Практический курс казахско го язы ка для экономических специальностей

караСтырылады.  Дамыған  елдерде  маркетинг  қызметісіз бір  қадам да 
^сасалмайды  MapKefMHrri  акпарат  бағыт-бағдар  беретін  барЬметр 
сиякты.  ^Маркетинг  дегеніміз  —  рынокты  зерттеу.  Жарнамалык 
^цраларды  ж үргізуді  де  осы  маркетингтік  кызмет  деп  атайды, 
«жарнама — сауда двигателі» деп айтады.
•^Маркетинг  нарык  экономикасына  көШу  жағдайында 
~
  кәсіпорынды 
ン
 баскарудағы  ең  маңызды  буын.  Ол '  өндірістік,  қаржыяық,  сауда- 
өТКізу,  технологиялык,  кадрлық  және  тағы  баска  кызмет  түрлерімен 
бірге бір процесс кұрайды. 
лТѵІаркетингті  баскару үрдісі  мына кезеңдерден тұрады:
ン
- нарык 
м үм кінш іл Ігін 
талдау; 
'
. максатты нарыкты тандау;
_  маркетинг кешенін жасау; 
*
-
маркетинг шараларын е н г із у . )
Нарык мүм кіндіктері-  маркетингтік акпарат пен зерттеу,  маркетингтік 
орта, тұтынушылар нарығы, кәсіпорьін нарығьг.
Маркетинг кешені- тауар, баға, тарату әдістері, ынталандыру. 
Маркетинг  шараларын  енпзул  діёгеніміз  -  маркетинг  кызметін 
жоспарлау, 
ұйымдастьтру, 
бакылау 
жуйелері.
Сонымен,  маркетинг 
一 айырбас  аркылы  мұқтаждык  пен  кажеттілікті 
канағаттанДБіруғіЗ^беиімделген нарыктык кы змеггің түрі.
(Қ.Аганигіа; С.Мусйбеков) 
..........
Экономикалык термин:
Маркетинг  - 
коғамлык^  сүрайыс  пен  үсыныс  нарыктың  катан 
талабына  сай  өнім  шығару  ушін  өндірісті  ұдайы  икемдеп  отыру 
жолында  көп  бағытты  шаралар  колдану  аркылы  кәсіпорындарды 
баскару.  Рыноктағы  сұранысты  ,  бағаны  зерттеп,алдын  ала  болжау 
нәтижелері, 
жарнаманы 
кенінен 
пайдалану 
және 
өндірісті 
ынталандыру  негІзінде  жоғары  сапалы  өнім  өндіру,  оны  өткізуд* 
жеделдету, 
тауарды 
сактау 
мен 
тасымалдауды 
дер 
кезінде 
ұйымдастыру,  сұранысты  ынталандыру  бағытында  тұтннушылардың 
әлеумеггік-психологиялык  ерекшеліктерін  ескере  отырып,  оларға 
кызмет көрсету және басқа да әдісгерді  колдану.
(Е.Сабырбаев) 
:
ぃ
.
Сүрактар:
1  Акпаратты  жинау,  шаруашылықты  жүргізуді  жоспарлау  неиің 
к ы з м е т і?  
ベ
Ч  
て
2 
І с т е л і н е т і н   іс   п а й д а м е н   ш ы ғ у  ү ш ін   н е   і с т е у   к е р е к ?  
につ、
115

3  Маркетингтін кызметтеріне не жатады?
4  Маркетингтің кезеңдерін атаңыз, әр кезеңді сипаггаңыз.
Негізгі түсініктер:
Акпарат жинау — сбор информации 
Акпаратты талдау — анализ информации 
Алдын-ала жоспарлау — предварительно планировать 
Нарык мүмкіндігі 
—
 возможность рынка 
Маркетингтік орта — маркетинговая среда 
Нарықтың катал талабы 
—
 жесткие требования рынка
мэтінге арналган тапсырмалар
1  Мэтінді окыныз, аударан
Прочитайте текст, переведите
2  Мына  сез тіркестерімен
С данными словосочетаниям-
сѳйлем (7) құрастырыңыз
составьте предложения:
пайдамен  шыгу,  мэлімет 
орыны, дамыган ел, марке
ず
жинау,  бәсекелестік  жагдайы,  ѳндіріс 
ингтік кызмет, маркетинг кезені
3  Кеп  нүктенін  орнына 
тауып койып, сѳйлемдерді
Вместо точек вставьте нужнь
іиіэтіннен  керекті  сез  бен  сѳз  тіркесін 
олыктырыньп .
іе слова или словосочетания из текста.
а) Маркетингке...........жатады
э) Жалпы айтканда, маркетинг
б) Жарнамалык.....те - … де
в)  Маркетинг процесшщ негі
：
г)  ...  нарыкты тандау -.
д)  Маркетингтін тағы екі кез
ト
е) Сонымен, экономика.... сү
】
 
е) Маркеетинг
4 Берілген сөздерге синоним
К  данным словам подберит<
акпарат
— 
жобалау -
ыз, сұрактарға жауап берініз.
ответьте на вопросы.
зерггеу 
п саналады. 
згі кезеңі -.. 
ш і кезеңі.
：ні бар, олар 
ііенеді.
талдау.
тауып жазыныз.
е и запишите синонимы
U 6

Кьізмет -  
- 
.
пайдалану ―
 
кезен 
一
6
_ す  
, ：,
w  ：. .
5  
Мына  сѳйлемдерді  орыс  тіліне  аударыныз,  жұптын  ішіндегі 
сөйлемдердің айырмашылығын түсіндірініз:
Данные  предложения  переведите  на  русский  язык,  укажите,  в  чем 
различие предложений внутри пары:
3) Маркетингтік акпарат -экономиканы жылжытудьщ кѳзі.
Кѳз дәрігері болғым келеді.
э) Маркетингтік орта ңарык мүмкіндіктеріне жатады.
М у х т а р   о р т а   б о й л ы   ж і г і т   е к е н .
б)  Нарык  билеген  елдерде  маркетингтік  кызметсіз  oip * кадам  да 
жасалмайды.
М ы н а   к ы з д ь щ   б и л е г е н і - а й ! .
'  
.
-
-
,
Назар аударыныз!  Обратите внимание!
ノ
 
.ン
 
' ' 
,■■
Ілік септік
Если  обладатель  предмета  выражен  существительным,  то  он 
приобретает  форму  родительного  падежа,  ставится  перед  названием 
предмета  обладания:  ағам+нЬің  оқулығы  -   учебник  брата  ./Ср:  в 
русском  языке  родительный  падеж  ставится  после  названия  предмта 
обладания./ Окончания Іл ік  сптік:  -ныңАнің
，-дыңАдің, -тің/-тын
Мысалдар  аркы лы   кашан  —ның/-нің,  кашан  -ды ң/-дін,  кашан 
тың/-тің  жалғауларын Жазатынынызды көрсетініз.
На  примерах  покажите,  в  каких  случаях  напишете  окончания  —ныц/** 
нің, в каких  -дың/-дің, а в каких - -тың/-тін.
6
 Мәтін бойынша диалог кұраңыз, Іл ік  се іітік формасында тұрған 
сөздерді көрсетіңіз.
По тексту  составьте  диалог,  укажите  в тексте  ело
如，стоящие  в  форме 
родительного надежа.
7 Берілген сѳйлемдердін эркаісы сы  кай стильге жатады?
^ 
какому  стилю  относится  каждое  из  приведённых  ниже 
предложений?
117

Білесің бе, XX ғасырда ғана маркетинг пайда болган?
Ғалымдар  экономикалык білім негіздері бар екенін дәлелда^н.
8 
М ына сөйлемдерді қазақ тіліне аударыныз.
Данные предложения переведите на казахский язык.
Экономика опирается на маркетинг.
Реклама -основа торговли.
В условиях конкуренции маркетинг очень необходим.
Маркетинговый процесс состоит из 4 этапов.
Один из важных этапов маркетинга — выбор рынка.
Мы много читаем о маркетинге.
Маркетинг -  это моя работа, профессия.
Тема моей курсовой работы - «Проблемы маркетинга».
В библиотеке им.А.Бейсембаева есть много учебников по экономике.
Қосымша  тапсырма:  мәтінді  окыныз,  аударыныз,  мазмүнын 
казакша айтып беріңіз. Ілік септік формаларын кѳрсетініз.
Дополнительное  задание:  прочитайте  текст,  переведите,  передайте 
содержание  на  казахском  языке.  Укажите  формы  родительного 
падежа.
Электронды понта
Қазіргі  уакытта  манызды  байланыстардың  бірі  -   Электронды 
понта.  Интернет  жуйесінін  дамуына  байланысты  кѳптеген  адамдар 
өздерінің  іс-тәжірибелерІмен  әлемдегі  әріптестерімен  бөліскісі 
келеді.  Хат  сізге  офистік  серверге  корпоративтік  адрес  және 
провайдер  аркылы  келеді.  ЭІІ  аркылы  хатты  тіркелген  почта  жәшігі 
бар адамға жіберуге болады.  Хат жіберілгеннен  кейін бірнеше  секунд 
ішінде  серверге  гүседі,  алушы  — баска  елде  жүрсе  де  -  хатты  алады, 
тек  ғана  онын  Интернет  жүйесіне  кіру  мүмкіндігі  болса  болды.  ЭП 
аркылы  күнделікті  такырыпка  — экономика,  спорт,  ауа-райы,  саясат, 
музыка  тураЯы 
—
  жаңалыктгір  алуға  болады.  Сондай-ак  анекдот, 
газеггің электрондык версияларын жіберуге болады.
Сѳздік
әріптес -  коллега
тіркелген -  зарегистрированный 
j
алушы -  получатель 
тұтынушы -  потребитель
118

Ѵй тапсырмасы:
іѵіэтіннін жоспарын жасаныз;
составьте план текста ;
з)   э п и г р а ф т а  
берілген Ы .Ллтынсариннщ  сѳздерін түсіндірініз;
объясните слова ЬГ.Алтынсарина, данные в эпиграфе к тексту;
б) етістіктін райларын кайталаныз;
повторите наклонения глагола. 
'
■
 
> ' • .
6 
сабак 
H  f
• . ѵ: 
'
Вілге^ сайын келеді біле бергімг
 
ト
 
…
Біле беру емес ne т іл е г і елдің 
/ісқар  Тоқм агам бетов
6-мәтін
Жарнама
, Нарыктык  экономиканын  негізгі  козғаушы  күштерінің  бірі: 
тауар  сатылымынсыз  бизнес  калыптаса  алмайды. 
Бүгінде  біз 
жарнаманы  барлык жерде  кездестіреміз:  көгілдір экранная,  газет^кәне 
журнал  беттерінен  де.  Жарнама  -  тұтыңущылардың  тауарға,  фирма 
кызметіне  деген  кызығуш ылығын  артыру .максатыңдағы  оларға  деген 
үндеу.—Белгілі  тауарды  (оның  сырткьі 
；
  түрін,  қа си е тін,,  бағасын, 
артыкшылығын), 
фирманы 
(кызметінің 
мш^здемесін, 
колемін, 
кызыктыратын  жактарын,  сенімділігін),  идеяны  (м үл ікті  сақтандыру；
, 
акшаны  акцияға  салу),  қызметті  де  (тұсау жесер,  көрме  ұйымдастыру, 
төменділген бағамен сату және тағы баска) жарнамалауға болады. 
Адресіне  байланысты  жарнама  төмендегіше  бөлінеді:  жалпы  ұлттык 
және ж ергілікті, саудалык және өндірістік,  конституциялық.
Жарнама  акпараттык  (жаңа 
фирманын 
кұрылғаны,  тауар  мен 
кызметтің  пайда  болғаны  жайлы),  сендіруш ілік  (белгілі  фирманың 
мүддесі  үш ін  талғам  жасау),  ескертушілік  (фирма  белгілі  жетістікке 
жеткен уакытта) максатта беріяеді.
—
Жарнама ережелері:
чЖарнама  түтынушыға Dip жаңа дүниені білгендей,  қызығушылыкпен 
эсер  етуі  керек.  Жарнама  әділ  болуы  керек,  орынсыз  жасалған 
^арнамадан  сенімді  жоғалтып  алуға  болады.  Жаонама  өз  гауарын 
мақтап,  өзгенкің  жамандамау  керек.  Жарнамалык  жүмыс  үлкен  білім 
Мен іскерлікті талап етеді.  /
(Қ.Аганина,  С.Мұсабеков) 
レ ！
119

