Халықаралық ғылыми-көпшілік журнал Международный научно-популярный журнал

230
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
к  широкому  внедрению  компьютеров  в  обучение 
иностранным языкам. Необходимо, чтобы каждый 
преподаватель  понял  простую  мысль:  компьютер 
в учебном процессе - не механический педагог, не 
заместитель или аналог преподавателя, а средство, 
усиливающее и расширяющее возможности его об-
учающей деятельности [4, c. 24].
Мультимедийные программы обучения, напри-
мер языку, делают этот процесс намного приятнее, 
чем традиционное заучивания наизусть иностран-
ных  слов,  реализуя  методику  обучения  с  увлече-
нием. Вместо того чтобы повторять одну и ту же 
фразу, пытаясь ее запомнить, достаточно включить 
компьютер  с  мультимедийным  оборудованием, 
смотреть  и  слушать,  как  произносит  ее  носитель 
языка.  При  этом  можно  наслаждаться  не  только 
звуком  и  изображением,  но  и  терпением  учите-
ля-компьютера,  способного  воспроизводить  текст 
столько  раз,  сколько  это  необходимо  для  запоми-
нания.
Работы отечественных ученых, различные экс-
перименты  по  использованию  мультимедиа  под-
тверждают вывод американских коллег. Известно, 
что  в  процессе  обучения  студентами  осваивается 
не  более  чем  четверть  предлагаемого  материала. 
Мультимедийная  же  технология  позволяет  в  2−3 
раза увеличить этот показатель, так как предостав-
ляет  возможность  синкретичного  обучения,  т.  е. 
одновременно  зрительного  и  слухового  восприя-
тия  материала,  активного  участия  в  управлении 
его подачей, возвращения к тем разделам, которые 
требуют повторного анализа, и т. п.
Мультимедиа,  особенно  интерактивное,  акти-
визирует  индивидуальные,  личностные  мотивы 
усвоения материала студентом, в том числе:
•целевой (для меня важно и необходимо знать 
этот материал и уметь выполнять такую работу);
•исследовательский  (работая  с  учебным  мате-
риалом, я не только узнаю что-то новое, но и чув-
ствую себя активным участником процесса позна-
ния, сам участвую в творческом процессе);
•эмоционально-эстетический  (в  процессе  изу-
чения  материала  я  испытываю  удовольствие,  как 
от  получаемых  результатов,  так  и  от  самого  про-
цесса изучения этого материала);
•игровой (эта форма обучения интересна, начав 
изучать материал,
я не могу остановиться, мне интересно и хочет-
ся довести до конца изучение материала);
•инициационный (предполагает органичное со-
четание в мультимедийном учебнике информаци-
онной и эстетически-
эмоциональной глубины).
Все  мы,  когда  учимся,  по-разному  усваиваем 
новые  знания:  одни  легче  запоминают  материал, 
читая учебник, другие - на слух, скажем, во время 
урока  или  лекции.  Но,  без  сомнения,  наилучший 
результат достигается, если воспринимать инфор-
мацию одновременно всеми органами чувств.
Обучение  с  помощью  мультимедиа  обладает 
несомненными  преимуществами.  Ведь  оно  ис-
пользует весь набор наших чувств. И эту возмож-
ность  предоставляют  нам  средства  мультимедиа. 
Необходимо  подчеркнуть  несомненные  достоин-
ства мультимедийного справочника,
опираясь  на  разработку  учебного  пособия 
«Электронные издания», автор Вуль В.А.
1)использование  мультимедийных  возможно-
стей,  позволяющее  сделать  содержание  более  на-
глядным, понятным,
занимательным;
2)понятный и простой интерфейс, в основе ко-
торого  лежит  принцип  подачи  учебной  информа-
ции;
3)возможность снабдить учебный материал ди-
намическими  рисунками,  использование  которых 
позволяет учащемуся экспериментировать, рассма-
тривать изучаемое явление с разных сторон;
4)возможность быстро эффективно тестировать 
или как-либоиначе проверять знание учащихся;
5)возможность  студенту  самостоятельно  изу-
чать предлагаемый материал;
6)использование  гипертекстовых  ссылок,  по-
зволяющих быстро отыскать нужное понятие;
7)возможность  наглядно  посмотреть  примеры 
анимационных
фрагментов для лучшего усвоения материала.
         Основные группы задач, решаемые с помо-
щью мультимедиа, включают в себя: 
- поддержку учебной работы учащихся; 
- обеспечение реальной коммуникации с носи-
телями языка; 
-  обеспечение  доступа  всех  участников  учеб-
но-воспитательного процесса к быстро растущим 
информационным фондам, хранящимся в центра-
лизованных информационных системах; 
-  обеспечение  взаимодействия  между  педаго-
гами, обмен педагогическим опытом и дидактиче-
скими материалами. 
Использование информационно-компьютерных 
технологий открывает для учителя новые возмож-
ности в преподавании своего предмета. Изучение 
любой  дисциплины  с  использованием  ИКТ  дает 
детям возможность для размышления и участия в 
создании  элементов  урока,  что  способствует  раз-
витию  интереса  школьников  к  предмету.  Класси-
ческие  и  интегрированные  уроки  в  сопровожде-
нии  мультимедийных  презентаций,  on-line  тестов 
и  программных  продуктов  позволяют  учащимся 
углубить  знания,  полученные  ранее,  как  говорит-
ся в английской пословице - “Я услышал и забыл, 
я  увидел  и  запомнил”.  Применение  современных 
технологий в образовании создает благоприятные 
условия для формирования личности учащихся и 
отвечает запросам современного общества. 
К  наиболее  часто  используемым  элементам 

231
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
ИКТ в учебном процессе относятся: электронные 
учебники и пособия, демонстрируемые с помощью 
компьютера  и  мультимедийного  проектора,  инте-
рактивные  доски,  электронные  энциклопедии  и 
справочники, тренажеры и программы тестирова-
ния, образовательные ресурсы Интернета, DVD и 
CD диски с картинами и иллюстрациями, видео и 
аудиотехника, интерактивные карты и атласы, ин-
терактивные конференции и конкурсы, материалы 
для  дистанционного  обучения,  научно-исследова-
тельские работы и проекты, 
Дистанционное  обучение.  В  настоящее  время 
существует два направления использования ИКТ в 
процессе  обучения.  Чаще  всего  в  своей  практике 
учитель  проводит  уроки  комбинированного  типа, 
где  присутствует  и  опрос  домашнего  задания  и 
объяснение нового материала. 
Программа  разработки  презентаций  Power 
Point  позволяет  подготовить  материалы  к  уроку, 
комбинируя различные средства наглядности, мак-
симально используя достоинства каждого и ниве-
лируя недостатки. 
 Условия презентации: 
1. Проецирование на большой экран (участни-
ки следят за показом со своих мест, изменить поря-
док и быстроту кадров не могут). 
2.  Демонстрация  на  компьютерах  слушателей 
(но  управление  презентацией  осуществляется 
только автором). 
3. Самостоятельный просмотр готовой презен-
тации на компьютере в автоматическом или управ-
ляемом слушателем, а не автором, режиме. 
Типы уроков с использованием презентаций в 
программе Power Point: 
1) лекционные, которые имеют главной целью, 
не иллюстрировать, а зрительно дать сложный ма-
териал для записи учащимся в удобной форме; 
2)  уроки  -  иллюстрации  по  темам,  где  суще-
ствует необходимость ярких зрительных образов, 
3) уроки - наглядные пособия, помогающие как 
образцы, создавать учащимся подобные работы са-
мостоятельно. 
Используя слайд - фильмы, интерактивные мо-
дели, можно осуществлять дифференцированный, 
индивидуальный  подход  в  работе  с  учащимися, 
владеющими разной степенью освоения учебного 
материала. 
Использование  компьютерных  технологий  эф-
фективно на всех предметах, при изучении нового 
материала,  на  повторительно-обобщающих  уро-
ках,  заключительных  лекциях  по  курсу  и  других 
типах  уроков.  Использование  слайд  -  фильмов 
(Power Point) во время лекций обеспечивает дина-
мичность,  наглядность,  более  высокий  уровень  и 
объем информации по сравнению с традиционны-
ми  методами,  повышается  интерес  к  изучаемому 
вопросу  и  в  целом  к  предмету.  При  подготовке  к 
уроку  используются  электронные  учебники,  ин-
формация  сети  Internet,  создаются  дидактические 
материалы,  учебно-методические  пособия  и  для 
учителя и для ученика.
 
Список использованной литературы:
1. 
Dole, J.A. From the Old to the New: Research on Reading Comprehension Instruction / J.A. Dole, G.G. Duffy // 
Review of Educational Research. – 1991. – № 61. – Р. 33.
2. 
Mayer, R.E. Multimedia learning. Cambridge, United Kingdom / R.E. Mayer. Cambridge : Cambridge University 
Press, 2001. – 110 р.
3. 
Pintrich, P.R. Student Motivational Beliefs and Their Cognitive Engagement in Classroom Tasks. In Schunk D. H. 
and Meece J. (eds.) Student Perceptions in the Classroom: Causes and Consequences / P.R. Pintrich and B. Schrauben. –
Hillsdale : Erlbaum, 1992. – 300 р.
4. 
Entwistle, N. Personality, Cognition Style and Student Learning / N. Entwistle, M. Hanley and L. Hounsell //– 1990. 
–Vol.2 S.Р.186.

232
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
Ерденова Сандугаш Муратовна
педагогика ғылымдарының магистрі, 
Ағылшын тілі кафедрасының оқытушысы, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік 
университеті, Түркістан қаласы, тел: 87026656955; e-mail: sandy.erdenova@mail.ru
Шафигулина Розалия Рамильевна 
филология ғылымдарының магистрі, Ағылшын тілі кафедрасының оқытушысы, 
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, 
Түркістан қаласы, тел: 87026422117; e-mail: rozaliya_17@mail.ru
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА СТУДЕНТТЕРДІҢ 
КӘСІПТІК ДАЯРЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Түйін:  Бұл  мақала  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын  тілін  оқытуда  студенттердің  кәсіптік  даярлығын  қа-
лыптастыруды тиімді ұйымдастыру қажеттілігі жаңа технологиялар, жаңа оқыту тәсілдеріне, студенттің қы-
зығушылықтарына, қабілеттері мен тәжірибесіне, эмоционалдық аясына, дүниетанымын кәсіптік бағыттағы ма-
териалдар арқылы дамыта отырып, тұрақты мотивациясын қалыптастыруға арналған. 
Аннотация: Данная статья посвящена формированию эффективной организации профессиональной подготовки 
студентов в процессе обучения английскому языку в системе высшего образования, потребность в новых технологи-
ях, новых способов обучения, студенческих интересов, способностей и опыта эмоциональной сферы, мира, развитие 
материалов через профессиональные ориентация, устойчивой мотивации на формирование.
Abstract: This article is dedicated formation of the efficient organization of vocational training of students in English 
language learning in higher education, tо need for new technologies, new ways of learning, student interests, abilities and 
experience of the emotional sphere, world, developing materials through professional orientation, sustained motivation on 
formation.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-эконо-
микалық дамуының жаңа кезеңге өту жағдайында 
кәсіптік білікті болашақ маман даярлауда, олардың 
жоғары білім сапасының деңгейін қамтамасыз ету 
күн тәртібінде тұрған мәселелердің бірі болып та-
былады. Президент білімнің маңыздылығы жөнін-
де  «ұлттар  тауарлар  мен  қызмет  көрсетумен  ғана 
бәсекелеспейді - олар қоғамдық құндылықтар мен 
білім жүйесінде де бәсекеге түседі» деп атап көр-
сеткен [1]. Бұл туралы болашақ мамандарды бака-
лавр және магистранттар, докторанттарды кәсіптік 
тұрғыдан  дайындайтын  жоғары  оқу  орындары 
шеңберінде  Қазақстан  Республикасының  «Білім 
туралы»  Заңында  [2],  «Қазақстан-2050  Стратеги-
ясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағы-
ты»  [3],  Қазақстан  Республикасының  Президенті 
Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстанның  әлемдегі  бәсе-
кеге  барынша  қабілетті  50  елдің  қатарына  кіру 
стратегиясы»  атты  Қазақстан  халқына  жолдауын-
да және «Тілдердің үштұғырлылығы» мәдени жо-
басында  [4]  білім  және  білім  беру  саласындағы  
басымдықтар  мен  міндеттердің  негізгі  шарттары 
көрініс тапқан.
Студенттердің  шетел  тілдерін  еркін  меңгеруі 
олардың  көп  ұлтты  әлеммен  байланыстары  мен 
қарым-қатынастарын кеңейтуге, өздерінің рухани, 
танымдық  және  әлеуметтік-адамгершілік  қажет-
тіліктерін  толық  қанағаттандыруға,  ой-өріс,  білім 
деңгейін, шығармашылық  еңбек аясын кеңейтуге, 
сонымен  қатар  жалпыадамзаттық  құндылықтар 
мен  әлемдік  мәдениетті  танып,  білуге  мүмкін-
діктер  береді.  Студенттердің  тілді  жетік  меңгеруі 
олардың кәсіптік, әлеуметтік  пайдасына жаратуы 
үшін ғана емес, жеке тұрғыда да үлкен мәнге ие.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-эконо-
микалық дамуының жаңа кезеңге өту жағдайында 
кәсіптік білікті болашақ маман даярлауда, олардың 
жоғары білім сапасының деңгейін қамтамасыз ету 
күн тәртібінде тұрған мәселелердің бірі болып та-
былады. Еліміз егемендік алып, қоғамдық өмірдің 
барлық салаларында, соның ішінде, білім беру са-
ласында  жүріп  жатқан  демократияландыру,  жаңа 
технологияларды  енгізу,  компьютерлендіру  бәсе-
кеге қабілетті тұлғаны қалыптастыруға жол ашуда. 
Оқу мақсаты басымдылығының өзгеруі білім мен 
тәрбие  мазмұнына  елеулі  түрде  ықпал  етіп,  оны 
жаңартудың ең басты деген бағыттарын айқында-
уға және нақтылы міндеттерін белгілеуге мүмкін-
дік береді. Жаңа мазмұнды оқытудың нәтижелілігі 
болашақ  маманның  шеберлігі  мен  ізденісіне  бай-
ланысты.
Бәсекеге  қабілетті  тұлғаны  қалыптастыру  ұс-
таздың білімділігін, жан-жақтылығын және кәсіби 
шеберлігін  талап  етеді.  Тәуелсіз  мемлекетіміздің 
бүгіні  мен  ертеңі  болашақ  ұрпақ  қолында  екенін 
ескере отырып, жан-жақты дамыған тұлға тәрбие-
леу – кезек күттірмейтін мәселелердің бірі.
Қазақстан Республикалық Білім туралы Заңын-
да «...білім беру жүйесі міндеттерінің бірі ретінде 
белсенді  азаматтық  ұстанымы  бар  жеке  адамды 
тәрбиелеу,  республиканың  қоғамдық  –  саяси  эко-
номикалық  және  мәдени  өміріне  қатысу  қажетті-

233
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
гін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне 
саналы  көзқарасын  қалыптастыруы»  атап  көр-
сетілген[5].
Осы  ретте  мамандар  даярлайтын  жоғары  оқу 
орындары  алдында  үлкен  де  салмақты  міндеттер 
тұр.  Бұл  міндеттердің  шешімі  студенттерге  мем-
лекеттік стандартқа, оқу бағдарламаларына сәйкес 
ғылым  салаларынан  білім  берумен  ғана  шектел-
мей,  студенттер  болашақ  кәсібін  терең  түсінетін, 
меңгерген білімін мазмұнды, дәлелді түрде, әдеби 
тілмен шебер жеткізе алатындай, тіл байлығы мол 
маман болып шығуы тиіс. Сондықтан, жоғары оқу 
орнында оқытылатын пәндер арқылы студенттерді 
өз  ойларын  жүйелі,  түсінікті  етіп,  шебер  сөйлеу 
үрдісіне  дағдыландыру  маңызды  мәселе  болып 
табылады. Осы тұрғыдан келгенде, болашақ ұйым 
мамандары  терең  кәсіби  білімімен  бірге,  шығар-
машылық ойлау қабілеті жоғары, өз ойын, пікірін 
жүйелі түрде жеткізе алатын, сөйлеу шеберлігі қа-
лыптасқан маман болуы тиіс.
Жоғарғы  оқу  орындарындағы  оқу-тәрбие 
үрдісі,  яғни  студенттердің  ой-өрісін  кеңейту, 
ақыл-ойын  дамыту,  мінез-құлқын,  адами  қасиет-
терін қалыптастыру, педагогтың сөзі арқылы іске 
асырылады. Студенттердің сөздік қоры, сөйлеу мә-
нері, сөз сарыны мұғалімге еліктеу арқылы қалып-
тасады. Қоршаған өмір тіршілігімен  таныстырып 
білім беруде олардың нені қай дәрежеде ұққанын, 
нені  есіне  сақтағанын  байқау,  түрлі  затпен,  оқу 
құралдарымен,  суретпен  көрсетіп  студентке  үй-
ретуде болашақ маманның әбден төселген сөйлеу 
дағдысы, сөйлеу мәнері, сөздік қоры мен байлығы, 
тілдік  тәсілдер  мен  сөз  шеберлігін  дәл  орнымен 
қолдана білуі қажет. Сондықтан, педагогтың сөздік 
қоры бай, тілі орамды, жатық, дыбыстау мәдениеті 
өрісті де өрелі болғаны дұрыс.
Ян  Амос  Коменский  айтқандай  «Мұғалім  – 
мәңгі  нұрдың  қызметшісі.  Ол  барлық  ой  мен  қи-
мыл  әрекетіне  ақылдың  дәнін  сеуіп,  нұр  құятын 
тынымсыз лаулаған жалын иесі, мұғалімге тамаша 
қызмет тапсырылған, күн астында одан жоғары еш 
нәрсе болмақ емес.»
Егемен  елімізде  болашақ  мамандарды  кәсіби 
деңгейде даярлауға аса үлкен көңіл бөлінуде. Сон-
дықтан да ағылшын тілін жоғары оқу орындарын-
да жүйелі оқыту үдерісінде болашақ мамандардың 
кәсіби даярлығын қалыптастыру бүгінгі күннің ба-
сты талабына айналып отыр. 
Қазақстан  Республикасының  білім  беру  сала-
сындағы  бүгінгі  күнгі  тенденциялары  және  оның 
әр-түрлі  сатысының  алдында  тұрған  мақсаттары 
жалпы үздіксіз білім беру жүйесінде жоғарғы білім 
берудің орны мен функциясын, рөлін қайта қара-
стыру  қажеттілігін  туындатады.  Ол  төрт  сатыдан 
тұрады:
1. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту;
2.  Орта  (жалпы  орта,  бастауыш  және  орта 
кәсіптік);
3. Жоғары кәсіптік білім беру;
4.  Жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  кәсіптік  білім 
беру.
А.Әбілқасымова  Қазақстан  Республикасында 
жоғары  білім  беруді  дамытудың  стратегиясының 
мақсаты,  жас  ұрпаққа  жоғары  сапалы  білім  мен 
тәрбие бере алатын, жоғарғы білім берудің бірінші 
ұлттық  моделін  қалыптастыру  болып  табылады. 
Жоғары оқу орнының жүйесінде жоғары оқу орны-
ның ғылыми академиялық секторының өзара бай-
ланысының  арасында  алшақтық  орын  алатынын, 
әр  түрлі  профильдегі  институттардың  универси-
теттерге бірігуі, педагогикалық мамандар даярла-
уға кері әсерін тигізді [6].
Жоғары оқу орындарында ағылшын тілін оқы-
туда  студенттердің  кәсіптік  даярлығын  қалыпта-
стыруды  тиімді  ұйымдастыру  қажеттілігі  жаңа 
технологиялар, жаңа оқыту тәсілдерін қарастыру-
ды көздейді. 
Бұл  бөлімде  зерттеліп  отырған  мәселенің,  ай-
қындалған  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын 
тілін  оқытуда  студенттердің  кәсіптік  даярлығын 
қалыптастыру  және  оқыту  мазмұны,  мақсаттары 
мен  құрылымы  жайлы  теориялық  талдауларын 
ескере  келе,  зерттеу  жұмысының  болжамындағы 
ұйғарымдар тексеріледі. 
Жаңаша  педагогикалық  зерттеулердің  табы-
стылығы, зерттелетін мәселенің жалпы тәжірибеде 
қолданылу жағдайы мен эксперименттің белгілі ке-
зеңінде жүзеге асатын мүмкіндіктері жайлы нақты 
материалмен қамтамасыз ететін түрлі зерттеу әді-
стерін  қолдану  арқылы  анықталады.  Сондықтан 
зерттеу жұмысының әдісін анықтауда әңгіме жүр-
гізу, оқытушылар мен студенттерді сауалнама, тест 
өткізу,  нормативтік  құжаттарды  және  ағымдағы 
оқу құралдарын талдау, математикалық және ста-
тистикалық  әдістер  сияқты  жалпыпедагогикалық 
әдістер қолданылады. 
Жоғары оқу орындарында студенттердің ағыл-
шын  тілінен  кәсіптік-  қатысымдық  құзіретін 
қалыптастырудағы  негізгі  құралдардың  бірі  – 
кәсіптік  бағыттағы  аутентикалық  материалдар. 
Олар  студенттердің  сөйлеу  қажеттіліктері  мен 
кәсіптік бағыттағы қарым-қатынас жасаудағы мақ-
сат,  міндеттеріне  сәйкес  ағылшын  тілін  оқытуда 
басты функцияны атқарады. 
Жоғары  оқу  орындарында  студенттердің 
кәсіптік  даярлығын  қалыптастыру  шарттарына 
сүйене  отырып,  студенттерге  ағылшын  тілінің 
тілдік  және  сөйлеу  дағдылары  мен  іскерліктерін 
меңгерту оқытудың мазмұндық жағына да байла-
нысты.  Зерттеу  барысында  проблемалық  тапсы-
рмаларды  шешу  үшін  оқытушылар  оқулықтар 
мен  оқу  құралдарында  берілген  тапсырмаларды 
толықтырып  немесе  түгелдей  басқа  тапсырмамен 
ауыстыруына  тура  келетіндігіне  көз  жеткіздік. 
Кәсіптік-қатысымдық  қарым-қатынасқа  оқытуда 
оқытушылар  мәтін  материалдарын  ауыстырып, 

234
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
оларға  талқылама  жасауына  тура  келеді.  Оның 
нәтижесі  студенттердің  пәнге  қатынасының  өзге-
руіне, мотивациясының төмендеуіне әсер етеді.
Қазіргі  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын 
тілін  оқытудың  негізгі  ақпарат  көздері  шетелдік 
және  отандық  авторлардың  оқулықтары  мен  оқу 
құралдарында.  Бұл  оқу  материалдарының  тақы-
рыптары  ҚР  МЖМБС  мен  типтік  бағдарлама  та-
лаптарына  сәйкес  келеді.  Мысалы,  Н.М.  Карача-
рова мен Э.Ф. Осипованың «Английский язык для 
гуманитарных факультетов» [7] атты оқу құралын-
да  танымдық  тұрғыдан  қызықты,  түпнұсқадағы 
мәтіндер; студенттердің сөйлеу белсенділігін арт-
тыратын  мәтіннен  кейінгі  жаттығулар;  сабақтың 
сөздерін  пысықтайтын  жаттығулар;  грамматика-
лық  құрылымдар  бойынша  грамматикалық  жат-
тығулар,  орысша-ағылшынша  немесе  ағылшын-
ша-орысша аударма жаттығулары; шығармашылық 
тапсырмалары ұсынылған. Оқу курсының мақсаты 
ретінде авторлар, студенттердің аударма дағдыла-
рын  қалыптастыру  мен  ағылшын  тілінің  грамма-
тикалық  жүйесін  белсенді  меңгеруді  анықтаған. 
Курс материалы 24 сабақтан, 7 тақырыптан: Білім, 
Психология, Экономика және саясат, Белгілі қоғам 
қайраткерлері  мен  ғалымдар,  Ғылыми  зерттеу 
мәселелерінен тұрады.
«Everyday  English»  деп  аталатын  Т.Ю.  Дроз-
дова, А.И. Берестова т.б. авторлардың оқу құралы 
гуманитарлық жоғары оқу орындарының студент-
теріне,  ағылшын  тілін  тереңдетіп  оқитын  гимна-
зия және мектептің жоғары сынып оқушыларына 
арналып құрастырылған. Оқу құралы екі бөлімнен 
және  грамматикалық  кітап,  алфавиттік  сөздіктен 
тұрады.  Құралда  сөйлеу  жаттығулары,  ағылшын-
ша-орысша  сөздік,  американдық,  ағылшын  ав-
торларының  материалдарынан  мәтіндер,  диалог-
тар  берілген.  Оқу  құралында  үйретілетін  шетел 
тілі  елдерінің  культурологиялық  ерекшеліктеріне 
ерекше  көңіл  бөлінген.  Сонымен  қатар,  Танысу, 
Жанұя, Үй-жай, Денсаулық, Саяхат т.б. тақырып-
тар қамтылған [8]. 
Оксфорд  университеті  баспасынан  шыққан, 
кеңінен пайдаланылатын оқулықтардың бірі “New 
English File” [9]. Авторлары Клив Оксенден,    К.Л. 
Коениг, П.Селигсон. Оқулық бес деңгейге арналып 
құрастырылған. Әр сабақта мәтіндер, сөздер, ды-
быстардың  айтылуы,  грамматика,  тыңдау,  сөйлеу 
тапсырмалары,  түрлі-түсті  суреттер  қамтылған. 
Әрине,  оқулықтағы  тақырыптарда  сол  елдің  тұр-
мыс-тіршілігінен  алынған  ақпараттар.  Әр  деңгей 
оқулығы  студент  кітабы  мен  жұмыс  кітабынан 
тұрады. Оқытушыға арналған кітап және аудио-ви-
део материалдар, интерактивті жаттығулар мен ой-
ындар интернет сайтында берілген.
Лексика-грамматикалық  тапсырмалар  сту-
денттердің оқу, жазу, сөйлеу, тыңдаудан білім мен 
шеберліктерін  қалыптастыруға  бағытталған.  Әр 
оқулық  жұмыс  кітабымен  және  аудио-видео  ма-
териалдармен,  өзін-өзі  тексеру  тапсырмаларымен 
қамтылған. Шетел баспаларынан шыққан көптеген 
оқулықтардың  интернет  жүйесінде  сайттары  бар 
және  олар  арқылы  қосымша  материалдар  алуға 
мүмкіндік бар.
“English Grammar in Use” Кембридж универси-
теті  баспасынан  шыққан,  авторы  Р.Мерфи.  Қайта 
өңделіп  шығарылған  оқулық  тек  грамматика-
лық  түсіндірмелер  мен  жаттығулардан  тұрады. 
Оқулықта  қосымша  жаттығулар,  грамматикалық 
анықтама, жаттығулардың жауабы, СD-ROM дис-
кінде  өзін-өзі  тексеру  жаттығулары,  түсіндірме, 
тыңдау жаттығулары қамтылған [10].
Аталған  оқулықтар  мен  оқу  құралдарының 
ұтымдылығына қарамастан қай мамандық болма-
сын, болашақ маман үшін ағылшын тілін оқытуда 
студенттердің  кәсіптік  даярлығын  қалыптасты-
руға  мақсатталған,  кәсіптік  бағыттағы  аутентика-
лық  мәтіндер  мен  материалдарды  қамтыған  оқу 
құралдары,  оқулықтар  жеткіліксіз.  Жоғары  оқу 
орындарында  қазақстандық  шетел  тілін  оқыту 
жағдайларына  сәйкес,  құрылымы  мен  мазмұны 
біріктірілген, бірыңғай нормативтік-мазмұнды не-
гіздегі оқу бағдарламалары, оқу материалдары, оқу 
құралдары,  оқу-әдістемелік  кешендері,  электрон-
дық оқулықтар жоқтың қасы. Жоғарыдағы талдау-
лар көрсеткендей, студенттер көбінесе кеңес дәуірі 
оқулықтары  негізінде  немесе  Англия,  Америка 
баспаларынан шыққан оқулықтармен оқиды. Жал-
пы  білім  беру  пәні  ретінде  ағылшын  тілін  оқыту 
бойынша құрастырылған дәстүрлі оқу және типтік 
бағдарламаларында бірінші және екінші курстарда 
алынатын  тақырыптар,  орта  мектеп  бағдарлама-
сында  қарастырылған  тақырыптардың  қайтала-
масы болып келеді. Студенттердің ағылшын тілін 
практикалық  меңгеруіне  кедергі  келтіретін  қиын-
дықтар  тапсырмалар  студентті  біржақты  жұмыс 
істеуге  бағыттайды.  Студент  ағылшын  тілін  бо-
лашақ  мамандығы  саласында  қолдану  мүмкінді-
гін ойына да алмайды, өйткені оқулық материалы 
студенттің кәсіптік бағытта қатысымдық құзіретін 
қалыптастыруға  бағытталмаған.  Ағылшын  тілі 
практикалық жалпы білім беру пәні ретінде өтетін-
діктен бөлінген сағат саны аз, кәсіптік бағытта ше-
тел тілін меңгеруге сағат саны тіптен аз.
Нәтижесінде  жоғары  оқу  орындарында  ағыл-
шын тілін оқыту стихиялы, формалды түрде, яғни 
материалды меңгеру механикалық түрде оқытыла-
ды; шығармашыл дербес ойлау, өзін-өзі жетілдіру 
дамымайды.  Бұл  студенттердің  ағылшын  тілі  са-
бақтарында  қызығушылықтарының  жойылуына 
және  соңында  студенттің  жоғары  оқу  орнының 
оқыту үдерісінің мақсатына немқұрайлы көзқара-
сын тудырады.
Бұл мәселені, ағылшын тілі сабақтарында сту-
денттердің  кәсіптік  даярлығын  қалыптастыруға, 
кәсіптік-қатысымдық құзіретін арттыруға мүмкін-
дік беретін, айқындалған дидактикалық шарттарға 

235
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
сүйене  отырып  шешуге  болады  деп  ойлаймыз. 
Сондықтан,  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын 
тілін оқыту арқылы жаңаша замандағы интеллек-
туалдық  әлеуеті  мол,  кәсіптік  құзіретті  болашақ 
маман дайындау сапасы артады егер, студенттердің 
кәсіптік-қатысымдық, сыни ойлау, шығармашылық 
шеберліктерін  жоғары  деңгейде  қалыптастырса. 
Бұл  болжамға  сәйкес,  орындау  барысында  сту-
денттердің жүйелі қатысымдық дайындығын талап 
ететін  полифункционалды  жаттығулар  кешенін 
қолдандық.  Полифункционалды  жаттығулар  ке-
шені студенттердің ағылшын тілі арқылы кәсіптік 
даярлығын, кәсіптік-қатысымдық құзіретін қалып-
тастыруға ықпал ететін тиімді құрал.
Тілдік емес жоғары оқу орындарында ағылшын 
тілін оқытудың нәтижелілігін арттыру үшін түрлі 
сөйлеу  ситуацияларын  студенттің  өз  елінің  ты-
ныс-тіршілігіне рационалды сәйкестендіру, дидак-
тикалық  жаттығулар,  шығармашылық  және  грам-
матикалық тапсырмалар, схемалық және басқа да 
көрнекі құралдар; шетел көркем мәтіндеріне ана-
лиз, техникалық құрал-жабдықтар, индивидуалды 
тапсырмалар және т.б. қамтитын әдістемелік жүй-
ені қолдану қажет.
Психологияда  жаттығу  -  түсіну  және  саналы 
бақылау  арқылы  меңгеруді  мақсат  ететін  әрекет 
түрлерін көп рет орындау. Дидактикада жаттығу - 
әрекетті  қандай-да  бір  тәсілмен  меңгеруге  бағыт-
талған  үнемі  қайталанып  отыратын  әрекет.  Ше-
тел  тілін  оқыту  әдістемесінде  жаттығу  –  арнайы 
ұйымдастырылған әрекет және сөйлеу дағдылары 
мен шеберліктерін қалыптастыру мен жетілдіруге 
бағытталған оқу әрекеттері [11]. 
И.Л.  Бим  жаттығуды  міндет  ретінде  қарасты-
рады,  өйткені  негізінен  ол  міндетті  шешудің  зат-
танған үдерісін ұсынады. «Жаттығу - сөйлеуші мен 
тыңдаушы  әрекеті  міндеттелген  қарым-қатынас 
актісінің сценариі» [12]. Бұл жерде сөйлеуші мен 
тыңдаушы  оқытушы  да  болады.  Сондықтан,  жат-
тығу - материал мен әрекеттің бірлігі ғана емес, сол 
уақытта оқу материалы арқылы байланысқан оқы-
тушы  мен  студенттің  өзара  қарым-қатынасы,  бұл 
қатысымдық  жаттығуларда  интенсивті  ғана  емес, 
көбінесе  жеке-бағытталған  болады.  Бұл  да  оқы-
тушы-студент  қарым-қатынасын  жүзеге  асырушы 
полифункционалды  жаттығулар  кешенінің  ерек-
шелігі. Тапсырма – «міндеттерді шешуді анықтай-
тын  шарттар  кешені».  Сондықтан,  полифункцио-
налды  жаттығулар  кешені  жұмыстың  анықталған 
мақсаты мен міндеттерін жүзеге асыру құралы.
Оқу  материалы  студенттің  жадында  берік 
сақталуы үшін, білімін одан әрі ұштап, магистра-
тура, докторантурада қолдана білуі үшін аутенти-
калық материалдарды қолдануды талап етеді, яғни 
оқу  қатысымын  шынайы  өмірлік,  кәсіптік  бағыт-
тағы жағдаяттармен ұштастыру қажет. Оқыту ба-
рысында беріктік ұстанымы арқылы студентің оқу 
материалын  белгілі  кәсіптік  жағдаймен  байланы-
стыруы және оны тәжірибеде қолдануы материал-
ды жадында белсенді сақтауына мүмкіндік береді. 
Ағылшын тілін оқыту арқылы студенттің кәсіптік 
даярлығын  қалыптастыруда  белсенділік  ұстаны-
мының  маңызы  зор.  Таным  үдерісі  барысында 
студент  пәннің  қажеттілігін  түсінгенде  ғана,  бел-
сенділіктің негізгі көзі ынта, қызығушылық, моти-
вация  пайда  болады.  Студенттің  түсінуі  мен  бел-
сенділігін арттыру үшін олардың шығармашылық, 
өздігінен  сыни  ойлауына  түрткі  болатын  әрекет-
тің  қатысымдық  түрлері  қолданылуы  керек.  Сту-
денттің  қызығушылықтарын,  қабілеттері  мен 
тәжірибесін, эмоционалдық аясын, дүниетанымын 
кәсіптік  бағыттағы  материалдар  арқылы  дамыта 
отырып,  тұрақты  мотивациясын  қалыптастыра-
мыз.
Ұлы ғұлама Әл- Фараби: "Ұстаз ... жаратылы-
сынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінген, көр-
ген, естіген және аңғарған нәрселердің барлығын 
жадында жақсы сақтайтын, бұлардың ешнәрсесін 
ұмытпайтын  ...  алғыр  да  аңғарымпаз  ақыл  иесі 
..., меніңше шешен, өнер-білімге құштар қанағат-
шыл  жаны  асқақ  және  ар-намысын  ардақтайтын, 
жақындарына да, жат адамдарына да әділ ..., жұрт-
тың  бәріне  ...  жақсылық  пен  ізеттілік  көрсетіп  ... 
қорқыныш  пен  жасқану  дегенді  білмейтін  батыл, 
ержүрек болуы керек" дейді. 
Жоғары оқу орындарында ағылшын тілін жал-
пы  білім  беру  пәні  ретінде  оқытуды  қарастырған 
авторлардың еңбектерін зерттей келе, жоғары оқу 
орындарында  болашақ  маманға  ағылшын  тілін 
оқыту шарттарын жүйелі түрде қайта құру қажет-
тілігі айқындалды. 
Қорыта  айтқанда,  жоғары  оқу  орындарында 
ағылшын  тілін  оқытуда  болашақ  мамандардың 
кәсіптік  даярлығын  қалыптастырудың  тиімділігі 
әлдеқайда  жоғарылар  еді,  егер  тілді  оқыту  жаңа-
ша  білімдік  технологияларға  және  оның  сапасы-
ның  мониторингісіне,  жаңаша  талаптарға  сәйкес 
құрастырылған  оқулықтарға  негізделсе.  Атап 
өтетін жайт, ағылшын тілін оқытуда болашақ ма-
мандардың кәсіптік даярлығын қалыптастырудың 
тиімділігі айтылып өткен жағдайларға тікелей бай-
ланысты: студент осы үдерістің басты кейіпкері ме, 
студент тіл үйренудегі өзінің оқу-танымдық сапа-
сын және қорытындыларын бағалай ала ма, тіл үй-
ренуде студент шығармашылық тұрғыдан өзін-өзі 
жетілдіре ала ма, тіл үйренуде оқытушы ұсынған 
мәтіннің маңызы бар ма деген мәселелерге байла-
нысты.  Қазіргі  қарқынды  дамып  жатқан  заманы-
мызда мектеп қабырғасынан жан-жақты, білімпаз 
болып  жоғары  оқу  орындарына  келген  жастарға 
ағылшын  тілін  оқытуды  теориялық-әдіснамалық 
тұрғыдан зерттеп, оның дидактикалық шарттарын 
анықтау,  ғылыми-әдістемелік  жүйесін  құру  мәсе-
лесі жаңа, тың тақырып екені анықталды.

236
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
Пайдаланған әдебиеттер:
1.  Назарбаев  Н.Ә.  «Жаңа  онжылдық  –  Жаңа  экономикалық  өрлеу-  Қазақстанның  жаңа  мүмкіндіктері»:  Қа-
зақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы  //ҚР  Президентінің  Бас-
па-қызметі. – 2010.
2. Назарбаев Н.А. «К экономике знаний-через инновации и образование». Лекция Президента Республики Казах-
стан Н.А. Назарбаева в Евразийском национальном университете им. Л.Н. Гумилева. – Астана: ЕНУ, 2006. – 28 с.
3.  «Қазақстан-2050  Стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»    –  http://www.akorda.kz 
14.12.2012
4. Назарбаев Н. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы: Ел 
Президентінің  Қазақстан халқына жолдауы //Дала мен қала. – 2007. – № 5. 
5.  Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, - Алматы., 2007.
6. Әбілқасымова А. Студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. Алматы 1998.-144 б.
7.  Карачарова  Н.М.,  Осипова  Э.С.  Английский  язык  для  гуманитарных  факультетов  /Учебн.  пособ.:  Ленин-
град,1989. – 301 с.
8. Дроздова Т.Ю., Берестова А.И. Everyday English /Учебн. пособ.: СПб.: Химера, 1998. – 562 с.
9. Oxenden C., Latham-Koenig Ch., Seligson P. New English File. – Oxford University Press, 1997. – 201 p.
10. Raymond Murphy English Grammar in Use. – Cambridge University Press, 2006. – 379 p.
11. Интенсивное обучение иностранному языку в высшей школе /под.ред. Г.А. Китайгородской. – М.: Изд-во Моск.
университета, 1987. – 158 с.
12. Бим И.Л. Теория и практика обучения немецкому языку в средней школе: Проблемы и перспективы. – Л.: Про-
свещение, 1983. – 225 с.

237
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: