С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
363 
қажет  етеді.  Мектептерді  жаңа  деңгейге  көтеру,  информатиканы  оқытудың  н`тижелерін  оқытуды 
дербестендіру  жолымен  арттыру,  жоғары  сынып  оқушыларының  к`сіби  бағыттылығына  бағдар-
ланған  сараланған  тапсырмаларды  дайындауды  қажет  етеді.  Мұндай  жағдайда  `рбір  жоғары  сынып 
оқушысы бекітілген білім беру минимумы бағдарламасын толықтай игере алады. 
Жоғары сынып оқушыларының к`сіби бағыттылығын `ртүрлі психологиялық тесттер мен арнайы 
`дістемелер  көмегімен  ерекшелеу  аз,  сондықтан  жоғары  сыныпта  информатика  сабағында  оқыту 
үдерісін сауатты ұйымдастыру қажет. Бұл үшін информатика сабағындағы мұғалімнің жоғары сынып 
оқушыларының к`сіби таңдауынан т`уелді іріктелген барлық есептер мен тапсырмалар жауап беретін 
барлық талаптарды білу қажет.  
dртүрлі  тапсырмалар  ұғымына  берілген  А.В.Брушлинский,  Ю.Н.Кулюткин,  Л.М.Фридманның 
тапсырманың  маңыздылығын  оның  пайда  болуы  тұрғысынан,  яғни  проблемалық  жағдайдың  туын-
дауымен байланыстырып түсіндіретін анықтамалары бар [2-4, 20-б].  
Г.А.Баллдың  ұсынған  тапсырма  анықтамасы  келесідей:  «Жалпы  түрде  тапсырма  –  бұл  міндетті 
компонеттері:  түпнұсқа  жағдайда  тұрған  тапсырма  заты;  тапсырманың  жағдайын  талап  ететін  үлгі 
болатын жүйе» [5, 45-б]. 
Тапсырманың заты түпнұсқа ж`не талап ететін жағдай бір-бірімен с`йкес келмейтіндігін нұсқауға 
болатын қандай да бір зат болуы мүмкін. 
Г.А.Балл  тапсырманы  ішкі  ж`не  сыртқы  деп  бөліп  көрсетеді.  Сыртқытапсырмадан  ішкіге  өту 
тапсырмадан тыс берілетін адамның үдерістерді қабылдауы орын алғанда пайда болады, сондықтан 
сыртқы  тапсырманың  мазмұны  субъектінің  қойылымынан,  мотивінен  ж`не  мақсатынан,    сонымен 
қатар онда бар білімнен, ол меңгерген `рекет т`сілдерінен т`уелді.  
Ю.Н.  Кулюткин  тапсырманы  келесідей  түрде  анықтайды:  «тапсырма  –  бұл  қандай  да  бір  нақты 
проблемалық  жағдайдың  үлгісі,  сондай-ақ  онда  пайда  болған  «келісімді»  жою  талаптары,  педаго-
гикалық `рекеттің мақсатына жету жолындағы пайда болған қарама-қайшылықтарды жою т`сілі мен 
құралдары  келтірілген»  [3,  15-б].Жоғарыда  қарастырылған  тапсырмаға  берілген  барлық  анықтама-
лардың  информатика  курсында  алатын  орны  бар.  Информатика  мұғалімінің  өзінің  к`сіби  іс-`реке-
тінде шешетін кез келген `дістемелік тапсырмасының түпнұсқа м`ліметтері оқыту бағдарламасының 
мазмұны,  оқу  ж`не  `дістемелік  `дебиеттерде  берілген  (олар  өз  бетімен  оқыту  мазмұны  мен  ұйым-
дастыру м`селелерін шешудің арнайы н`тижесі болып табылады), информатика мұғалімінің қолында 
оқу ж`не көрнекі құралдары, анықталған талдау н`тижесі, жүзеге асырылған `дістемелік шешімдер, 
оқушылардың  қабілеттері  мен  бейімділіктері  туралы  ақпарат,  олардың  дайындық  деңгейі  туралы 
м`ліметтер бар.   
Информатика  бойынша  `дістемелік  тапсырмалардың  талаптары  `рқашан  оқыту  мақсатына, 
сондай-ақ  жалпы  білім  берудің  мақсаттары,  сонымен  қатар  оқушылардың  білімі  мен  білігіне 
қойылатын нақты талаптарына бағытталған. 
Жоғары  сынып  оқушыларының  к`сіби  бағыттылығын  таңдауына  бағдарланған  тапсырмаларға 
қойылатын  талаптар  анықталуы  тиіс.  Мұндай  жағдайда  талаптарды  орындау  үшін  қандай  да  бір 
құрал керек болады. 
А.Н.  Леонтьев  бойынша  «Тапсырма  –  бұл  анықталған  шарттағы  іс-`рекеттің  мақсаты,  сондай-ақ 
оған  арнайы  процедураға  с`йкес  осындай  шарттарды  түрлендіру  жолымен  қол  жеткізуге  болады». 
Тапсырма сұрақта қалыптасатын талаптарды (мақсат), шарттарды (белгілі) ж`не ізделіндіні (белгісіз) 
қамтиды. Бұл элементтер арасында арнайы байланыстар мен т`уелділіктер бар, оның негізінде ізденіс 
ж`не белгісіз элементтердің белгісіздер арқылы анықтау жүзеге асырылады [6, 32-б.]. 
Тапсырмалар түрлері төмендегідей болады: 
-  материалды оқып-үйрену; 
-  меңгерген материалды бекіту; 
-  меңгерген материалды тексеру. 
Жоғары  сынып  оқушыларының  к`сіби  бағыттылығына  т`уелді  сараланған  тапсырмалар  жүйесін 
информатика  бойынша  `дістемелік  негізделген,  оқытудың  арнайы  н`тижесіне  жетуді  қамтамасыз 
ететін оқу тапсырмаларының жиынтығы құрайды. 
Информатика бойынша Жоғары сынып оқушыларының к`сіби бағыттылығына т`уелді сараланған 
практикалық тапсырмалар жүйесі төмендегідей болуы тиіс: 
1.  Информатика бойынша оқу бағдарламасына с`йкес; 
2.  Оқытудың түрлі `дістерімен үйлесімділікте қолданылуы; 
3.  Артық ж`не жетіспейтін ақпараты бар тапсырмаларды қамтуы; 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
364 
4.  Орындау формасы бойынша `ртүрлі; 
5.  Өзбетінділіктің қажетті деңгейін қамтамасыз етуі; 
6.  Оқушының жеке мүмкіндіктерін ескеруі; 
7.  Жоғары сынып оқушыларының к`сіби таңдауын ескеруі. 
Жоғары  сынып  оқушыларының  информатика  бойынша  білім  ж`не  білік  деңгейі  `ртүрлі.  Бұл 
олардың  компьютерге  еркін  кіруге  мүмкіндгі  бар  ма,  сонымен  қатар  қабілеттері  мен  тұлғалық 
қызығушылығынан т`уелді. Сондықтан оқытуда оқу материалын жоғары сынып оқушысының к`сіби 
бағыттылығына  ж`не  оқушылардың  оқу  іс-`рекетіне  ену  т`сіліне  т`уелді  сараланған  түрде  беру 
қажет. 
Басты міндет – материалды толықтай меңгермеген оқушыларға көместесу ж`не алдыңғы қатарлы 
оқуға,  сонымен  қатар  жоғары  сынып  оқушыларының  болашақ  мамандығын  көрнекі  демонстрация-
лауға  мүмкіндік  беру.  Оны  жүзеге  асыру  үшін  информатика  сабағында  жоғары  сынып  оқушылары-
ның к`сіби бағыттылығына бағдарланған тұлғаға-бағдарланған оқыту `дісін қолдану қажет. 
Аталған технологияның міндеттері: 
1.  Информатика  п`нін  тануда  өзін  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  беретін  оқушылардың  ішкі  психо-
физологиялық ресурстарын анықтау; 
2. Информатика сбаағында оқушылардың оқу-танымдық іс-`рекетінің дербес қарқынын анықтау; 
3.  Информатика  сабағында,  арнайы  курстарда,  дербес  сабақтарда,  сыныптан  тыс  жұмыстарда 
саралап оқытуды жүзеге асыру; 
4.  Информатика  бойынша  жаңа  бағдарламаларды  енгізу  мен  жетілдіру,  аталған  п`н  бойынша 
дидактикалық құралдарды дайындау; 
5.  Оқушылардың  сабақта,  үйде  тапсырма  орындау  барысында  өзбетінділігін,  өзінің  ғылыми-
танымдық іс-`рекетін информатика сабағында ж`не өмірде ұйымдастыру мен басқару білігін дамыту; 
6. Оқушыларда ақпараттық ж`не коммуникациялық құзырлылықтарды дамыту; 
7.  Информатика  сабағында  оқытуды  саралауды  жүзеге  асыру,  оқушыларға  олардың  к`сіби 
бағыттылығына т`уелді тапсырмалар мен есептерді ұсыну. 
Жоғары  сынып  оқушыларының  к`сби  бағыттылығына  бағдарланған  сараланған  тапсырмалардың 
екі түрі бар: 
1.  Жұмыстың жеке түрі: 
1.  Оқушылардың  к`сіби  бағыттылығына  т`уелді,  информатика  тұрғысынан  шешімі  бірыңғай, 
түрлі шарттарымен тапсырмалар; 
2. Информатика бойынша міндеттершешілетін көпдеңгейлік тапсырмалар жиынтығы; 
3. Информатика бойынша өзара байланысты деңгейлік тапсырмалар; 
4. Информатика бойынша жеке өзбетінділік жұмыс; 
5. Бірнеше шешілу т`сілі бар тапсырмалар. 
2. Жұмыстың топтық түрі. 
1. К`сіби таңдауға бағдарланған, информатика тұрғысынан бірыңғай шешілетін `ртүрлі шарттары 
бар информатика бойынша тапсырмалар; 
2. dртүрлі шарттары бар информатика бойынша өзара толықтырылатын тапсырмалар; 
3. Информатика бойынша деңгейлік өзаратолықтырушы тапсырмалар. 
Егер  информатика  сабағында  оқыту  барысында  меңгеретін  оқушылардың  сыртқы  іс-`рекеті 
құрылымын талдау қажет болса, онда сипаттамаларды ерекшелеуге болады, содан соң оқу жетістік-
терінің  сапасын  өлшеуге  көмектесетін  параметрлерді  ж`не  осының  негізінде  оқушылардың  білім 
сапасы объективті бағаланады. Оларға төмендегілер де жатады: 
1.  Меңгеру  объектісі  болып  табылатын  ақпараттың  құрылымы  мен  ғылыми  деңгейі  (жалпылық 
ж`не абстракуия сатысы); 
2.  Оқушылардың  бұл  ақпаратты  меңгеру  сапасы  (іс-`рекетті  меңгеру  деңгейі,  орындау  жылдам-
дығы, `рекетті саналы түсінуі); 
3. Информатика сабағында меңгерілетін білім көлемі (оқу элементтері саны ж`не оларды меңгеру 
сапасы); 
4. Ақпаратты қолданудағы еркіндік д`режесі (автоматизация ж`не `рекеттің орыдалуы - меңгеру); 
5. Меңгерудің беріктігі (іс-`рекеттің деңгейі мен нақтылығының ұзақтығы ). 
Информатика  сабағында  бақылау  жоғары  сынып  оқушыларының  к`сіби  бағыттылығына  т`уелді 
сараланған  тапсырмалар  жиынын  орындауды  қамтиды.  dрбір  тапсырма  қиындығы  мен  күрделілігі 
бойынша сипатталады.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
365 
Информатика бойынша жоғары сынып оқушыларының к`сіби бағыттылығына т`уелді сараланған 
тапсырмалар қиындығы іс-`рекетті меңгеру деңгейімен анықталады. 
Информатика бойынша жоғары сынып оқушыларының к`сіби бағыттылығына т`уелді сараланған 
тапсырмалар күрделілігі ондағы маңызды операциялардың санымен анықталады. 
Информатика  бойынша  бірінші  деңгейлі  тапсырмалар,  бірінші  деңгейлі  меңгеру  ұғымымен 
с`йкестікте, меңгеру сапасын тексеруі, алдын-ала меңгерілген оқу материалымен оқушыларды интер-
претациялау  қажет.  Бұл  тапсырмалар  білуге  арналған.  Олар  біруақытта  тапсырма  ж`не  жауапты 
қамтиды,  оқушыдан  с`йкестігін  білу  талап  етіледі.  Формасы  бойынша  бірінші  деңгейдегі  тапсыр-
маның үш типі бар: танып білу, бөліктеу ж`не жіктеу. 
Информатика  бойынша  екінші деңгейлі  тапсырмалар  оқушылардың  типтік  тапсырмаларды  шешу 
білігін тексереді. Типтік тапсырмалар шарттары меңгерілген алгоритмдерді, ережелерді немесе оны 
шешуге арналған формулаларды қолдануды ұсынатын тапырмаларды атайды.   
Информатика бойынша екінші деңгейлі үш түрлі тапсырмаларды ерекшелеуге болады: қойылым-
ды, конструктивті тапсырмалар ж`не типтік тапсырмалар.  
Информатика бойынша үшінші деңгейлі тапсырмалар – бұл оқушылардан эвристикалық іс-`рекет-
ті талап ететін типтік емес тапсырмалар, яғни бастапқы шарттарды түрлендіру, ж`не типтік алгоритм 
тапсырмасын қорытындылау үшін қосымша м`ліметтерді іздеуді талап етеді. 
Жоғары  сынып  оқушыларының  к`сіби  бағыттылығына  бағдарланған  сараланған  тапсырмаларды 
нақты дидактикалық тұрғыдан құруға қажетті шарттар төменгідей: 
1.  Информатика  п`ні  бойынша  тапсырмалар  мазмұндық  жағынан  валидті,  яғни  оқушыларға 
бұрыннан оқу барысында таныс ж`не к`сіби бағыттылығына с`йкес мазмұнға құрастырылуы тиіс. 
2.  Информатика бойынша тапсырма қызметтік валидті, яғни ол білімді тексеруі қажет. 
3.  Информатика бойынша тапсырма объективті болуы тиіс, сондай-ақ тапсырма тапсырма авторы, 
мұғаліммен  ғана  емес,  оқушылармен  орындалуы  мүмкін.  Тапсырмада  субъективті  пікірлер  немесе 
автордың түсінуі бейнеленбеуі тиіс. 
4.  Информатика  сабағында  тапсырма  мен  жауаптың  бірлігі.  Оқушыларға  жауапты  қандай 
формада беру қажеттілігін көрсету керек.  
5.  Тапсырманың  ерекшелігі,  бұл  тапсырманы  орындау  жалпы  эрудицияны,  `рбір  тапсырма  оқу-
шының  к`сіби  бағыттылығына  қызығушылығына  бағдарлану  ғана  емес,  аталған  тақырып  бойынша 
ерекше білім, білік, дағдыны талап етеді. 
6.  Тапсырма саралаушы қабілетті меңгеруі тиіс, яғни білімді оқушылар тапсырманы орындайды, 
ал білмейтіндер – орындай алмайды. 
7.  Информатика  бойынша  тапсырмалар  бір  немесе  бірнеше  топтарға  біріктіріледі.  Тапсырма-
ларды топқа іріктеуге келесідей талаптар қойылады: 
1)  Репрезентатитвтілігі.  Шектелген  іріктеу  білімді  тексеру  жүзеге  асырылатын  тп`нді  немесе 
п`ннің бір тарауын толықтай жеткілікті қамтиды.  
2)  Бірыңғайлығы.  dрбір  оқушыға  мазмұны  мен  қиындығы  жағынан  бірдей,  тек  қана  мамандық-
тағы бағыты бойынша ерекшеленетін тапсырмалар беріледі. 
3)  Рандомизация.  Екі  оқушыға  (немесе  бір  ж`не  сол  оқушыға  білімді  қайта  тексеру  барысында) 
сол тапсырмалар жиыны берілмейді. 
Бірыңғайлылық пен рандомизация талаптары тапсырмаға қойылатын жүйемен қамтамасыз етілуі 
тиіс. Шынында, бірыңғайлық талаптарын қамтамасыз ету үшін мұғалім оларды жоғары сынып оқу-
шыларының к`сіби бағыттылығына т`уелді бірыңғай жиынтыққа біріктіруі тиіс. 
Қорыта келе, жоғары сынып оқушыларының к`сіби бағыттылығына т`уелді сараланған тапсырма-
лар жүйесі арнайы талаптарға жауап беруі тиіс, сондай-ақ ол информатика п`ні бойынша материалды 
ғана  жақсы  меңгеруді  қамтамасыз  ететін,  сонымен  қатар  өмірмен  байланыса  бар  практикалық 
маңызды болуы қажет.  Егер мұндай тапсырмалар мен есептер жүйесін сауатты іріктеп алса, онда оқу 
үдерісі ж`не оқушылардың информатика п`ні бойынша алынған білімдерінің сапасы артады. Аталған 
тапсырмалар  жүйесін  оқулықта  берілген  тапсырмалар  мен  есептер  жоғары  сынып  оқушыларының 
к`сіби бағыттылығына т`уелді тапсырмалар болмағандықтан, информатика п`ні бойынша мұғалімдер 
жасауы тиіс. 
 
 
 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
366 
1  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.n.Назарбаевтың  «Қазақстан  -2050»  стратегиясы.  www. 
akorda.kz/.../kazakstan-respublikasynyn. 
2 Брушлинский А.В. Психология мышления и кибернетика.- М.: Мысль, 1970. С. 192. 
3 Кулюткин Ю.Н. Педагогическая задача. Творческая направленность деятельности педагога.- Л. – 1978. 
С. 76.  
4 Фридман Л.М. Логико-психологический анализ школьных учебных задач. - М.: Педагогика. 1977. С. 207.  
5 Балл Г.А. Теория учебных задач.- М.: Педагогика, 1990. С. 184. 
6 А.Н. Леонтьев. Индивидуализация и дифференциация обучения. - М.: Педагогика, 1990. С. 192. 
 
 
Аннотация 
Особенности использования практических заданий, учитывающей профессиональную ориентацию 
старшеклассников по информатике 
Исабаева Д.Н.- к.п.н., профессор, начальник отдела контроля и оценки КазНПУ имени Абая, г.Алматы, 
Достык, 13. Daraja_78@mail.ru 
Рахимжанова Л.Б.- к.п.н., а.профессор, КазНУ имени аль-Фараби, г.Алматы, ал-Фараби, 71., lazatr@mail.ru 
В  статье  рассматривается  особенность  использования  практических  заданий,  учитывающей  профессио-
нальную ориентацию старшеклассников по информатике.  
Старшеклассники имеют разный уровень знаний и умений по информатике. Это зависит от того, есть ли у 
них  свободный  доступ  к  компьютеру,  от  способностей  и  личной  заинтересованности.  Поэтому  в  обучении 
необходимо  наличие  дифференцированного  представления  учебного  материала,  ориентированного  на  про-
фессиональный выбор старшеклассника и способов включенности учеников в учебную деятельность. Главная 
задача  –  помочь  ученику,  недостаточно  владеющему  материалом  и  дать  возможность  раскрыться  продвину-
тому, а так же наглядной демонстрации будущей профессии старшеклассников. Для того чтобы ее реализовать 
необходимо на уроках информатики применять технологию индивидуально-ориентированного способа обуче-
ния, ориентированного на профессиональный выбор старшеклассников.  
Система  задач  и  заданий,  дифференцированных  в  зависимости  от  профессиональной  ориентации  старше-
классников должна отвечать определенным требованиям, которые способствуют лучшему усвоению не только 
материала  по  информатике,  но  и  имеют  огромное  практическое  значение  и  связь  с  жизнью.  Если  грамотно 
подобрать такую систему задач и заданий, тогда учебный процесс и качество полученных знаний у учеников на 
уроке информатике значительно увеличится. Данную систему заданий необходимо разрабатывать учителю по 
информатике  т.к.  представленные  в  учебниках  задачи  и  задания  не  дифференцированы  в  зависимости  от 
профессиональной ориентации старшеклассников. 
Ключевые слова: информатика, дифференциальное обучение, задание, профессионально ориентированные 
задачи 
 
Abstract 
Features of the use of case studies, taking into account the professional orientation of high school  
students in computer science 
Isabaeva DN - candidate of pedagogical Science,, а. professor, head of monitoring and evaluation of the Abai Kazakh 
National Pedagogical University, Almaty, Dostyk 13. Daraja_78@mail.ru 
Rakhimzhanova LB - candidate of pedagogical Science. a.professor of Kazakh National University named after Al-
Farabi, Almaty, al-Farabi, 71., lazatr@mail.ru 
The article discusses the features of the use of case studies, taking into account the professional orientation of high 
school students in computer science. 
High school students have different levels of knowledge and skills in computer science. It depends on whether they 
have access to a computer, the ability and self-interest. Therefore, the training requires a differentiated presentation of 
educational material, based on the selection of the senior professional and ways of involvement of students in learning 
activities.  The  main  task  -  to  help  the  student,  owning  enough  material  to  open  and  enable  advanced,  as  well  as 
demonstrate  their  future  profession  senior.  In  order  to  implement  it  is  necessary  to  apply  the  lessons  of  informatics 
technology of individually-oriented method of teaching based on the selection of senior professional. 
System of objectives and tasks, differentiated according to vocational guidance school students must meet certain 
requirements,  which  contribute  to  better  assimilation  of  the  material,  not  only  for  science,  but also  of  great  practical 
significance and connection with life. If you choose wisely such tasks and tasks system, then the learning process and 
the  quality  of  the  knowledge  of  students  in  the  classroom  computer  to  increase  significantly.  This  system  of  tasks 
necessary  to  develop  a  teacher  in  computer  science  because  presented  in  the  textbooks  tasks  and  jobs  are  not 
differentiated according to the professional orientation of senior pupils. 
Keywords: computer, differential training, job professionally oriented tasks 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
367 

жүктеу/скачать 13,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: