Сілтемелер мен ескертпелер
1. Бұл мәселе жайында зерттеулер көп. Солардың ішінде
бастыбастыларын ғана көрсетер болсақ, олар мыналар: Пропп
В.Я. Исторические корни волшебной сказки. – Л., 1946;
Мелетинский Е.М. Миф и сказка. – В сб. Фольклор и этно
графия. – Л., 1970; Аникин В.П. Русская народная сказка. –
М., 1977; Гацак В.М. Восточнороманский героический эпос.
– М., 1967; Котляр Е.С. Миф и сказка Африки. – М., 1975; Пу
тилов Б.Н. Миф, обряд, песня Новой Гвинеи. – М., 1980.
2. Путилов Б.Н. Аталған еңбек, 7879бб.
3. Әуезов М., Ысмайлов Е. Қазақ ертегілері. – Кіт.: Қазақ
ертегілері. 3 томдық. Т.1.– Алматы, 1957. – XVII б.
4. Сонда, XVIII б.
5. Аникин В.П. Русская народная сказка. – М., 1977. – С. 10.
6. Гацак В.М. Сказочник и его текст. – В кн.: Проблемы
фольклора. – М., 1975. – С. 4453.
7. Лихачев Д.С. Поэтика древнерусской литературы. – Л.,
1967. – С. 224253.
8. Аникин В.П. Русская народная сказка. – М., 1977. – С. 48
55.
9. Мифтік сипатын әлі күнге дейін сақтаған мұндай ерте
гілерді ғылымда «мифологический животный эпос» деп те
атайды.
10. Қараңыз: Андреев Н.П. Указатель сказочных сюжетов
по системе Аарне. – Л., 1929.
11. Жирмунский В.М. Сказание об Алпамыше и богатырская
сказка. – М., 1960.
12. Мелетинский Е.М. Происхождение героического эпоса. –
М., 1963.
13. Астахова А.М. Народные сказки о богатырях русского
эпоса. – Л., 1962.
14. Неклюдов С.Ю. Богатырская сказка. Тематический диа
пазон и сюжетная структура. – В кн.: Проблемы фольклора.
– М., 1975. – С. 8288; Бараг ЛГ., Зарипов Н.Т. Башкирские
народные сказки о батырах. – В сб.: Башкирские богатырские
сказки. – Уфа, 1981. – С.516.
[
255
]
15. Радлов В.В. Образцы народной литературы тюркских
племен. – СПб., 1870. – ч. III. – С. 253279.
16. Әуезұлы М. Әдебиет тарихы. – ҚызылордаТаш кент,
1927. – 198б.
17. Сонда, 200б.
18. Костюхии Е. Сказки. – В кн: История казахской лите
ратуры. – АлмаАта, 1968, Т.1. – С. 216219; Каскабасов С.А.
Казахс кая волшебная сказка. – АлмаАта., 1972. – С. 5659;
Со нікі: Батырлық ертегілер. – Қазақ совет энциклопедиясы. Т.2.
– Алматы, 1973. – 200б.
19. Гацак В. М. Восточнороманский героический эпос. – М.,
1967. – С. 173.
20. Бұл туралы қараңыз: Пропп В.Я. Исторические корни
волшебной сказка. – Л., 1946. – С. 4096.
21. Жирмунский В.М. Тюркский героический эпос. – Л.,
1974. – С. 7980.
22. Сонда, 300б.
23. Хальфин. Жизнь Чингисхана и Тимура. – Казань,
1822; Пота нин Г. Н. Отрывки из киргизского сказания о Иды
ге ( Из записей Ч.Валиханова). – Живая старина, 1891, вып.
IV; Мелиоранский П.М. Сказа
ние об Едигее и Тохта
мыше.
Приложение к сочинениям Ч.Ч. Валиханова. – Запис ки русс
кого географического общества по определению этног рафии.
– СПб., 1905, Т. 29; Тизенгаузен В.Г. Сборник мате риалов,
относящиеся к истории Золотой Орды. – М, 1941, ч. ІІ.
24. Кейбір фольклорлық шығармаларда сұлу қыз қашып
су ға сүңгіп кетеді. Баба Түкті Шашты Әзіз де оның артынан
суға сүңгіп кетеді. Қараса, алпыс ақ отау тігулі тұр. Ол кері
қашайын десе, жаңағы қыз: «Енді қашсаң күнә болады», – деп
жібер мейді. Баба Түкті Әзіз амалсыздан әлгі қызға үйленеді.
Әйелі оған белгілі үш шартты қояды. Енді бір аңыздарда осы
екі вариант бірге баяндалады, онда қызға үйленетін ҚұтлуҚия
(Қараңыз: Радлов В.В. Образцы народной литературы северных
тюркских племен. – СПб., 1896, ч. VII).
25. Орлов А.С. Казахский героический эпос. – М.Л.,1945;
Жирмун ский В.М. Тюркский героический эпос. – Л., 1974.
[
256
]
26. Марғұлан Ә., Қасқабасов С. Баба Түкті Шашты Әзіз. –
Кітапта: Қазақ, совет энциклопедиясы. – Алматы, 1973, Т.2. –
64б.
27. Жирмунский В.М. Сказание об Алпамыше и богатырская
сказ ка. – М. 1960. – С. 170.
28. Каскабасов С.А. Казахская волшебная сказка. – С. 194.
Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – Алматы, 1974. –
126127бб.
29. Мұндай жағдай орыс ертегілерінен де байқалады. – Қа
раңыз: Аникин В.П. Русская народная сказка. – М., 1977. – С.
176178.
30. Мархұма. – Әдебиет және өнер институтының қолжазба
қоры, № 114папка. Осы сюжеттес ертегілерді қараңыз: Әде
биет және өнер институтының қолжазба қоры, № 109, 114, 119,
120папкалар.
31. Отыншы уәзір. – Труды Общества изучения Киргизского
края. – Оренбург, 1922. – вып. III. – С. 175177; Аяз би. –
Кітапта: Қазақ ертегілері. Т.1. – Алматы, 1957. – 405423бб.
32. Казахский фольклор в собрании Г.Н. Потанина. – Алма
Ата, 1972. – С. 145147.
33. Мың бір түн: 4 томдық. Т.3. – Алматы, 1962. – 438505б.
34. Зийааддин Нахшаби. Книга попугая. (Тутинаме). –
М., 1979. – С. 253258.
35. Радлов В. Образцы народной литературы тюркских пле
мен. – СПб., 1870. – ч. III. – с. 332335; Акмолинские областные
ведомости, 1876, № 2227; – Дала уәлаятының га зеті, 1897, №4;
Туркестанские област ные ведомости, 1899. – №20; Қазақ ССР
ҒА кітапханасының қолжазба қоры, №4, 95папка.
36. «Делдір тентек», «Кеген тентек», «Намаз сатып алған
бай», «Қожанасыр дуана», т.б. ертегілерді қараңыз: Қазақ
ССР ҒА Орталық ғылыми кітапханасындағы № 265, 182 және
Әдебиет және өнер институтының қолжазба қорындағы № 116,
117, 120папкаларда.
37. Турсунов Е.Д. Генезис казахской бытовой сказки. –
АлмаАта, 1973.
38. Гацак В.М. Восточнороманский героический эпос. –
М., 1967. – С. 173.
[
257
]
39. Ертеректе жарық көрген Қ. Жұмалиевтің, З. Ахметовтің
поэтиканы әдебиет теориясы тұрғысынан қараған еңбектерінен
(Жұмалиев Қ. Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және
Абай поэзиясының тілі. – Алматы, 1960; Ахметов З. Казахское
стихосложение. – АлмаАта, 1964; Сонікі: О языке казахской
поэзии. – АлмаАта, 1970) басқа мына монографияларды
атау ға болады: Нұрғалиев Р. Күретамыр. – Алматы, 1973; Со
нікі: Поэтика драмы. – АлмаАта, 1979; Атымов М. Қазақ
романдарының поэтикасы. –Алматы, 1975; Әбдірахманов
М. Қасым Аманжоловтың поэтикасы. – Алматы, 1976.
40. Орыс фольклортану ғылымында бұл қалыптасқан пі
кір. Қараңыз: Аникин В.П. Русская народная сказка. – М.,
1959; Померанцева Э.В. Русская народная сказка. – М., 1963;
Рошияну Н. Традиционные форму лы сказки. –М., 1974, тағы
басқалар.
41. Қазақтың той кезінде айтылатын тойбастар мен тойтар
қар сияқты, ертегінің басында және соңында айтылады. Ғы
лымда оларды инициальные (бастапқы) және финальные
(соңғы) формулалар деп атайды.
42. Народные русские сказки А.Н. Афанасьева: В 3х т. –
М., 1958, Т.2. – С. 97.
43. Зачиндерді мазмұнына қарай «географиялық» және
«оқиға жағдайын түсіндіретін»деп бөлуге болады. – Қараңыз.
Гацак В.М. Вос точнороманский героический эпос. – С. 181.
44. Радлов В.В. Образцы народной литературы тюркских
племен. – Спб., 1889, ч. VIII. – С. 184, 222 и др.
45. Сонда, 182184б.; Дмитриев Н.К. Турецкие сказки. – Пре
дисловие к сб.: Турецкие народные сказки. – М., 1967. – С. 21
22.
46. Азербаjчан нағыллары. Икинчи чилд. – Бакы, 1961. –
60б.
47. Узбек халқ ижоди. Сув қизи. Фантастик эртаклар. –
Тош кент, 1966. – 257б.
48. Татар халык ижады: Әкиятлор. – Қазан, 1978, Икенче
китап.– 25б.
49. Туркмен халқ эртекилери. 3 томлук. Жадылы эртеки
лер. – Аш габат, 1979, 11т. – 84б.
17278
[
258
]
50. Қарақалпақ фольклоры. Көптомлык. Қарақалпақ халық
ертеклери. Т.1. – Некие, 1977. – 256б.
51. Сонда, 210б.
52. Қырғыз эл жомоктору. – Фрунзе, 1978. – 17б.
53. Башкорт халық ижады: Экияттер. – Офо, 1976, Беренсе
китап. – 169б.
54. Сонда, 184326бб.
55. Қазақ ертегілері. – Алматы, 1957, Т.1./Құрастырған
Е. Ысмайлов. Кіріспе мақаланы М. Әуезов пен Е. Ысмайылов
жазған. – Алматы, 1962, Т.2. / Құрастырғандар Б. Адамбаев,
Г. Сұлтангалиева, Б. Уахатов. – Алматы, 1964. Т.3. / Құрас
тырғандар Б.Уахатов, Б. Адамбаев, Б. Ысқақов. Соңғы екі
томның редакциясын басқарған Е. Ысмайлов.
56. Қазақ ертегілері.Т.1. – 42б.
57. Қазақ ергілері, Т.2. – 87б.
58. Сонда, 210б.
59. Сонда, 273б.
60. Қазақ ертегілері, Т.3. – 117б.
61. Сонда, 112б.
62. Азорбаjчан нағыллары. Икинчи чилд. Бақы, 1961. – 69б.
63. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений: В 5ти т. Т. 3. –
АлмаАта, 1964. – С. 419.
64. Қаңбақ шал. Қазақ ертегілері. Т.1. – 316б.; Кім күшті?
Қазақ ертегілері. Т.2. – 187б.
65. Гацак В.М. Сказочник и его текст. В кн.: Проблемы
фольклора. – М., 1975. – С. 4748.
66. Илмхон. Сув. кизи. Фантастик эртаклар. – Тошкент.
1966. – 168176бб.; Патышаның гырнақдан болан ики оглы.
– Түрікмен халк эртекилери. – Ашгабат, 1979, Т.1. – 153176
бб.; Кубылы батыр. – Қара
қалпақ фольклоры. Көптомдық.
Т. 2. – Нокис, 1977. – 814бб.; Жоодеребешим. – Қырғыз
эл жомоктору. – Фрунзе, 1970. – 1724бб.; Әлібек батыр. –
Кітапта: Қазақ ертегілері. Т.2. – Алматы, 1962. – 88100бб.,
тағы бас қалар.
67. Веселовский А.Н. Поэтика сюжетов. – В кн.: Историческая
по этика. – Л., 1940. – С. 515538; Пропп В.Я. Мотив чудесного
рождения. – В кн.: Фольклор и действительность. – М., 1976.
– С. 205240; Жирмунс кий В.М. Сказание об Алпамыше и бо
[
259
]
гатырская сказка. – М., 1960. – С. 163217; Қасқабасов С.
Ер тек пен эпостың сюжеттік типологиясы. – Кітапта: Қазақ
фольклорының типологиясы. – Алматы, 1981. – 235266бб.
68. ЕркемАйдар. Радлов В. Образцы народной литературы
тюр кских племен. СПб., 1870, ч. III, с. 270271. Осы үзіндідегі
аттың иесімен серттесуі эпос образын айшықтайтын әдістің бірі
екенін Ә. Дербісалин жақсы дәлелдеген. Қараңыз: Дербісәлин
Ә. Дәстүр мен жалғастық. – Ал маты, 1976. – 4144бб.
69. Жартытөстік. – Әдебиет және өнер институтының қол
жазба хоры, №119папка, 173б.
70. Сонда.
71. Қадым заманда 3, 7, 9, 40 сандары магиялық деп
есептелгені мәлім. Бұл сандардың қазақ тіліндегі мағынасын
қараңыз: Кеңесбаев I. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. –
Алматы, 1977. – 612616 бб.; Садырбаев С. Мұрын жыраудың
мұрасы жә не тұтастану туралы бірер сөз. Қазақ ССР ҒА Ха
барлары, қоғамдық ғылымдар сериясы, 1965, №1. – 7879бб.;
Дербісәлин Ә. Дәстүр мен жалғастық. – Алматы, 1976. – 47б.;
Сыдықов Т. Ғасырлардың кәусар бұлағы. – Алматы, 1980. –
103104бб.
72. Әдебиет және өнер институтының қолжазба қоры, № 119пап
ка.
73. Біз бұл жерде бастапқы және соңғы формулаларды айтып
отырғанымыз жоқ. Әңгіме текст ішінде кездесетін тұрақты
тіркес жайлы. Ғылымда оны медиальные формулы (ортаңғы
формула) деп атайды: Рошияну Н. Традиционные формулы
сказки. – М., 1974.
[
260
]
Достарыңызбен бөлісу: |