Жарнама деген не?
Ол ненің қозғаушы күші?
Нені жарнамалауға болады?
Жарнама кімге арналады?
Жарнаманын түрлерін атаңыз.
Жарнаманы кайда орналастыруға болады? 
Жарнамалык жұмыс нені талап етеді? 
Жарнаманын ережелері кандай?
Негізгі түсініктер:
Қозғаушы күш -  движущая сила
Қы зығушылыкты арттыру —
 вызвать интерес
Сырткы түрі -  внешний вид 
г
Мүлікті сшсгандыру _ сохранность имущества 
.
Тұсау кесер -  презентация, открытие
Көрме ұйымдастыру -  организация выставки
Төмендетілген бағамен сату -  продажа по сниженным иенам
Фирманың мүддесі -  интересы  фирмы
Фирманын жетістіктері -  достижения фирмы
Жергілікті жарнама ~ местная реклама
Жарнама шарттары 
—
 условия рекламы
Жарнама бағасы- цена рекламы
Жарнама кѳлемі — объем, размеры рекламы
6-мэтін бойынша тапсырмалар
1  Мэтінді окыныз, орыс тіліне аударыңыз.
Прочитайте текст, переведите на русский язык.
2 Берілген жаңа сөздермен свйлемдер күрастырыныз.
С новыми словами составьте предложения.
3 Жана сѳздерді пайдалана огы ры п, диалогты толы кты ры ңы з:
Экономикалык термин:
Жарнама  -   тұтынушыларды  тауарлармен,  керсететін  кызметтермец 
олардын касиеттерімен таныстыру, эрі насихаттау, жариялау. 
’
(Б.Сабырбаев)
Сұрактар:
1
2
3
4
5
6
7
8
120

Используя  новые слова, дополните диалог:
Алло!  Сэлеметсіз  бе?  М а ға н   газет  редакторы  М ә д и  Түрсылбайұлші 
керек еді. 
‘
Иэ, мен тындап тұрмын.
_ 
Сізбен 
сөйлесіп 
тұрған 
一 
Ерлан  Нұркенұлы, 
«Баян 
тау» 
. . . .  
президенті.  Бізге  .... беру керек.  Әуелі газет  .... білейін 
депедім. 
Газетіміздің ...  жоғары, газетте  ...  де жариялаңмыз.
„  Газет айына неше рет шығады 
… .
パ
.
- . . .   рет. 
.  ■
.
Жарнаманын....  канша?
. Ол жарнаманын  .... байланысты.
.
Жарнаманы.... жіберуге бола ма? 
、
 
，-
.
. 0рине,  тек қана .... емес,  ...  де жіберуге болады.
. К^мектесуге дайынбыз..........
5  Газетке жарнама жазыныз, мына сѳзлерге назар ауларыңыз:
Напишите  текст  рекламы  в  газету,  обратите  внимание  на  данные 
слова;
тауар,  сапа,  баға,  шегерме  (скидка),  жеңілдіктер(льготы)т  факс,  пайда, 
дүкен,  сату, тенге,  арзан,  кымбат
6  Окыныз,  орыс  тіліне  аударыныз.  Белгіденген  зат  есімдердін 
септік жалгауларын анықтаңыз:
Прочитайте, 
переведите 
на  русский  язык. 
Определите  падеж 
выделенных имен существительных. 
'
Бүл кызык екен!
Американдык  нарық  кызметкері  жыл  сайын  жарнамаға  61 
миллиард  доллардан  артык  ақша  жұмсайды.  Жарнамаға  ең  көп 
шығын  жасайтыңдар  г  5 дәрі-дәрмек,  туалеттік  бұйымдармен, 
косметикамен  жұмыс  іртейтің ;  америкдндыктар.  Екінщі  орында  -  
сағыз,  коңдитерлік  бұйымдар:^ е н   сабын  сатып  алуды  насихаттайтын 
жарнама  берущілер.  Жаоңаі^іаға  жұмсаған  акша  жағынан  «Ноксэла» 
^орпорациясы сатудан түскен ақшанмң 22,2  процентін жарнамаға 
жұмсап, рекордтык көрсеткішке жетті.
(Ф.Котляр.  М аркетинг көрсеткіштері)
7  Берілген сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз:
Данные предложения переведите на казахский язык:  . . .
121

Мы даем рекламу в газету «Сарыарка самалы».
Эта газета выходит 2 раза в неделю.
Рекламу можно отправить факсом или почтой.
Наша реклама выходит в завтрашнем номере газеіМ 
Мы знаем правила рекламы. 
:
Это текст коммерческой рекламы.
На рекламу книги мы потратили  10 тысяч тенге.
В рекламе мы указали достижения нашей фирмы.
Для рекламы мы организовали выставку товаров фирмы.
Наша фирма называется «Береке».
..
ノ'
Қосымша тапсырма: окыныз, казак тіліне аударыныз /кыскаша/. 
Ш.Шѳкин  туралы  не  білесіз,  айтып  беріңіз  (сүракка  жауап  беру 
үшін, окулыктын сонында берілген  материалды пайдаланыныз).
Прочитайте,  переведите/вкрагце/  на  казахский  язык;  используя 
материал в конце учебника, расскажите, что вы знаете о Ш.Чокине
Иртыш -  Караганда
Судьба 
и  люди  дали  мне  счастье  пройти  с  каналом  от 
интуитивной  задумки  до  искусственного  русла,  являющегося  по 
основным  параметрам  одним  из  самых  крупнейших  в  мире.  Он 
уступает  по  длине  лишь  Каракумскому  /1400  км/  и  Колорадскому 
акведуку  в  США  /512  км/,  по  геометрической  высоте  водоподъема - 
Колорадскому ./452 
км/. 
Головной 
водозаборный 
гидроузел 
расположен  на  левобережной  протоке  Иртыша,  реке  Белой  выше 
г.Аксу.  Заканчивается  канал  в  Караганды  у  насосной  станции 
Карагандинского водопровода — на 458 км трассы.
Канал  проходит  по  территории  Павлодарской  /272  км/  и 
Карагандинскои /186 км/ областей.
Давно уже привыкли  к иртышской  воде.  Вода вращает турбины 
станций  Екибастуза.  В  Караганде  вода  дала  работу  еще  двум  ТЭС. 
Сейчас  тянется  ветка  в  Джезказганскую  область.  Джезказганская 
трасса  -   это  вторая  очередь  канала  Иртыш-Караганда.  И  история 
канала далека от завершения.
(Ш. Чокин)
Сѳздік
Үзындығы -  длина
Б и і к і і г і   ~   в ы с о т а  
ノ
  ■
Орналаскан _ расположен
І22

が
ニ
 ие 
こ
一
: : ‘
^зек/п/- очередь 
...............................
ү  и тапсырмасы:
Павлодар  каласы  кѳшелерінде  жарнама  ,.'бар  ма?  Қандаи 
інамаларға назар аудардьщыз, неліктен? Қазак тілінде берілген екі- 
ш  жарнаманы жазып әкеліңіз;
^   х е л е д и д а р д а н  
к ө р е т ін  
ж а р н а м а п а р ғ а  
к а л а й  
к а р а и с ы з : 
қ а н д а й  
кемшіліктері  бар,  максатына жету  үшін  жарнама  қаңдай  болу  керек, 
жауап берініз; 
， •：.  .  • ■
б) 
Жарнама 
туралы диалог кұрастырыңыз. 
, パ
7
-сабак 
■
Сырлары көп гылымнын 
Ш е ш іл м е г е н   ә л і де.
Т е р е н д ігі  б іл ім н і ң
Керек екен бәріне/ 
广
 
' …
t 
ノ
фариза Оңгарсынова
7-мәтін
Менеджмент
f
 Шаруашылык  жүргізіп,  каржылык  нэтижеге  жету  мақсатын 
көздеп отырған суЬъектілерге менеджмент ұғымы жатады^ 
Менеджмент  латы№ сөіі,  аударғанда  «манус»  — басында  малдарды 
Ьаскару  саласында  қолданылған,  жылкыларды  баскару  ѳнерін 
белгілеген. Кейінгі кезде бұл адам кызметі  саласына ауысқан, адамдар 
мен  ұжымдарды  баскару  деп  түсін
「
ен. . Ғылым  pejiHfle  менеджмент 
еңбектің  табиғатын  аныктауға,  адамдардың  бірлесекен  еңбегінің 
паидалырақ  әрі  тиімдірек  екеңін  түсіндіруге  бағьт^йды.  Баскару  -  
өнер，білім  мен  тәжірибені  ғана  талап  етіп  коймайды,  жеке  басының 
ê 
касиеттеріне де  көңіл бөледі.  Менеджменттің фунідиялары:
Басқару 
一
  адамдардың  кәсіптік  қызметі. 
Баскару  процесі 
^олжамдау,  жоспарлау,  1 ұйымдасты^,  уйлестіру,  мотивациялау
，
 
бакьі^ау сиякты қызметтерден тұрады. 
ノ
 
■
Жоспарлау  -   ұйымнын  максаты  қандай  болу  керек
い
максатка 
Жету  үшін  ұйым  мүшелері  не  ісгеу  керек  екеңін  аныісгайды. 
^°лжамдаудың  максаты  -  келешекті  ғылыми  болжау,  үйымның
123

мүмкін  болатын  даму  бағыттарын, 
экономикалык  кұбылыс 
динамикасын анықтау.
¥иымдастыру  —  белгілі  кұрылымды  куру,  кызметкерлер 
олардьщ  топтары， бөлімшелері  арас^ьінда  жүмысты  бөлу,  баскару 
органдары  мен  лауазымды  адамдардьщ  кұкықтары  мен  міндеттерін 
бекіту,  кадрларды  таңдау  жэне  тағайындау.  Мотивация  -   ұйымньің 
максатына  жету  үшін 
адамдарды 
тиімді  еңбек  етуге  таргуҒа 
ынталандыруга  колданылатын  процесс.Үйлестіру — үйымнын  барльіқ 
құрылымдары 
-
  арасында  коммуникацияларды  орнату  жолымен 
сѳйкестікті  камтамасыз  ету.  Бяқылау  -   менеджменттік  мәліметтерді 
есепке  алу,  барлык  кызметтердЫ  нэтижелерін  талдау,  жоспарльіқ 
кѳрсеткіштермен  салыстыру  жэне  максатка  жету  үшін  кажет 
шараларды белгілеу.
Менеджмент  -   адамдармен  карым  -  катынас  жасау  түрі,  әдісі, 
билік  жэне  баскару  ѳнері,  ерекше  түрдегі  батыллык  жэне  экімшілік 
дағдылар, баскару органы, экімшшік бірлігі (Оксфорд сѳздігі). 
(Қ.Аганина, С.Мұсабеков)
Экономикалык  термин:  менеджмент  —  бүл  ѳндірісті  баскару 
принциптері,  әдістері,  құралдары.  Оның  мақсаты:  өндірктің 
тиімділігін және кәсіпорыннын пайдалылығын арттыру. 
(Б.Сабырбаев)
Сұрактар:
1  Менеджмент деген не?
2  Менеджменттің максаты кандай?
3  Менеджмент ғылым ретінде неге бағытгайды?
4  Менеджмент^ ң функцияларын атаңыз, сипаггаңыз.
5
  Менеджменггің бірнеше аныктамаларын атаңыз’ сипаггаңыз
Негізгі түсініктер:
шаруашылык жүргізу — ведение хозяйства 
кәсіптік кызмет — профессиональная деягеш>ность 
бірлескен еңбек -  совместный труд 
ノ
ғылыми болжау -  научный прогноз 
,
экономикалык қүбылыс -  экономическое явление 
厂
 
