Түпнұсқада келесі атауда жарияланған Reviews of National Policies for Education

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
290 - 
МАЗМҰНЫ
Бір  ұйымдағы  оқушылардың  саны  және  білім  алушылар  мен  оқытушылардың
қатынасы  барлық  Суреттер  (6.1-4)  бойынша  орташа  көрсеткіштерден  жоғары  төрт  аймақ
ерекшеленеді.  Бұл  -  Атырау  және  Маңғыстау  облыстары  сияқты  белсенді  дамушы
мұнайлы  аймақтар  және  Алматы  мен  Астана  қалалары.  Дегенмен,  бұл  аймақтардағы
білім  алушылардың  сапасыз  білім  алуы,  егер  ол  аймақтар  қорларды  тиімді  немесе  КББО
білікті 
мұғалімдері 
бар 
болса 
міндетті 
емес 
екенін 
білдіреді.
6.3  Кесте  2010  жылы  КББО  ұйымдарын  аяқтаған  білім  алушылардың  санын
көрсетеді.  Алайда,  білім  алушылар,  шынында,  КББО  түскен  білім  алушылардың  сол 
шоғырынан  емес  екенін  (6.1  Кесте),  осы  екі  кестені  салыстыру  білім  алушылардың
олардың  білім  беру  баағдарламаларын  аяқтауды  қамтамасыз  ету  бөлігінде  КББО
жүйесінің  тиімділіг  туралы  жалпы  түсінік  беріледі.  Осылайша,  2010  жылы  колледжге 
216  860  білім  алушы  түсті  және  191  236  оқуды  аяқтады.  ҚР  БҒМ  веб-сайтында
жарияланған,  оқудан  шығару  туралы  соңғы  деректері  2008  жылы  14,3%  білім  алушының 
нашар  оқудан,  тәртіпті  бұзуынан  немесе  оқу  ақысын  төлей  алмауынан  шығарылғанын
көрсетеді. Сарапшылар оқудан шығару коэффициентінің басқа мемлекеттерме
салыстыру бойынша жоғары емес деп санайды.
Ұлттық  баяндаманың  деректеріне  сәйкес  2011  жылы  бітірушілердің  саны  182  533, 
салыстыру бойынша 2010 жылы 191 236 құрады. 6.4 Кестеде салалық топтар бойынша  2011 
ж. КББО оқу орындарының бітірушілерін бөлу туралы ақпарат келтіріледі.
Кесте 6.4 Қызмет салалары бойынша КББО ұйымдарының бітірушілерін бөлу, 2011ж.
Сала
2011 жылғы бітірушілер 
(жалпы санынан %)
Өндіріс
18.6
Құрылыс
5.9
Коммуникациялар
1.7
Көлік
9.0
Ауыл шаруашылығы
8.6
Экономика
19.8
Денсаулық сақтау
10.2
Дене шынықтыру және спорт
0.3
Өнер және мәдениет
1.3
Заң
4.5
Білім беру
15.9
Басқасы
4.3
Дереккөз: ҚР БҒМ, 2011a; ҚРСА.
Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  Министрлігі  колледж  білім
алушыларының  көпшілігі  таңдайтын  мамандықтар  (6.4  Кестені  қараңыз)  мен  еңбек 
нарығында  үлкен  сұранысқа  ие  мамандықтардың  арасында  кейбір  сәйкессіздіктер  бар  деп
есептейді.  Мысалы,  экономикалық  мамандықтар  бойынша  білім  алушылардың  саны  өте
көп,  ал  ауылшаруашылығы  мамандықтары  бойынша  білім  алушылардың  саны 
мемлекеттің  экономикасы  үшін  өте  аз.  Дегенмен,  2010  жылы  Қазақстан  Республикасы
Білім  және  ғылым  Министрлігінің  статистикалық  деректеріне  сәйкес  КББО  барлық
бітірушілерінің  20,3%-ы  академиялық  оқытуды  жалғастырды.  Келулер  барысында  ЭЫДҰ
сарапшыларында,  алдағы  уақытта  жоғары  білім  алуға  ниеттенген  оқушылардың  үлесі  бұл
6 ТАРАУ. КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
42 - 
МАЗМҰНЫ
4.  Орта шұғылдық бюджет құрылымы немесе оның жергілікті жерлерде баламасы бар ма? 
5.   Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру жүйесі.
6.   Ішкі бақылау мен аудит жүйесі.
7.   Тиісті  заңнамалық  актілерге,  сонымен  қатар,  білім  беру  саласындағы  сатып  алуға
  сілтеме берілген қоғамдық сатып алу тетіктерінің жалпы сипаттамасы. 
B. Орта білім беру жүйесіндегі шығындар
1.  Білім беру шығындарының үлгісі
  a.  Білім  беру  ұйымдары  шегінде  (мектепке  дейінгі,  бастауыш,  орта  және  ортадан
   кейінгі  үштік  емес  білім  беру,  үштік  білім  беру  ұйымдары)  және  жан  басына
    шаққандағы  ЖІӨ  (EAG  B1.4)  білім  беруге  жұмсалатын  мемлекеттік  шығындардың
    пайызбен 
ЖІӨ-нен 
жылдық 
көлемі 
(EAG 
B2.1 
және 
B2.2),.
  b.  Білім  беру  деңгейлері  шегінде  барлық  қызмет  бойынша  бір  оқушыға  жұмсалатын
    мемлекеттік  шығындардың  ұлттық  валютада  және  %-бен  жан  басына  шаққандағы
   ЖІӨ-нен жылдық көлемі.
  c. Жекеменшік дереккөздер: 
   -  Бастауыш,  орта  және  ортадан  кейінгі  үштік  емес  білім  беруге  жұмсалатын
   мемлекеттік  шығындардың  жалпы  білім  беруге  жұмсалатын  шығындардан  %-бен
   көлемінің жалпы көлемі.
   - білім беруге үй шаруашылығының шығындары (бар болғанда).
  d.  Ағымдағы  шығындардың  құрамы  -  бастауыш,  орта  және  ортадан  кейінгі  үштік  емес
   білім беру: 
   - Мұғалімдердің жалақысы;
   - Мұғалімдік емес құрамның жалақысы;
   - Жалақыдан басқа ағымдағы шығындар.
2. Жұмсау факторлары
  a. Бір оқушыға жұмсалатын жалақы бойынша шығындар (15 жылдан аса өтілмен жалақы
    негізінде,  сағатпен  оқушылардың  оқу  уақытының  жалпы  жылдық  көлемі,  мұғалімдер
    үшін  оқу  сағаттарының  жыл  сайынғы  саны,  сыныптағы  оқушылар  саны,  сонымен
    қатар, оқытушылар құрамының санына оқушылар санының қатысы).
  b. Мемлекеттік  білім  беру  ұйымдарындағы  мұғалімдердің  жалақы  деңгейі 
   -  Жылдық  жалақы:  жалақының  бастауыш  деңгейі,  15  жылдық  өтілмен  жалақы
    деңгейі,  жоғары  бөліктегі  шкаламен  жалақы  деңгейі,  бастауыш  және  орта  білім
    беру жүйелерінде, ұлттық валютада. 
    -  Еңбек  ақысы  көлемінде  мансаптық  өсу:  бастауыш  деңгейдегі  жалақыға  15
    жылдан аса өтілмен жалақы деңгейінің қатынасы. 
  c. Мектеп  ғимараттарының  соғылған  жылы  мен  жағдайына  тәуелділігі,  орналасуы
   бойынша (ауылдық және қалалық).
  d. Мұғалім/оқушының  қатынасы,  мектеп  түрлері  бойынша,  академиялық/кәсіптік-
  техникалық оқыту. 
  e. Орта  білім  жүйесіндегі  қайта  оқыту  мен  іріктеу  пайызы,  гендерлік  белгісі,
    мектептердің түрлері бойынша, академиялық/кәсіптік-техникалық оқыту. 
  f. Мектептік  тамақтандыру,  көлік  және  жатын  орын  -  қызмет  кімге  көрсетіледі?  Осы
    қызметтермен  қамтылған  орта  білім  беру  оқушыларының  үлесі?  Қызметті  кім
   төлейді? Қызметті төлейтіндер үшін құны?
  g. Оқулықтар  және  басқа  да  оқу  материалдары  мен  жабдықтар  (мысалы,
   компьютерлер) - Кім төлейді? Құны? Құнның жабылу деңгейі? 
  h.  Міндетті/факультативті  бағдарламалар  шегінде  мұғалімдердің  біліктілігін  арттыруы
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
42 - 
МАЗМҰНЫ
4.  Орта шұғылдық бюджет құрылымы немесе оның жергілікті жерлерде баламасы бар ма? 
5.   Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру жүйесі.
6.   Ішкі бақылау мен аудит жүйесі.
7.   Тиісті  заңнамалық  актілерге,  сонымен  қатар,  білім  беру  саласындағы  сатып  алуға
  сілтеме берілген қоғамдық сатып алу тетіктерінің жалпы сипаттамасы. 
B. Орта білім беру жүйесіндегі шығындар
1.  Білім беру шығындарының үлгісі
  a.  Білім  беру  ұйымдары  шегінде  (мектепке  дейінгі,  бастауыш,  орта  және  ортадан
   кейінгі  үштік  емес  білім  беру,  үштік  білім  беру  ұйымдары)  және  жан  басына
    шаққандағы  ЖІӨ  (EAG  B1.4)  білім  беруге  жұмсалатын  мемлекеттік  шығындардың
    пайызбен 
ЖІӨ-нен 
жылдық 
көлемі 
(EAG 
B2.1 
және 
B2.2),.
  b.  Білім  беру  деңгейлері  шегінде  барлық  қызмет  бойынша  бір  оқушыға  жұмсалатын
    мемлекеттік  шығындардың  ұлттық  валютада  және  %-бен  жан  басына  шаққандағы
   ЖІӨ-нен жылдық көлемі.
  c. Жекеменшік дереккөздер: 
   -  Бастауыш,  орта  және  ортадан  кейінгі  үштік  емес  білім  беруге  жұмсалатын
   мемлекеттік  шығындардың  жалпы  білім  беруге  жұмсалатын  шығындардан  %-бен
   көлемінің жалпы көлемі.
   - білім беруге үй шаруашылығының шығындары (бар болғанда).
  d.  Ағымдағы  шығындардың  құрамы  -  бастауыш,  орта  және  ортадан  кейінгі  үштік  емес
   білім беру: 
   - Мұғалімдердің жалақысы;
   - Мұғалімдік емес құрамның жалақысы;
   - Жалақыдан басқа ағымдағы шығындар.
2. Жұмсау факторлары
  a. Бір оқушыға жұмсалатын жалақы бойынша шығындар (15 жылдан аса өтілмен жалақы
    негізінде,  сағатпен  оқушылардың  оқу  уақытының  жалпы  жылдық  көлемі,  мұғалімдер
    үшін  оқу  сағаттарының  жыл  сайынғы  саны,  сыныптағы  оқушылар  саны,  сонымен
    қатар, оқытушылар құрамының санына оқушылар санының қатысы).
  b. Мемлекеттік  білім  беру  ұйымдарындағы  мұғалімдердің  жалақы  деңгейі 
   -  Жылдық  жалақы:  жалақының  бастауыш  деңгейі,  15  жылдық  өтілмен  жалақы
    деңгейі,  жоғары  бөліктегі  шкаламен  жалақы  деңгейі,  бастауыш  және  орта  білім
    беру жүйелерінде, ұлттық валютада. 
    -  Еңбек  ақысы  көлемінде  мансаптық  өсу:  бастауыш  деңгейдегі  жалақыға  15
    жылдан аса өтілмен жалақы деңгейінің қатынасы. 
  c. Мектеп  ғимараттарының  соғылған  жылы  мен  жағдайына  тәуелділігі,  орналасуы
   бойынша (ауылдық және қалалық).
  d. Мұғалім/оқушының  қатынасы,  мектеп  түрлері  бойынша,  академиялық/кәсіптік-
  техникалық оқыту. 
  e. Орта  білім  жүйесіндегі  қайта  оқыту  мен  іріктеу  пайызы,  гендерлік  белгісі,
    мектептердің түрлері бойынша, академиялық/кәсіптік-техникалық оқыту. 
  f. Мектептік  тамақтандыру,  көлік  және  жатын  орын  -  қызмет  кімге  көрсетіледі?  Осы
    қызметтермен  қамтылған  орта  білім  беру  оқушыларының  үлесі?  Қызметті  кім
   төлейді? Қызметті төлейтіндер үшін құны?
  g. Оқулықтар  және  басқа  да  оқу  материалдары  мен  жабдықтар  (мысалы,
   компьютерлер) - Кім төлейді? Құны? Құнның жабылу деңгейі? 
  h.  Міндетті/факультативті  бағдарламалар  шегінде  мұғалімдердің  біліктілігін  арттыруы
ТАРАУ 1: ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 293
Шамамен,  150  мамандық  бойынша  оқуды  аяқтаған  122  600  адам  2011  жылы  осы  тәуелсіз 
бақылаудан  өтті.  2011-2020  жылдарған  арналған  ББДМБ  бірінші  реттен  тәуелсіз 
бағалаудан  өткен  (жұміс  берушілермен  бірлесіп  өткізілген)  КББО  бітірушілерінің  пайызы
бойынша алдағы мақсатты көрсеткіштер болашақта орнайды
КББО  сапасы  мен  өзектілігінің  ең  жақсы  көрсеткіштері,  әрине,  колледжді
аяқтағаннан  кейін  жұмыс  тапқан,  КББО  бітірушілерінің  үлесі  болып  табылады. 
Қазақстанда  бұл  көрсеткіш  соңғы  жылдары  аздап  төмендеді.  2011  жылы  ол  60,3%
құрады,  салыстыру  бойынша  2010  жылы  -  61,4%  және  2008  жылы  -  63,7%.  Бұл
статистика  бітіруші  оқыған  мамандық  бойынша  жұмыс  табылды  ма  оны  көрсетпейді,
бірақ  Қазақстандағы  еңбекнарығының  жағдайларына  байланысты,  бұл  солай  болған 
шығар.  2011  жылғы  КББО  бітірушілерінің  39,7%-ы  жұмыс  таппағандар,  20,4%-ы 
білімдерін  ЖОО-да  жалғастырды,  1,6%-ы  колледждерде  оқуын  жалғастырды,  3,4%-ы
әскер  қатарына  шақырылды,  0,9%-ы  мемлекеттен  көшіп  кеткен,  қалған  13,4%-ның  алдағы
тағдыры туралы деректер жоқ.
Еңбек  нарығының  басқа  индикаторлары,  орта  есеппен,  жұмысқа  орналасу
перспективаларын  жақсартуда  КББО  алуы  көмектесетіндігін  растайды.  6.5  Кесте  түрлі 
білім  деңгейлі  адамдардың  арасындағы  қамтылу  коэффициентін  көрсетеді.  Кәсіптік 
білімді  адамдардың  қамтылу  коэффициентін  ол  бастауыш  немесе  орта  болсын,  жоғары 
білімді  адамдардың  қамтылу  коэффициентіне  қарағанда  аз  ғана  төмен,  орта  мектепті 
аяқтаған,  бірақ  оқуды  жалғастырмаған  адамдардың    қамтылу  коэффициентіне  қарағанда
айтарлықтай  жоғары,  ЖОО  түскен,  бірақ  онда  оқуын  аяқтамаған  адамдардың  қамтылу
коэффициентіне  қарағанда  әлдеқайда  жоғары  және  тек  бастауыш  білім  алған  адамдардың  
қамтылу коэффициентіне қарағанда алты еседен аса жоғары екенін атап өту қажет.
Кесте 6.5 Білім беру деңгейлері бойынша жұмыспен қамтылу коэффициенті (15+)
2005
2006
2007
2008
2009
Барлығы
63.8
64.3
65.3
66.4
66.1
Жоғары білім
82.7
82.4
83.3
84.1
83.4
Толық емес жоғары
45.7
46.8
46.4
45.6
42
Орта кәсіптік
76.7
76.2
77.2
79
77.6
Бастауыш кәсіптік
76.7
77
75.4
74
77.4
Орта білім беру
62.9
63
63.9
65.3
63.8
Негізгі орта
28.6
28.7
28.4
26.8
27.8
Бастауыш білім беру
11.9
11.4
11.1
13.1
12
Дереккөз: ҚРСА, 2010.
Сондай-ақ,  Қазақстанда  кәсіби  білімді  өзін-өзі  қамтыған  тұрғындардың  үлесі  2006  
жылдан  бастап  артқанын  атап  өту  (6.6  Сурет)  қажет.  Дәл  осылай,  жоғары  білім  және
толық  емес  жоғары  білімді  тұрғындардың  өзін-өзі  қамтуы  туралы  айтуға  болады.  Бұдан 
бөлек  өзге  білім  беру  деңгейлеріндегі  тұрғындардың  өзін-өзі  қамтуы  үлесі  соңғы
жылдары төмендеді.
6 ТАРАУ. КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
294 - 
МАЗМҰНЫ
Сурет 6.6 Білім беру деңгейлері бойынша өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұрғындар, 
2006-2012 жж.
Ескерту: 2009 ж. халық санағы нәтижелері бойынша тұрғындар контингентінің кеңейтілген мәнмәтінінде деректер 
ұсынылды.
Дереккөз: Қазақстан Республикасы статистика Агенттігі деректерінің негізінде сарапшылар тобының есептеулері.
Халықаралық ұйымдармен жүргізілген соңғы бағалаулардың нәтижелері 
Қазақстандағы  КББО  шолуы  бойынша  ірі  халықаралық  ұйым  жариялаған  соңғы
құжат  Еуропалық  білім  беру  қорының  есебі  болды  (Узун,  2010).  ЕББҚ  КББО  саясатын 
әзірлеушілерден  және  Қазақстандағы  қызығушы  тараптардан,  мемлекеттік  органдардың,
білім  беру  жүйесінің  және  бизнестің  өкілдерін  қосқанда  тұратын,  фокус-топты  жинады. 
ЕББҚ  есебінің  деректеріне  сәйкес  бұл  репрезентативті  топтар  мемлекеттегі  КББО  дамыту
үшін  салынған  күштерге  қарамастан,  КББО  секторы  бірқатар  проблемаларға  кезігіп 
отырғанын мойындады. Бұл проблемалар қамтиды:
 
Ÿ 
Бизнесті  дамыту  үшін  кедергі  болатын,  білікті  қызметкерлердің  жетіспеушілігіне
  
  алып  келетін  КББО  сұранысы  мен  кадрларды  ұсыну  арасындағы  теңгерімсіздік;
 
  КББО  бағдарламаларын  жоспарлау  және  жүзеге  асыру  үшін  мемлекеттік  кәсіптік
  
  білім  беру  жүйесі  мен  бизнес  ынтымақтастығын  қамтамасыз  ететін  формалды 
 
  стратегияның, арнаның және нормативті-құқықтық базаның болмауы;
 
Ÿ 
КББО  қамтамасыз  етуге  монополиялық  көзқарас,  мемлекет  пен  бизнеске  осы
 
  салада ынтықмақтастын орнату;
 
Ÿ 
Еңбек  нарығының  өзгермелі  сұранысына    шұғыл  әсер  ететін  мектептер  мен
  
  колледждердің  қабілеттерін  шектейтін,  мемлекеттік  реттеу  стандарттарын  қатаң
 
  реттеу;
 
Ÿ 
Тек  «құрған  жаттандылық»  жолымен  оқытуды  ұсынатын,  ескірген  білім  беру
  
  технологияларын,  материалдар  мен  әдіснамаларды  үйлестірудегі  КББО  оқу
  
  бағдарламаларының шамадан тыс академиялық және абстракттік мазмұны;
 
Ÿ 
КББО 
қызметкерлерінде 
педагогтік 
құзіреттіліктің 
және 
қазақстандық
  
  экономиканы  күшейту  мен  жаңартуда  КББО  әлеуетті  ролі  түсінігінің  болмауы;
 
Ÿ 
КББО  білім  алушыларының  жалпы  санының    жақында  артуына  қарамастан,  КББО
 
  беделсіздігі мен тартымсыздығы;
6 ТАРАУ. КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 295
 
Ÿ 
Еңбек  нарығының  сұраныстарына  сәйкес  жас  адамдарға  өз  жолын  таңдауға
  
  көмектесетін,  жұмысқа  орналасу  мүмкіндіктері  мен  мамандық  таңдау  туралы
 
  атартылған ақпараттың жеткіліксіздігі мен тиімсіздігі;
 
Ÿ 
Жас  адамдарды  ЖОО-да  жүзеге  асырылатын,  жалпы  сипаттағы  білім  берудің 
 
  академиялық  бағдарламаларына  бағдарлайды,  ал  бұл  мерзімде  ұлттық  экономика 
 
  үшін  олар  КББО  бағдарламаларына  баруы  қажет.  Оқушылардың  КББО
  
  ұйымдарына  ауысу  мүмкіндіктері  болған  кезде,  оларды  кәсіптік  бейім  мен 
 
  қызығушылықтар  емес,  жиі  жетістік  деңгейлерін  көрсететін  мүмкіндіктерге
 
  бағдарлады.
 
Ÿ 
Мемлекеттегі  КББО  ұйымдарының  саны  жеткіліксіз  болғандықтан,  түсуге  ниет
  
  білдірген  жас  адамдар  үшін  КББО  шектелген  колжетімділік  және  олардың
 
  аймақтық бөлінуі оңтайлы емес.
 
Ÿ 
Негізгі  орта,  орта  және  жоғары  деңгейлерде  жалпы  және  кәсіптік  білім  беру
  
  арасындағы өтпелі тетіктер мен жолдардың болмауы;
 
Ÿ 
Қазақстандағы  КББО  оқытушылар  мен  шеберлерінің  төмен  жалақысы,  беделсіздігі
  
  мен  төмен  әлеуметтік  мәртебесі,  жақсы  үміткерлерді  тартуды  және  КББО
  
  ұйымдарында  оқыту  процесінің  сапасын  жақсартуды  қиындатады.  Мұғалімдердің 
 
  моральдық  рухы  төмен,  педагог  кадрлар  қартаюда,  білікті  мұғалімдер  жеке
 
  сектордағы компанияларға тұрақты кетіп отырады;
 
Ÿ 
Бір  білім  алушыға  жұмсалатын  мемлекеттік  шығындар  басқа  білім  беру
  
  деңгейлеріне  қарағанда  төмен  (әсіресе,  егер  қаржыландыру  республикалық
  
  бюджеттен  емес,  жергілікті  бюджеттен  бөлінсе),  бұл  материалдық-техникалық
  
  базаның  нашарлауына,  оқушылар  үшін  практикалық  оқыту  мүмкіндігінің
  
  жеткіліксіздігі  және  КББО  мұғалімдерімен  аталған  проблемалардың  шиеленісуіне
 
  алып келеді;
 
Ÿ 
Ұзақмерзімді  мақсатқа  қолжеткізуге  кедергі  болатын,  білім  беру  процесін
  
  басқаруда  икемділіктің  жоқтығына  бастайтын  және  қорларды  қолдануға  оңтайлы
  
  емес  ықпал  ететін  ашық  емес,  болжауға  келмейтін  және  ауыртпалықты
 
   бюрократиялық рәсімдер. 
КББО  жүйесіндегі  осы  проблемаларды  анықтап,  ЕББҚ  оларды  қолданыстағы 
реформалардың  жоспарларын  күшейту  арқылы  немесе  халықаралық  ұйымдардың,
Еуропалық  Одақ  пен  Дүниежүзілік  банкті  қосқанда,  қаржылық  қолдауы  мен  білімін
қолдану  басымдығымен  шешу  жолдарын  ұсынды.  Бұл  реформалардың  көптегендері, 
келесі екі бөлімде сипатталғандай, жүзеге асырылған немесе жоспарлануда.
КББО жүйесіндегі соңғы реформалар
2005  және  2012  жылдар  аралығында  КББО  жүйесі  қайта  құрылды,  бұл  келесі
өзгерістерге алып келді:
 
Ÿ 
Техникалық  және  кәсіптік  ортадан  кейінгі  білім  беру  мамандықтары  мен
  
  пәндерінің  тізімі  жұмыс  берушілер  мен  кәсіптік  ассоциацияның  қатысуымен  қайта 
 
  қаралды.  Бұл  процесс  КББО  мамандықтары  бойынша  65  мемлекеттік  міндетті 
 
  стандарттарды  әзірлеу  мен  жаңартуды;  біліктіліктер  бойынша  65  бірыңғай  оқу 
 
  бағдарламаларын,  құзіреттілікке  негізделген  720  типтік  оқу  бағдарламаларын
  
  қамтыды.  2011  жылы  45  мамандық  бойынша  465  оқу-әдістемелік  материалдардың 
 
  апробациясы  басталды  (ҚР  БҒМ,  2011b).  Жаңа  стандарттар  жаңа  кредиттік  жүйе
  
  және  білім  берудің  модульдік  жүйесі  бойынша  талаптарды  қамтиды.  Реформа 
 
  бағдарламасының  мақсаты  КББО  барлық  стандарттарын  жаңартуға  түйінделеді. 
 
  Басымдық  мәні  мұнай-газ,  ауыл  шаруашылығы,  туристік  және  инженерлік
 
  салалардың кәсіби стандарттарына беріледі.
6 ТАРАУ. КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
296 - 
МАЗМҰНЫ
 
Ÿ 
Жұмыс 
берушілердің 
қатысуымен 
КББО 
бітірушілерінің 
біліктілігін
  
  сертификаттайтын тәуелсіз жүйе енгізілген болатын (жоғарыда сипатталған).
 
Ÿ 
2010  жылы  сәуірде  «2020  ж.  дейін  Бизнестің  жол  картасы»  бағдарламасы  бекітілді.
  
  Ол  жаңа  жұмыс  орындарын  сақтауға  және  ашуға,  сонымен  қатар,  экономиканың
  
  екінші  деңгейлі  салаларында  жергілікті  кәсіпкерліктің  тұрақты  және  теңгерімді
 
  өсімін қамтамасыз етуге бағытталған.
 
Ÿ 
Үкімет  КББО  жүйесінің  қолданыстағы  материалдық-техникалық  базасы  жас
  
  адамдар  үшін  білім  берудің  сапасы  мен  тартымдылығын  қамтамасыз  ету  үшін
  
  жақсартуды  қажет  ететінін  мойындайды.    Осыған  байланысты  колледждердің 
 
  материалдық-техникалық  базасын  жаңарту  және  КББО  мәртебесін  арттыру
 
  бойынша күш салу жалғасуда.
 
Ÿ 
КББО  ұймымдарында  білім  берудің  жаңа  технологиялары  ендірілуде.  18  ұйым 
 
  қашықтықтан  оқыту  технологиясын  ендіру,  кредиттік  технология,  ықпалдасқан
 
  білім беру, дуальдік дайындау жүйесі және т.б. сияқты инновацияларды қарастыратын,
 
  үш жылдық экспериментке қатысуда.
 
Ÿ 
Модульдік  негізде  жүзеге  асырылатын  білім  беру  бағдарламаларын  әзірлеу.  Бұл
  
  білім  алушыларға  әртараптандырылған  және  біліктіліктің  кең  жиынтығын    алуға
  
  мүмкіндік  береді,  бұл  өз  кезегінде,  олардың  жұмысқа  орналасу  перспективаларын
  
  арттыруы  мүмкін.  ЭЫДҰ  сарапшылары  «машина  жасау»  және  «қызмет»
 
  салаларындағы мысалдарды келтірді.
 
Ÿ 
Жаңа  «Кәсіпқор»  холдингі  «сапалы,  беделді  техникалық  білім  берудің  жоғары
  
  деңгейіне  сәйкес  халықаралық  стандартты»  және  «бизнеспен  байланысты
  
  нығайтуды  қосатын,  барлық  колледждерде  кейін  ендірілуі  мүмкін  болатын  КББО
  
  жүзеге  асырудың  жаңа  көзқарастарына  ынта  білдіруді»
3
  дамытуды  ілгерілету 
 
  мақсатында  құрылды.  «Кәсіпқор»  холдингінің  10-жылдық  даму  стратегиясына
  
  сәйкес  оның  басты  мақсаты  келесіге  түйінделеді:  кәсіптік  білім  беру  құрылымы
  
  мен  мазмұнын  жаңарту  және  оны  Қазақстанда  дамыту,  жаңа  білім  беру
  
  бағдарламаларын  әзірлеу,  КББО  жүйесі  үшін  мұғалімдерді  дайындауға
  
  стратегиялық  халықаралық  серіктестерді  тарту,  Астана  мен  Алматы  қалаларында
  
  әлемдік  деңгейдегі  колледждердің  құрылысы.  «Кәсіпқор»  холдингімен  әзірленген
  
  бағдарламалар  әр  аймақтағы  оқу  орындарында  пилоттық  негізде  жүзеге
  
  асырылатын  болады.  «Кәсіпқор»  холдингінің  моделі  аймақтық  деңгейде
  
  ендірілуде.  2013  жылы  «Кәсіпқор»  орталығы  Атырау  қаласында  ашылды,  ал  2015
  
  жылға  қарай  мұндай  орталықтар  Өскемен,  Екібастұз  және  Шымкент  қалаларында
  
  ашылатын  болады.  «Кәсіпқор»  оқу  бағдарламалары  Қазақстанның  «Kazenergy»
  
  сияқты  және  халықаралық  серіктестері,  Германиядан  GIZ  (Gesellschaft  für
  
  technische  Zusammenarbeit),  Канададан  SAIT  (Southern  Alberta  Institute  of
  
  Technology),  Австралиядан  TAFE  (Technical  and  Further  Education)  және    «Pearson» 
 
  (Ұлыбритания)  сияқты  жетекші  жұмыс  берушілерімен  ынтымақтастықта
  
  әзірленуде.  Бұл  компаниялардың  қызметкерлері  оқу  бағдарламаларын  жүзеге
 
  асыруға қатысады.
 
Ÿ 
Еуропалық  біліктілік  шеңберіне  сәйкес  әзірленген,  Ұлттық  біліктілік  шеңбері
  
  келісілген  болатын.  Енді  осы  жаңа  шеңберде  қазақстандық  біліктілікті  сипаттау
 
  керек.
 
Ÿ 
Қазақстан  Үкіметі  немістік  дуальді  оқыту  жүйесін,  қаншалықты  мүмкін  болғанша,
  
  өзінің  бейімдеуі  туралы,  онда  КББО  белгілі  бөлігі  колледжде,  белгілі  бөлігі  жұмыс 
 
  берушілердің  объектілерінде  жүзеге  асырылатын  ойын  жариялады.  Дегенмен,
  
  келулер  барысында  сарапшыларға  хабарлады:  мұнай-газ  саласы  мен  ірі  ұлттық
  
  компанияларды  есептемегенде,  кәсіпорын  базасында  оқыту  Қазақстанда  енді  ғана
 
  дамып  келеді.  Шағын  және  орта  бизнес  кәсіпорындары,  жалпы  алғанда,  өзінің  оқу
6 ТАРАУ. КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ МЕН ОҚЫТУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 297
  
  бағдарламаларын  жүзеге  асыру  бойынша  шығындарын  шамадан  тыс  жоғары
 
  санайды.
 
Ÿ 
КББО  жүйесіне  ықпал  ету  және  әлеуметтік  әріптестермен  қатынасты  күшейту
  
  мақсатында  оның  жергілікті  еңбек  нарығындағы  қажеттілігін  анықтауда  Қазақстан
  
  Үкіметі  серіктестік  тетіктерін  жүзеге  асыру  мақсатында  бизнес-ассоциция  мен
  
  жұмыс  берушілердің  қатысуымен  жаңа  кәсіптік-техникалық  білім  беру  бойынша
  
  Ұлттық  кеңес  құрды.  Кеңестің  маңызы  серіктестік  тетіктерін  әзірлеуге
  
  түйінделеді.  Сондай-ақ,  салалық  және  аймақтық  деңгейде  кадрлар  дайындаумен
  
  байланысты    мәселелерді  шешу  үшін    16  аймақтық  және  14  салалық  кеңес
 
   құрылды.
 
Ÿ 
Жергілікті  атқарушы  органдар  өндірісте  оқытуды  қолдаудың  түрлі  тәсілдерін
  
  әзірлеуде.  ҚР  БҒМ  2012  жылғы  ЭЫДҰ  сарапшыларына  ұсынылған  деректеріне
  
  сәйкес  500  КББО  ұйымдарында  білім  алушыларға  тағылымдама  мен  жұмыс
  
  іздеуге  көмектесетін  қамқоршылар  кеңесі  бар.  Бұл  күш  салулар  жергілікті
  
  атқарушы  органдар,  оқу  орындары  және  жұмыс  берушілер  арасында  22  167
  
  келісімге  отырып,  өндірісте  оқу  үшін  170  300  орынды  ұсынуды  қамтамасыз  етеді.

жүктеу/скачать 4,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: