ОҚыту әдістемесі
жүктеу/скачать 1,27 Mb. Pdf көрінісі
|
УДК СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДАМЫТУ Қансеитова Ұ.Р.- п.ғ.к., аға оқытушы, Хаирлаева Г.Ж.- оқытушы (Алматы қ., ҚазмемқызПУ) Елімізде жүріп жатқан ҿзгерістердің мҽнін пайымдау бҽрінен бұрын жастарды тҽрбиелеп отырған ұстаздарға үлкен жауапкершіліктер жүктейді. Елбасымыздың жолдауында кҿрсеткендей қазіргі шҽкірт ертеңгі күні ҽлем кеңестігіне еркін ену үшін білім беру жүйесі халықаралық деңгейге кҿтерілуі керек. Сондықтан да 21 –ғасырда ағылшын тілін үйрететін жоғары оқу орындарына қойылатын талаптар ҿте кең. Ағылшын тілін меңгерудегі ана тілінің рҿлі туралы академик Л.В.Щерба, М.В.Ляховицкий, атақты педагог К.Д.Ушинский ҿз еңбектерінде кеңінен тоқталған. Жалпы теориялық негіздері бір-біріне ұқсас Л.В.Щерба «Ана тілін шетел тілі сабағынан аластатуға болады. Ал мектеп жағдайында оқушылардың санасынан аластату мүмкін емес» деп жазады. Ал бұл қағиданы Л.В.Ляховицкий ҿзінің « Неміс тілін оқытудың негіздері» еңбегінде «Шет тілін меңгеруде ана тілінің ерекшелігін, студент үшін жаңа тілде кездесетін қиындықтарды түсіну үшін шет тілін оқытатын ұстаздар ҿздері шҽкірт дайындаған да ана тілін ҿте жақсы білуі керек. Сонымен қатар салыстыру тілі де үлкен роль атқарады. Ол үшін: - студенттің ҿз тілін үйретіп мҽдениетіне, ҿнеріне деген ҿз кҿзқарастарын қалыптастыру. - ҿздерінің қабілеттеріне қарай ҿз ана тілі арқылы қарым-қатынас жағдайларын ары қарай дұрыс жауап беруге үйрету. - студенттердің рухани жан-дүниесін байыту, ой-ҿрісін кеңейту, халықаралық қарым-қатынасқа мҽдениетке тҽрбиелеу. - студенттің зиялы, сезімтал жан болып ҿсуіне кҿмектесу. Қоғамдағы соңғы кезеңде болып жатқан ҿзгерістер ағылшын тілін оқып- үйренуге мҽжбүрлігін туғызып отырғаны жасырын емес. Компьютер арқылы ҽлемдік ақпараттар кеңестігіне шығу, ҽлемдегі озық технологияларды жаңалықтарды меңгеру, ҿмір ағымына ілесу. Студенттерге ана тілінің негізінде ағылшын тілін үйрету, олардың ҿз ойын ауызша жҽне жазбаша дұрыс, еркін, келістіре баяндау білуге дағдыландыру. Оқулықтарды, сҿздікпен жұмыс жасауда ҿздігінен пайдалана білу сияқты іскерлік дағдыларын қалыптастыру, ғасырлар бойы жазған рухани мҽдениетімен, білімімен қаруландыру жҽне егемен еліміздің ұлттық мҽдениетін, салт-дҽстүрін шет тілі арқылы таныту. Қазақ тілін жан-жақты білгенде ғана ҿзге тілдердің мҽн-мағынасына қасиетіне терең үңілуге болады. Онда, Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі - қазақ тілі, ал халықаралық тіл – ағылшын тілі болып саналады. Осыған байланысты, қазіргі таңда шет тіліне деген үлкен сұраныс болуына, елімізде сҿйлеу мҽселесі қолға алына бастады. Ҿзекті болуының себебі шет ел мемлекеттерімен қарым-қатынас негізгі мақсаты болуына байланысты студенттердің дұрыс сҿйлеу мен сауатты жазу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Жоғары оқу орындарында шет тілінде тілдің дыбыстық құрамын дыбыстардың айтылу нормасын дыбыстық заңдылықтары жҽне оның грамматикалық құрлысын игеруге, ойын еркін жеткізуге, бҿгде біреудің сҿйлеуін түсініп, жеткілікті дҽрежеде сҿздік қорын меңгеріп, шет тілінде қарым-қатынас жасауға жаттықтырылады. Студенттерді мұндай дҽрежеге жеткізу үшін сҿйлеудің ҿзіндік жүйесі, тҽсілдері мен амалдары, жолдары ойластырылады. Қазіргі таңда жүргізіліп жатқан ҽрекет, ол ең алдымен жаңа мазмұндағы жоғары оқу орындарына арналған оқулықтар мен бағдарламалары қажет, яғни білім мазмұнын анықтау мҽселесі ҿзекті. Сондықтан шет тілінде тілді үйрету үшін сҿйлесу ҽрекетіне дағдыландырылады. Ҿзге тілді үйрену барысында студенттің қабілеттілігі мен 37 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 5(41), 2012 бейімділігі, шеберлігі яғни икемділігі ерекше орын алады. Сол себепті шет тілінде сҿйлесу икемділігіне кҿңіл аудару қажет. Тілді тҽжірибеде пайдалану – сҿйлесу, яғни қарым-қатынас жасау. Қарым-қатынастың дамуының түрлері, қатысым үрдісі, оның мазмұны, оның құрамының жүйесі т.б. бар. Ал студенттерді сҿйлеуге үйретуде осы ерекшеліктер негізге алынады. Сондықтан сҿйлеу үрдісі қатысымдық негізде құрылады. Сҿйлеу құралдарын шегеру мен оны қарым-қатынаста пайдалану сҿйлесу икемділігі мен дағдыларын сапалы қалыптастыруға ықпал етеді. Демек, қазіргі сҿйлеу тҽжірибесінде студенттің сҿйлесу икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыруда осы қатысымдық ҽдісіне барабар, екіншіден, қатысымдық бағыт тілді игеріп, ҿз тҽжірбиесіне пайдалана білу, яғни сҿйлесу мақсатын кҿздейді. Сҿйлеу тілін дамыту ҽрқашан ҽдісте қаралып отырды. Оның маңызы, қажеттілігі айқындалды. Бірақ шет тілінде сҿйлеудің енді ғана қалыптасып келеді. Ҽсіресе, сҿйлеуге жаттықтырудың негізгі атаулары жҽне категориялары, тіл дамытуға арналған жұмыстар, сҿйлеудің мазмұны, құралы, студенттердің тіл байлығын бағалау қалыптары анықталмаған, бірақ қазіргі тіл дамыту ҽдістерінің ҿзіндік зерттеулері бар, керекті психологиялық, лингвистикалық базасы жетіле бастаған. Бұл мҽселелер студенттердің қатысымдық ҽрекет негізінде сҿйлеуге үйретудің ҿзектілігін анықтайды. Егер шетел тілінде жоғары оқу орындарында студенттердің сҿйлесу тілін дамыту ісі лингвистикалық, психологиялық жҽне педагогикалық негіздерге сай, қатысымдық ҽрекет ҽдісі арқылы жүйелі, тілдің қарым-қатынас қызметі мен экспрессивтік қызметіне қарай ұйымдастырылса, онда сҿйлесудің тиісті лексикалық, грамматикалық икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыруда, дамыта сҿйлеудің ҽдіс-тҽсілдерін тиімді пайдаланып жүргізгенде ғана нҽтижелі болады. Сондықтанда ҿзге елмен қарым- қатынас жасау үшін сҿйлеу қызметі ҿрістете түсуге мүмкіндік алды. Шетел тілі басқару орындарда, ҿндіріс ошақтарында, ғылыми мекемелер мен білім беру саласында кеңінен қызмет ете бастады. Қазіргі заман сҿйлеудің үш түрі – ауызша, жазбаша жҽне электронды түрлерінің дамуын ерекше талап етіп отыр. Сҿйлеудің жазбаша, электронды түрі қаншалықты маңызды болса, ауызша сҿйлеудің мҽні де соншалықты зор. Ауызша сҿйлеуге үйрету барлық топтарда жүргізіледі. Студенттерге тіл мҽдениеті екі үлкен саланы — ауызша сҿйлеу мҽдениеті мен жазба тіл мҽдениетін қамтитындығы жайлы дҽріс беріліп, ауызша сҿйлеу мҽдениеті мен жазба тіл мҽдениетіне байланысты жұмыстар жүргізіледі.Тіл мҽдениеті саласында студенттердің ҿзіндік пікірі, ойлы кҿзқарасы, ауызша жҽне жазбаша түйіндеулері кҿбірек талап етіледі, сҿйтіп «ҿзіндік менін» қалыптастыруға алғаш рет қадам жасалады. Тіл мҽдениетін оқытуда мынандай міндеттер қойылады: -ауызекі сҿйлеу тілінің ерекшеліктерін мұғалімнің жҽне оқушылардың ҿзара сҿйлесуіне кҿңіл бҿлгізіп талдату; -ауызша сҿйлеу тілі ҽдеби тілде сҿйлеу жҽне ауызекі сҿйлеу тілі болып бҿлінетіндігіне мысал келтіру; - оқушылардың айналасындағы адамдардың, үй-ішінің ауызекі сҿйлеуіндегі қателерді тапқызып, ҽдеби тілде сҿйлеудің үлгісін келтіру;- ауызша сҿйлеу мҽдениеті сҿйлеген кезде орфоэпия қағидаларын сақтап, мҽнерлеп сҿйлеумен де байланысты екендігін білгізу мақсатында ауыз ҽдебиеті үлгілерін, шешендік сҿздерді ҽуезді, мҽнерлі, құлаққа жағымды етіп айтқызу; - дыбыстарды сындырып айтуға тҿселдіру; - күйтабақ немесе үнтаспадан ҽртістер оқыған үзінділерді тыңдатқызып, салыстыра талдау жасату; - сҿз қолдану мҽдениеті, ең алдымен, сҿздің емле ережесіне сай жазылуымен байланысты екендігіне бағытталған жазба жұмыстарын жүргізу; - жазба жұмыстарында сҿздердің бірге жҽне бҿлек жазылатын түрлеріне, терминдердің жазылуына, аң-құс, жан-жануар, ҿсімдік атаулары, шаруашылық, тұрмыс, мҽдениет, ҿнер салаларына қатысты құрал-жабдық, ұғым атаулары, мамандық, кҽсіп атауларының бірде бҿлек, бірде бірге жазылуына кҿңіл бҿлгізу; - жыл бойы ҿтілген тілдік тақырыптар мен пайдаланылған оқу материалдары бойынша ҽр түрлі топқа жататын сҿздердің мағыналық реңктерін ескеріп, ҽңгімелеу, баяндау, сипаттау, мінездеу, Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №5(6) 2011. 38 талқылау бағытындағы мҽтіндер құрату. Бұл-ҽлеуметтік қажеттілік, заңнамалар талабы, Елбасы тапсырмасы. Елбасы Н.Ҽ.Назарбаев: «Ҿсіп келе жатқан ұрпаққа ҽлемдік стандартқа сай келетін сапалы білім беруіміз керек, сонымен қатар қазіргі мамандардың біліктілік деңгейін кҿтеруді де ұмытпауға тиіспіз», - деген міндетті белгілейді. ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 1.Қазақстан ҿз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Н.Ҽ.Назарбаев. 01.03.2006ж. 2.Электронды оқулықтарды пайдалану. А.Абубаева, Информатика негіздері, №4 - 2006ж. 3.Жаңа ақпараттық технологиялардың тиімділігі. Г.Бейсенова, Қазақстан мектебі №6 - 2006ж. 4.Дҽстүрлі жҽне электрондық оқытуды кіріктіру. Қазақстан мектебі, №7,8 – 2006ж. 5.Жаңа формациядағы ұстаз, оның кҽсіби мҽдениеті. Н.Мұратҽлиева, Мектеп директоры №3 – 2006ж. 6.