басқару органдары -  органы управления 
■
し
‘
баскару ѳнері -  искусство управлять
124

洲
дфісті баскару -управление производством
ѳНд|рістін тиімділігі -  эффективность производства  ' '
тиімді енбек ету -  эффективно трудиться
лауазымды адам — должностное лицо 
*
кад рл ард ы   т а в д а у -   п о д б о р   к а д р о в  
ノ '
кадрларды тағаиындау — назначение кадров
карым-катынас жасау -  строить отношения
ж0СПарлык кѳрсеткіштер -  плановые показатели
7-мэтін бойьшша тапсырмалар
1  Мэтінде  кездескен жана сшдерге  назар  аударыныз,  орыс тіліне 
аударыныз.
Обратите внимание на новые слова, переведите текст на русский язык.
2
 Кѳп нуктенін орнына керекті сѳз койыңыз:
Вместо точек вставьте нужные слова: 
一：
1 )Менеджмент деген - … ѳчері.
2) .Менеджмент кызметін  ... кызмет деп айтуға да б о л а д ы .:
ぐ
—
3)  Бұл кызмет ...  жету маісатын кѳздейді. 
л  ,'
4)  Осы с ѳ з..........алынган.
5)  Менеджментом функциялары мынадай:  ...» 
.......
6)  Менеджменттік қызмег …
… талап етеді.
3 Сөйлемдерді аяктацьи, орыс тіліне аударыныз.
Закончите предложения, переведите на русский язык. 
'''
ぐ
.‘
-
.；
1)  Тиімді еңбек ету  .jV: 
f Ь
2)  Ұйымдастыру - кадрларды таңдау жэне кадрларды 
iù
3)  Ө н д ір іс т ің   т и ім д і л іг і н   а р т т ы р у   ~   м е н е д ж м е н т т ің   . . . .  
パ
4)  Болжамдаудың максаты — келешекті ғылыми
5)  Менеджмент — баскару .  •, 
4
4 Орыс тілінде берілген сөздерді ккза к тіліне аударыцыз.
Слова, данные на русском языке, переведите на казахский 
язык. 
.
«Менеджмент» ~ (латинское) сѳзі. 
、
Менеджмент деген -  баскару принциптері, (методы), (средства). 
. 
Менеджмент -  менеджменттік (сведения) (учитывать).
125

¥  йымдастыру ға  (должностные)  адамдардын  (права  и  обязанности) 
бекіту де жатады.
Менеджментті басқаша баскару (искусство) деп те атайды.
Бұл кызмет адамдардан жауапкершілікті (требует).
Менеджмент деп карым-катынас (вид) түрін де айтады.
5 Берілген сѳздерден етістіктін бұйрык райын жасаңыз. 
ニ
От данных слов  образуйте повелительную форму глаголов.
セ
:
Баскару,  алу,  оку,  бастау,  үйымдастыру,  үйлестіру,  жоспарлау. 
бакылау,  жаксы  оку,  талап  ету,  еңбек  ету,  бекіту,  мотивациялау, 
есепке алу, тандау, тағайындау.
Назар аударыңызЮбратите внимание:
Как мы знаем, в казахском языке есть 4 наклонения: глагола:
1 ) ашык  рай  -  изъявительное  наклонение,  обозначающее  реальное 
действие в настоящем, прошедшем, будущем временах: 
жағу/жечь/-жақтым, жағып отырмын, жағамын;
2) бұйрык  рай 
-
  повелительное  наклонение,  выражает  побуждение  к 
действию, образуется так:
Ілицо 
корень 
оканчивается 
на 
согласный
корень  оканчивается  на 
гласный
+суф -аАе
十
-йьш/-йін
，
+-йык/-йік 
+суф-  й  +ын/ін
，
 
+-ык/-ік
Илицо  в ед. числе  - 
Во мн. Числе 
Вежливая 
форма 
мн. 
Числа
-у отбрасывается 
十
ьшдар/індер,  -ндар/-ндер 
+ЫНЫЗ/-1Н13, -ҢЫЗ/-ҢІЗ,
-ыныздар/ініздер, -ңыздар/—ңіздер
ПІлицо
корень глагола 
十
+ -СЫН/-СІН
Отрицательная 
форма 
корень глагола+
+-ма/-ме,-  ба/-бе,-па/-пе 
十
 суффиксы 
повелительного наклонения
3)  шартты  рай  -  условное  наклонение  -  обозначает  действие  - 
условие для совершения другого действия, образуется так:
[Яйцо  J Ьд.ч. 
「
Окончание
」
Іѵін.ч. 
Окончание 
і
126

Ж е к е ш е
тү р і
Ж а л г а у
К ѳ п ш е т у р і
Ж а я г а у
К о р е н ь
十 
- с а / -с е
- м
К о р е н ь  
十
- с а У -с е
- к
К о р е н ь
+ с а / -с е
-Ң
-ҢЫЗ
К о р е н ь +   -с а / -с е
- н д а р
-ң ы з д а р
К о р е н ь
+ - с а / -с е
К о р е н ь  
十
- с а / -с е
4)  калау  рай 
-
  ж е л а т е л ь н о е  
н а к л о н е н и е  
-   в ы р а ж а е т   н а м е р е н и е  
говорящего, 
о б р а з у е т с я   т а к :
К о р е н ь  
и л и
ナ
 с у ф ф и к с ы
+ л и ч н ы е   о к о н ч а н и я
о с н о в а   г л а г о л а
-ҒЫ/-ГІ,
十
к е л е д і - б у Д .  п е р е х .в р е м я
- к ы / -к і
十
к е л д і  - п р о ш е д ш е е   в р е м я   *
+ к е л і п   т у р -   н а с т о я щ е е   в р е м я
Қазак  тіліндегі  етістіктің  райларын  орыс 
тіліндегі 
етістіктердін 
райларымен 
салыстырып,  ұксастыгы  мен  айырмашылыгын 
көрсетіңіз, дәлелдеңіз.
6  Етістіктерді  бұйрык  рай  формасына  койып,  бес  сѳблем 
кұрастырыңыз.
С о с т а в ь т е   п я т ь   п р е д л о ж е н и й   с   г л а г о л а м и ,  п о с т а в и в   и х   в   ф о р м е  
п о в е л и т е л ь н о г о   н а к л о н е н и я
Б а с т а л у ,  п а й д а л а н у ,  б а с к а р у ,  т а ғ а й ы н д а у ,  а я к т а у
7  Қазак тіліне аударыньп.
Переведите на казахский язык. 
.
1)Я прочитал много книг о менеджменте..
2) Менеджмент - это настоящая наука.
3) Эта работа требует много знаний 
, ,  
‘‘
4) Очень нужны и сведения по менеджменту.
5) Начнётся ли другой период менеджмента? 
人
6)  Составь предложение по теме «Менеджмент 
~
 это иску ство».
7)  Если  бы  был  материал,  я  бы  написал  сочинение  «Нужен 
ли 
М е н е д ж м е н т ? » .
8)  Я хочу сдать сессию на «4» и «5».
127

Қосымша  тапсырма:  мэгінді  аударыныз,  мазмұнын  кысқаша 
қазақ тІлінде  айтькп  берініз.  Етістікерді  белгілеңіз,  шағын,  райыц 
аныктаныз.
Дополнительное  задание:  переведите  текст,  вкратце  на  казахском 
языке  передайте  его  содержание.  Укажите  глаголы,  определите  их 
время, наклонение.
Интернет ұғымы
Интернет  (бас  эріппен  жазылса)  -  кез  келген  компьютерді  жер 
шарында  орналаскан  баска  жұмыс  станциясымен， яғни  телефон 
арнасына  косылган  баска  компьютермен  жылдам  байланыстыратын 
Дүниежүзілік Желі.
Оны  дүниедегі  ең  үлкеи  аукымды  желі  деп  атайды.  Осылай 
телефон  арнасы  аркылы  баиланыса  алатын  компьютерлер  бір  - 
бірімен ТСРЯР хаттама  ережелерімен мэлімет алмасады, оларды бір 
нүскада, ягни бір тілде «сѳйлейді» деп айтса да болады.
Дүниежүзілік  Халыкаралық  телефон  желІсі  сиякты  оны  ешкім 
баскармайды, ол ешкімнің жеке меншігі емес.
Міне,  осы  Интернет  желісі  кѳмегімен  электрондык  почта 
аркылы  хабар алып  (беріп).  баска компьютерлердегі  акпаратты  кѳріп, 
кашыктан  телеконферениияларга  катынасу  жұмыстарын  жүргізуге 
мүмкіндік бар,  Интернет жүйесін пайдалана отырып, үйден шыкпай - 
ак, 
кѳгггеген 
елдерді, 
ічалаларды 
аралап, 
мұражайларды, 
кітапханаларды 
көріп, 
дүниежүзілік 
мәдени 
және 
ғылыми 
жетістіктермен  танысып,  оларға  өркениетті  елдің  азаматы  ретінде 
үлесінізді  ко с ы п ,  өзіңізді  дүниенің  бір  кішкене  бөлігі  ретінде  сезіну 
мүмкіндігіне  ие  боласыз.  Интернет  (кіші  әріппен  жазылса)  -  ТСРЯР 
хаттамалары негізінде желіаралық байланысу технологиясы.
Сөздік
Жылдам -  быстро 
аукымды ~ глобальный 
хаттама -  протокол 
ереже — правило 
мэлімет -  сведения
жеке меншік -  частная собсті№нностъ 
- :
жетістік — достижение 
ѳркениетгі -  развитый
9)  М ы  работаем по системе Интернет. 
】
128

уЛес косу -  внести вклад 
ィ
сезіну -  чувствовать 
。
.
үғьім — понятие
Үй тапсырмасы:
а) хакырып бойынша диалог құрастырьщыз;
составьте диалог по теме;
э) жана сѳздермен сѳз тіркестерін курастырыпѵ дэптерге жазыныз;
составьте с новыми словами словосочетания, запишите в тетради;
б) «Менеджмент  -  баскару»  сез тіркесіндегі  етістіктіц  бүйры к  рай 
формаларын жасаныз;
образуйте  повелительные  формы  от  словосочетания  «менеджмент  - 
баскару»
»  «  • 
*■'•••
g-сабак
Ойлау адам ѳм ірінде аса қы м б а т орын алады 
Ойлай б іл е тін а  адам - ш ы н м агы н асы м ек адам 
М агж а н Ж умабаев
(1893-193
 
一
 
… ，
8- мәтін
Менеджер 
;
(,I Менеджер  —  компания,  фирма,  банк  баска  да  кұрылымдык 
бөлімшелердің  баскарушысы.» Менеджер  кез  келген  үйымға  немесе 
мемлекетке  керек.  Олар  үйымның  негізгі  кызмер^ерін  жоспарлап, 
уиымдастырады, 
баскарып, 
бакылайды. 
Бірақ 
өзінің 
карамағындағылардың міндеггерін белгілеп, жоспарламайдьі. 
^Менеджер  кәсіпорын  коммерциялык  құрылым  немесе  коммерциялык 
емес  болса,  оның жүмысының алға койған  мақсаттар үдесінен  шығуы 
үшін ^өз  кәсіпорының  жұмысын  баскаруды,  ұйымдастыруға,  онын 
пайда  түсіруіне  жауап  беред^  Ертеректе  кәсіпкердің  бір  өзі  шешетін 
^ана  маңызды  мәселерді  кәсиби  менеджердің  енді  өзі  шешеуінің 
кажеті  жок.  Қазіргі  кезде  ондай  жеке  билік  жүргізушг  шағын 
фирмаларда  ғана  кездеседі.  Өйткені  оларды  өз  кожайындарын 
баскарады. q Ірі  корпорацияларда  менеджер  ресурстардың - барлык 
түрлерін  (интеллектілік,  шикізат,  материал,  қаржы)  билуі  тиіс.  Аса 
маңызды  шешімдер жетте,  ұжымдык  негізге  кабылданады.  Менеджер 
ңарыкта  жоғары  сұранысқа  ие  болыгі  отырған  тауарларды
：
  өндіру
129

：
ІЛ
жөнінде 
маркетинг 
саласы i 
зерггеушілермен,  психологгар 
жасайды  жэне  де  олар  берген 
ісіне пайдаланады.
^ Менеджердің кызметі мынадай 
'  - максатты  тайындау:)осы  мак 
ол әрекеггердің тиімділігін 
к 
- у йымдастыру:  максатка 
ж е т : 
басқарылатын еңбек міндегт е 
- мотивация  мен  коммуникат- 
Кажеггі  адамдардан 
топ 
спецификалык  тэсілдерді 
тағайындайды;
•  а^мдардын,  өзінің  ѳсіп-ѳрк 
деңгейы кѳтеру, материалдык 
(Қ.Аганина, 
С . м ү саб е к о в )
идағы 
мамандармен, 
экономист- 
(ѵіен  бірлесіп  арнайы  бағдарлама 
мәліметтерді  өнім  өндіру,  жаксарту
€ рекеттен күрылады: 
сатқа  жету  үшін  не  істеу  керек  және 
ай камтамасыз етуге болады
；
 
үшін  қажет  қызметтерді  талдайды, 
ріне бөледі;
іяны  колдау,  яғни  түрлі  жұмыстарға 
кұрап,  оны  жүзеге  асыру  үшін 
кадрлык  менеджмент  мәселелерді
ендеуіне  мүмкіндік  т у г ы з^ ^  
жағдайлар жасау тағы басі^Г
Экономикалык терм^ч
：
 
Менеджер 
-
  өндіріс, 
е ы 3у 
ұйымдастыру  жэне  баскару 
колында белгілі бір әкімшілік - 
(Б.Сабырбаев)
Сұрактар:
1  Менеджер деген кім?
2  Ол кәсіпорында немен айнал^ісады
3  Оның негізгі мақсаты кандай?
4  Ірі корпорацияда менеджер қ
；
5  Менеджер кызметіне кіретін
жэне  кызмет  көрсету  саласындағы 
:өніндегі  кәсіптенген  маман,  онын 
шь^уашылық дербестік болады.
Негізгі түсініктер:
шикізат ресурсы 
—
 сырьевые ресурсы 
үлкен ұжым -  большой коллекти в 
істі жаксарту  -  улучшать дело 
істі жузеге асыру -  претворить ,п| 
шағын фирма -  небольшая фирм 
материалдык жағдай — материал 
оілім деңгейін кѳтеру — повысит; 
пайда түсіру ~ приносить прибы.
білім
9
індай ресурстарды білуі тиіс? 
-зрекеттер қандіаЙ?
ело в жизнь
а
ьные условия 
уровень  знаний 
іь
130

ѳНд|рісті баскару 
—
 управлять производством 
өНдіріс тиімділігі -  эффективность производства.
8
-мәтін бойынша тапсырмалар
.
j  Мәтінді мэнерлеп окы ны з, орыс тіліне аударыңьіз.
Прочитайте выразительно .текст, переведите на русский язык.
2  Е тістіктін  болымсыз формасын жасаныз 
(үлгі бойынша) 
Образуйте отрицательную форму глагола (по образцу) 
•
Улгі: 
тарау  «расходиться»  -  тара  «расходись»  -  тарама  «не 
расходись».
жоспарлау,  бакылау,  ѳндіру,  жаксарту,  пайдалану,  шешу,  катысу, 
жүзеге асыру, кұрау, колдау, тағайындау, пайдалану 
■
Ескертпе
：
 кестені пайдаланыныз! Используйте таблицу!
ОснЬва оканчивается на
Отрицательная форма
Гласные
-ма/ -ме
сонорные  р, л,  и
жарияла
жариялама
ѳндір
ѳндірме 
'■
кел
келме
КОЙ
койма
звонкие согласные 
''
-ба/ -бе
(кроме б, в, г, д) 
'
сонорные м, н, ң
жаз
жазба
сен
сенбе
жең
жеңбе
глухие согласные
-па/ -пе
звонкие б, в, г, д
сат
сатпа
жабу- жап /ассимиляция/ жап па
3  Кѳп  нүктенін  орнына  керекті  етістіктің  болымсыз  формасын 
Коныңыз.  Диалогты жалғастырыңыз.
Вместо  точек  вставьте  нужные  глаголы  в  отрицательной  форме. 
Продолжите диалог:
131

- Менеджмент，менеджер туралы  окы дьщ ба?
- Иэ, окулыктан окығанмын.
- Маған  сол окулығыңды  берші.  Кітап өзінде  ме?  Әзірше  ешкімге /ңе 
давай/....
- Бұл  кітапта  баска  да  экономикалык  ұғымдар  туралы  жазылған. 
Мысалы,  бюджет,  салык,  инфляция,  кѳтерме  сауда  туралы  бірдеңе 
білесің бе?
- Жоқ，/не знаю/.
- Ал, нарык жөнінде білетінінді айтшы.
- Нарык туралы  сен /не говори/, ѳзім де білемін.
4  Қазак тілінен орыс тіліне аударыныз.
Переведите с казахского языка  на русский язык.
Арнайы  багдарлама,  арнайы  бағдарлама  жасау,  маңызды  мэселе, 
маңызды  мэселе  көтеру,  ѳндіріс  тиімділігі,  ѳндіріс  тиімділігін 
камтамасыз  ету,  материалдык  жағдай,  материалдык  жағдай  жасау, 
ресурстар түрлері，қаржы  ресурсы，маңызды  шешім， маңызды шешім 
шығару, максатка жету, максатка жету үшін
5  Көп нүктенін орнына дұрыгс жалғауларды койыныз.
Вместо точек вставьте правильные окончания
Ѳндіріс тиімділі … туралы окыдым.
Ол шағын Аирма...  жұмыс істеиді. 
-
Менеджер шикізат ресурс....... туралы білуі керек. 
•
Менеджер кызмет........маныз...  зор.
Бул кызмет кез келген адам...  колынан келмеиді.
6
 
Мәтінге 
койы лған  сұрақтар  аркы лы   такы ры п  бойынша 
диалог кұрастырыныз:
С помощью данных выше вопросов к тексту составьте диалог по теме.
7  М ына сұрақтарға казакша жауап берініз:
На следующие вопросы ответьте на казахском языке:
1 )К а к вы понимаете слово «менеджер»?
2) Кто обеспечивает эффективность производства?
3) Какие действия включает в себя деятельность менеджера?
4) В каких органах, предприятиях имеется менеджер?
132

g  іуіәтіннін мазмұнын казак тілінде кыскаша айтып беріңіз.
кратко передайте содержание текста на казахском языке.
Еске 
түсіріңіз,  кайталаныз. 
М этіндегі  етістіктердін 
болымсыз 
формасын жасаныз.
укажите глаголы, образуйте от них отрицательную форму:
• 
- ....
Казакстан
Қазакстанның жер кѳлемі -2717300 шаршы шакырым. Жерінің 
40 пайызы - өзен,  кѳл, теніз, 50 пайызы — шѳл мен шѳлейт,10 пайызы 
- таулы  жер.  Қазакстанның  батысы  Астрахан  далалары  мен  Каспий 
теңізінен  басталады.  Шығыска  карай  Алтай  тауларына,  Қытай 
шекарасына  дейін  3000  шакырым.  Солтүстігі  Батыс  Сібір ойпатынан 
басталады. 
Оңтустігі 
Тянь-Шань 
тауларынан 
Орта 
Азия 
республикаларына  дейін  1900  шакырьшға  созылып  жатыр.  Барлық 
шекарасы  15 мын шакырымнан астам.
(Н. Баяндин)
Сөздік
шел -  пустыня 
パ,:.： ■
шөлейт -  полупустыня
созылу — протянуться 
:  г
ч -'- ■
Қосымша тапсырма:  казак тіліне аударыныз/кыскаша/
Переведите на казахский язык /вкратце/:
На  территории  Казахстана  насчитывается  85  тысяч  больших  и 
малых  рек.  Длина  семи  рек  превышает  100  км  (Иртыш,  Ишим, 
Тобол,  Урал,  Сырдарья,  Или,  Чу).  Они  относятся  к  2  основным 
/негізгі/  бассейнам:  Северного  Ледовитого  океана  и  внутреннему 
бессточному  озерному  бассейну.  К  бассейну  Северного  Ледовитого 
океана  /Солтустік  Мұзды  мұхит/  относится  Иртыш  с  притоками 
Ишим/Есіл/  и  Тобол.  Длина/үзындығы/  Иртыша  -   4284  км,  в 
Казахстане  протекает 
около  1700  км.  Притоки  Ишим  и  Тобол 
впадают в Иртыш за пределами Казахстана. Большая часть рек страны 
относится  к внутреннему бессточному бассейну, они впадают в озера: 
Каспийское, Аральское и Балхаш. 
з 
. , ,
Үй тапсырмасы:
а)  мэтінде  белгіленген  сѳздермен  етістікті  соз  ті|^сестерін
қҮрастырыңыз;

с 
выделенными 
в 
тексте 
словами 
составьте 
глагольңЬіе 
словосочетания;
э)  эпиграфта  берілген  белгілі  а кы нны н  сѳздерін  орыс  тіліце 
іагударыныз,  Мағжан  Жұмабаев  туралы  кыскаша  айтьіц 
беріңіз/казак тілінде/;
переведите  данные  в  эпиграфе  слова  известного  поэта  на  руссский 
язык, вкратце расскажите, что вы знаете о Магжане Жумабаеве;
б)  «Етістіктін  шақтары»  такырыбын  кайталаныз,  мысалдард^ 
мәтіннен алыңыз;
повторите  тему  «Етістіктің  шактары»,  для  примеров  используйте 
глаголы из текста.
9-сабак
Ѳ зі білумен ѳзгелерге білдіру екі блска,
Білгенін кісіге  білдіру...ѳз алдына бір гылым
М ір ж а қы п  Д улатов
(1885-1935)
9 - мәтін
Нарық тұсындағы кәсіпкерлік
Бизнестің  өзіне  тән  белгісі  -  ол  жеке  меншікке,  өндіріс  факторына 
негізделеді. Жеке меншік өзіндік, отбасылык, топтык және акционерлі 
болады.  Бұл  мемлекет  іскерлік  кызметпен  айналыса  алмайды  деген 
емес.  Бюджеттен  каржыландырылатын  элеуметтік-экономикалык 
бағдарламаны  мемлекеттік  тапсырыс  ретінде  мемлекет  қаржысына 
бизнесмен орындай алады.
Нарыктык  экономика  жагдайында  кэсіпкерлік  -  шаруашылык 
қызметінің  маңызды  түрі.  Кәсіпкер  өнеркәсіп,  сауда  тағы  баска 
фирмалардың  иесі,  тиімді  істердің  амал-ретін  тауып  ұйымдастыра 
білетін  іскер  адам.  Ал  кәсіпкерлік  -  кәсіпкерге,  оның  ісіне  тән 
кызметті  ұйымдастыру  ■  «Кәсіпкер»,  «кәсіпкерлік»  ұғымдары  ежелгі 
арабтарда  пайда  табу,  к ір іс
，
мамандық,  өнер,  тір ш іл ік  мағынасында 
орын 
алған. 
Кәсіпкерлікгің 
негі^гі 
белгілері: 
өндірушінін 
экономикалык  дербестігі,  оның  күрал-жабдықтарға  иелік  етуі  және 
бәсекелестік  нарыктык  ортаға  кызмет  жасауы. 
К ә с іп к е р л ік  
меншіктің жеке, ұжымдык және мемлекеттік түрльріне байланысты.
Кәсіпкер  немесе  кәсіпкерлік  субъектісі  -  мемлекеггін 
азаматтары.  Кәсіпкерлік  өндірістік,  коммерциялы,  кардсылық тағЫ 
басқа кең ауқымды кызметтерді қамтиды.
134

Ондірістік  кәсіпкерлік  еңбек  заттары  мен  жүмыс  күші 
, ^орларын пайдалана отырып, ѳнім ѳндіретін жэне кызмет түрлерін 
^аТЬіП  алушылар  мен  іүгынушыларға  сату  арқылы  кәсіп  еткен 
^аҒдайдағы  кәсіпкерліктің  негізгі  түрі.  Коммерциялык  кәсіпкерлік 
кэсіпкер-коммерсант  ретінде  түтынушыларға  баска  тұлғалардан 
жетКІзілген  дайын  өнімдерді  сатады.  Бұл  кәсіпкерлік  тауарлы- 
аКІІіаЛай, сауда-айырбас операцияларымен сипатталады.
Қаржылык  кәсіпкерлік  -   коммерциялық  кәсіпкерліктің  бір 
хурі，акша  және  кұнды  қағаздарды  сату  немесе  несиеге  беру  аркылы 
^ зе ге   асырылады.  Пайда  каржылык  ресурстарды  сату  нэтижесінде 
процент  есебімен аныкталады.
(К. Аганина, С.Мусабеков) 
;
ン
‘
Сұрактар: 
ニ
1  Кәсіпкер, кәсіпкерлік ұғымын калай түсінесіз?^ 
:
2
  Кәсіпкерлік кызметтің қандай түрлері бар?
3
  Кәсіпкер қандай болу керек?
4
  Қаржылық кәсіпкерлікті қалай түсінесіз?
5  Коммерциялык кәсіпкерлік деген не?
6  Өндірістік кәсіпкерлікті  сипаттаныз.
Негізгі түсініктер:
кәсіпкер болу - быть предпринимателем 
'
кәсіпкерлік белгілері — знаки предпринимательства 
• 
несие беру -  давать кредит
экономикалық дербестік -  экономическая свобода 
ン
күнды кағаз 
一
 ценная бумага
коммерциялык кәсіпкерлік-коммерческое  предпринимательство 
каржылык кэсіпкерлік- финансовое предпринимательство 
ン
 
〜 
ѳндірістік кәсіпкерлік 
—
 производственное предпринимательство 
. 
тауарлы-ақшалай операция - товарно-денежная операция 
Дайьш ѳнім —
 готовый продукт /продукция
. . . . ■   ■
9- мэтін бойынша тапсырмалар
Ï  Мәтінді окыңыз, жана сѳздерге назар аударыныз.
Прочитайте текст, обратите внимание на новые слова.
^  Казак тіліне аударыныз.
135

Приносить прибыль -  
Качество предпринимательства -
Частная собственность -  
"
Финансирование из бюджета 
- バ
 
Социальная программа -  
— : .
Экономическая программа -  
- "
Государственный заказ - 
Хозяйственная деятельность  - 
В условиях рыночной экономики -  
Собственник фирмы  -
3  Сѳйлемд^рді  орыс  тіліне  аударыңыз,  етістіктердін  шақтарын 
белгілеңіз:
Переведите  предложения на русский язык, укажите время глаголов
：
Өндірістін үш факторы бар.
Кэсіпкерлік паида табуға байланьѵлы болады.
Ол бұрын бизнеспен аиналысқан. 
і
ызге жеңілдік жасалды. 
^
Кэсіпкер тиімді істін амалын габады.
Қуаныш іскер адам болыпты.
Қазақстанда 
кәсіпкерлікті 
дамыту 
максатымен  арнайы 
заң 
қабылданды. 
1
Мен заңды кызмет атқардым.
Сания «менеджмент» мамандығына түспек.
Салык аркылы кэсіпкер пайданьщ бір бѳлігін бюджетке аудармақ.
4  Сөйлемдерді  аяқтаныз,  етістіктерді  ауыспалы  осы  шак 
формасына койыңыз:
Закончите  предложения,  поставьте  глаголы  в  форме  переходного 
настоящего времени:
Кэсіпкерлік -/экономическая категория/ деп /считается/.
Кэсіпкерлікті /приносить прибыль/ кызметі ретінде /определяют/.
Ол іскерлік /деятельностью/ /занимается/.
Шет ел азаматы да /бизнесом/ /занимается/.
Ол тауарды /потребителям/ /продает/.
/Прибыль/ сауда аркылы /появляется/
Переведите на казахский язык.
136

^рямматикалык кестеге назар аударыныз!
Обратите внимание на таблицу!
\уьіспалы  осы  шак/келер  шак 
—
 настояшее  -  будущее  переходное
время-образуется так:
Ауыспалы осы шак - 
Переходное  настоящее 
время -
Обозначает 
/по
контексту/  настоящее  и 
^ѵдущее время
Корень  глагола+  суф.-а/-е/-й 
十 
личное окончание:
Мен  осы  университетте  окимын- 
настоящее время.
Мен  ертең  кітапханаға  барып,  кітап 
окимын-бѵдущее воемя.  __________
I 
Етістіктердін  ауыспалы  осы  ш а к  формасын  пайдаланып, 
диалог кұрастырыныз:
Используя временные формы  глаголов, составьте диалог:
-  Кәсіпкер  …  
ノ
 
.  '  
■ . 、
• 
• 
■‘ 
■• '
へ.
.
一.
.
• 
- 
• . . .
-
-Кәсіпкерлік . . .  
へ ：
.
し
.’,
■
- … пайда түседі.
. 
.... 
:
ン ：
ノ
' 
ゾ
:
.....
- Қалаи . . .   !
- Иә,. . . ! 
パ
 
こ
 
*
r -. 
> . * ； * .  
■
,
ぃ . '
6  Қазак 
тіліне 
аударыныз: 
ド
 
-
Переведите на казахским язык:
П р е д п р и н и м а т е л ь с т в о   о с н о в ы в а е т с я  
на 
ч а с т н о й  
собственности.
Бизнес основывается и  на производственном факторе. 
■ 
Предпринимательство связано с видом собственности
.
ペ
 
Гражданин государства может быть предпринимателем.
У предпринимателя есть свои права и обязанности.
Коммерсант продает потребителям готовую продукцию.
Коммерческое  предпринимательство  связано  с  товарно-денежными 
операциями.
товар должен быть спрос.
Финансовое  предпринимательство  характеризуется  продажей  или 
предоставлением 
ノ
выдачей/ денег и ценных бумаг.
137

Предприниматель платит налоги.
О предпринимателях написаны книги.
Тема 
моей 
дипломной 
работы 
』
«Предпршшматель 
и 
предпринимательство».
Грамматикалык минимум:
От  исходной  формы  глагола  в  казахском  языке  образуются  путем 
прибавления  суффиксов  и  окончаний  все  личные  грамматические 
формы.  Исходная  форма глагола имеет  суффикс —у  :  кет ^ у  ,аш —
 у
，
 
соответственно в русском языке : уходи -  ть,
откры  -   ть.  Только  в  казахском  языке  исходная  форма  глагола 
переводится и как имя действия,  и как само действие  :  кет -  у -  уход, 
уходить, аш — у — открытие, открыть.
7  Қазақ тіліне аударыцы:и
Переведите на казахский язык: 
1
Знание  процесса очень  необходимо.  Мое  право  -   все  знать.  Ее  уход 
меня удивил.  Мне надо быстро уйти.  Учеба — наша обязанность. Надо 
хорошо  учиться.  Его  письмо  очень  красиво.  Надо  написать 
семестровую работу.
Керекті сѳздер: міндет, таң қалдыру, семестрлік, керек
，
қажет, кұкык
8
  Өткенді  еске  түсіріңіз.  Мәтінді  окып,  орыс  тіліне  аударып, 
мазмұнын қазакша айтып беріңіз.
Повторите  пройденное.  Прочитайте  текст,  переведите  на  русский 
язык, передайте содержание на казахском языке.
Еске түсіріңіз, кайталаңыз!
Оқыңыз, 
аударыңыз, 
етістіктерді 
көрсетіл, 
шактарын 
аныктаныз:
Прочитайте, переведите, укажите глаголы, определите их время:
Қазақстан
Қазақстан 
Еуразия 
материгшщ  тѳнірегінде  орналаскан. 
Қазақстан  -   көп  ұлтты  егемендк  мемлекет.  ' Халкыньщ  саны 
16,7Миі1лионн  адам.  Мемлекетгің  14  облысында  126  ұлттың  ѳкілдері 
турады.  1991  жылғы  желтоқсанның  16-нда  Қазакстан  тәуелсіз 
республика  болып  жарияланды.  1992  жылы  Республиканын
138

елтанбасы,  туы,  әнұраны  бекітілді.1995  жылғы  тамыздың  30  —нда 
Қазакстанның Конституциясы — Ата заңы -  кабылданды.
Қазақстан  көптеген  дүниежүзілік,  халыкаралык  үйымдардың 
^үціесі- Соның ішінде Біріккен ¥лттар Ұйымының /Б¥¥/ да мүшесі
5оЛДЫ
Сөздік 
.
^ ұ ұ  -  ООН
кабылдау -  принять 
、
үйым -  организация
жариялау -  объявить 
一，
-、;；
Үй тапсырмасы: 
七
а) 
мәтінде 
кездескен 
жана 
сөздердін 
көмегімен 
диалог 
кұрастырыңыз;
с помощью данных в тексте новых слов составьте диалог; 
э) Міржакып Дүлатовтыц шыгармаларын еске түсіріңіз, казак тіліншайтып 
берініз；вспомните 
произведения 
Миржакыпа 
Д умгова
，
 
