Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі

290

нового формата диалога между странами. 

Глобализация – согласно терминологии ООН – это расширение глобальных связей, организации социальной 

жизни в глобальном масштабе и рост глобального сознания [1]. Процессы глобализации предполагающие 

взаимную  интеграцию  культур,  укрепление  взаимосвязей  между  государствами  и  их  отдельных  структур, 

зачастую  реализуются  путем  внутренней  информатизации  отдельных  компонентов  системы.  Благодаря 

современным  информационным  технологиям  многие  процессы  стали  более  доступны  и  открыты  для 

взаимодействия, в результате прогресса которых интеллектуальный труд постепенно вытесняет материальное 

производство. Происходит быстрое обновление содержания образования и устаревание методов и форм 

обучения. Современные темпы развития требуют пересмотра сложившихся укладов и понятийного аппарата, 

необходим осознанный переход к формированию потребности в личном самообразовании каждого человека, 

где каждый сам в ответе за качество полученных знаний. 

Одним из важных направлений на пути глобализации и интеграции положительного международного 

опыта  в  казахстанскую  модель  среднего  образования,  являются  курсы  повышения  квалификации 

педагогических  кадров,  разработанные  Центром  педагогического  мастерства  совместно  с  Факультетом 

образования  университета  Кембридж  (Великобритания).  В  основу  деятельности  Центра  педагогического 

мастерства  положена  идея  непрерывного  профессионального  развития  учителя  в  условиях  интеграции 

казахстанского образования в мировое образовательное пространство. 

•

трансляция  накопленного  опыта  Назарбаев  Интеллектуальных  школ  общеобразовательным 

школам Республики Казахстан; 

•

обобщение  и  распространение  лучшего  педагогического  опыта  казахстанских  и  зарубежных 

учителей-новаторов; 

•

разработка рекомендаций по усовершенствованию системы повышения квалификации педагогов 

республики; 

•

повышение квалификации казахстанских педагогов в соответствии с мировым опытом; 

•

разработка программ повышения квалификации педагогических кадров с привлечением ведущих 

казахстанских и международных экспертов; 

•

сотрудничество с ведущими казахстанскими и зарубежными организациями системы повышения 

квалификации педагогов с целью обмена опытом и внедрения лучших практик; 

•

мониторинг  профессиональной  деятельности  учителей,  прошедших  обучение  в  Центре 

педагогического мастерства; 

•

создание условий для непрерывного профессионального образования педагогов; 

•

создание сетевого образовательного сообщества педагогов Республики [2]. 

Качественное  образование  выступает  ключевым  фактором  реализации  стратегических  целей, 

обозначенных в общенациональной стратегии «Казахстан – 2050». Как указывает Президент страны Нурсултан 

Абишевич Назарбаев, «Качественное образование должно стать основой индустриализации и инновационного 

развития  Казахстана»  [3].  В  этом  контексте,  важным  направлением  государственной  политики  в  области 

образования является формирование современной, открытой, гибкой системы образования конечной целью 

которой  является  поддержка  и  развитие  интеллектуального  и  творческого  потенциала  подрастающего 

поколения Казахстана. Для достижения успехов на этом пути необходимо уже сейчас приступить к реализации 

программ  обновления  содержания  образования  и  повышению  квалификации  педагогических  кадров, 

по  всем  направлениям  начиная  от  школ  и  педагогических  колледжей  до  педагогических  университетов. 

Иначе сложится такая ситуация, когда вузы и педагогические колледжи выпускают на рынок труда кадры 

не знакомые с обновленными программами и требующие повышения квалификации до начала трудовой 

деятельности. Другими словами, от системы повышения квалификации педагогических работников требуется 

эффективный механизм функционирования, нацеленный на достижение поставленных государством целей 

перед системой образования в целом. 

Миссия Центра педагогического мастерства и его филиалов заключается в удовлетворение потребности 

государства и общества в повышении профессионализма работников образования, способных обеспечить 

инновационное  развитие  системы  образования  Республики  Казахстан  в  условиях  интеграции  в  мировое 

образовательное пространство [4]. 

Современный  этап  развития  образования  в  Республике  Казахстан  характеризуется  коренными 

изменениями внутри системы и реконструкцией самих подходов в обучении. Повсеместная информатизация 

жизнедеятельности человека требует пересмотра и адаптации самого процесса образования. Информатизация 

– это социализация новых информационных технологий в обществе, ключевым звеном которой выступает 

индивидуализация, осмысление ее необходимости с позиции каждого гражданина страны. Подтверждением 

значимости этого являются слова президента Назарбаева Н.А. в Послании народу, в котором он обратился 

к  каждому  гражданину:  «Нужно  повышать  компьютерную  грамотность  населения,  в  том  числе  за  счет 

различных стимулирующих программ. Я призываю всех казахстанцев активнее осваивать информационные 

291

технологии. Это необходимо» [5]. На сегодняшний день, это является нормой стабильного формирования 

информационной культуры и единого информационного пространства Республики в целом. 

В современных условиях значимость процессов информатизации и глобализации значительно расширяется, 

становясь фундаментальными на пути взаимной интеграции культур различных государств. Глобализация, 

в  широком  значении  данного  термина,  не  возможна  без  использования  современных  информационно-

коммуникационных  средств  и  взаимной  международной  интеграции.  Глобализация  и  информатизация 

представляют собой тандем на пути построения новых эффективных форм взаимодействия и продуктивной 

работы.  Синергия  данных  процессов  привносит  ряд  значимых  изменений  в  сферу  образования,  которые 

должны быть реализованы в соответствии с требованиями времени: 

•

увеличение академической мобильности всех участников образовательного процесса; 

•

обеспечение открытого бесплатного доступа к онлайн образовательным ресурсам и библиотекам; 

•

пересмотр методики и механизмов обучения с учетом внедрения новых форм онлайн обучения; 

•

изменение и переориентация целей и задач обучения, направленных на воспитание и развитие 

личности, обладающей навыками XXI века; 

•

обновление содержания образования и оценки качества знаний; 

•

внедрение онлайн форм обучения и постепенный переход к дистанционным технологиям. 

Процессы  глобализации  и  информатизации  затрагивают  практически  все  сферы  жизнедеятельности 

человечества, включая образование. В этих условиях перед системой образования возникают новые ориентиры, 

цели и задачи. Данные процессы в условиях современной реальности необратимы и жизненно необходимы, 

но безусловно требуют тщательного анализа и проработки основной логической модели функционирования и 

поэтапного внедрения полученных результатов. Основными вызовами на пути реализации данных процессов 

являются вопросы сохранения национальных культур и ценностей, а также поиска эффективных механизмов, 

позволяющих оценить и интегрировать только положительный апробированный опыт других стран, иначе в 

погоне за современными технологиями возможен этап, когда стираются самобытность и индивидуальность 

культур и народов, утрачиваются изначальные сформированные и поставленные цели и задачи. 

Список литературы 

1 Арыстанбекова А.Х. Глобализация. - Алматы: Дайк-Пресс, 2007. - С. 280. 

2 Официальный сайт Центра педагогического мастерства. [Электронный ресурс] / Режим доступа: http://

www.cpm.kz 

3 Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана. 28 января 2011 г. 

4 Стратегия развития Центра педагогического мастерства до 2020 года. АОО «Назарбаев Интеллектуальные 

школы». 2014 г. 

5 Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана. 27 января 2012 г. 

Аңдатпа. Бұл мақала жаһандану мен ақпараттандыру үдерістерінің маңыздылығын бағалау және олардың 

қазіргі  замандағы  білім  беру  жүйесіне  әсерін  ұсынады.  Бүгінгі  заманауи  жүйелерге  қиындық  туғызатын 

оқу формасларын, мазмұнын, мақсаттарын және міндеттерін қайта қарауды талап ететін бірқатар салдар 

сипатталған. 

Аннотация.  Данная  статья  представляет  собой  оценку  значимости  процессов  глобализации  и 

информатизации и их влияния на современную систему образования. Описаны ряд последствий, которые 

уже сегодня стали вызовом для современных систем, требующих пересмотра сложившихся форм обучения, 

содержания, а также целей и задач обучения. 

Abstract. This article deals with the assessment of the significance of globalization and informatization and 

how they impact on the contemporary educational system. A range of consequences are described, which challenge 

today’s systems, that require reconsideration of learning styles, the content, learning goals and objectives. 

САБАҚТЫ ЗЕРТТЕУ – БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ САПАСЫН АРТТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ҚҰРАЛЫ 

А.А. Ошакбаева, Л.В. Черенкова 

Педагогикалық шеберлік орталығы филиалы, Талдықорған қаласы oshakbaeva@cpm.kz, cherenkova@cpm.kz 

Рецензент– Н.И. Тукенова, п.ғ.к., І. Жансүгіров атындағы Жетісу Мемлекеттік Университетінің доценті, 

Талдыкорған қаласы 

Адамның үздіксіз дамуы үшін өмір бойы оқуы қажет екені белгілі, сол жағдайда ғана оның табыстылық 

атмосферасы, қажеттілігі және жылдам дамып жатқан әлемнен тәуелсіздігі орнығады. Біздің заманымызда 

292

мұғалімдер өзінің кәсіби біліктілігін арттыру үшін әртүрлі курстарда білімін жетілдіреді, оқушыларды оқыту 

үшін өз тәжірибесіне қажетті көптеген пайдалы және қызықты тәсілдермен танысады, алайда, бұл мұғалімнің 

өзіндік білім алуына, кәсіби дамуына жеткілікті емес. Сондықтан мұғалім өзіндік дамуы үшін алған білімдерін 

тәжірибе барысында зерттеуі қажет, бұған көмектесетін бірден-бір үрдіс – Сабақты зерттеу тәсілі. Сабақты 

зерттеу – бұл қандай да бір стратегияның, оқыту түрі мен әдісінің балаға қаншалықты әсер ететінін зерттеу 

үрдісі. Бұл үрдісте оқушылардың әртүрлі мүмкіндігін ескеру маңызды болып табылады, себебі, жалпы білім 

беретін мектеп болсын, дарынды және талантты балаларға арналған мектеп болсын, барлық мектептердегі 

оқушылардың оқу деңгейлері, қабілеттері әртүрлі болғандықтан, олардың қабылдау дәрежелері де әртүрлі 

екенін жасыра алмаймыз. 

Мұғалімдердің  барлығы  жаңалықтарды  бірден  қабылдамайды.  Біреулері  өзгеріске  дайын,  олар 

үшін  зерттеудің  соңғы  нәтижесін  айқын  көруі  ғана  қажет.  Кейбірі  зерттеу  нәтижесі  оны  өткізу  кезіндегі 

әрекеттердің нақты алгоритміне байланысты деп санайды да, қателесуден қорқып, зерттеуді бастамайды.

Тағы біреулері біздің дәстүрлі сыныптық-сабақ жүйесі жағдайында оқыту мен білім беруде жаңа тәсілдерді 

енгізу мүмкіндігіне күмәнмен қарайды. Бірақ біз мынаны естен шығармауымыз керек: кім ештеңе жасамаса, 

сол ғана қателік жібермейді! Ал, мұғалім өз тәжірибесінде нені жақсарту керек екенін түсінуі үшін, өзінің 

ойлау жолын өзгертіп, зерттеуді бастауы керек. 

Оқыту мен білім беруде жаңа стратегиялар мен әдіс-тәсілдер өзінен-өзі пайда болмайды, ол - ғылыми 

ізденістердің, жеке мұғалімдер мен тұтас ұжымның озық педагогикалық тәжірибелерінің нәтижелері. 

Әрбір  мұғалім  күн  сайын  дерлікөзі  еңсеруге  тура  келетін  түрліпроблемаларға  тап  болып  отырады. 

Проблемаларды шешу барысында алынған тәжірибенің нәтижесінде мұғалімнің іс-тәжірибесі өзгереді, бұдан 

ары ол оқытуда анағұрлым тиімді стратегияларды, әдіс-тәсілдердітаңдайды, осылайша ол тиімді мұғалімге 

айналады. Мұндайтәжірибенің теріс жағы- әр мұғалім бұл жолды жалғыз жүріп өтеді. Әлемдік педагогикалық 

тәжірибе сабақты зерттеуді әр мектептің бірлескен тәжірибесі және оны бүкіл мектептің меншігі ретінде 

қабылдауды ұсынады. 

Бүгінгі күнге Сабақты зерттеудің бірнеше нұсқалары белгілі болып отыр. Зерттеу жүргізудің алгоритмі 

Пит Дадлидің (Dudley P. (2011) How Lesson Study orchestrates key features of teacher knowledge and teacher 

learning to create profound changes in professional practice [Сабақты зерттеу мұғалімнің кәсіби тәжірибесінде 

анағұрлым өзгеріс енгізу үшін білімі мен оқыту мазмұнын қаншалықты анықтайды]. Presented at the World 

Association of Lesson Studies Annual Conference, Tokyo.) кітабында нақты берілген. Бұл нұсқаулық зерттеуді 

жаңадан бастағандарға зерттеу жүргізудің қадамдарын айқын түсінулеріне көмектеседі. 

Сабақты зерттеуді неден бастау керек? Әрине, зерттеу сұрағынан! Зерттеу сұрағы – нақтылап айтсақ, оған 

жауап – бұл зерттеу нәтижесінде мұғалімнің алатын білімі. Зерттеуші-мұғалім өзі үшін зерттеу сұрағының 

неге маңызды екенін, зерттеу сұрағының арқасында осы сұрақты маңызды деп санайтын пікірлестер тобын 

іріктей алатынын білуі керек. Зерттеу сұрағы зерттеудің мәнін нақты түсіндіретіндей етіп әріптестеріңізбен 

бірлесе келесі кестені толтырыңыздар: 

Зерттеу сұрағы: маңызды, себебі… мағызды емес, себебі…

Зерттеу бойынша басқа ұсыныстар 

Бұл  кесте  сіздердің  жоспарлаған  зерттеулеріңіздің  маңыздылығы  мен  өзектілігін,  сондай-ақ,  зерттеу 

сұрағын қаншалықты нақты және түсінікті етіп құрылымдағандарыңызды көрнекті түрде көруге мүмкіндік 

береді. 

Әрине, зерттеу мақсатынсыз жұмыс жасау тағы мүмкін емес. Зерттеудің мақсаты оның соңғы нәтижесіне 

бағытталу керек, яғни, оқушылардың білім сапасын арттыру үшін оқу процесінде таңдалған тәсілді қалайша 

дамыту керек екенін білу үшін оқыту процесіне бағытталу керек. Зерттеу мақсаты оның негізгі міндеттерінің 

құрылымын  көрсететіні  белгілі.  Сондықтан,  зерттеу  мақсатын  қоюда  SMART  талаптарды  ұмытпау  керек. 

Мақсат: 



Specific – нақты; 



Measurable – өлшенетін; 



Achievable – қолжетімді; 



Realistiс – шынайы; 



Timed – уақытпен өлшенген болу керек [5]. 

Зерттеу тобы әдетте ең аз дегенде үш мұғалімнен тұру керек, дегенмен біз тәжірибеге сүйене отырып, ең 

аз дегенде төрт мұғалімнен құруды ұсынамыз. Себебі, сыныпта бақылау үрдісі жүргізіліп жатқанда бір мұғалім 

сабақты  жүргізеді,  ал  үш  мұғалім  А,  В,  С  категориясындағы  оқушыларды  бақылайды.  Осылайша,  зерттеу 

сабағын  жүргізу  барысында  рольдерді  бөлісу  үш  мұғалімге  қарағанда  тиімді  жүзеге  асырылады.  Зерттеу 

сабағын бір мұғалім жүргізгеніне қарамастан, сабақтың жүргізілуіне барлық жауапкершілікті зерттеушілік 

топ алады, сабақты және оқытуды кез-келген тұрғыда бағалау бір ғана мұғалімнің емес, бүкіл топтың жетістігі 

ретінде қарастырылады. Сыныпта бақылау процесіне зерттеу тобының мүшесі болып табылмайтын, бірақ 

293

оны  өткізуге  қызығушылық танытқан  басқа  әріптестерді  шақыруға  болады.  Мұны  мұғалімдердің  бақылау 

дағдысын дамыту мақсатында жүзеге асыруға болады. Бұл мұғалімдер бақылау процесіне қатысу барысында 

мынадай маңызды ережені сақтаулары керек: өздері көрген әрекеттерді өз пайымдауларын қоспай, ешбір 

интерпретация  жасамай  есепке  алу,  себебі,  біз  болып  жатқан  әрекеттерге  әруақытта  дұрыс  баға  бере 

бермейміз. 

Ескелді ауданының мұғалімдеріне өткізілген оқыту семинары барысында. Сабақты зерттеу үрдісін 

бақылау (сол жақта) және Токио қаласының Фуджи мектебіндегі Сабақты зерттеу үрдісі (оң жақта) 

Зерттеуді  бастамас  бұрын  алдымен  зерттеу  тобының  барлығын  қанағаттандыратындай  бірлескен 

әрекеттің нақты жоспарын жасап алу керек. Мысалы, 

Оқу жылындағы 

ай 

Сабақты жүргізетін 

мұғалімнің ТАӘ 

Сабақты 

жүргізу мерзімі

Сабақ жоспарын талдау бойынша 

кездесу мерзімі (3 кездесуден 6 

кездесуге дейін) 

Қыркүйек

Қазан

Мұндай жоспар зерттеу жұмысы барысында жауапкершілік сезімді арттыру үшін жасалуы тиіс. 

Сабақты  зерттеудің  алғашқы  этапы  оның  жоспарын  егжей-тегжейлі  жоспарлаудан  тұрады.  Бұл  этапта 

топтың барлық мүшелерінің өз идеяларын ұсынудағы белсенділігі, бір-біріне қолдау көрсетуі және болашақ 

жұмыстарды бірлесе жоспарлауы өте маңызды. Зерттеу нәтижесі топ мүшелерінің белсенділігіне байланысты 

болады. Содан кейін зерттеу сабағын топтың бір мүшесі өткізеді, ал қалған мүшелері оқушыларды бақылайды. 

Оқушыларды оқыту процесіне қатысты барлық нәтижелер зерттеу сабағы аяқтала салысымен топтың барлық 

мүшелерінің  қатысуымен  талданады  және  жүйеленеді,  оқыту  процесінде  алынған  нәтижелер  ескеріле 

отырып, жоғары тиімділікті қамтамасыз ету үшін келесі қадамды бірлесіп қайта жоспарлайды. 

Сабақты зерттеу үдерісі бойынша бірнеше нақты қадамдарды бөліп көрсетейік: 

1. 

Зерттеу тобы бір-бірімен ынтымақтастықта, жұмыстың нәтижелілігін қамтамасыз ететін ережелер 

жүйесімен міндетті түрде келіседі. 

2. 

Топ мүшелері сабақты зерттеуге бағытталған зерттеу сұрағын дайындайды. 

3. 

Мұғалімдер қай сыныпты және жоғары (А), орта (В), төменгі (С) деңгейлі оқушылардың категориясынан 

қай оқушыларды зерттеу нысанына алу керек екенін келіседі. 

4. 

Топ  мүшелері  жан-жақты  зерттелетін  стратегияға  немесе  оқыту  әдісіне  басымдық  бере  отырып, 

зерттеу сабағының жоспарын жасайды. Егер зерттеу тобы бірлесе жоспарлауда қандай да бір қиындықтарға 

кездесетін болса, онда әдістемелік көмек алу мақсатында эксперт ретінде тренерлерді, тәлімгерлерді немесе 

тәжірибелі ұстаздарды шақыруларына болады. 

5. Бір мұғалім зерттеу сабағын өткізеді, ал қалған мұғалімдер зерттелетін стратегия немесе оқыту әдісі 

бойынша зерттеу нысанына алынған А, В, С категориясындағы оқушылардың жұмысын жан-жақты бақылап, 

алдын ала келісілген бақылау кестесін толтырады. 

6. Бақылаушылар бақылаудың әр процесін әдетте нысанға алынған оқушыларды бақылаудан бастауға 

тырысулары керек, кейін бақылау аумағын кеңейтіп, топты немесе бүкіл сыныпты бақылауға көшеді [1]. 

7. Сабақ аяқталысымен мұғалімдер өздері бақылаған оқушылардың зерттеу сабағы бойынша пікірлерін 

анықтау  мақсатында  олардан  сұхбат  алады.  Сұхбат  өте  қысқа  болу  керек  (5  минуттан  артық  емес)  және 

сұхбатты зерттеу нысанына алынған барлық оқушылардан бір мезгілде немесе әрқайсысынан бөлек-бөлек 

алуға болады. 

8. Зерттеу сабағын топ мүшелері сабақ аяқтала салысымен талдайды. 

Талдауды келесі құрылым бойынша жүргізу ұсынылады: 



зерттеу нысанына алынған оқушылардың сабақ барысындағы нәтижелерін жоспарлау барысында 

294

болжанған  нәтижелермен  салыстыра,  болған  айырмашылықтардың  себебін  түсіндіре  отырып,  бақылау 

нәтижесі; 



тұтастай сыныптағы оқыту; 



зерттеу сабағының барысы және оқыту процесі; 



құрылған және зерттеу нәтижесіне сәйкес келесі зерттеу сабағының мақсатын айқындау; 



Сабақты зерттеудің келесі циклін бірлесе жоспарлау. 

Сабақты зерттеудің барлық циклі аяқталғаннан кейін (ережеге сәйкес үш циклден кем емес) топ мүшелері 

оқу бағдарламасы мен оқыту әдістемелерінде не өзгергені туралы, осы тәжірибелерін әріптестеріне тарату 

мақсатында педагогикалық немесе әдістемелік кеңестерде жасайтын Таныстырылымдары немесе әдістемелік 

құрал шығару туралы келіседі [6]. 

Сабақты  зерттеу  оқыту  мәдениетін  өзгерту  үшін  оқыту  үрдісінде  кәсіби  дами  отырып,  пайдалануға 

болатын оқытудың балама тәсілін қарастырады. Зерттеу сабағы ынтымақтасу жолдарын, оқытудың тиімді 

тәсілдерін қарастыратын сабақтың жобаларын ұсынады және мұғалімдерге жекелеген оқушыларға қатысты 

өзінің оқыту сапасы туралы ойлануға мүмкіндік береді [2]. 

Осы статьяда берілген ұсыныстар сертификатталған мұғалімдердің жүргізген Сабақты зерттеу үрдісі мен 

Педагогикалық шеберлік орталығы тренерлерінің мұғалімдерді оқыту негізінде жинақтаған тәжірибелерінен 

алынды.  «Сабақты  зерттеу»  үрдісін  енгізудегі  тренерлердің  жұмысы  зерттеуді  бастамас  бұрын  кездескен 

проблемаларды анықтаудан бастау алды. Осы мақсатта бірнеше оқыту семинарлары өткізілді, онда Сабақты 

зерттеу үрдісінің әрбір қадамы нақты қарастырылды, кездескен кедергілерді шешу жолдары ұсынылды. 

Сонымен,  біз  Сабақты  зерттеу  –  бұл  мұғалімнің  кәсіби  дамуының  анағұрлым  тиімді  тәсілі  деген 

қорытындыға келеміз. Бұл үрдіс мұғалімдердің кәсіби қоғамдастығын құруға ықпал етеді және мұғалімдерге 

оқушылардың қалай оқып жатқанына назар аударуына көмектеседі. 

жүктеу/скачать 23,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: