Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы


MUSTAFA ZƏRİRİN “SİYƏRÜN-NƏBİ” ƏSƏRİNDƏ



Pdf көрінісі
бет101/102
Дата03.03.2017
өлшемі42,43 Mb.
#6018
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   102

MUSTAFA ZƏRİRİN “SİYƏRÜN-NƏBİ” ƏSƏRİNDƏ  

İSMİ FRAZEOLOJİ BİRLƏŞMƏLƏR 

Zəminə RÜSTƏMBƏYLI

 

Xülasə:  XIII-XIV  əsrin türkdilli  yazılı abidələrindən sayılan M. Zəririn  “Siyərün-Nəbi”  əsərinin  məzmunu 



qədər dili də böyük tədqiqat obyekti kimi çox dəyərlidir. Əsərdə ərəb və fars sözlərindən istifadə olunsa da, 

əsərin ümumi dili türkçədir. Əsərdə verilən frazeoloji birləşmələr öz işlənmə yerinin düzgünlüyü və dəqiqliyi 

ilə  xüsusi  olaraq  seçilir.  Ədib  oxucuya  çatdırmaq  istədiyi  fikirləri,  hissləri  ifadə  etmək  üçün  xalqın  zəngin 

ifadə qaynağı olan frazeoloji birləşmələrdən ustalıqla istifadə etmişdir.    



Açar Sözlər: qaynaq, abidə, birləşmə, tərkib, lüğət 

Expression-Phraseological Units in Mustafa Zaruri`s Work “Siarun-Nabi” 

Abstracat:  The  content  and  language  of  M.Zaruri`s  work  “Siarun-Nabi”  is  considered  to  be  the  written 

Turkic-language monument of the XIII-XIV centuries. The spite of using the Arabic and Persion   words in 

this  work,  the  general  language  of  it  is  Turkic  one.  The  main  point  of  the  work  is  the  correctness  and 

exactness of using the deep source of expression-phraseological units the writer tried to make the best of his 

opportunity to bring the thoughts and feelings to the reader`s notice. 

Keywords: source, monument, combination, structure, dictionary 

Əsrlərdən  bəri  formalaşmış  frazeloji  vahidlərsemantik  cəhətdən  müstəqil  olmayan  sabit  söz 

birləşmələrinin,leksik komponentlərin mənalarının semantik inkişafını, eləcə də sabitlik və yeni yaranma 

prosesinin  qarşılıqlı  əlaqəsini  izləməyə  imkan  verir.  Belə  ki,  “dilin  ən  qədim  lаylаrınа  məхsus  оlub, 

müаsir  günümüzdə  öz  ilkin  lеksik  mənаsını  itirmiş  və  yа  оndаn  uzаqlаşmış,  müəyyən  mоrfоlоji 

dəyişikliklərə  uğrаmış  hər  hаnsı  söz  və  yа  ifаdə  bu  gün  məhz  frаzеоlоji  vаhidin  kоmpоnеnti  kimi 

«yаşаyır». Həmin söz müstəqil lеksеm kimi işlənməsə də, frаzеоlоji vаhidin məhz sаbitliyi gücünə dildə 

mühаfizə оlunub qаlа bilmişdir. Еlə bu «həyаtın» hеsаbınа dа həmin sözün əzəlki mənаsını аşkаrlаmаq 

vəyа  bu  ilkin  mənаlаrа  hеç  оlmаsа,  yоl  аçmаq  mümkün  оlur”  (Mirzəliyeva  2009:  34).  Tərcümə 

abidələrində frazeoloji birləşmələrin tərcüməsi bədii tərcümənin ən başlıca məsələlərindən, eyni zamanda 

ən  çətin  problemlərindən  olduğu  tədqiqatçılar  tərəfindən  qeyd  olunmuşdur  (Nağısoylu  2011:  94). 

“Siyərün-Nəbi”  əsərində  işlənmiş ismi frazeoloji birləşmələr ədibin poetik düşüncə tərzini, dil və üslub 

özəllilərini üzə çıxarmaq üçün ən etibarlı dil vahidləridir. 

Mustafa Zəririn “Siyərün-Nəbi” əsərində bir leksik mənanı ifadə edənvə komponentlərinin əsasən 

yanaşma əlaqəsi əsasındaformalaşdığıismi frazeoloji birləşmələri aşağıdakı leksik-qrammatik qruplar üzrə 

ayırmaq mümkündür: 

1.  Hər  iki  tərəfi  isimdən  ibarət  olan  və  analitik  yolla  əmələ  gələnismi  frazeoloji  birləşmələr  

aşağıdakı modellədə əks olunmuşdur: 

 

 

Məsələn,  “Hər  biunüz  bir  quyu  qazunuz  dedi,  ya  övliyadür  kim,  qazduğunuz  yerdə  bir  s u  



t a m a r ı n a   uğrayasız,  su  buluna,  xəlq  rahət  yatışa”(SN,  24-85a);Ya  səyyidi-hərəm,  bu  düş  əzəğasi-

əhlamdur Haşa bunun bigi günəş yüzə kim düşmanlıq edələr dedi” (SN, 40-110a-b);“Siz bir dəniz çəri 

birlə  yürürsiz”  (SN,  64-149a-150a);“Henüz  dünyaya  gelmedenolyetim  incü”  (MZ,230),  “Sən  gəlüb 

əzdəha ağzınaya ərsılan qıynağınagirməgün nə məsləhəti vardur dədi”(SN, 64-152b-153a-b);  

Orta əsrlərdə ədəbi qəhrəmanının poetik obrazını ifadə etmək üçün bədii vasitə kimi geniş istifadə 

ediləngünəş  yüzlü  frazemini  ədib  günəş  yüz  birləşməsi  kimi  vermişdir.  Bu  frazeoloji  vahid  yazılı 

abidələrimizdə  öz  işləkliyi  ilə  seçilərək  müəyyən  fonetik  dəyişikliklə  müasir  ədəbi  dilimizdə 

işlənməkdədir.  Məsələn,  “Ol  günəş  üzlü  həbibim,  lə’li-хəndan  ayrılır”(Nəsimi)  (Azərbaycan  klassik 

ədəbiyyatından  seçmələr  II,  2005:  247),  “Ey  günəş  yüzlü  həbib,  hər  kim  səni  həq  bilmədi”  (Həbibi)

Azərbaycan  klassik  ədəbiyyatından  seçmələr  II,  2005:  279),  “Ey  günəş  yüzlü,  yüzün  göstər  Xətayi 

bəndənə”  (Şah  İsmayıl  Xətayi)(  Azərbaycan  klassik  ədəbiyyatından  seçmələr  III,  2005:  294),  “Bir  ayna 

                                                      

 



Bakı Avrasiya Universiteti, zemine.rustembeyli@mail.ru 

isim 



Sadə isim 

678 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

qabaqlı, bir  günəş üzlü”  (Molla Pnah Vaqif) (Seçmə aşıq şeirləri  2011: 367), “Ta ölüncə baxım günəş 

üzünə,  Arzum  canda  qalıb  doyan  deyiləm”  (Molla  Pnah  Vaqif)  (  Azərbaycan  klassik  ədəbiyyatından 

seçmələr. III, 2005: 52),  “Yüzi günəş aləm içrə aşikar” (Şəkili Nəbi) ( Azərbaycan klassik ədəbiyyatından 

seçmələr III, 2005: 367), “Günəş üzlü sevgilimin, Şirin sözlü sevgilimin, Ala gözlü sevgilimin,Canında 

od qala könlüm!” (AşıqPənah)( http://azeritest.com/kitabxana/ ashiqlar/ panah.html), “Çatıbdı vaxt daha 

öldür, ey günəş üzlüm, Bu ruzigar məni doydurub canımdan inan” (Balaş Azəroglu) (Azərbaycan klassik 

ədəbiyyatından seçmələr III, 2005: 261) vs. 



 

 

Məsələn,“Həy sizdə ərlik  tamarı  yoqmıdur, qəyrətünüz  qancaru  vardı”(SN,  40-110a-b);“Candan 



və  könüldən  rəsuli  səvdilər,  illa iki kişi xəlayiq  rəsula  mübibb  olduğuna  üşəndilər,  düşmanlıq  quşağını 

bellərinı  quşandılar”  (SN  97-227b-229a-b);“Könüllərində  həsudlik  toxmi  əkildi,  içlərində  kin  və  büğz 

ağacı dikildi” (SN, 97-227b-229a-b); “Beni ayrılık odu yakmış idi” (MZ,133);   

2.  Birinci  tərəfi  sifət,  ikinci  tərəfi  isimdən  ibarət  olan  ismi  frazeoloji  birləşmələr.Bu  tip  ismi 

frazeooji birləşmələr də qrammatik xüsusiyyətlərinə görə aşağıdakı modellərdə əks olunmuşdur: 

 

 

Məsələn, “Ol cəmaət ayıtdılar: Uş ilərü bir vadi vardur, ol vadi içində ə s r ü k   d ə v ə  əglənmiş, 



dəlürmiş, adəmcil olmış” (SN. 133-315a); “Ol toğru yolum qulavızı oldı” (SN, 24-81a); “Əbdül-Mütəllib 

birlə Ədiynün arasına düşmənlik  bir-birinə acı söz verməgə başladı”(SN, 28-88b);  “O nə acı xəbər idi, 

nəydi,  dədi”  (SN,  91-217b);  “Həzə  Muhəmmədun,  həzə  Əhmədun,  uş  gəldi,  uş  günəş  yüzlü,  ol  şirin 

sözlü... ol cismi cəsim ol həsib və nəsib irişdi dədilər.” (SN, 98-231a-b);  “Səni əşitdüm kim, qatı ürəklü 

ərsin, qılıc urmaqda pəhləvanlığa yararsın” (SN 115a-268a); “Ey Ay surətlü vey Günəş sirətlü, ey Qəmər 

yüzlü, ey şəkər sözlü” (SN 16-65a-b); “Kılıur ol kara  gönülleri aydın” (MZ,387)  və s. 

 

 



Məsələn, “Bu nə hərzə, bu nə fişardur, s o v u q   s ö z l ə r d ü r  kim, söylədün dedi” (SN, 56b-57a); 

“Ola  kim  bir  qutlu  saətola,  məqsusumuz  hasil  ola,  hacətümüz  rəva  ola  dedi”  (SN,  43-115b);    “Qaçan 



Abdullah  anası  Fatimə  sənün  qatuna  gələcək,  səni  görməkligə  sən  ana  gəlür  yüz  göstərgil,  tatlu  söz 

eşitdürgil, dedi” (SN, 117a); “Andan lətif ün birlə şirin sözlər, tatlu dildən söylədi” “Olmasun kim, həsud 

kişilərün sovuq sözləri ərişə, bizi bunlardan sovudilər dedi” (SN, 45-117b-18a); 

Verilmiş  nümunələrdən  komponentlərinin  birinci  tərəfi  keyfiyyət,  əlamət  və  rəng  bildirən 

sifətlərdən ibarət  olan   bu tip farzeoloji birləşmələrin  bir  qismi    (əsrük dəvə,  qatı  ürək,  qutlu saəttatlu 

söz,tatlu  dil)artıq  dilimizdə  arxaikləşmişdir.  Sovuq  sözlər  ifadəsindəkifonetik  arxaizmə  məruz  qalmış 

sovuq  sözü  bu  gün  dilimizdə  soyuq  danışmaq,  soyumaq  ifadələrində  işlənməkdədir.Abidənin  dilində 

sinonim olaraq işlədilmiştatlu söz, şəkər söz və sirin söz frazemlərindən birincisidilin arxaik qatında yer 

almış,ikincisi isə dilimizdə “Sözünü şəkərlə kəsim” ifadəsində söz və şəkər sözləri qeyd olunan frazemə 

yaxın məna çalarında qorunmuşdur. Şirin sözfrazemiisə əsrlərdən bəri öz işləkliyini qorumuş,  tatlu dil 

frazemi  isə  müasir  dildəki  ekvivalenti  olan  şirin  dil  birləşməsi  kimibu  gün  də  müasir  dilimizdə 

işlənməkdədir. Məsələn, “Acı danışan şirin söz eşitməz”. “Bol çörəyin yoxdur, barı şirin dilin olsun barı”, 

“Şirin dil ilanı yuvadan çıxardar” və s. 

Birinci tərəfi isim, ikinci tərəfi sifətdən ibarət olan ismi frazeoloji birləşmələr aşağıdakı modellərdə 

əks olunmuşdur: 

 

 

Məsələn,  “Sıddık  önüncü    gider  gönli  açık”  (MZ,423),  “Miskin  Həlimə  anı  eşitdi,  ol  saət  fəryad 



əylədi, yüzin yırtdı, yaqasın yaratdı, başı açuq, yalın əyaq yügürdi-gətdi” (SN. 91-216b); 

Abidənin dilində bu tip frazeoloji birləşmələrin birinci tərəfinin mənsubiyyətşəkilçisi qəbul etdiyi 

dəmüşahidə  olunur.  Məsələn,  Kələcisi  tatlu  idi.”  (SN,  100-236a);    “Məkkə  şəhrinün  xəlayiqi  daim 

Sadə sifət 



Sadə isim 

Düzətmə sifət 



Sadə isim 

Düzəltmə isimSadə 



Sadə isim 

İsim 



Sifət 


679 

Zemine RÜSTEMBEYLİ /Mustafa Zerir’in “Siyerün-Nebi” Eserinde İsmi Frazaoloji Birleşmeler 



dilərlərdi  kim,  rəsulun  mübarək  yüzini  görələrdi,  zira  sabahı  mübarək  yüzi  qutlu  idi”  (SN,  100-236a);  

“Ya vələdi, ya Zəmərə, yüzüm Ə.M.-bdən qara ola dədi” (SN 91-216b);  

3. Dilimizdə birinci tərəfi sayala ifadə olunmuş ismi frazeoloji birləşmələr nisbətən az yayılsa da, 

saylarabidənin  dilindəkifrazeoloji  birləşmələrin  yaradılmasında  iştirak  etmişdir.Məsələn,  “Ey  dünyada 

izetli  aziz,  iki  aləmde  seadetlü  aziz”(MZ,416),  “Pes  ol  beş  vaktin  içinde  en  evvel”  (MZ,52);  “Hər  gün 

yüz kəz öləm, yenə diriləm”(SN, 30-91b); 

Burada iki aləm, beş vakit birləşmələri islam dini ilə əlaqədar işlənmişdir. İsalm dinində iki aləm 

dedikdə,  dünya  və  axirət  aləmləri  nəzərdə  tutulur.  Beş  vakit  dedikdə  isə,  islam  peygəmbərinin 

müsəlmanlara buyurduğu və Qurani-Kərimdə adı keçən sübh, zöhr, əsr, şam və xiftən namazları nəzərdə 

tutulur. 

4. Birinci tərəfi feli sifətlə ifadə olunmuş ismi frazeoloji birləşmələr abidənin dilində məhduddur. 

Məsələn, Kararmış gönlüm uş nura boyandı” (MZ,348), 

Mustafa  Zəririn  “Siyərün-Nəbi”  əsərində  ismi  frazeoloji  vahidlərin  tərkib      hissələri  əslitürk 

sözlərindən  ibarət  olduğu  kimi,    alınma    sözlər  vasitəsilə  də  yaradılmışdır.  Hər  iki  komponenti  türk 

mənşəli Azərbaycan dili sözlərindən ibarət ismi ismi frazeoloji  birləşmələr. Məsələn,“Əşitmiş olasız 

Məkkə şəhrində bir ay yüzlü oğlan bir səd yılduzlu, doğru sözlü möcizatı iqlimlərə məşhur olubdur (SN, 

135-319a);“Ol  kişi  ayıtdı:  Üç  kişi  vardur  kim,  bular  əyü  ad  qazanmışlardur:  biri  cuvanmərdliq  birlə 

mərufdur, adı Əbdül-Hübəl əs-Səqəfidür” (SN, 114-268a);  “Zübəyr ayıtdı: Ya səyyidi bu, əsrük dəvədür, 

sənün hörmətüni bilməyə, sana qəsd edə derəm dedi” və s.  

 



Komponentlərdən  biri  alınma,  digəri  türk  mənşəli  sözlərdən  ibarət  ismi  frazeoloji 

birləşmələr.  Məsələn,  “Beni  ayrılık  odu  yakmış  idi”  (MZ,133);      “Yəhudi  ayıtdı:  Məkkə  birlə  Taif 

arasında bir dəyr vardur, anda rühban vardur, adı Səmi`dür, mübarək əli vardur, qutlu nəfəsi vardur” 

(SN 112a-264a); “Həzar dürlü şükr qılğıl kim anun kibi səadət qapusi üstinə açıldı” (SN, 52b-53a) və s. 

Beləliklə,  Mustafa  Zəririn  tərcümə  əsəri  olan  “Siyərün-Nəbi”  əsərinin  dilində  işlənmiş  ismi 

frazeoloji dil vahidləri abidənin dilinin üslubi imkanlarını zənginləşdirməkləXIV  əsr Azərbaycan  ədəbi 

dilinin, onun lüğət tərkibinin  inkişafınada töhfə vermişdir. 



İXTİSARLAR  

MZ: Mustafa Darir. Siyeri-Nebi. Birinci cilt. İstanbul, 2004(Yayıma hazırlayan Selman Yılmaz) 

SN: Mustafa Zərir. Siyərün-Nəbi. Əlyazması 

ƏDƏBİYYAT 

M.Mirzəliyeva. Türk Dillərinin Frazeologiyası.I cild. Bakı, Nurlan, 2009  

Möhsün Nağısoylu. XVI Əsr Azərbaycan Tərcümə Əsəri “Kəvamilüt-təbir”. Bakı, Elm və təhsil, 2011. 

Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti, Dörd cilddə, Şərq-Qərb, 2006, I cild. 

İmadəddin Nəsimi. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə, I cild. Bakı, “Lider nəşriyyat”, 2004. 

Azərbaycan Klassik Ədəbiyyatından Seçmələr. Üç cilddə, II cild. Bakı, Şərq-Rəqb, 2005. 

Azərbaycan Klassik Ədəbiyyatından Seçmələr. Üç cilddə, III cild. Bakı, Şərq-Qərb, 2005, s. 367. 

Seçmə Aşıq Şeirləri. Üç cilddə. I cild. Bakı, Nurlan, 2011. 

http://azeritest.com/

kitabxana/ ashiqlar/ panah.html 

 

 


680 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 



 

TEZKİRELERE GÖRE TEBRİZLİ DÎVÂN ŞAİRLERİ 

Prof. Dr. Ziya AVŞAR

 

Özet:  Büyük  medeniyetler  daima  çok  sayıda  bilim,  sanat  ve  kültür  merkezleri  üreten  medeniyetlerdir. 



Türkler, İslam medeniyeti içerisinde dünya siyasetine yön veren büyük devletler kurmuşlar ve bu devletlerin 

sınırları  içerisinde  önemli  bilim,  sanat  ve  kültür  merkezleri  oluşturmuşlardır.  Bu  merkezlerden  birisi  de 

Tebriz’dir.  Çok  zengin  bir  tarih  ve  kültür  dokusuna  sahip  olan  Tebriz’i  bir  bildiriyle  kuşatmak  mümkün 

değildir. Bu bildiride sadece Türk tezkirelerinde yer alan Tebrizli âlim, şair ve edipler ele alınmıştır. 



Anahtar Kelimeler: Tebriz, tezkire, şair, şiir. 

Poets of Tebriz According to Tezkires 

Abstract: Great civilizations have always lots of science, art and cultural centers are generating civilization. 

The Turks have established great states in dominating the  world of politics in Islamic civilization and have 

created  important  science,  art  and  cultural  centers  in  boundaries  of  these  states.  One  of  these  centers  is  to 

Tebriz. Tebriz  is  a  very  rich  history  and  culture  tissue  which  is  not  possible  to  surround  the  report.  In  this 

report are scrunized scholars and poets who only located in Turkey tezkires. 

Keywords: Tebriz, tezkire, poets, poem. 

GİRİŞ 

Çok eski bir yerleşim yeri olan Tebriz’in geçmişi, M.Ö. 6000’e tarihlenmektedir. Sonraki dönemde 

Sâsânî  Şahı  II.  Şâpûr  tarafından  ordugâh  olarak  kurulmuştur.  642  yılında  Hz.  Ömer  döneminde  İslam 

topraklarına katılan Tebriz, Hârûnürreşîd devrinde imar edilip etrafı surlarla çevrilmiştir. 890-929 yılları 

arasında Sâcoğulları’nın, 984-1454 yılları arasında Revvâdîlerin hâkimiyetine geçmiştir. 1054’te Selçuklu 

hâkimiyetine  geçen  Tebriz,  özellikle  Irak  Selçukluları  zamanında  (1118-1194)  en  önemli  yerleşim 

merkezlerinden  birisi  olmuştur.  İldenizli  atabegleri  döneminde  (1186)  Azerbaycan’ın  merkezi  haline 

gelmiş 1225 ‘te Celâleddin Hârzemşah’ın eline geçmiştir. 1231 yılında Moğol işgaline uğrayan Tebriz’i 

Abaka Han İlhanlı başşehri yapar. Tebriz en parlak dönemini 1295-1304’te Gazan Han devrinde yaşar. 

