Қарсылықтық салалас сөйлемдерді ұйымдастыратын қайталамалар екі түрде ұшырайды:
Еркін (лексикалық) қайталамалар. Анафористік тұрақты қайталама (сөйтсек).
Еркін қайталамалар ілгергі компоненттің баяндауышы болып жұмсал- ған сөзді қайталап жасалады. Ол сөз қарсылықтық бағыныңқы сөйлемнің келгенмен,келседетипті баяндауышының формасын алады. Осы ретпен ол бірінші компонентті екінші компонентке қарсылықтық қатынасқа түсіріп байланыстырады.
Қазір арам шөп басып кетті. Оған оқушыларды салған болды. Құй- тымдайбалаларжұлды,жұлғанменнепайда,тамырыменжұлмағансоң (А. Нұрманов.) Сіздің қолыңыз босай қоймас, босай қойғанмен бұл жұ- мыс сізге ауыр тиер (Ə. Əбішев). Аға бұған күніге жем береді, берсе де жылқы жөнді қон алмай тұр (Ж. Тиесов). Ол жігіт қайда екен? Бір-ақ рет көрдім, бірақ рет көрсем де есімде қалды – жанып тұрған от еді(М. Тиесов).
Аталған байланыстырушы қайталамалар қарсылықтық жалғаулықтар- мен селбесіп келеді.
Ендісоңғыəндердіесітіпқалуғаауылдыңбарадамдарыəсіресеқұмар- татын, бірақ құмартқанмен шеткі қоңыр үй-малшы, жалшылар үйінен сол əнді тыңдауға талпынған талай жандар бара алмай, өкініш пен кү- йікте қалған (М. Əуезов).
Байланыстырушы қайталамалар қатысып құрылған қарсылықтық са- лалас құрмалас сөйлемдердің арнаулы атқаратын коммуникативтік қызметі бар.
Сөйтсем қатысып құрылған құрмалас сөйлемнің компоненттерінің арасындағы қарсылықтық қатынас мынандай болады.
а) Бірінші компонент бір объект жөніндегі ізденуді, тануды мақсат ет- кен іс-əрекетті білдіреді.
ə) Екінші компонент ол іске кедергіні не қарсы нəтиже ретіндегі оқи- ғаны хабарлайды.
Бізжолғаертешығайықдепкелістік,сөйтсеккөлікдайынболмапты (Қ. Сегізбаев). Мұқырға асыға көшіпкелдік, сөйтсек бізге үй дайын емес екен (Ə. Асқар).
Сөйтсек оқиғаның тосын, күтілмеген санатын білдіріп модальдық мағына да үстейді.
