Issn 2308-0590 Индекс 74661 ШӘКӘрім
жүктеу/скачать 1,73 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Divanu Lugati’t-Turk
- Akdenizden Hindistan’a Turk-İran Esintileri
- Samaniler
- ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ТІЛ БІЛІМІ 2013 №4 (21)
- 1.2.4. İzahlar
- ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ТІЛ БІЛІМІ 2013 №4 (21) 62 “B:34 [7b1]
- Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli
2013 №4 (21) 58 1.2.2. Sahası ve Dili
Türk dilinin tarihi dönemleri içerisinde Müşterek Orta Asya Türkçesinin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Karahanlı, Hakaniye Türkçesi gibi değişik adlarla da anılan bu döneme ait tarihî metinlerin azlığı, dönemi ve dil ozelliklerini tam olarak tespit edemememize yol açmaktadır. Kısmi farklılıklar göz önüne alınmazsa Köktürk, Uygur, Karahanlı ve Harezm Türkçeleri birbirlerinin devamı niteliğindedir. Türklerin Turan yurdunda, Türkistan’da geniş bir coğrafî alana yayılmış olmaları dillerinin de farklı özellikler göstermesine yol açmıştır. Kâşgarlı Mahmut bu durumu meşhur eserinde genişçe ele almıştır 1 . Kâşgarlı Mahmut’un verdiği bilgiler ve o devirde yazılan eserlerden de anlaşılıyor ki Türk boyları arasında çeşitli fonetik ve morfolojik farklılıklar söz konusudur. Bu nedenle Türk dilinin X-XIII. yüzyıllar arasını kapsayan dönemi Karahanlı Türkçesi yerine “Müşterek Orta Asya (Ortak Türkistan) Türkçesi” ifadesi ile adlandırmayı yeğledik. Erken devir Kur’an tercümelerinin pek çoğunda eserle ilgili bilgiler mevcut olmadığından mevcut eserin sahası ve dili hakkında görüş beyan etmek zorlaşmaktadır. Elimizdeki Kur’an tercümesi, Özbekistan Nüshası için de benzer durum söz konusudur. Özbekistan Nüshasının yazılış yeri olarak genelde Maveraünnehir bolgesini özelde ise Buhara’yı zikredebiliriz. Sâmânîlerin başşehri olan Buhara’da Sâmânîler uzun süre hakimiyet sürmüşlerdir. Bilindiği üzere Sâmânîlerin resmî dili Farsça idi. Fakat Sâmânîler devletinin tebasının büyük çoğunluğu Türk idi ve bu Türk nüfusu zaman içerisinde çoğalmıştır. Çünkü Oğuz, Karluk ve Kıpçak boyuna mensup Türklerin pek çoğu X. yüzyılda Sâmânî topraklarına göç etmiş; Sâmânîler de bu Türkleri kabul şartı olarak İslâm dinini ön şart koşmuşlardır. Ekonomik, siyasi ve benzeri nedenlerden dolayı Semerkant ve bilhassa Buhara bölgelerindeki Türk nüfusu zaman içerisinde artış göstermiştir. Soğd ve İran halkları ile karışan Türkler Buhara ve Semerkant bölgesinde ortak bir kültür havzası oluşturmuşlardır. Farsça ve Türkçe bu bölgede konuşulan iki önemli dil hâline gelmiş ve bu durum doğal olarak yazı diline de yansımıştır. Günümüzde Özbekistan Cumhuriyeti idari sınırları içerisinde bulunan Semerkant ve Buhara’da hâlâ Farsçanın hissedilir derecede etkisi ve kullanımı söz konusudur. Zerefşan, Nevayi, Semerkant ve Buhara ve bu bölgelere bağlı köylerin bazılarında tamamen Farsça ve Tacikçe konuşulduğu bilinmektedir. Özbekistan Nüshası’nın satır arası Türkçe ve Farsça tercümeli olması bu eserin Buhara veya civarında yazıldığının en önemli kanıtlarından birisidir. Tacikî denilen Tacik Farsçası aslında Sâmânîler döneminin Farsçası olup yabancı dillerden daha az etkilenmiştir 2 .
dil, İslâm öncesi dönemlerin Orta Farsçasını temel alan ve Arapçanın geniş kelime hazinesiyle zenginleşen, Arap harfleriyle yazılan bir Farsça hâline gelmişti 3
Nüshasına da yansımıştır. Bu nedenle Özbekistan Nüshasının dilini temelde Doğu Türkçesine dayanan Karluk, Oğuz ve Kıpçak Türkçelerinin karışımı olan Müşterek Orta Asya Türkçesi olduğunu söyleyebiliriz. Dönem olarak da eseri XII. yüzyılın sonları ile XIII. yüzyılın başlarına dahil edebiliriz. A. A. Semenov eserin XIII. yüzyıla ait olduğunu belirtir. Öne sürdüğü bu fikirleri desteklemek için de Farsça tercümelerin dilinin Klasik Farsça olduğunu, Türkçe tercümedeki kelimelerden hareketle de bu tercümenin dilinin Karahanlı-Kıpçak Türkçesi olabileceğini söyler 4 .
Kur’an’ın Farsçaya ilk tercümesinin Sâmânîler zamanında Buharada yapılması, Sâmânîler zamanında çok sayıda Türk’ün İslâm dinine geçmesi, Özbekistan Nüshasının Türkçe tercüme yanında Farsça tercümeyi de icermesi ve benzeri hususlardan dolayı Sâmânîler tarihine de kısaca bakmamız faydalı olacaktır: Samaniler (875-999), Orta Asya ve doğu İran'da kurulmuş, adını kurucusu Sâmân Hüdâ'dan alan bir hanedanlıktır. İslâm ordularının İran'ı ele geçirmesinin ve Seferi egemenliğinin yıkılmasının ardından İran'da iş başına geçen ilk yerli yönetimdir.
1 Kâşgarlı Mahmud, Divanu Lugati’t-Turk (Besim Atalay, Divanu Lugati’t-Türk Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1985. s. 2 Mehmet Kanar, Kanar Farsca-Turkce Sozluk, Deniz Kitabevi, İstanbul, 2000, s. III. 3 Robert L, Canfield, “Turk-İran Geleneği”, Akdenizden Hindistan’a Turk-İran Esintileri, Türkçesi: Ömer Acı, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2005, s.21. 4 Semenov, a.g.e., s. ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ТІЛ БІЛІМІ 2013 №4 (21) 59 Samaniler donemi Tacik milletinin başlangıcı olarak kabul edilir. Egemenlikleri 102 yıl süren Sâmânîler topraklarını, Horasan, Tabaristan Kirman, Gorgan, Rey ve Maveraunnehire kadar yaymışlardır. Egemenliklerini kabul ettirmek icin Sasaniler'in devamıymış gibi davranmışlardır. Başkentleri Buhara, Semerkand ve Herat gibi kentler olmuştur. Sâmânîler eski İran kültürü'nü canlandırmak ile kalmadılar ve İslâmiyetin yayılması için de büyük çaba sarf ettiler. Pers-İran kültürünün tüm etkilerini Orta Asya'ya yaydılar. Sanatta çanak - çömlek yapımında ileri gittiler ve süslemeli yazıları olan eserler verdiler. Toprakları içindeki birçok topluluk İslâmiyet'e girmeye başladı. Tarihcilere gore Samanîlerin gayretleri ile o dönemde yaklaşık 200000 Türk İslâmiyet'e girdi. Turkler'in İslâma girişi gelecekte bölgeyi egemenlikleri altına alacak olan Gazneliler'in büyük bir hızla güçlenmesine ortam hazırladı. Sâmânîler 999 yılında Karahanlılar tarafından yıkıldı 1 .
Sâmânîler zamanında kullanılan Farsça Orta Farsça dönemi Farsçası olup bu devir değişik adlarla anılmıştır. Bazıları bu dönemi “saraya mensup” anlamına gelen Derî Farsçası, içerisinde Arapça güç deyim ve ifadeler az sayıda olması, Türkçeden etkilenmesi ve benzer nedenlerden dolayı Sâmânî ve Gaznevi devri Farsçası Horasan Şivesi (Şive-i Horasanî) olarak adlandırılmıştır 2 . Derî Farsçası Horasan ve Eşkânî dilinin devamıdır. Öyleki İslâmî Fars edebiyatı Horasan’da doğup gelişmiştir. Nitekim Horasan Eşkaniilerin hukum surdukleri bolge idi. Horasan şivesinin açık, sade ve ahenkli oluşu sebebiyle Sâsânî hükümdarları bu şiveyi saraylarının resmî dili olarak kabul etmişlerdir. Saffârilerin yıkılıp yerine Buhara’da Sâmânîlerin kuruluşuna kadar fazla bir gelişme gösteremeyen Derî Farsçası Sâmânîler zamanında canlanmış ve kuvvetlenmiştir 3 . Ali Fuat Bilkan Samanilerin Derî Farsça ve Pehlevi Farsçasından vazgeçerek İslâm yazısını kullanmaya başladıklarını söyler 4 . Samaniler bu yeni donemde Pehlevi ve Deri Farscası etkilerini bir anda atmamışlar aksine bu dillerin etkileri uzun yıllar kendisini göstermiştir. Sâmânîler, İslâm dairesinde yeni bir Fars kültürü ve debiyatı vücuda getirmişlerdir. Farsçayı konuşma, şiir ve bilim dili olarak geliştiren Samaniler pek cok Arapca eseri de Farscaya tercume etmişlerdir. Nitekim Fars edebiyatının en güçlü şairlerinden Rûdekî ve Dakikî bu devirde yetişmişlerdir 5 . Nasıl ki Karahanlıların İslam dinine geçişi ile yeni bir İslamî-Türk edebiyatı ve kültürü meydana gelmişse, Sâmânîlerin de İslâm’ı kabulleri ile yeni bir İslâmî-Fars edebiyatı meydan gelmiştir. İslâm öncesi Pehlevî ve Derî Farsçasından biraz farklı olan bu dil devresine Hudgson Müslüman Farsçası adını vermektedir 6 . Gunumuz Tacikcesinin de başlangıcı sayılan bu devir Farsçasının özellikleri Özbekistan Nüshasında kendini göstermektedir. Tercümede geçen Farsça kelimeler ve ifadeler halkın anlayacağı tarzda, içerisinde Arapça kelimelerin fazla olmadığı X. yüzyıl sonu XI. yüzyıl başlarının Farsçası olan Horasan Farsçasıdır. Farsçanın bu dil devresinin pek çok kelimesi
7 kalmadır. Özbekistan Nüshasında Farsça tercümedeki kelimelere baktığımız zaman bunların büyük çoğunluğunun Farsça sözlüklerde Pehlevi kökenli olduğunu göruruz 8 . Zeki Velidi Togan’ın ilk Türkçe Kur’an tercümesinin de Farsça tercüme ile aynı zamanda yapılmış olabileceğini belirtmişti. İlk Farsça tercüme yedinci Sâmânî hükümdarı I. Mansur zamanında (961-976) zamanında X. yüzyılın sonlarında yapılmıştı. Zeki Velidi Togan’ın söyledikleri goz onunde tutulursa Özbekistan Nüshasının da X. yüzyıl sonları ile XI. yüzyılın başlarında yazılmış olabileceğini soyleyebiliriz. Kâşgarlı Mahmud Soğdak 9 , Kencek ve Argu boylarının iki dil bildiğini ve bunların İranlılarla karıştığından dolayı şivelerinin bozuk olduğunu belirtir. İlk Farsça tercüme heyetinde bir Argu Türkünün de
1 http://tr.wikipedia.org/wiki/Samaniler. Ibn Athir, volume 8, s. 396
2 Muhammed İsti’lâmî, Bugünkü İran Edebiyatı Hakkında bir İnceleme (Çeviren: Mehmet Kanar), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981, s. 15. 3 Muhammed İsti’lâmî, a.g.e., s. 10-11. 4 Ali Fuat Bilkan, “Turk-Fars Kültür Coğrafyası”, Türk Edebiyatı , 392, İstanbul 2006, s.10-13. 5 Bilkan, a.g.m., s. 11. 6 M.G.S., Hudgson, İslâm’ın Serüveni II, İz Yayıncılık, İstanbul 1993. 7
yazmıştı. Bu dörtlükler Avesta´da toplanmıştı. Bu yazılar, Zerdüşt?un neye inandığını ve Zerdüştçülüğün temellerini anlatan tek belgedir. Avesta dili eski iran dillerinin bir parçası olan Indo-Iranian dilinden olup Sanskritceye bağlanır ve Zazaca ile cok buyuk benzerlikler gosterir. Avesta 21 kitaptan oluşmakta iken, İskender'in işgali sırasında yok olan kitaplardan sadece Yasna, Visparad ve Vendidad (veya Videvdat) kalmıştır 8 Kanar, a.g.e. 9 Kâşgarlı Mahmut’un verdiği bilgilere göre Soğdaklar vaktiyle Balasagun’a göçmüşler ve Semerkant-Buhara arası Soğdlardan oluşmaktaydı. Bunlar zamanla Türk nüfuzu ve geleneklerini hatta giyim kuşam şekillerini benimsemişlerdir.
60 bulunması onun Türkçe yanında Farsça bildiğinin de açık delilidir. Bu nedenle ilk Türkçe tercümenin de Farsça tercüme ile yakın tarihli olması gerekir. Çünkü hem Türkçe hem de Farsçayı iyi derecede bilen bir Argu Türkü Farsça tercümeden ilham alarak Türkçe tercümeyi de yapmış olabilir. Zaten ilk Farsça tercüme halkı çift dilli olan (Turkce-Farsça) Maveraünnehir halkı için yapılmıştı. Özbekistan Nüshası diğer erken devir Türkçe Kur’an tercümeleri ile karşılaştırıldığı zaman TİEM 73 numarada saklanan nüsha ve Harezm Sahasında Yazılmış olan Hekimoğlu Ali Paşa Nüshası ile pek çok benzerliğe sahiptir. Bu doğal bir durumdur. Çünkü eldeki metin mukaddes kitap Kur’an’dır. Dolayısıyla Kur’an metni tercümelerinde büyük farklılıkların olması beklenemez. Sure sure veya varak varak karşılaştırma yerine bütün Kur’an tercümeleri bütün olarak ele alınıp karşılaştırılırsa ortaya sağlıklı bir sonuç çıkacaktır. Bu karşılaştırma sırasında Kâşgarlı Mahmut’un Türk lehçe ve şivelerine ait dil özellikleri dayanak alındığı takdirde söz konusu tercümelerdeki lehçe ve şive ağırlığı da ortaya çıkmış olacaktır. Özbekistan Nüshası ve diğer Eski Kur’an tercümelerinin bazı surelerinin karşılaştırmalı metni şu şeklidedir: 1.2.3. Uslubu Elimizdeki metnin birebir satır arası Kur’an tercümesi olması nedeniyle gerek Türkçe gerekse Farsça cümle unsurları Kur’an dili Arapçanın sentaksına göre oluşturulmuştur. Türkçe ve Arapçanın cümle kuruluşları, tamlama şekilleri diziliş bakımından birbirinden farklı olduğu için bu farklılıklar Türkçe tercümeye doğal olarak yansımıştır. Bu nedenle cümlelerin yüklemleri Arapça sentaks gereği başta yer alır:
[228b]/5=E:118 Sıdılar anlarnı Tan{grının{g destūrı birle. [76a]/5=B:251 Aydılar; tapunur miz İđin{gge taķı ataların{gnın{g İđisige, İbrāhįmnun{g taķı İsmāǾįl’nin{g taķı İsĥāķ’nın{g bir ök İđige. [33b]/4=B:133
tilese. [198a]/2=M:64 Ķılmadı Tan{grı, ķulaķı yarılmışdın ıyınmış tiwedin, yā āzād ķılınmış ķuldın, taķı ulaġandın taķı arķasın saķlaġandın. [258b]/3=M:103 Arapça sıfat veya isim tamlamaları Arapça yazımın aksine çoğu kez Türkçe kurallara göre tercüme edilmiştir:
[68b]/4=B:233 Taķı tükel boldı İđin{gnin{g sozi, rāst taķı tüz. [228a]/5=E:115 Taķı buyururlar eđgülük birle taķı yıġarlar körksüz işdin taķı iwerler yaħşı işler icinde. [120a]/4=A:114 Ol būstān śıfat men{gizlig kim yuksek yerde tegdi an{ga uluġ ķatrelıġ yaġmur taķı ketürdi mįvesini iki ķat eger tegmese an{ga uluġ ķatrelıġ yaġmur çiyseg. [83a]/5=B:265 Taķı kim ķazġansa kiçin{g yazuķnı, yā uluġ yazuķnı, andın son{g atsa anın{g birle bįzārnı, kötürdi bühtānnı āşkārā yazuķnı. [183b]/4=N:112 Türkçe kurallara göre tercüme edilmeyen isim/sıfat tamlamaları: Taķı anlarġa ķın iglig. [137a]/2=A:177 Taķı tileyür anlar kim uyarlar ārzūlarġa ķışsan{gız, ķışmaķ uluġ. [155b]/4=N:27 Taķı kim ortaķ ķoşsa Tan{grıġa kötürdi, yā çattı uluġ yazuķnı. [162b]/4=N:48 Taķı eger yıġılmasalar ol nersedin kim ayturlar; sıķaġay anlarġa kim küfr ketürdiler anlardın, ķın iglig. [201b]/3=M:73 Ol yun{gül ķılmaķ İđin{gizdin taķı raĥmet kim kim ĥaddin keçse andın son{g an{ga ķın iglig taķı sizge ķıśāś içinde tiriglik bar. [48a]/2=B:178 Baġlandı eligleri taķı laǾnet ķılındılar anın{g birle kim aydılar; iki eligi yayılmışlar, ħarc ķılur neteg tilese. [198a]/2=M:64 Taķı anlar ķılduķ sizge anlar üze ĥüccet açuķ. [176b]/1=N:91 ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ТІЛ БІЛІМІ 2013 №4 (21) 61 İsim cümleleri genel olarak Türkçe yapıya uygunluk arz eder: Ĥaķįķāt üze sen bilgen, üstüvār işlig. [7a]2=B:32 Taķı Tan{grı körgen ķullarnı. [95a]/2=A:15 Taķı Tan{grıġa oķ maşrıķ taķı maġrib. [28b]/2=B:115 Taķı Tan{grı yin{gen, öç almaķ eyesi. [256b]/5=M:95 Taķı Tan{grı tegme bir nerse üze yaraġlıġ turur. [98b]/5=A:29 İsm-i mevsuller: Ey anlar kim bittiler; ķoptun{guz namāzġa yuwun{g yuzlerin{gizni taķı eliglerin{gizni tirseklerge tegrü taķı mesĥ ķılın{g başların{gızġa taķı ađaķların{gızķa iki topuķġa tegi. [249b]/4=M:6 Ey anlar kim bittiler; bitindi sizin{g üze ķıśāś öldürülmişler içinde āzād er āzād er birle taķı ķul ķul birle, tişi tişi birle. [47b]/3=B:178 Ol vaķtın kim ķođtı anı aydı; İđim, men ķođtum anı tişi taķı Tan{grı bilgenrek ol nerseni kim ķoydı. [100a]/4=A:36 Ĥaķįķat üze köklernin{g taķı yerni, yaratmaķı içinde taķı tün kün biri biri son{gınça yürütmeki içinde, taķı ol kimi kim yuri turur ten{giz icinde ol nerse birle kim asıġ ķılur kişilerge. [42b]/3=B:164 Kim kim Ǿafv ķılınsa an{ga uyasındın nerseni uymaķ körklüglük taķı ödemek anın{g tapa korklugluk. [47b]/4=B:178 Ermedi Tan{grı kim ķođsa mü’minlerni, ol nerse uze kim siz anın{g üze, ançaġa tegrü ayırsa arıġsıznı arıġdın. [137b]/1=A:179 Taķı ögretürler ol nerseni kim ziyān birür anlarġa taķı asıġ ķılmas anlarġa taķı bildiler ol kimerse kim satġın aldı anı. [24a]/4=B:102
“Kevn” kelimesinin tercumesi er- yardımcı fiili ile yapılmış olup hem Türkçe hem de Arapça dil yapısına uygun örnekler bulunmaktadır: Tanuķların{gıznı Tan{grıdın bisre eger erdin{giz erse rāst ayġanlar. [4a]/1=B:23 Ĥaķįķat üze anın{g içinde nişān bar sizge eger erdin{giz erse bitgenler. [104a]/3=A:49 Taķı eger ĥaķįķat üze anlar bitseler taķı saķınsalar eđgü yanut Tan{grı ķatındın yaħşıraķ eger bilürler erse. [24b]/3=B:103 Eger tilese erdi Tan{grı emgekge kemişgey erdi sizni. [63a]/4=B:220 Ol munun{g birle kim yazdılar taķı erdiler ĥaddin keçerler. [15a]/2=B:61 Ol nerse icinde kim erdiler anın{g içinde ħilāf ķılışurlar. [28a]/2=B:115 Taķı anlar kim tandılar, uruşurlar şeyŧān yolında, uruşun{g İblįs dōstları birle ĥaķįķat üze İblįsnin{g keydi erdi sust. [170b]/2=N:76 1.2.4. İzahlar
Tercümede geçen bazı eksik ve yanlışlıklar metin üzerinde dipnotla gösterilmiştir. Bazı varaklarda Farsça tercüme ile Türkçe tercümenin yeri karıştırılmıştır. (ednā: ķadrsızraķ, nezdįkter yaǾnį kemter [14b]/3=B:61). Burada Farsça tercümenin yazılması gereken yere Türkçe tercüme yazılmıştır. Yani “ķadrsızraķ” Türkçe tercume kısmında bulunması gerekirken sehven Farsça tercümenin yerine yazılmıştır. Bazen de ayette bulunmayan ifadelerin tercümede geçtiği görülmektedir: Taķı yārį tilen{g śabr birle yā rūze birle, namāz birle. [10a]/2=B:45
Yukarıdaki ayet tercümesine baktığımız zaman yā rūze birle kısmının orijinal metinde yani ayette geçmemesine rağmen müstensih kendi yorum ve düşüncesine göre sabır kelimesini oruç ile eş değer görmüş ve bu eklemeyi yapmıştır. Taķı ögretti Ādem’ġa atlarnı ķamuġını. [6b]/4=B:31 Yukarıdaki ayette adem kelimesi normal kişi olarak mı yoksa Hz. Adem peygamber olarak mı geçmiştir, bu durum anlaşılamamaktadır. Çünkü Türkçe ve Farsça tercümede tutarsızlık vardır. Mesela Türkçe tercümede bu kısım “Âdem” diye tercüme edilmiş ama Farsça tercümede “merdum” şeklinde geçmektedir. Burada sorulması gereken soru özel ad olarak Âdem peygamber mi yoksa cins adı olarak insan anlamındaki âdem sözünün kastedildiğidir. Türkçe tercümelerin hiç birisinde kişi, insan anlamındaki âdem sözü doğrudan âdem şeklinde tercüme edilmemiştir. Yani Türkçe tercümede Hz. Âdem peygambere işaret edilmektedir. Farsça tercümede ise “insan, kişi” anlamındaki kelimenin karşılığı olan “merdum” kelimesine yer verilmiştir.Türkçe tercümede ayet şu şekilde geçmektedir:
62 “B:34 [7b1] Taķı ol vaķt kim ayduķ feriştelerge; secde ķılın{g Ādemġa, secde ķıldılar (2) meger İblįs unmadı. Taķı uluġsundı. Taķı erdi (3) kāfirlerdin.” Bakara suresi ayet 34’te gecen bu kelime, gunumuz Kur’an tercumelerinde, Hz. Adem peygamber icin kullanılmıştır. Diyanetin Kur’an mealinde ayet şöyle tercüme edilmiştir: “Hani meleklere, “Âdem için saygı ile eğilin” demiştik de İblis hariç bütün melekler hemen saygı ile
1
Turkce kelimeler icin kalınlık-incelik uyumu uyumu onemli bir yere sahiptir. Turkce kelimeler icin kalınlık-incelik uyumu genel olarak sağlanmış olmasına rağmen birkaç yerde uyuma girmeyen kelimelere rastladık: ķamuġınge [121b]/3=A:119 kötürduķ [15b]/2=B:63
Arapca ve Farsca kelimelerde kalınlık-incelik uyumu belli bir düzene sahip değildir: ziyādelıķ [66a]/3=B:228
[190b]/3=N:136 Ādemġa [6b]/4=B:31 kāfirlerġa [24b]/5=B:104 KaǾbeķa [268a]/5=M:2
Eski Türk yazı dilinde kelime başında veya ilk hecede bulunan “e” sesinin korunması veya “i” sesine dönüşmesi (e şekilleri mevcut olduğu gibi farklılıklar da söz konusudur. Düzgün ve sistemli bir ses değişikliğinden söz etmek cok zordur. Kapalı “e” sesi meselesine girilmemiş ve konuyu bir mesele gibi görme anlayışından uzak durulmuştur. Bilhassa ayrılma hâli eki (-dIn/tIn) alan kelimelerdeki “e” seslerinin genellikle “i” ye dönüştüğü gözlemlenmiştir. Bazı kelimelerin “e” sesiyle mi yoksa “i” sesiyle mi okunacağını müstensih harekeyle göstermiştir. 7a-2 sen // sin men // min sindin // mindin tegme // tigme *et // it eşit- // işit- *ber- // bir- *sez- // siz- keyim // *kiyim er- // *ir-
1 Diyanet İşleri Başkanlığı, Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İkinci Baskı, Ankara 2006. s. 5. ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ТІЛ БІЛІМІ жүктеу/скачать 1,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|