Moğollardan  sonra  el  değiştiren  Tebriz,  1326’da  Timur’a  teslim  olur.  Bu  dönemde  Karakoyunlular  ve 

Timurlular arasında el değiştiren Tebriz, 1469’da Uzun Hasan’la beraber Akkoyunluların başkenti olur. 

1502’de  Şah  İsmail  tarafından  Safevî  başşehri  yapılır.  1514’de  Osmanlı  hâkimiyetine  geçer.  1548’de 

Kanûnî’nin  eline  geçen  Tebriz,    tekrar  1585’de  Özdemiroğlu  Osman  Paşa  tarafından  zapt  edilir.  1603 

yılında  Şah  I.  Abbas,  Tebriz’i  zapt  eder.  1730’da  Afşar  Nâdir  Han,  şehri  Osmanlılardan  alır,  1747’de 

şehri Dübbülîler ele geçirip Tebriz Hoy Hanlığını kurarlar. 1790’da Kaçar hâkimiyetine geçer. 1827’de 

Rus işgaline uğrayan Tebriz, 1828’de Türkmençay Antlaşmasıyla İran’da kalır. 1945’te Tebriz’de Seyyid 

Câfer  Pîşeverî  başkanlığında  Azerbaycan  milli  hükümeti  kurulur.  1946’da  İran  işgaline  uğrar.  Şu  anda 

İran’ın  ikinci  büyük  kenti  konumunda  olan  Tebriz  tarihi,  siyasi  ve  kültürel  önemini  sürdürmektedir 

(Bilgili, 2011: 219-222). 

Tezkirelerde yer alan şairler şunlardır:  



Tezkire Adı 

Şair Sayısı 

Mecâlisü’n Nefâyis 

Ahdî 


Âşık Çelebi 

Sadıkî 


28 

Rıza, Mucîb 

Safâyi 


Esrar Dede 

Fatîn 




1.Halîfe 

Halîfe,  tahsilini  tamamladıktan  sonra  Halep  ve  Şam’da  büyük  şeyh  ve  âlimlerin  sohbet  ve 

hizmetleriyle  ilmen  ve  manen  yetişmiş  ve  edebiyatta  üç  dilde  şiir  söyleyecek  bir  konuma  gelmiştir. 

Özellikle mesnevî tarzında Nizâmi tarzı üzere  Penç Genc isimli bir hamse yazmıştır. Gazel, tahmis ve 

                                                      

 



Niğde  Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi TDE Bölümü, ziyaavsar@hotmail.com 

682 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

terci-bentte  insanların  beğendiği  bir  şair  haline  gelmiştir.  Kendi  döneminde  pek  çok  şair  yetiştirmiş  ve 

şairler emîri olmuştur (Ahdî, 2009: 14). 



2. Hemdemî-i‘Acem 

Kendisini  yetiştirecek  üstatlar  bulma  arzusuyla  Tebriz’den  çıkan  şair,  hattatlığa  merak  salmış  ve 

Mir  Ali’den  nestalik  öğrenmiştir.  Eski  ve  yeni  şairlerin  şiirlerini  incelemiş,  özellikle  ezber  kuvvetiyle 

“Ayaklı Cönk” lakabını almıştır. Âşıkane tarzda şiir söyleyen bir şairdir (Ahdî, 2009: 309-310). 



3. Kelb Ali 

Tebriz’in faziletli kişilerinden olan şair, hoşsohbet ve güzel bir insandır. Hem Türkçe hem Farsça 

şiirler  yazmış,  Tebriz  katliamından  sonra  Geylan’a  gitmiş  ancak  Han  Ahmed’den  gereken  iltifatı 

görmemiştir (Sadıkî, 2008: 280). 



4. Mahvî 

1238 doğumlu olan şair, tahsilinin ardından İran beldelerini gezerek 1263’te İstanbul’a gelmiş talik 

yazısındaki mahareti ile nefis kitaplar yazmış ve şiir konusunda derinleşmiştir. Mütevazı ve temkinli bir 

insan olan Mahvî’nin Farsça ve Türkçe şiirleri vardır (Fatîn, 370-371). 



5. Lutfî 

Asıl  adı  Derviş  Rahimâ  olup  Derviş  Abdî  tarafından  yetiştirilmiştir.  Tuhaf  ve  şaşırtıcı  tarzda 

yazılmış şiirleri vardır (Mucîb,1997: 56; Rıza, 2009: 129). 

6. Şâh Kâsım 

Tebrizli  Şeyh  Mahdûmi’nin  oğludur.  Yavuz  Sultan  Selim  Tebriz’i  fethettiğinde  onu  İstanbul’a 

getirmiş ve himaye etmiştir. Tefsirde Zemahşerî ve Kadı Beyzâvî gibi titiz, hadiste İbn-i Hacer’le eştir. 

Tarihte  de  Vassâf  ayarında  olan  Şah  Kâsım,  hem  Yavuz  hem  de  Kanûni  döneminde  el  üstünde 

tutulmuştur. 946’da vefat etmiştir (Âşık Çelebi, 2010: c. III, 1412-1417). 

7. Mevlânâ Ziyâ 

Cana  yakın,  şirin  tavırlı,  makbul  bir  kişi  olan  şair,  öğrenimi  sırasında  şiirle  meşgul  olup  güzel 

şiirler söylemiştir (Nevâyî, 2001: c. I, 87-88). 

8. Yusuf Bey Çavuşlu 

Yetenekli şairlerden birisi olarak göze çarpan Yusuf Bey Çavuşlu, Tebriz’de uzun müddet kadılık 

yapmış, Fuzûlî’nin tarzına yakın bir biçimde şiirler yazmış, Fuzûlî’nin redif ve kafiyelerini kullanmıştır 

(Sadıkî, 2008: 45). 



9. Mir Rastî 

Döneminde ülkesinin baş maliyecisi olan şair, fazıl ve yeteneklidir (Safâyi, 2005: 54). 



10. Mir Sün’î 

Nişaburludur. Derviş özellikli ve takva sahibi bir şahıs olan şair, tezkire yazarı Sadıkî’nin üstadıdır. 

Şiire  çok  düşkün  olan  Sün’î,  ince  nazik  tabiatlı  biridir.  Tebriz’de  vefat  eden  şairin  kabri  Cihanşah 

Mescidi’nin karşısındadır (Sadıkî, 2008: 99-101). 



11.Mir Cezmî 

Attarlık ile uğraşan şairin şiirdeki yeteneği vasattır (Sadıkî, 2008: 113). 



12. Mir Caferî 

Tebriz’de çizmecilikle uğraşan şair, şiiri utanılacak bir iş saydığından çizmecilikten ayrılmamıştır. 

Ancak şiirdeki kabiliyeti fena değildir (Sadıkî, 2008: 123). 

13. Kasım Bey Haletî 

H.1000’de  vefat  eden  şair,  Türkmen  olup  zahiri  ilimlerle  çok  uğraşmıştır.  Akıcı,  dolgun  şiirler 

söylemiş ve yeni sözler icat etmiş biridir (Sadıkî, 2008: 137). 

14. Mahmûd Bey Sâlim 

Tebriz  büyüklerinden  Abdülfeth  Bey’in  oğludur.  Cihanşah  neslindendir.  Türkmenlerin 

tanınmışlarındandır. Sakin tabiatlı, sevimli bir insan olan şairin tabiatı mesnevîye daha uygundur. Nizâmi 

etkisiyle bir Yûsuf u Züleyhâ yazmıştır (Sadıkî, 2008: 138). 



15. Hasan Bey Şakeroğlu (Mükımi) 

683 

Prof. Dr. Ziya AVŞAR/Tezkirelere Göre Tebrizli Dîvân Şairleri 

Türkmen  padişahı  Hanşah’ın  soyundandır.  Birçok  musiki  aletini  icra  edebilen  şair,  şiirin  çeşitli 

türlerinde de güçlüdür. Mahlası Mükımi’dir (Sadıkî, 2008: 140-141). 



16. Hoştab Bâli 

Tebriz’de vefat etti (Sadıkî, 2008: 151-152). 



17. Mevlânâ Şerîf Tebrizî 

Tebriz’in  orta  tabakasına  mensup  rint  ve  kâmil  bir  şairdir.  Özellikle  Hoca  Kıyaseddin  Kehra 

hakkında yazdığı hicvi beğenilmiştir (Sadıkî, 2008: 176). 

18. Mevlânâ Nisâri 

Mülayim ve dünya görmüş bir insandır.  Divân’ında Baba Figâni ve Mir Şâhi’nin etkileri görülür 

(Sadıkî, 2008: 187). 

19. Mevlânâ Tövfî 

Şiirde tutunamadığı için sarraclıkla uğraşmış ardından kimyagerliğe el atmıştır (Sadıkî, 2008: 204). 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   102




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет