Міреев, Ж. Темірбеков эпидемиология Жалпы эпидемиология 1 т о м алматы жоғары аттестациялық комиссияның баспа орталығЫ 2000

сандық өзгерулерді сапалық өзгерулермен байланыссыз қарастыруга 

болмайды.  Эігидемиологиялық мөлшеттерді зерттеу кезінде, оларды 

топтастырудың  екі  өдістемелік  амалы  болуы  мүмкін.  Бірінші  амал 

кезінде еріксіз бөлінген уақыт аралығында, халық топтарында (мыса- 

лы,  өр түрлі көсіби-жас топтарыңца)  көрсеткіштердің қарама-қарсы 

мәндерін анықтайды жөне осының негізінде осы қарама-қарсылық- 

ты анықтаған себептер туралы болжам түжырымдалады.  Екінші амал 

кезінде  топтарды  алдын  ала  қүрылған  болжамның  негізінде  бөледі 

жөне осы топтардағы меліметтердің салыстырмалы талдауы берілген 

болжамды нақтылауы немесе ж оққа шығаруы тиіс.  Кейбір жағдайда 

мөлімсттерді  тогггастыруды  барлық  мүмкін  болатын  белгілері  бой- 

ынша емес, тек зерттелетін жағдайда (“индикаторлы”)  ең маңызды- 

лары бойынша жүргізу орынды, ол қажетті ақпараттың көлемін жөне 

де  эпидемиологиялы қ  диагнозды  қою дың  мерзімін  қы сқартуға 

мүмкіндік береді.

Ретроспективтік тадцаудағы диагноз  қою  техникасы дегеніміз  -  

ол ақпараттарды өндейтін статистикалық төсілдердің жиынтығы жөне 

өр түрлі есептеу техникасы. Диагноз қоятын техниканы қазіргі кездегі 

ретроспективтік талдауда қолданады,  ол тиянақсыз түжырымдардан 

бас  тартып,  эпидемия  барысының  өр  түрлі  көріністерін  анықтауда 

дәл  сандар  тіліне  көшуге  жөне  “қауіп-қатер  факторлары”  туралы 

болжамды  статистикалық сынауға мүмкіндік береді.

Ретроспекгивтік эпидемиологиялық талдау кезінде бақыланатын 

аймактағы жүқпалы аурумен сырқаттанушылыктың қүрылымы анық- 

талады  жөне  жүқпалы  аурулардың  негізгі  нозологиялық түрлерінің 

олеуметтік-экономикалық маңыздылығы  бағаланады.

Ж үқпалы  аурумен  сырқатгануш ылықтың  қүрылымы  барлық 

науқастардың  (өлгендердің)  арасынан  қандай  да  болмасын  жүқпа- 

лы бір дертпен ауыргандар (өлгендер) үлесін бейнелейді. Бүл корсет- 

кин зерттелетін кезең аралығында белгілі аймақтағы халықтың жүқпа- 

лы аурулармен ауруының жеке нозологиялық түрлерінің эпидемио- 

логиялық маңыздылыгын  сипаттайды.

Ж үқпалы  аурумен  сырқаттанушылдықтың  қүрылымынан  этио- 

логиялық  қүрылымды  ажырату  керек.  Ол  бір  атаудағы  ауру  (мыса- 

лы,  сиыр,  ешкі  жөне  қой  типтерінің  бруцеллезі)  қоздырғыштары- 

ныңтүрлік (типтік) қүрамын, олардың ферментативтіктүрлерін жөне

152

басқаны  бейнелейді.  Бұл  қөрсеткіш  рстроспективтік  жөне  сондай- 

ақ  жедел диагноз қою үшін қолданылады.

Ретроспективтік  зерттеулер  кезінде  ауырғандардың  құрылымы 

қандай да болмасын  бір  қауіп-қатер факторына  байланысты талда- 

нады.  Экстенсивтік көрсеткіштердің негізінде,  яғни нсгізгі,  себепші 

фактор  туралы  ықтимал  қорытынды  жасалынады.  Мысалы,  тагам 

арқылы таралуы мүмкін ішек инфекциясының індетін  зерттей оты- 

рып, инкубациялық кезеңнің алдыңдаш ауырғандардың қандай азық- 

түліктерді  пайдаланганьш  білуге  болады,  ауырғандардың  жауабына 

аталған  тагамдардьщ қайсьісы  нсіізгі таратушы фактор  болғандығы 

жайында жорамал айта аламыз.  Егер судан тарайтьш  індет жайыңда 

айтатын болсақ, оңда ауырғандардың көпшілігі қүдық суын ішкенін 

аныхтап,  оны  мүмкін  болатын  таратушы  фактор  ретінде  қарасты- 

руға болады.

Ошақты зергтеу кезінде таддау жоне сондай-ақ жинақтау жүргізі- 

леді, өйткені эпидемиолог мөліметтерді тек қана жинап жөне талдап 

қоймайды,  ол  сол  процесс  кезінде  қандай  да  болмасын  бір  қоры- 

тындылар жасауға талпынады.

“Эпидемиологиялық  ойлау”  деген  үгым,  көсіби  қызметі  бары- 

сында эпидемиолог ойының өзіңдік ерекшеліктерін бейнелейді. Эпи- 

демиологиялық  ойлаудың  методологиялық  қағидалары  танымның 

(гнесеологияның)  жалпы теориясына  негіздследі.  Объективті  шын- 

дықты  танудың бір түрі  болғандықтан,  эпидемиологиялық ойлауға 

бірқатар  арнайы  өзгешелік төн.  Оларга жататындар:

— танымның объектісі жөне  пөні  — эпидемия барысы;

-   эпидемиологгың  алдында  тұрған  міндеттер  —  эпидемияның 

пайда болу себептерін жөне  шаргтарын  ашу;

— арнайы  эпидемиологиялық төсілдер;

-   эпидемиологиялық төжірибе.

Диагноз қою нөтижесінде эпидемия барысы көріністерінің “қауіп- 

қатер факторлары” мен себептік-салдарлық байланысы туралы бол- 

жам жасалады.

Мүндай істің сапасы өр түрлі факторларга төуелді. Оның ішіндегі 

ең  негізгісі  —  зерттелетін  инфекцияда  мүмкін  болатын  қауіп-қатер 

факторлары  туралы  өдеби  мөяіметтерді  білу,  өр  түрлі  халық топта- 

рының жергілікті эпидемиялық маңызды еңбек пен түрмыс жағдай- 

ларын  білу,  дөрігер-эпидемиологгың төжірибесі мен  сезімі.

153

“Қауіп-қатер  факторлары”  жайында  болжауды  құрғанда 

үстір т 

(формальды)  логиканың  тәсілдерін  қолданудың  едөуір  септігі  бар. 

Мысалы,  шараларды  белгілеу  үшін,  Зоннс  дизентериясымен  сыр- 

қаттануш ылықтың  қандай  да  бір  ауданда  болмасын  маусымдык 

көтерілуі  мамырда  басталады  деп  айту  жеткіліксіз.  Сондай-ақ,  осы 

көтерілулердің температураның өзгеруіне орай ссбеп-салдарлық бай- 

ланысын  анықтау  жөне  бүл  байланыстың  тағамдық  таралу  жолы- 

ның  үдеуі  арқылы  жүзеге  асатынын  айқындау  жеткіліксіз  болады. 

Әлеуетті тиімді шараларды белгілеу үш ің,  жаз ксзінде тағамдық зат- 

тарды  пайдаланғанда  адамдарға  аурудың  жүғу  керек  қаупін  табиги 

жағдайлар  қалай  күшейтетінін  білу.  Соның  ішінде,  қоздырғыштың 

эпидемиялық пггамының қүрылуын  анықтайтын  шыбын  факторы- 

ның өсерін жөне (немесе)  басқа факторлардьщ ролін бағалау қажст.

Әр түрлі инфекциялар кезіндегі талдаудың қорытындыларын са- 

лыстыра отырып, олардың өрқайсысыньщ халыққа корсетілетін қыз- 

метінің  өзекгілігін  анықтайды.

Жоғарыда аталғандардың бөрін жинақтай  келе,  ретроспективтік 

талдаудьщ мақсаты  мен  міндеттерш  түжырымдауға болады.

Таддаудын мақсаты дегеніміз эпидемияга қарсы жүмыстарды келесі 

жылға  жөне  одан  өрі  қарай  да  жоспарлау  үш ін  барлық  қажетті 

мөліметгерді алу болып табылады.

Талдаудың  міндеттері  -   жүқпаның  (инфекцияның)  өр  нозоло- 

гиялық  түрі  үшін  “қауіп-қатер  уақытын”,  “қауіп-қатер  аймағын”, 

“қауіп-қатср топтарын”  жөне  “қауіп-қатер факторларьш”  анықтау; 

талданатын  нозоформаның  халыққа  көрсстілстін  қызметке  байла- 

нысты  эпвдемиологиялық,  өлеуметтік  жөне  экономикалық  мәнін 

анықтау;  келер жылдағы  (жылдардағы)  эпқцемиялық жағдайға бол- 

жау жасау.

р е т р о с п е к т и в

™  ТАЛДАУДЫ 

ж ү р п з у

 

к е з е ң д е р і

1.  Зерттеудің бағдарламасын  қүру

Зертгеудің багдарламасын жөне жоспарын қүру рстроспсктивтік 

таддаудың бастапқы кезсңі болып табылады, оны тек терең білім ар- 

қылы жөне зертгеудің мақсаты жайында аны қ түсінік болғанда ғана 

дүрыс жүзеге асыруға болады.  Бағдарлама мен жоспар зерттеудің бір 

гаиа мақсатына багынышты.  Ретроспективтік талдау кезінде шешілуі

154

тиіс  міндеттерді  анықтауды  зерттеудің бағдарламасы деп түсіну  ке- 

рск  жөне  соған  сөйкес  оның  жүргізілу  бағыттары  анықталуы  тиіс. 

Бағдарламаны  қүрған  кезде  мына мөселелер  қарастырылады:

— бақылау бірлігін немесс  нсгізгі  белгіні  анықтау;

— тіркеуге жататын  қосымша белгілердің тізімі;

— алғашқы статистикалық қүжаттың нүсқасы (бланкілер, карта- 

лар жөне т.  б.);

— топтастыруды іріктсу жөне  үлгілерді,  кестелерді  қүрастыру.

Ең  аз  уақыт  пен  күш  жүмсау  арқылы талдаудың  мақсатына  тез

жстуді зерттеудщ нақты бағдарламасы қамтамасыз етеді.

Зерттеудің  бағдарламасы  өр түрлі жағдайларға төуелді,  ал  оның 

ішіңде ең маңыздысы:

— қызмет  қылатын контингенттің өзгешелігі;

— өр түрлі  халық топтарындағы  сырқаттанушылықты  анықтай- 

тын  “қауіп-қатер факторларьш”  білудің басгапқы дсңгсйі;

— қажетті ақпараттарды  алудың мүмкіндігі.

“Қауіп-қатср  факторларын”  білудің  бастапқы  деңгейі  талдау- 

дың бағдарламасына ерекше  эсер  етеді.  Ш ынында,  мысалы,  көпте- 

ген аурулардан өзгеше,  иммундық алдын алу жабдықтарымен басқ- 

арылатын инфекцияларды таддаган кезде, СЭС-тің тежірибелік жү- 

мысьшан,  белгілі  болғанындай,  халық  сырқаттанушъілыгыньщ көп 

жылдық жиынтық динамикасын зерттеумен жөне иммундық алдын 

алудың сапасы мен тиімділігін мүқияг бағалаумен шектелу жеткілікті.

Ретроспективтік таддаудың бағдарламасын, оның бағытын анық- 

тай  отырып,  бір  мезгілде  зерттелетін  ақпараттьщ  көлемін  анықтау 

қажет.  Бүл  сырқаттанушылық  туралы  ақпаратқа  да  жөне,  ерекше 

маңыздысы,  халықтьщ  еңбегі  мен  түрмысының  эпидемиялық  ма- 

ңыэды жағдайы туралы акпаратқа да қатысты.  Бағдарлама болмаған 

жағдайда ақпаратты жинауға уақыт пен күш  босқа жүмсалады.

Зерттеудің бағдарламасы жасалғаннан кейін  зерттеудің жоспары 

қүрылады. Жоспарды үйымдасгыру мөселелері қарастырылады, олар- 

ға мыналар жаггады:

— зерттеу жүргізілетін орынды және  аймақты анықтау;

— жүргізу мерзімдерін анықтау;

— сгатистикалық төсілді (толық жөне ірікгеу) жөне бақылау (бір 

уақытта және күңделікгі) түрін анықтау;

155

— зерттеудің қандай  күштср  арқылы  жүргізілетінін  анықтау;

—  зерттеудің  кімнің  өдістемелік  және  үйымдастырушылық  бас- 

қаруымен  жүргізілетінін  аяықтау.

2.  Ақпаратты жинау және  алғашқы  өңдеу

Келесі жүмыстарда рстрос пе ктивтік талдаудың ақпараттық жағы- 

нан  қамтамасыз  етілуі  қарастырылады.  Оған жататындар:

—  қызмет  көрсетілетін  халықтың  сырқаттанушылығы  жайында 

ақпаратты  алу;-

— демографиялық мөліметтер мен өр түрлі контингенттердің тур- 

мысы  мен  еңбегінің  эгшдемиялық  маңызды  жағдайлары  жайында 

ақпаратты  алу;

— алғашқы статистикалық өңдеу, яғни ақпараттың толы қ болуы 

мен дүрыстығын тексеру,  алғашқы  мөлімет жөне  оны топтастыру.

Елдегі  емдеу  жөне  алдын  алу  мекемелерінің  тіркеу  жөне  есеп 

беру жүйесі сырқаттанушылық туралы ақпараттың көзі болып табы- 

лады.  Ж үқпалы  ауруларды  тіркеу  журналы  негізгі  қүжат,  оган  осы 

аймақта  анықталған  барлық науқастар  мен тасымалдаушылар  енгі- 

зіледі. Ж үқпалы ауру ошағын эпидемиологиялық тексеру картасы -  

ақпараггы  бүдан да көп жкнайтын  қүжат.  Бірақ бүл  қүжат тексеру 

тек  міндетгі  болған  жағдайда  ғана  толтырылады.  Сонымен  қатар 

шүғыл хабарлама,  балалардың өсу тарихы,  амбулаториялық  сырқат 

картасы,  диспансерлік  бақылау  картасы,  сырқатнама  қағазы  жөне 

басқа  қүжаттар  мөліметтердің  қосымша  көзі  болъш табылады.

Науқас жөне сау адамдарды микробиологиялық,  паразитология- 

лык,  иммунобиологиялық  зерттеу  мөліметтері  тиісті  лаборатория- 

лардың журналдарында болады. Өткен жьщцардағы есеп беру қүжат- 

тары  мәліметтердің  маңызды  көзі  болып  саналады,  оган  жүқпалы 

аурудың барысы туралы есеп беру қүжаты  жатады.

Демографиялық  мәліметтерді  (туу,  өлу,  халықтың  көшуі,  жеке 

кәсіби,  өлеумеггік-түрмыстық жөне жас топтарының саны жайында 

мөліметтерді) қалалық өкімшіліктің статистикалық бөлімдерінен алуға 

болады. Сондай-ақ,  балалардьщ жас топтарының саны туралы мөлі- 

метгер балалар емханасында бар. Барлық аталган мөліметтер өр түрлі 

халық топтарындағы сырқаттанушылыққа талдау жүргізгеңде қажет.

156

Әр  түрлі  контингенттердің 

еңбегі  мен  түрмысыныц  эоидемиялық 

мацыэды табиғи және әлеуметтік жағдайлары 

жайында толық түсінік 

болмай,  қауіп-қатер факторларын анықтау мүмкін емес.  Бірақ,  жо- 

ғарыда  атап  ксткендей,  ақпаратгы  жинауды  талдаудың  мақсатына 

айналдыруға  болмайды.  Әр  нақты  жагдайда тек жұмыста  қолданы- 

латын мөліметтерді алуға тырысу керек.  Оларды талдап тексеру эпи­

демия  барысының  үдемелі  қарқындылығына  өсер  ететін  жағдайды 

білудің  бастапқы  деңгейін,  сондай-ақ,  оның себептері туралы  үсы- 

нылатын  жаңа болжамдарды  ескере  отырып жүргізілуі  керек.

Талданатын жүқпаға байланысты табиғи жағдайлар туралы ақпа- 

раттар  қажет болады.  Олардың негізділеріне жататындар: ландшаф- 

ты қ  аумақтардың  тізімі,  жылдың  өр  күніндегі  метеорологиялық 

мәліметтер,  су  қоймаларьшың  бар  болуы  жөне  оның  түрі  туралы 

мәліметтер, су тасуының ерекшеліктері, жер асты суларының деңгейі 

және т.  б.  Сондай-ақ, зоонозды инфекцияларды талдағанда энтомо- 

логиялық және эпизоотологиялық ақпараттар кажет болады,  оларға 

шыбындар, масалар, кенелер санының өсуі жөне олардың жүқпалы- 

лығы,  кеміргіиггер  санының  өсуі  жөне  зияндылығы,  жабайы  және 

үй жануарларының ауруы мен өлуі жөне  басқалар жатады.

Эпидемия  барысына  эсер  етстін  өлеуметтік  жагдайлар  туралы 

мөліметтерді  үш топқа белуге  болады:

— ауданның шаруашылық-экономикалық сипаты;

— ауданның санитарлық-гигиеналық сипаты;

— алдын  алуға  және  эпидемияға  қарсы жүргізілген  шаралар  ту­

ралы  ақпарат.

Ауданның  шаруашылық-экономикалық  сипаты  өндірістік  және 

ауыл шаруашылық өнеркөсіптерінің болуы мен сипаты туралы мәлі- 

метгерден және  басқа  мөліметтерден,  соның ішінде  халықты  меди- 

циналық  қамтудың қүрадцары мен күштерінің жайын сипаттайтын 

(дөрігерлер  мен  орта  медициналық  қызметкерлермен  қамтылуы, 

бакгериологиялық  лабораторияның  болуы  және  қамтылуы,  төсек 

қорының,  көлікгің,  емдеу,  диагноз  қою ,  егу препаратгарының,  де- 

зинфекциялық қүралдарының жөне т.  б. жеткілікті болуы)  мөлімет- 

терден  қүралады.

Көптеген инфекцияларда сырқатганушылықты талдау үшін аудан- 

ньщ  санитарлық-гигиеналык  сипаттамасы 

ерекше  маңызды  болып

157

табылады.  Мысалы,  ауыз-нөжіс жүйесі арқылы таралатын жүқпалы 

аурумен  сырқаттанушылықтың  себебін  тадцағанда,  мынадай  мөлі- 

метгердің болуы жөнс  олардың қодцанылуы  керек:

— сумен  қамтамасыз етуді ұйымдастыру жайындағы  мөліметтер; 

суды  пайдалану түрі,  су көздері  мсн  су қүбырлары жүйесінің жайы, 

бір адамға жүмсалатын төуліктік су шығынының мөлшері және т.  б., 

әсіресе,  апат  пен  жөндеу  жүмыстары,  су  сынамасының  химиялық 

жөне  бактериологиялық талдауларының нөтижесі жайында ақпарйТ 

аса  қажетті болып табылады;

— тазарту  жөне  канализация  жүйесінің  болуы  жөне  оны ң жайы 

туралы мөліметтер (жүйснің түрлері, канализацияланбаған объектілер 

саны,  агынды суларды тазарту жөне т.  б.);

— тамақтаңдыруды үйымдастыру жайында мөліметтер, тагам өнер- 

көсібінің, сату жүйесі мен қоғамдық тамақтандыру жүйесі өнеркөсі- 

бінің, базарлардың болуы, өр объектіде санитарлық-гигиеналық төр- 

тіпті  сақтауды  бақылаудың  нөтижелерімен  бірге,  олардың санитар- 

лы к жайының егжей-тегжейлі сипаттамасының болуы;

— мектепке дейінгі балалар мексмслері мсн мсктсптердің болуын 

жөне  олардың санитарлық жайын сипаггайтын  мөліметтер.

Респираторлық жүйе  (механизм)  арқылы таралатын  инфекция- 

лар  сырқаттанушылықтың сөбебін талдаған  кезде,  өр түрлі  топтар- 

дың жабық бөлмелердегі түрмысы мен еңбегі ж айы ндаш  ақпаратқа 

ерекше  назар  аудару  керек.  М ектепке  дейінгі  мекемелер  мен  мек- 

теітгердің санитарлық-гигиеналық жағдайын сипатгайтын мөліметтер 

осы жағдайда аса маңызды болып табылады.  Оған мекемелердің түрі 

жөне олардың орналасуы, бөлмелердің ауданы мен көлемі жөне олар- 

дың  санитарлық  нормаларға  сай  келуі,  оларды желдету төсілі  жөне 

ауа  алмасуының  жылдамдығы,  балаларды  қабылдау  жөне  қарау 

төртібі,  топтарды  оңашалау  төртібін  сақтау  жөне  т.  б.  жайындағы 

мөліметтер жатады.

Аурудың аддын алу және індетке қарсы шараларды жүргізу жайын­

да ақпаратгы қолдану талдаудың өте қажетті бөлігі болып табылады. 

Мүндай  мөліметтерді  РЭТ-тің екінші  кезеңінде  аталған  емдіх  жөне 

алдын алу мекемелерінің тіркеу-есеп беру қүжатгарынан алуға болады.

Мал дөрігерлік жөне мал дөрігерлік-санитарлық шаралар туралы 

ақпарат  мал  дөрігерлік  мекемелердің  қүжаттарынан  алынады.  Бас-

1S8

тапқы   ақпаратты  өңдеуге  жөне  талдауға  кірісуден  бүрын  оның 

толықтығын  жөне  анықтыгын  бағалау  қажет.  Толық  емес  жөне 

аны қ емес мөліметтерді талдау ешқандай мазмүны жоқ,  қате  қоры- 

тындыларға және  нөтижесіз іс-өрекеттерге  соқтырады.

Бастапқы  ақпаратгың толықтығын  жөне  далелді  екенін тексеру 

үш ін  мына төсілдер өте жиі  қолданылады:

— өр түрлі тіркеу-есеп беру құжаттарында (жүқпалы ауру журна- 

лында (ф. 60), эпидемиологиялық тексеру картасында (ф. 375), игүғыл 

хабарламада (ф.  58) жөне т.  б.)  белгіленген ауру атауларын  оқиғала- 

ры  бойынша салыстыру;

— науқастың ауыр түрде өтуі бойынша бөлуді өдебиет деректерімен 

салыстыру.  Бүл төсіл айқын клиникалық полиморфизмді және сим- 

птомсыз,  аурудың жасырын түрлерінің үлес салмағы жоғары болтан 

кезде  науқастарды  анықтаудың толықтыгын  багалау үшін жиі  қол- 

данылады.  Егер бүл  жагдайда  орташа жөне  ауыр  түрлердің  көп бо- 

луы байқалса, онда субклиникалық өтуімсн байқалатын аурулардың 

біршама санының есептелмегені болып табылады. Әдебиет көрсеткіш- 

теріне қаратаңда, диагноздың дүрыс қойылмауын жоғары өлім-жітім 

мен дертгіктің көрсеткіііггері дөлелдейді:

—  қандай  да  бір  инфекцияның  сырқатганушылық  көрсеткішін 

сонымсн клиникалық жағынан үқсас ауру тобымен салыстыру (түмау 

жөне басқа ЖРА*, дизентерия жөне басқа ішек инфекциялары). Мы- 

салы, дизентерия жөне басқа да ішек инфекциялары оқиталарының 

арасындагы  жиіліктің  қолайлы  қатынасыныц  1:0,7  -   1:0,9  шама- 

сыңца  қүралатыны  өдебиеттен  белгілі.  Басқа  ішек  инфекциялары 

үлесінің  көбеюі  дизентерияны  анықтаудың  жөне  диагноз  қоюдың 

нашарлағанын білдіреді;

— науқастарға диагноз  қоюдың кемшілігі білінсе,  қателік  коэф ­

ф и ц и ен т! қодцанып,  қайта есептеу арқылы бастапқы мөліметтерге 

түзету  енгізу керек.

Атап  кеткеніміздей,  бастапқы мөлімет бірнеше  қүжаттарда  бей- 

неленген, онда өрбір жеке ауру оқиғасы жайыңца өр түрлі мөліметтер 

жинақталған.  Бүл қүжатгардан жеке адамдарды емес,  қандай да бір 

адам топтарын немесе толық үжымдарды сипаттайтын мөліметгерді

* ЖРА  -   жедел  рсспираторлық  ауру.

159

алу  үш ін  ш аш ыраңқы,  жүйеленбеген,  жекелеген  мөліметтерден 

статист икалық мөлімст жасау ксрск.  Мөлімет нөтижелері түрлік не- 

месе  мезгілдік қатарлардың кестесі түрінде  берілсді жөне  зерттеудің 

бағдарламасымен  қарастырылатын  көрсеткіш тсрді  алуды  қам та- 

масыз  ете  алатын  жүйеленген  мөліметтерді  сақтайды.  Міне,  сон- 

ды қтан  да  материалды ң  мөліметі  оны   топтасты румен  үзіліссіз 

байланысқан.

Топтастыру  жиналатын  мөліметтерді  қандай  да  болмасын  бір 

анықтаушы  белгілері  бойынша  бөлшектсуден  түрады.  Топтастыры- 

латын белгілерді тандау бастапқы деректердің түрімен жөне талдау- 

дың міндеттерімен  анықталады.

Сонымен  бірге  топтастыруда  жалпы  скі  амалды  атауға  болады: 

типологиялық жөне  сандық.

Типологиялық  топтастыру  сандық  белгілері  ж оқ  оейнелеу  бой­

ынша жүргізіледі,  мысалы,  науқастарды аймақ бойынша,  тамақтан- 

дыруды үійымдастырудың ерекшеліктері бойынша, егілгендердің және 

егілмегендердің ауруы жөне т.  б.  бойынша  бөлу жатады.

Сандық топтастыру ауру белгісінің сандық мөлшеріне негізделеді 

өрі ол топтастыру беліілерінің аралығын  алдын ала таңдауды қажет 

етеді.  Мысалга,  эпидемия барысының көріністерін уақыт аралығын- 

да  зерттеу  үшін  материалды  жылдар,  айлар,  инкубациялық  кезең- 

дер,  күндер бойынша топтастырады.

Топтастырудьщ  бірінші  кезеңі  оның  багдарламасын  қүрастыру 

болып табылады. Топтастыру багдарламасы топтастыру белгілерінің 

жиынын, топтастыру кезектілігін  анықтайды.

Топтастырушы белгілердің жиынтығы талдаудың дөстүрлі жолы- 

мен анықталады жөне сырқаттанушылықтың қауіп-қатер факторла- 

рымен, себеп-салдарлық байланысы туралы алгашқы болжамдармен 

анықталады. Топтастырудағы эпидемиологиялық амал өткен төжіри- 

белерге негізделген, себебі  ол  аз уақыт аралығында қажетті нәтиже- 

лерді алуға мүмкіншілік береді. Сонымен бірге, өдетте, алғашқы топ­

тастыру  жеткілікті  болмайды,  өйткені  бастапқы  болжау жалған  бо- 

луы  мүмкін  жөне  сонда  жаңа  болжауға  сөйкес  жаңа  топтастыруды 

жүргізудід қажеттілігі туады.

Қүрастырылған  бағдарламаның  негізінде  статистикалық  кесте- 

лер жасалады,  онда бүкіл  зерттелген  материал  жазылады.

160

3.  Ақпараттарды  сәйкес  бағыттары  бойьшша  зерттеу

Талдауды толық көлемде жүргізген кезде өр инфекция бойынша 

материалды тізбектеп  өндеу төрт  бағытга  жүргізіледі:

—  жиынтық  халық  сырқагганушылығының  көп  жылдық  дина- 

микасын талдау;

— жиынтық адам сырқаттанушылығының жылдық (ай бойынша, 

жыл  ішінде) динамикасын талдау;

— эпидемиологиялық  белгілері  бойынша  бөлінген  халық топта- 

рының сырқаттанушылығын талдау;

— індетке  қарсы  шаралардың сапасын  және  тиімділігін  талдау.

4.  Эпидемиологиялық диагнозды  қою

Бұл  кезең  жеке  инфекциямен  сырқаттанушылыққа  ретроспек- 

тивтік  талдау 

үргізген  кезде  ақырғы  кезең  болып  табылады.  Бүл 

кезеңде бүкіл алынған мәліметтер соңғы рет біржолата сарапталады, 

ал  эггидемиолопың диагноз қою жүмысының нөтижелері  эпидеми- 

ологиялық диагноз түрінде дайындалады.

Эпидемиологиялық  диагнозда  зерттеудің  бағдарламасы  бойын­

ша  алға  қойылған  міндеттерді  шешу  көрініс табуы  керек.  Егер тал­

дау толық көлемде жүргізілсе, онда диагнозда мына мөселер қамты- 

луы  керек:

— “қауіп-қатер уақыты”, “қауіп-қатер аймағы”, “қауіп-қатер топ- 

тары”  көрсетілген  эпидемия барысының қөрінісі;

—  өлеуметтік  жөне  (немесе)  табиғи  “қауіп-қатер  факторлары”, 

сонымен  қоса індетке  қарсы  шаралардың сапасы;

— жиынтық  халық  бойынша  жөне  халықтың  эпидемиялық  ма- 

ңызды топтары  бойынша келесі жылда  (жылдарда)  эпидемия бары- 

сының дамуын  болжау.

жүктеу/скачать 31,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: