нəтижесіндегі өзгерістер Нəтижелерді талдау Годжи жəне мүкжидек езбесі мен жүгері ұны құрамында адам ағзасына пайдалы дəрумендер мен табиғи талшықтар, микроэлементтер өнімнің сапасын жақсартуға жəне өнім дəмі мен иісін қалыптастыруға негіз болады. Нəтижесінде өнімнің тағамдық жəне биологиялық құндылығы жоғарылады. Өнімді 5 тəулік сақтау нəтижесінде өнімнің физико-химиялық көрсеткіштері өзгерді. Яғни, өнімнің құрамындағы қанттың, майдың жəне күлдің салмақтық үлесі төмендеді. Өнімнің ылғалдылық қасиеті де төмендеді. Себебі, өнім өте ұзақ уақыт сақталған сайын өнімнің сапа көрсеткіштерін жоғалтып, өнімде кебу процесі байқалды жəне салмағында да өзгерістер пайда болды. Сонымен қатар өнімнің дəмі алғашқы кезіндегідей емес, өзінің балаусалығын жоғалтты. Дəмі өзіне тəн емес болып өзгерді.
Патенттік – лицензиялық зерттеулер жəне əдеби шолудың нəтижесі бойынша жүгері ұны мен годжи жəне мүкжидек езбелері қосылған тəтті тоқаш өнімінің жаңа түрі өндірілді. Бұл өндірілген тəтті тоқаш өнімі белгілі стандарт талабына сəйкес, яғни физико-химиялық жəне органолептикалық көрсеткіштері бойынша талаптарға сəйкес келді. Өндірілген тоқаш өнімін өндіру технологиясы мен нормативтік құжаттамалары: технологиялық нұсқау мен ұйым стандарты əзірленді. Өндірілген нан-тоқаш өнімі бойынша Қазақстан Республикасы
0 2 4 6 8 1 0 1 2
1 4 1 6
1 8 2 0
Ы л ? а л д ы л ы ? ы , % 1 8 , 6
1 7 , 8 1 0
? ы ш ? ы л д ы ? ы , % а р т ы ? е м е с
3 , 5 3 , 5
4 1 ‐ ш і т ? у л і к 3 ‐ ш і т ? у л і к 5 ‐ ш і т ? у л і к М ? к ж и д е к е з б е сі б а р т о ? а ш 0 5 1 0 1 5
2 0 Ы л ? а л ды л ы ? ы , % 1 8 , 2 1 6 ,4
1 4 , 6 ?ы ш ? ы л д ы ? ы , % ар т ы ? е м ес 3 ,4 3 , 5
3 ,8 1 ‐ш і т ? ул і к 3 ‐ш і т? у л ік 5 ‐ш і т ? ул ік 355
Əділет министрлігіне қарасты Зияткерлік меншік құқығы комитеті «Ұлттық зияткерлік меншік институты» РМК өнертабыстықты инновациялық патенттеуге өтінім берілді, тіркелу нөмірі №2015/0117.1.
1 Каттерол П. Применение липолитического ферментного препарата при выработке кексов // Кондитерское и хлебопекарное производство. - 2007. - №6 . - С. 6-8. 2 Новинюк Л.В., Кукин М.Ю., Новицкая И.Б. Цитраты в хлебобулочных и мучных кондитерских изделиях // Пищевые ингридиенты.-2010.-№2- С.70. 3 Пахомова Т.А., Доронин А.Ф., Соболева Н.П. Использование окары для производства комбинированных полуфункциональных пищевых добавок // Пищевая промышленность. Россия, 2013.- №5.- С.70-71. 4 Чистова М.В. Приготовление пшеничного теста с инулином // Пищевая промышленность. Россия, 2012. -№7- С.46-47. 5 Чижиков О.Г., Коршенко Л.О., Смертина Е.С. Сухие смеси с добавлением облепихового шрота для безглютеновых хлебобулочных изделий // Пищевая промышленность. Россия, 2013.- №3- С.18-19. 6 Перковец М.В. Улучшение качества хлебобулочных изделий с использованием пребиотического волокна инулина // Пищевые ингридиенты.-2011.-№2- С.27-28. 7 Жаркова И.М. Земляной миндаль (чуфа)-рецептурный компонент для сдобных булочных изделий // И.М.Жаркова, А.А.Кликоном, Л.А.Мирошниченкоа//Хлебопечение Росии. Россия, 2014.-№2.- С.26-27. 8 Патент Ресей. № 2505076 Способ получения экстракта ягод годжи.- Жариялау күні 27.01.2014 ж.
Маратова Г.М. Казахский национальный аграрный университет
РЫБОВОДНО-БИОЛОГИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ ВЫРАЩИВАНИЯ СТЕРЛЯДИ В БАССЕЙНАХ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ АРТЕЗИАНСКОЙ ВОДЫ
В статье приведена характеристика рыбоводно-биологических показателей сеголетокстерляди, выращенных в бассейнах на базе Капшагайского нересто-во- вырастного хозяйства, с использованием артезианскойводы. Представлен анализ показателей рыбопродуктивности и выхода выращиваемой рыбы на протяжении всего периода эксперимента, удельного расхода воды на единицу массы рыбы; обоснованы рекомендуемые значения данных показателей. Приведены показатели выживаемости, показан темп роста сеголеток при выращивании от крупной молоди с использованием артезианской воды. Дана оценка эффективности искусственных кормов, используемых для выращивания осетровых рыб в бассейнах. Ключевые слова : рыбоводство,бассейновое выращивание,стерлядь, сеголетки, артезианская вода, экономическая эффективность. 356
Введение Необходимость развития аквакультуры Казахстана предусматривает освоение новых объектов товарного рыбоводства. Одним из таких объектов является стерлядь (Acipenserbaeri Brandt), освоенная в индустриальной аквакультуре многих зарубежных стран. Стерлядь (Acipenserruthenus L.) обитает в бассейнах Северного Ледовитого океана, Черного, Азовского, Каспийского, Балтийского морей. В пределах Казахстана водится в реках Урал, Иртыш, Тобол и численность этого вида невелика. Типично пресноводная рыба, постоянно живущая в реках бассейнов Европы, Урала и Сибири. Высокая адаптационная пластичность стерляди издавна привлекала внимание рыбоводов и сделала ее одним из объектов искусственного рыборазведения. Стерлядь хорошо приспособлена к существованию в различных экосистемах – озерах, водохранилищах (рисунок 1). Среди других осетровых отличается наиболее ранним наступлением половой зрелости: самцы впервые нерестятся в возрасте 4-5 лет, самки – 7-8 лет [1]. Привлекает внимание высокая адаптационная пластичность стерляди, что делает данный объект желанным для искусственного рыборазведения. Целью данного исследования явилось изучение возможности выращивания сеголеток стерляди в бассейнах с использованием воды из артезианской скважины.
Рисунок 1 – Стерлядь
Материалом для исследований служили сеголетки стерляди, выращенные в бассейнах. Молодь стерляди, использованная для выращивания сеголеток, была подращена в рыбоводной установке с замкнутым циклом водоснабжения (УЗВ), Капшагайского НВХ Алматинской области. Гидрохимические параметры артезианскойводы соответствовали требованиям для выращивания осетровых рыб [3]. Выращивание проводилось в бассейнах двух типов – с круговым током воды и площадью дна 4,2 м 2 , с прямым током воды и площадью дна 1,53 м 2 . Водоснабжение бассейнов осуществлялось из артезианской скважины, для дегазации и аэрации воды была использована специальная система водоподготовки, удельный расход воды в пересчете на площадь бассейнов составлял соответственно 2,62 л/мин х м-2 и 5,88 л/мин х м-2. Температура воды в среднем на протяжении сезона была равна 18,2˚С, колебания в течение суток были незначительны. Кроме определения максимальной нагрузки ихтиомассы стерляди на рыбоводные бассейны, для оценки этой величины были вычислены значения удельного водного обмена
357
(л/мин х кг-1 на кг/м 2 ), путем деления удельного расхода воды (л/мин х кг-1) на полученное максимальное значение брутто-продукции сеголеток. Для корректировки суточного рациона 1 раз в 10 дней проводили контрольные обловы, во время которых определяли показатели средней массы и длины тела сеголеток, упитанности по Фультону. На основании данных начальной и конечной массы тела (в г),а также периода выращивания сеголеток (сут) вычисляли значения абсолютного, среднесуточного и относительного прироста. На основании данных по росту рыбы в течение рыбоводных сезонов 2010 и 2011 гг., путем деления значений общего прироста массы рыбы (конечной средней массы за вычетом начальной, умноженной на количество рыб в бассейне), и общей массы рыбы (конечной средней массы, умноженной на количество рыб в бассейне), на площадь бассейнов, были определены показатели рыбопродуктивности и выхода рыбы (брутто-продукции) по стерляди. Для оценки качества использования кормов рыбой при проведении контрольных обловов бассейнов определяли показатели кормового коэффициента.
жүктеу/скачать 7,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|