Қазақстан Республикасы Президентінің Тілдерді қолдану мен дамыту Бағдарламасы (1998 жыл, 5 қазан). 7.Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются вопросы формирования качеств устной речи студентов в изучении иностранного языка. SUMMARY The article deals with the problems of forming the students‘ oral speech qualities in studying foreign languages. УДК КӘСІБИ БАҒЫТА ОҚЫТУ Молдасанов Е.М. – ф.ғ.к., доцент (Алматы қ., Қазақ еңбек жҽне ҽлеуметтік қатынастар академиясы) «Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың, Жауыз тағдыр жойды бҽрін не бардың. Алтын күннен бағасыз бір белгі боп, Нұрлы жұлдыз, бабам тілі, сен қалдың!», - деп жырлаған ұлы Мағжан ақынның жүрек сҿзінен ана тіліміздің шексіз бай, ҿте кҿркем, бедерлі екені кҿрінеді. Тіліміздің ҿнеркҽсіп пен техниканың, ғылым мен мҽдениеттің жҽне қоғамдық-саяси ҿмірдің барлық саласын қамтып кҿрсететін лексикалық байлығымен, стильдік нормалармен танылған кҿркем тіл екендігі айдан анық. Халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты. Тіл – халықтың жаны, сҽні, тұтастай кескін-келбеті, болмысы. Адамды мұратқа жеткізетін ата дҽстүрі мен ана тілі. Осы мақсатта «Заңгер» мамандығында оқитын студенттерге кҽсіби мҽтіндермен жұмыс, мамандықтарына сҽйкес лексиканы меңгерту ҿте орынды да қажетті міндет. 39 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 5(41), 2012 Сан жылдар бойы бір орталыққа бағыну, заң терминдерінің кенжелеп, тұралап қалуына ҿз ықпалын тигізгені анық. Ел егемендігімен қатар келген рухани тҽуелсіздік бізге ата-бабаларымыз Майқы би, Тҽуке хан, Қасым хан, Есім хан жҽне билердің сҿйлеген заң тілінде сҿйлету мүмкіндігіне қол жеткіздік. Тілдің қолдану аясын артыруда кҽсіби бағытта оқыту тіл үйренушінің танымдық білімдік қажеттіліктерін толық қанағаттандырылып, оқу үрдісінде тілді игеру мүмкіндігі дамиды, қызығушылығы артады, тілдік қарым-қатынас жүйелі түрде іске асады. Мамандыққа қатысты терминалогияны, жекелеген сҿз, сҿз тіркестерін , фразеологизмдерді, ереже, заң баптарының қазақша баламасын түсініп қана қоймай сҿйлеу тілін қалыптастырып, ондағы сҿздер мен сҿз тіркестерінің қолдану заңдылықтарын түсініп, тілге деген қызығушылығы артары сҿзсіз. Мамандыққа бағыттап оқыту – болашақ маманды мемлекеттік тілде сҿйлеуге, ондағы лексикалық минумымды игеруге жҽне ҿз ойын жеткізуге жағдай жасау «Тiл байлығы, тiл тазалығы – ұлт қасиетiнiң, салт-санасының негiзгi ҿрнегі, нағыз белгiсi...» - деп Халық Қаһарманы Бауыржан Момышұлы айтқандай тіл арқылы бүгінгі ұрпақ санасынан ҿшіп бара жатқан дана би аталарымыздың нақыл сҿздерін оқып, жазып, сҿйлеп санамызда қалыптастыру біздің парызымыз. Жоғары оқу орындарында кҽсіби қазақ тілі пҽнінің ҿз мақсаты, міндеттері бар. Ҽдеби тілдік норманы біршама меңгерген студент - ертеңгі маман-қызметкер. Ол ҿз мамандығы тілінде сҿйлей білуі қажет. Заңгер мамандығында оқитын студенттерге лексика – грамматикалық тапсырмалар, терминдер сұрыпталынып алынып, тіл үйренушінің сҿйлеу тілін жетілдіру мақсатында, кҽсіби лексикалық сҿздік қорын молайту үшін арнайы танымдық қызметі зор мамандық мҽтіндері мен жаттығу жұмыстарының үлгілері жаңа инновациялық технологиялар арқылы түрлендіріліп берілді. Осы мақсатта ҿз тҽжірибемізден «заңгер» мамандығында жүргізілген сабақты ұсынамыз. Л/Т.Тәуке ханның “Жеті жарғысы” ― Қазақтың ұраны - бірлік‖ Тҽуке хан Жҽңгірұлы ―Жеті жарғы‖ заңдар жиынтығынан үзінді. 1860 жылы қазақ хандығының басына Жҽңгірдің баласы Тҽуке хан келді. Тҽуке хан ҿз дҽуірінде кҿрнекті қолбасшы, елші (мҽмілегер) жҽне ұлтының бірлігі мен тұтастығын сақтауға жан аямай күш салған ірі мемлекет қайраткері болған. Тҽуке ханның бастауымен үш ұлы бабамыз – Тҿле би, Қазыбек би, Ҽйтеке би басқа да билердің қатысуымен ―Жеті жарғы‖ деп аталатын тҽуелсіз шын мҽніндегі таза ұлттық Қазақ мемлекетінің алғашқы Ата заңын жасаған еді. Ол қазақ халқына ―Қасым ханның қасқа жолы‖, ―Есім ханның ескі жолы‖ деген атпен белгілі болған хұқық ережелерінің негізінде жасалды. ―Жеті жарғы‖ жеті тараудан тұратын негізгі заңдар жиынтығы. Онда қазақ ҿмірінің басты-басты тҿмендегідей қоғамдық қатынастары қамтылған: 1 – жарғы. Кҿтеріліс жасап, бүлік шығарған кісілерге ҿлім жазасы бұйырылсын. (Бұл жарғы мемлекеттің бүтіндігі талабынан туды). 2 – жарғы. Түркі халқының мүддесін сатып, елге опасыздық еткендер ҿлім жазасына бұйырылсын. (Бұл жарғы халықтың ортақ мүддесі – елдің бүтіндігін қорғаған біртұтас қоғамдық санының жемісі). 3 – жарғы. Мемлекет ішінде жазықсыз кісі ҿлтіргендер ҿлім жазасына бұйырылсын. (Бұл жарғы да жабайылықтың тҿменгі сатысына тҽн кісі ҿлтірушілікке тыйым салған жҽне мҽдениеттіліктің белгісі ретінде танылуға тиіс ҿте елеулі жаңалық). 4 – жарғы. Ҿзге біреудің ҽйелімен зинақорлық жасап, ақ некені бұзушыларға ҿлім жазасы бұйырылсын. (Бұл жарғы да шаңырақтың бірлігін қамтамасыз еткен, неке парызына адалдықты талап еткен маңызы зор жаңалық). 5 – жарғы. Затты, малды (сҽйгүлікті) ұрлаған адамға ҿлім жазасы бұйырылсын. (Ол кезде ―ер қанаты - ат‖ елдің, мемлекеттің соғыс күші ретінде бағаланды). 6 – жарғы. Тҿбелесте мертігудің түріне қарай тҿмендегіше мүліктей құн тҿленсін: Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №5(6) 2011. 40 а) біреудің кҿзін шығарған кісі айыпқа қызын береді, ал қызы жоқ болса, қыздың қалыңмалын береді. ҽ) тҿрт мүшенің бірін мертіктірген кісі айыпқа ат береді. 7 – жарғы. Ұрланған жылқы ҿзге де бағалы мүлік үшін он есе айып тҿлеттірілсін. ХҮІІ ғасырда ҿмірге келген ҽз Тҽукенің ―Жеті жарғысының‖ негізгі бағыттары осындай. Ол ұлы бабаларымыздың парасаттылығын анық аңғартады. ―Жеті жарғы‖ қазақ халқының бүгінгі болмысымен де сабақтасып жатыр. Тҽуке хан кезінде қазақ мемлекетінің бүкіл тыныс тіршілігі бүгінгі айтып жүрген хұқықтық мемлекеттің басты белгісі – заңға бағындырылғаны байқалады. Алтайдан Атырауға дейінгі созылған қазақ даласының территориялық тұтастығы мен тҽуелсіздігі үшін күш салып, ішкі сепаратистік ҽрекеттер мен сыртқы шапқыншылыққа тойтарыс бере білген ҽз Тҽукенің қазақ халқына сіңірген еңбегі, атқарған қызметі ҿлшеусіз. Мҽтінге катысты бірнеше тапсырма жұмыстары орындалады. Сҿздік жұмысы: жарғы – елші – мәмілегер – баба– тәуелсіз– ата заң – хұқық – құн – айып– жаза – қалыңмал - мүдде – жазықсыз– бүлік– 2-тапсырма: І. Мәтінді оқып, аударыңыз. 1. ―Жеті жарғы‖ заңының шығу себебі. 2. Заңды құрастырушылар кімдер, олар туралы не білесіз? 3. Заңда не себепті ҿлім жазасы бұйырылған? 4. Ҽз Тҽуке кім, ол туралы сіз не білесіз? 5. Сіз ҿз хұқықыңызды жақсы білесіз бе? 6. Біздің мемлекеттегі адам хұқығын қорғауға қатысты заңдардың орындалуы қалай деп ойлайсыз? 7. Қазақстан Республикасының ата заңы қай жылы қабылданды? ІІІ. Мҽтіннің мазмұнын айтыңыз, қосымша не білесіз? Тірек сызба: Тақырып бойынша тапсырма: 1.Төмендегі сөз тіркестерін қатыстыра отырып, сөйлем құраңыз. Айып пұл салу, құн тҿлеу, ата заң, жазықты болу, елшілікке жүру, баба ҿсиеті, бүлік шығару, жазалау шараларын қолдану, мертігіп қалу. 2.Сөздікті пайдалана отырып, лексикалық сөз тіркестерінің мағынасын түсіндіріңіз. Ата заң, ата салт, ата қоныс, ата жұрт, ата мекен, ата мұра, ата кҽсіп, ата жау. 3.Мәтінді пайдалана отырып, көп нүктенің орнына тиісті әріпті қойып жазыңыз. За..., ҿз д...уір...нде, за....дар, к...рнекті қолбасш..., ...лші, м...мілегер, х...қық, ...лім жазасына, қ...н, қалы... мал, Жет... жар...ы. Тақырып бойынша тапсырма: Мақалдың мағынасын түсіндіріңіз. Жаттап алыңыз. 41 Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 5(41), 2012 Ата қоныс – алтын мекен (Мақал) Аталы сҿзге арсыз таласады (Мақал) Тақырып бойынша тапсырма: Қазақ тіліне аударыңыз: После смерти Жангира ханская власть перешла к его сыну Тауке (1680-1715 гг.). Став ханом, Тауке стремился покончить с феодальными распрями и раздробленностью внутри страны, он хотел создать силное централизованное государство казахов. Он придавал особое значение поднятию авторитета ханского совета и совета биев. По установлениям хана Тауке, судебной властью могли обладать только хан и родовые бии. Бии решали все узловые вопросы внутренней и внешней политики ханства. Ханская власть Тауке укрепилась в Присырдарье и столицей государства стал Туркестан. На Культобе под Ташкентом был созван курултай трех жузов. Все спорные вопросы между родами и племенами решалиись на совете биев такими широко известными в народе личностями, как Толе би, Казыбек би, Айтеке би и др. /8/. Тақырып бойынша тапсырма: Есте сақтаңыз! ЗАПОМНИТЕ! Адамның басшысы - ақыл, шолушысы-ой, жетекшісі-талап, қорғаушысы-сабыр, сынаушысы-халық, таусылмайтыны-арман, ең қымбаттысы-ар сақтау, бҽрінен ардақтысы-ҿмір сүру,соның ішінде ең тҽттісі-сыйластық. Төле би СОБЖ (СРСП) а) Көп нүктенің орнына тиісті сөзді жазыңыз. Мақал-мәтелдердің мағынасын түсіндіріңіз: Сҿз қадірін білмеген … қадірін білмейді. 2. … кҿңілдің кілті. 3. Сауатсысдың … сүрініп құларсың. 4. … сҿйле, … сҿйле, таразылап … сҿйле. 5. … сҿз ҿзіңе тиер. 6. Адамның ҿзі жетпеген жерге … жетеді. 7. Жылы-жылы … Жылан інінен шығады. 8. Шешілмеген … Тырнақ шешпес, тіл шешер. 9. Жақсының сҿзі – … тең. 10. Ішімдегінің бҽрі … . Тілімдегінің бҽрі … . Керекті сҿздер: Түрімде, тілімде, жырмен, ишені, сөйлесең, сөзі, орынсыз, кем, артық, тең, сөзіне, өз, тіл. ә) Төмендегі сөздерді ауыспалы мағынада қолданып, бірнеше сөз тіркесін құраңыз. Олардың мағынасын айтыңыз. Үлгі: Ҿткір - ҿткір тіл, ҿткір кҿз, ҿткір ой, ҿткір сезім, Ҿткір, биік, терең, айлалы, шолақ, кҽрі, жас, шебер, тұтқа, жылы, құнарлы. б) Сауатты жазып үйренейік!!! НЕКЕНІ БҰЗУ. Некені тоқтату жҽне оның негізі. Ерлі – зайыптылардың жеке жҽне мүліктік құқытық қатынастарының тоқтатылуын некенің тоқтатылуы деп түсінеді. Неке заңда айқындалған білгілі бір оқиғалардың тууына байланысты немесе ерлі – зайыптылардың біреуінің не екеуінің бірдей қалауымен тоқтатылады. Некені тоқтататын оқиғалар қатарына мыналар жатады: ерінің қайтыс болуы; соттың ерлі – зайыптылардың біреуін ҿлді деп жариялауы; некенің бұзылуы (ажырасу). Некенің тоқтату негіздерінің тізімі толық боып табылады. Ері қайтыс болған немесе ерлі – зайыптылардың біреуі ҿлді деп жарияланған жағдайда неке ҿздігінен тоқтатылады. Егер артында қалған адам жаңадан некеге тұрғысы келсе, бұрынғы неке бойынша ерінің ҿлгені бойынша АХАТ органдары берген куҽлікті кҿрсетсе де жеткілікті. Соттың азаматты (ерлі – зайыптылардың бірін) ҿлді деп жариялау жҿніндегі шешімі долбараға ғана негізделеді. Ол адамның ҿлгені туралы нақты ақиқат дҽлелдер жоқ. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 31 – бабы. в) СҾЖ. Төменгі тақырыптың біріне мәтін жазыңыз: 1.Отанын сатқан – ант атқан 2.Ш. Уҽлиханов қазақ даласындағы сот реформасы, 3.«Қасымханың қасқа жолы», «Есімханның ескі жолы», А.Құнанбаевтың «Қарамола заңдары» жҽне оның маңызы. Біздің мақсатымыз болашақ мамандарға кҽсіби мҽтіндер, терминдер, нақыл сҿздер арқылы тіл байлығын молайтып, заңгер тілінің қолдану аясын кеңейту. «Ел ерімен Вестник Казахского государственного женского педагогического университета. №5(6) 2011. 42 мақтанар, жер кенімен мақтанар» -деген, елімізді қорғар ер-азаматтар мен асыл ұрпақтар, тҽрбиелі ұл-қыздар тҽрбиелеу. ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 1.Қайдаров Ҽ. Қазақ терминологиясына жаңаша кҿзқарас. – Алматы: Рауан, 1993–43 б. РЕЗЮМЕ В статье говорится о роли и значений профессиональных текстов и терминов в формировании речевой культуры будущих специалистов. SUMMARY The article deals with the role of professional texts and terms in forming language culture of future specialists. жүктеу/скачать 1,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|