расскажите на казахском языке.
10- сабак
Оқыса кө зі, кө кір е гін ің  кѳ з і ашылады
Көзі ашылса, а йтп ай-ақ
，
нусқамай~ақ, ымдамай-ақ кө я  көреді
Сокен Сейфуллин
(1894-1938)
10- мәтін
К ә сіпке рлікті ұйымдастыру формалары 
Фирма
Кез-келген  экономиканын  басты  буындары  -  азаматтар 
(тұтынушылар, жанұя), фирмалар жэне мемлекет.
Фирмалар  негізінен  адамға  бір  кәсіпкерлік  ой  туа  бастағанда 
күрылады.  Фирмаларды  кұра  отырып,  кәсіпкер  материалдарды, 
идеяларды,  жұмыс  күш ін  тиім ді  пайдалануға  жэне  тауар  сапасының 
жақсаруы мен оны арзанырақ өндіруге м үм кінд ік алады.
Меншік  түрлеріне  байланысты  фирмалар  -  жеке  меншік, 
¥жымдык 
(жауапкершілігі 
шектеулі 
немесе 
жауапкершіліп 
Шектеусіз  серіктестіктер),  акционерлік  коғамдар,  корпорациялар, 
мемлекеттік кәсіпорындар, кооперативтер
139

Жеке  фирмалар  -   бүл  жеке-дара  кәсіпкерлікпен  айналысатын 
бизнестен тускен пайданы, табысты толык иемденетін,  сонымен бір^ 
оньщ  бар  ауыртшылығын,  жауапкершілігін  ѳз  мойнымен  көтерегің 
жекелеген адам немесе жеке отбасы. Фирма иесі фирма шығындарьіна 
да жауапты болады. Жеке фирмалар кѳп каржыны талап етпейді. Олар 
кѳбінесе сауда  немесе кызмет корсету саласында кең тараған.
Жеке  фирмалардың  кемшіліктері  —  каржы  көздерінің  шектеулігі 
Бұндай фирмалар тез күйреп кетуі мүмкін, сондыктан банк оларға кеп 
мөлшерде несие бермейді.
(Қ. Аганииа, С. Мұсабеков)
Сұрақтар:
1  Фирмалар қай жағдайда кұрылады? 
һ
 
‘
2  Меншік түрлеріне байланысты олар кандай бсшады?
3  Фирма шығындарына кім жауайгЫ? 
' 、
4  Жеке фирма кай салада кең тараған?
5  Жеке фирмалардың кемшіліктері қандай?
Негізгі түсініктер:
Басты буын — главное звено 
,
Тиімді пайдалану ~ эффективно использовать
Тауар сапасы — качество товара
Занды тұлға -  юридическое лицо
Сапа белгісі -  знак качества
Ѳнім асссртименті -  ассортимент продукции
Меншік түрі — вид собственности
Мемлекеттік кәсіпорын -  государственное предприятие
Акционерлік коғам -акционерное общество
Фирма иесІ — хозяин фирмы 
,
Фирма шығындары ~ расходы фирмы 
Жеке мүлік -  частная собственность 
Қаржы кѳзі — источник финансирования
_ 
s 
_•
10 - мэтін бойынша тапсырмалар
1 1 1
- мэтінле кездескен сѳздерді атаныз (алты сѳз)
Назовите слова, знакомые нам из 9-текста  ( 6 с л о в ) ,  
. '
2  «Ауыспалы осы шак» кесгесін еске түсіріңіз.
140

3  
-а/-е  жұрнактарынын  бірін  тандап  койыныз,  орыс  тілІие 
аударыныз:
Зставьте суффикс -а  или -е, переведите на русский язык:
а) Мен ғылымды (зертгеу). 
- 
э) Мен  жеке фирмада  (істеу).
б) Ғалымдар улкен үлес (косу). 
. 
:
в) Біздін фирмаға несие (берілу).  . 
ノ
 
, 
、
，
-'
вспомните таблицу «переходное настоящее  время».
«Күрделі осы шак» кестесіне назар аударыныз.
Обратите внимание на таблицу сложного настоящего времени.
Жекеше түрі
Көпше түрі
Мен 
сапалы 
тауар 
дайындап отырмын
Біз 
сапалы 
тауар  дайындап 
отырмыз
Сен 
сапалы 
тауар 
дайындап отырсын
Сендер  сапалы  тауар  дайындап 
отырсыңдар
Сіздер  сапалы  тауар  дайындап 
отырсыздар
Ол 
сапалы 
тауар 
дайындап отыр
Олар  сапалы  тауар  дайындап 
отыр
Сложная  форма  настоящего  времени  образуется  при  помощи 
неизменяемой  формы  деепричастия  смысловых 
вспомогательных 
глаголов  отыр,  жатыр,  тур,  жур  настоящего  времени.  Деепричастие 
образуется при помощи суффиксов  ып/-іп/-п: 
корень  оканчивается на согласный 
-  ып/іп  (қүрыяу — күрылып, 
келу-келіп)
корень  оканчивается на гласный 
- п 
(ойнау- ойнап )
4  Кестені  пайдалана  отырып,  берілген  етістіктердін  күрделі  осы 
шак формасын жасаңыз:
Используя  таблицу,  от  данных  глаголов  образуйте  форму  сложного 
настоящего времени:
八
иту
，
дамыту,  саналу,  аныктау,  уйымдастыру,  жауапты  болу,  ѳндіру
141

5  Сұрактарга жауап берінһ
：
 
:  ■
 
7
Ответьте на вопросы: 
ノ
- Сіз кайда оқып жүрсіз?
- Экономика факультетінде оқып жүрсіз бе?
- Оку залында тәлімгерлер не окып отыр?
- Секцияға барып жүрсіз бе?
- Ол дәріс залында не істеп отыр? 
へ
]..し
,
- Олар фирма туралы реферат даярлап жүр м е ?
い
'-
 
：
- Оқушылар зертханадан келе жатыр ма?
- Оқытушы кіммен сѳйяесіп тұр?
- «   Бухгалтерлік  есеп» тобының  студентгері  ш нақ т^Псь^шгі  жатыр
ма? 
し
  ' /
6
  Күрделі осы ш а қ формасын жасаңыз:
Образуйте сложную форму настоящего времени: 
、
Экономика  мэселелерін  зерттеуге  ғылыми  ұйымдар  (үлес  косу  - 
отыр).
Жеке фирманын табысы  (темендеу — отыр).
Ол «Қаржы кѳздері» такырыбын (зертгеу - жур).
7  Кѳп нүктенін орнына керекті сез койыцыз:
Вставьте нужные по смыслу слова:
1… зерттеп жүрсіндер.
2.  .  . уйлеспеушілікті жоя алмай отырсың.
3.  .  . қабылдап отыр
8  Окыныз, орыс тіліне аударыныз;
Прочитайте, переведите:
- Сэлемет пе, Ахат!
- Қайырлы күн!
- Қайдан келе жатырсың?
-.Кітлпхднадан келе жатырмын.
- Қазір кайда бара жатырсьщ?
- Үйге бара жатырмын. Ал сен не істеп отырсыц?
- Мен  « Экономиканын  басты  буындары
か
  ^гақырь^і 
Ь ойы нт^ 
даиындалып отырмын.
- Надя кайда екен?
- Надя дэріс материалын окып отыр.
142

, д л   Қ а н а т   ш е ?
дл
  и н т е р н е т   -   к а ф е д е   ж у м ы с   і с т е п  
отыр.
9 
Казак  тіліне аударыныз.
Лереведите на казахский язык. 
、ニ
qT06bi создать фирму, надо иметь средства.
О н и   у т о ч н я ю т   з а п а с ы   ( о б ъ е м ,  р а з м е р ы )   в а л ю т ы .
Гражданин, фирма и государство — важные звенья экономики. 
ѵ
фирмы бывают разные.
Кооператив -  это тоже фирма. 
> _
фирмы  широко  распространены  в  отраслях  торговли,  обслуживания, 
финансовые источники фирмы ограничены.
Банки не выдают им кредиты в большом объеме.
Еске түсіріңіз, кайталаныз. Етістіктердін шактарын белГілеңіз:
У к а ж и т е   в р е м я   г л а г о л о в :
Қазакстан кен баилығы
Қазакстан  пайдалы  казбалгрга  бай.  XX  ғасырдың  30- 
жылдарынан  бастап  геологгар  мьндаған  кен  орындарын  ашты. 
Қарағанды,  Балкаш,  Павлодар,  Жезқазған,  Өскемен  ірі  өнеркәсіп 
орталықтары  с алынды.  Орталык  Қазакстанда  кѳмір,  мыс,  цинк, 
марганец,  темір  тагы  баска  металдар  бар.  Мұнда  кѳмір  ошағы  - 
Қарағанды  /  коры  50  миллиард  тонна/  орналаскан.  Дүние  жүзіне 
Екібастұэ  кѳмір  бассейні  де  әпгілі.  Қостанайда  Соколов-Сарыбай 
темір  рудасының  ірі  кен  орны  ашылған.  Шығыс  Қазақстан  корғасыгг 
мен  цинкке  бай.  Батыстан  мүьай,  жанар  май,  ас  тұздары  шығады. 
Ақтөбеде никель кен орны бар.
Сѳздік
кен -  полезное ископаемое
Кор/ы/- запас
пайдалы казба -  полезное ископаемое 
'
салу 
—
 построить 
- 
'
Үй тапсырмасы:
а) мәтінде белгіленген эрбір сѳзбен сѳйлем кұрастырыныз;
с каждым выделенным в тексте словом составьте предложение;. 
э) эпиграфта берілген сѳздерді калай түсінесіз，айтып беріңіз;
°бьясните, как вы понимаете эпиграф к тексту.
143

11
- сабақ
Келер урпақи/а та р и х и  мол мура
 
、
Қалды ру
 - 
біздің пары іы м ы з 
С анж ар Асфендияров 
(1889-1938)
11-мәтін
Серіктестіктер
Серіктестік 
—
 бірнеше адамдардьщ меншігіндегі фирмалар.'(Олар 
экономикалық  катынастарға  байланысты  екі  түрге  бөлінеді
；
 
жауапкершілігі шектелмеген (толық) және жауапкершілігі шектеулі
〉
 
Толык 
серіктестіктер 
ұжымының 
барлык 
мүшелері 
фирма 
міндеттемелері  бойынша  толык  жауапкершілікте  болады.  Алынған 
.пайда  олардьщ  күрылтайшыларының  арасында  жарғылык  капиталға 
қоскан  үлесіне  қарай  бөлінеді.  Егер  толық  серіктестік  сәтсіздікке 
ұшыраса, оның мүшелері фирманың барлық қарыздарына өз пайының 
көлеміне қарамастан жауап береді.
Сондықтаң,  жауапкершілігі  шектеулі  серіктестіктер  соңғы  кезде 
кеңінен  қолданыла  бастад
读
  Оны  бір  немесе  бірнеше  адам  кұрайдыТ: 
ЖШС-ке  катысушылар  оньщ  міндеттемелері  бойынша  жауагі/ 
бермейді,  өздерінің  коскан  салымдарының  шегінде  ғана  жауапты 
болады.  Серіктестік  күйресе,  оның  ічүшелері  тек  өздерінің  коскан 
үлесіне  байланысты  ғана  жауап  береді,  өздерінің  барлык  мулкімен 
жауап  бермейді.  Серіктестікгің  жарғысында  серіктестікті  баскару 
органдарының  кұзіреті, 
олардьщ  шешімдер  қабылдау  және 
серІктестіктер атынан әрекет жасау тәртібі белгіленеді.
ЖШС-нің жалпы жиналысының кұзырына жататындар:
- серіктестіктің жарғысын өзгерту,
- атқарушы органдарын күру және каита шакыру,
- жылдық  есебі  мен  бухгалтерлік  балансын  бекіту  жэне  онын 
пайдасы мен шығынын бөяу,
- серіктестікті кайта 
күру 
немесе тарату туралы шешім шығару,
- серіктестіктің тексеоу комиссиясын сайхау.
(Қ.Аганина, С. Мұсабеков)
Сұрақтар: 
ノ
1  Серікг«стік деген не?
2  Серіктестікі&р  қандай болады?
144

3
  Толык серіктестікте пайда калай бѳлінеді?
4
  Соңғы  кезде  жауапкершілігі  шектеулі  сфіктестіктер  кеңінен 
тарзған. Неліктен?
5
  Жауапкершілігі  шектеулі  серіктестіктік  жалпы  жиналысының 
кұзырына не жатады?
Негізгі түсініктер:
Э к о н о м и к а л ы к   к а т ы н а с т а р   -   э к о н о м и ч е с к и е   о т н о ш е н и я  
Толык серіктестік 
一
 полное товарищестю
Жауапкершілігі  шектеулі  серіктестік  -товарищество  с  ограниченной 
ответственностью
фирма міндеттемелері ~ обязательства фирмы 
Алынған пайда -  полученная прибыль 
фирма карыздары — долги фирмы 
Серіктестіктін жарғысы -  устав тошрищества 
Жалпы жиналыс — общее собрание 
Аткарушы орган -  исполнительней орган 
'
Жылдык есеп 
—
 годовой отчет
1 1
-мәтінге аріалған тапсырмалар
1  Мәтіннің сұрақтарына жагап беріңіз:
Ответьте на вопросы  к  тексту.
2 
Негізгі 
түсініктерге 
назар 
аударыныз, 
сѳйлемдер 
күрастырыныз.
Обратите  внимание  на  основные  понятия,  составьте  с  ними 
словосочетания.
Окыныз, назар аударыныз: Обратите внимание:
Ѳткен шак
жедел ѳткен шак 
„
етістік + ды/ді,ты/ті+ жікгік жалғау 
' 
ン
.
жазу  жаз+ды
十м/жаз+ды+к  ( 1 ж ) , келу  кел+ді+м/кел+ді+к  (1ж) 
жаздың/ңдар/ыныздар / (2ж )，келдің /ңдер/іңіздер / (2ж)
Жаз+ды(3ж),  кел+ді  (Зх)
^Ѵрьінгы өткен шак
1-етістік 
十
 ып/іп/п + жіктік жалғау
145

келу  кел
十
іп+пін/піз (іж) 
i  "
кел + ій + сің /сіңдер/сіздер/  (2
法）
 
'  
て
, 
\  '
кел+ in + ті (Зж)
• . . . . . .  
.
い
.：
.'.;...--
ежелгі өткен шак
II. етістік + ған/ген,қан/кен + жіктік жалғау 
бітіру  бітір + ген + мін/біз 
( \ ж )  
бітір + ген 
十
 сің /сіңдер/сіздер  (2ж) 
бітір + ген (
細 ）
4  Мәтіннен  етістіктерді  теріп  жазып,  кай  шакта  тұрғанын 
белгіленіз:
Выпишите из текста глаголы, определите время:
Үлгі: сату — сатылу -  сатыл 
十
 ған — бұрынғы өткен шак
5  М ы на  етістіктерден  бұры нғы   өткеи  ш а к  формасын  (1-тү{лн) 
жасаңыз
От  данных  глаголов  образуйте  форму  давнопрошедшего  времени  Ц- 
способ)
Үлгі: 
’
Жекеше түрі
Кәпше түрі
1-жак Орналас -  ып ~ пын
Орналас -  ып -  пыз
2-жак Орналас -  ып -  сың
Орналас 
一
 ып -  сын 
—
 дар 
Орналас -  ып -  сыз -  дар
3-жақ Орналас -  ып -  ты
Орналас -  ып -  ты
Жасалу,  косу
，
  белгілену,  сайлау,  жасау,  ашу,  істеу,  басталу, 
бастау,құрылу, күиреу,  шығу.
6  Мына 
етістіктерді 
бүрынғы 
өткен 
шак 
формасынй 
айналдырыныз (2 -түрі):
От  данных  глаголов  образуйте  форму  давнопрошедшего  времени(2- 
способ):
Фирманың кѳптеген кемшіліктері (болу).
Бірнеше адамдардьщ меншігіндегі фирмалар (кұрылу).
Серіктестіктер 2 түрге (бөліну).
Серіктестік мүшелері толык жауапкершілікте (болу).
146

(^еріктестік сәтсіздікке (ұшырау)..
О л а р   ф и р м а н ы н   б а р л ы к   к а р ы з д а р ы н а   ( ж а у а п   б е р у ) .
Серіктестіктін 
жарғысында 
баскару 
органдарынын 
кұзіреті 
/полномочия/ (белгілену). 
-
7
  Қазак тіліне аударыныз:
Лереведите на казахский язык: 
ん
、. 
. ，
（
ン
Создано товарищество. 
.
一 ：
 
-.
Создано товарищество с ограниченной ответственностью.
создали полное товарищество.
Полное товарищество  потерпело крах.
Члены  полного  товарищества  несут  ответственность  за  все  долги 
фирмы.
Сейчас  широко  распространены  товарищества  с  ограниченной 
ответственностью. Каждое товарищество имеет свой устав.
8  Өткен шақтың үш формасына койып, аударыньп:
Измените  предложения  так,  чтобы  глаголы  стояли  в  трех  формах 
прошедшего времени,  переведите:
Улгі:
Қөмір барлык кұрлыктарда табылады. 
'
Кѳмір 
барлык 
күрлыктарда 
. 
табылды.
(Уголь найден  во всех материках).
Қөмір  барлык  курлыктарда табылыпты.  (Уголь,  оказалось,  найден  во 
всех материках).
Қөмір  барлык  құрлықтарда  табылган.(Уголь  давно  найден  во  всех 
материках).
Серіктестіктер  толык  жене  жауапкерш ілігі  шектеулі  болып  бѳлінеді. 
«Еркін» серіктестігі сәтсһдікке ұшырады.
Серіктестікті брнеше адам кұрайды.
Жарғыда серіктестік атынан әрекет жасау тәртібі белгіленеді.
9  Қазак  тіліндегі  мәтінді  пайдалана  отырып,  «Серіктестіктер» 
такырыбы бойынша  монолог жасаңыз.
Используя текст, составьте свой монолог на тему «Серікгестік».
Еске  түсіріңіз, кайталаныз. Етістіктін шактарын белгілеңіз:
^кажите  время глаголов:
147

Астана 
一
 бас кала
■:
1997  жылдың  10  желтоксанынан  бастап  Акмола -Қазақстаннь 
бас  каласы  болып  жарияланды  /1998  жылдан  бастап  Астана  деп 
аталады/.  Қала  Сарыарқаның  солтүстігінде  Есіл  өзенінің  0ң 
жағасында  орналаскан.  Астана  Онтүстік-  Сібір  және  Трансказақстаң 
темір  жолдарының  киылысында  тұр.  Қала  халқының  саны  500 
мыңнан  астам.  Астана  -   мемлекеттің  саяси  орталығы,  мұнда 
Парламент жұмысын жүргізуде. Астана — мемлекетіміздің ірі ғылыми 
мәдени орталығы. 
1
Үй тапсырмасы:
а) сөздікті кайталаныз, жаттаныз;
повторите, выучите слова;
ә)  «  Мен  білетін  серіктестік»  такырыбы  бойынша  5-6  сөйлем 
құрасты ры ны з;
по теме «Мен білетін серіктесгік» составьте 5-6  предложений;
б) «Келер шак» такырыбын кайталацьп;
повторите тему «Келер шак».
12-сабак
Б іл ім с із т а л а н т  т а с  екещ 
Ө м ірің у ш ін  қа с екен 
С у л та н м а х м у т  Торайгыров 
(1893-1920)
•：
.
 
' 
• •. ■
.
12-мэтін 
フ
Акцнонерлік қоғам
Акционерлік коғамдар -  бұл кәсіпкерлікпен айналысатын  занды 
тұлғалардың  бірі.  Қоғамнын  иесі,  баскарушысы  -  осы  фирманын 
акциясын  сатып  алған  азама?тар  .  Акционерлік  қоғамньщ  капиталы 
акцияларды  шығару  мен  оны  сату аркылы  кұрылады.  Акция  иесі осы 
компания  пайдасыньщ  оір  бѳлігін  дивиденд  түрінде  алуға  кұқыльЬ 
Әрбір  акция  оның  иесіне  акционерлер  жиналысында  1  дауыс  бере 
алады.  Қоғам  басқару  мүмкіндігін  беретін  акция  саны  бакылау пакеті 
деп аталады.  Бакылау пакетінің ең жоғарғы мөлшері - акдиялардын 50 
пайызыГ| Акционерлік  коғам  басшылығы  жыл  сайын 
алынған 
пайданьщ  бір  бөлігін  дивиденд  түрінде,  ал  бір  бөлігін  өндірісті
148

кенейтуге  жұмсайды^_Дивиденттер  акиияның  кұнына  байланысты 
пропент түрінде беріледрМысалы,  I  акцияның  номиналды  кұны  1000 
теНГе болса,  ал дивидент 5  пайыз мелшерінде бөлінсе,  онда акция  иесі 
50 тенге  алады.  Егер  акционерлік  ю ғам   жылдың  аяғында шығынмен 
щыкса，онда  дивиденттер  төленбенді.  Қаржы  тек  өндірісті  кеңейтуге 
^үмсдлзды.
Акционерлік  коғамның  аклионерлері  кез-келген  уақытта  өз 
акииясьш баска біреуге сатып,  когамнан шығуға кұкы ғы  бар.
^СРрпорация — бұл да акционерлік коғамдардың бір түрі. Оларды 
жабык  немесе  ашык  акционерлік  коғамдар  деп  те  атауға  болады. 
Олардын  да  капиталы  коғам  мүшелері  мен  сатылған  акцияларға 
байланысты  кұрылады^Жабык  акционерлік  коғамда  —  акциялар 
бірнеше  кұрылтайшылардың  иелігінде  болып,  сатылмайды.  Ал  ашык 
акиионерлік коғамның акциялары еркін түрінде сатылады жэне сатып 
алынады. 
■
(Қ.Аганина,  С.Мұсабеков)
Экономикалык термин:
Акиионерлік коғам  - бүл нарыкты катынастар жағдайында каржыны 
— капиталды  -  орталыктандырудын  бір  түрі.  Бірнеше  жеке 
капиталдьщ  бір ігуі  аркылы  акция  шығарып  оны  сатудан  тускен 
пайданы  ѳзара дивиденд  түрінде  бөлісуге  бағытталған  коғамдастык. 
Акционерлік  коғам  әдетте  ір і  кәсіпорындардың  күш   б іріктіріп, 
өздерінің ортақ акцияларын іиығару негізінде күрылады 
(Б.Сабырбаев)
Сұрактар:
1  Акционерлік коғам дегенне?
2  Акционерлік коғам иесі бэлып кім табылады? 
^
3  Акционерлік коғамның капиталы калай кұрылады^
4  Әрбір акция иесіне неше дауыс бере алады?
5  Бакылау пакеті деп нені атайды?
6  Қоғам басшылыгы түскен пайданы калаи бөледі?
7  Акционерлердің кандай кұкыктары 5яр?
8  Корпорация деген не?
Негізгі түсініктер:
Акционерлік коғам -  акционерное общество 
Акцияларды шығару —
 выпуск акций
149

Акция иесі — хозяин акций
Дивиденд алу -  получение дивидендов
Акционерлер жиналысы — собрание акционеров 
'
Бакылау пакеті 〜 контрольный пакет
Ѳндірісті кеңейту 
—
 расширение производства
Жабык акиионердік қоғам 
一
 закрытое акционерное общество
Ашык акционерлік қоғам -  открытое акционерное общество
Еркін түрінде сатылу -  свободная продажа
1  Такырып  бойынша  жаца  сѳздермен  свйлемдер кұрастырыңыз, 
окыныз.
Составьте с новыми словами предложения, прочитайте.
2  Мәтінді окыңыз, еткен такырылта кездескен сѳздерді атаныз
Прочитайте текст ,  назовите слова,  встречавшиеся вам  в  пройденных 
текстах.
3  Кеп нүктенің орнына керекіі сѳзді кбйыныз:
Вместо точек вставьте нужные слова:
Акционерлік қоғамнын (хозяин,  владелец) -  осы фирманын акциясын 
сатып алған азамат.
Қоғамның капиталы (выпуск акций) мен (продажа) аркылы куры лады.
З-кция оньщ иесіне ( на собрании акционеров) оір (голос) береді. 
Акцилдардьщ (контрольный пакет) баскару мүмкіндігін береді.
Гүскен пай,паньщ (одна часть) дивиденд түрінде (выдается). 
Акционердің ҚегамНан (выход) кұкығы бар.
Корпорация 
—
 (это  х^же) акциЬнерлік қоғам. 
. ' 、
..
. . . . , '  
■
4  «Келер шақ» кестесіне нлз^р аударыныз:
Обратите внимание на таблицу «\Селер шак»:
Келер шак
12
-мэтін бойынша тапсырмалар
Болжалды келер шак
(предположительное будущее ) 
ар/-ер /-р
М ақса ггы  келер шак
(будущее время  намерения)
- мак/-мек,  -бақ/ôtv^  пак/-пек
150

айт + ар + мын 
кѳр + ер 
十 мін 
сұра+р+мын
жаз + бак + пын 
кес + пек + пін 
отыр 
十 мақ + пын
Келер шак имеет и форму ауыспалы келер шак
：
е
  ІѴІына етістіктерден болжалды келер  ш а к формасын  жасаныз:
Образуйте  от  этих  глаголов  форму  предположительного  будущего 
времени.
кұрУ, жасау, берілу,  сату, сатылу, жүмсау，бѳліну 
Үлгі  :  алу -  алар
6  Мына етістіктердің болжалды келер  шак формасыін жіктеніз
Проспрягайте  следующие  глаголы  в  предположительной  будущем 
времени.
ІІІығу, ѳндіру, алы ну.
'  ■ • 
. 
-
7 Орыс тіліне аударыныз.
Переведите на русский язык.
Акционерлік коғам *- заңды түлға. 
ザ
Акцияларды шығаруға да, сатуга да болар.
Капитал осылай жасалар.
Бүгін акционерлер жиналысы болар.
Бір акция -  бір дауыс. 
、
Бакылау пакеті  менін колы мда болар.
Алынган пайданын бір бѳл.ті ѳндірісті  кеңейтуге жұмсалар.
Дивиденд бізге процент гүрінде берілер. 
'
Жабық акционерлік қоғамда акциялар сатылмайды. 
^
Ашык коғамда акциялар сатыларды да сатып алынар.
9  Сѳйлемдегі  етістіктерді  болжалды  келер  шак  формасына 
Койыныз:
Поставьте глаголы в форму  предположительного будущего времени: 
Акциялар еркін түрінде слтылады.
капитал сатылған акци<ларға байланысты курылады. 
、
^ьіл аяғында дивиденд теленді.
Акциялар жоғары 5ағамен сатылды. 
.
151

М ен де корпорация мүшесі боламын.
9  Мына етістіктерден максатты келер  шак формасыц К^рацыз
：
От данных глаголов образуйте форму будущего времени н
雄
ыерения:
ѳндіру, беру, басқару, анықгау, ашу, игеру, орналасу. 
s, :
10 Мына етістіктердің максатты келер  шак формасын ЖІктеңіз
：
Проспрягайте  следующие  глаголь!  в 
форме  будущего  времени 
намерения:
Тѳлену, ѳндіру, аталу, сату, жүмсау
11  Сөйлемдердегі  сѳздерді  толыктырыңыз,  жұрнак  немесе 
жалгауын қосыңыз;
Допишите суффиксы, окончания: 
广
Ол фирманың акцияларын сатып ал.... 
.  „
Жиналыска акционерлердін барлығы катыс...
Акционер ѳз акциясын баска оіреуге сат... 
ハ
■
Ол акционерлік коғамнан шык  .. 
',
12  Қазақ тіліне аударыныз: 
*
Переведите на казахский язык:
Я купил акции АО «Ниет» и «Айдабол».
В руках государства 51  процент акций этого акционерного общества. 
Дивиденды в эом году выросли:. 
パ
Прибыль используется для расширения п р о и зво д с тв а., 
Акционерное общество в прошлом году понесло убытки.
Дивиденды нам не заплатили.
ІЗ.Қосымша тапсырма: оқыныз, аударыңыз /қыскаша/:
Прочитайте, переведите /вкратце/:
Подъем  Центрально  -  Казахстанского  региона  стал  моделью 
размещения  и  развития  производительных  сил  республики. 
Специальных трудов  по  экономике  Каныш  Сатпаев  не  публиковал, 
экономистов  никогда  не  поучал.  И  никогда  я  не  наблюдал  за  ним, 
чтобы  он  посмел  счесть  себя  знатоком  в  системном  анализе.  А  ведь
Мыслитель синтетического ума

пример  Жезказгана 
ставит  его  в  один  ряд  с  авторами 
^ерВОпроходческих  трудов  этого  научного  направления.  Я  не 
ломневаюсь: останови он выбор на постижении любой другой отрасли 
знаний 
一
 он и там бы достиг выдающтхся результатов.
Мыслители  синтетического  ума  рождаются  крайне  редко. 
Наиболее  известные  ученые  синтетического  склада  интеллекта 
^йроко  известны.  Леонардо  да  Винчи,  Эйнштейн,  Сахаров...  Они 
были  во  всем,  за  что  ни  брались,  гениальны.  И  к  такой  особой 
организации ума мыслителя я смело отношу и Сатпаева.
(Ц
1
. Чокин)
Сѳздік
Производительные силы - ѳндіргіш күштер 
..
Н а у ч н о е   н а п р а в л е н и е   -   ғ ы л ы м и   бағ ы т
Высокий результат -  жоғары нэтиже
Достиг бы -  жетер еді
Г е н и а л ь н ы й   м ы с л и т е л ь   -   д а н а   о й ш ы л
Уй тапсырмасы:
а)  «Павлодар  облысы.  Акционерлік  коғамдар»  такы ры бы  
бойынша диалог құрастырыныз;
составьте диалог по теме «Павлодар облысы. Акционерлік коғамдар»; 
ә) сѳздікті кайталаныз, жаттаңыз; 
повторите словарь;
б) эпиграфты түсіндіріңіэ;
объясните эпиграф;
в) эпиграф авторы туралы не білесіз, айтып беріңіз;
расскажите об авторе слов эпиграфа.
13-сабак
Ойлана 
еңбектенудің 
қандайлы қ 
зор 
ж а ң й р тқы и * 
Ц уам-куш і  барын у м ы ту га  болмайды
Курмаш Нургалиев
 
,
(1925-1988)
13-МЭТІН
Кооперативтер
产
  ^Кооперативтерде ѳндіріс кұрал-жабдыктары кооператив меншігі 
болып  табылады.  Кооперативтер  кооперативтің  материалдык  жэне
153

акшалай  жарналары  есебінен  ұйыадасадыЪіемесе  олар  шығарғаң 
ѳнімдерді  сатудан  түскен  табыстар  есебінен  де  күрылад^ 
Кооперативке  кіру-шығу  еркі ндігі,  оның  мүшелерінің  баскару  іс^  
қатысуға,  шешім  кабылдауға  дербестігі  бар.  Кооперативтің  пайдасы 
оның  мүшелері  арасында  косқан  үлесіне,  пайына  қарай  бөлінеді 
Кооператив негізінен үсақ өндірушілер негізінде құрылады.
^азіргі дүние жүзілік тәжірибеде франчайзинг кең таралуда. Бұл 
бір  жағынан  ірі  фирма,  екінші  жағынан  шағын  фирмалар  немесе 
дербес  бизнесмендер  арасында  жасалатын  келісім. ІОсы  келісімге 
сэйкес  аналық  (басты)  компания  (франчайзер)  бағынатын  фирмаға 
беріледі.  Франчайзер  шағын  фирманы  немесе  бизнесменді  айтылған 
аумак  шегінде  өз  тауарларымен  қамтамасыз  етеді.  Бұл  үщін 
франчайзи  франчайзерге  менеджмент  жэне  маркетинг  саласында 
кызмет көрсетеді, өз капиталының бір бөлігін инвестиция ретінде осы 
компанияга салуға міндеттенеді.
(Қ.Аганина, С. Мұсабеков) 
. /
Сұрақтар:
1  Коолератв деген не?
2  Кооператив калай кұрьшады?
3  Кооперативке кіру-шығу еркіндігі бар ма?
4  Кооперативтің пайдасы калай бөлінеді?
5  Франчайзинг деген не?
6  Франчайзер келісімге сэйкес қай фирмаға öejHÄeäi? 
Негізгі түсініктер:
Кооператив меншігі 
—
 собственность кооператива 
Кооператив пайдасы — прибыль кооператива 
Қосқан үлес -  внесенный вклад 
¥сак ѳндірушілер -  мелкие производители 
Қамтамасыз ету -  обеспечивать 
Капиталды салу -  вкладывать капитал 
Акшалай жарна — денежный взнос, пай
1  Мэтінде  экономика  мамандығына  байланысты  какдай  сѳздер 
кездесті? Атаңыз,
13-мәтІн бойынша тапсырмалар
154

|(зкие слова, связанные с о специальностью экономики, встретились в
тексте? Назовите их. 
' 
..ぃ
2
 Мамандыкка  байланысты  сѳздермен свйлемдер кұрастырыныз
，
 
сөйлемдердегі етістіктердің шак формасын кѳрсетініз.
Составьте с ними небольшие предложения, назовите глаголы, укажите 
их время.
3
  Септіктерді кайталаныз!  Повторите падежи!
Атау 
Кім? Не? 
---------------  
Подлежащее
септік  j 
I—
 
________
Ілік
септік
Кімнің? Ненің?
Ның’  нің,  дың,  дің
，
 
тың, тің
Определение
Барыс
септік
Кімге? 
Неге? 
Қайда?
Ға,ге, ка, ке, а’е’на, не
Дополнение,
направление
действия
Табыс
септік
Кімді? Нені?
Ны, ні, ды, ді, ты, ті, н
Предмет,  на 
который 
направлено 
действие
Жаты
с
септік
Кімде? 
Неде? 
Қайда?
Қашан?
Да’де, та, те, нда, нде
Место
Шығы
с
септік
Кімнен?  Неден?
Қайдан?
Қашаннан?
Нан,  нен,  дан,  ден,  тан, 
тен
•
ノ
  .
.
Исходный
пункт,
материал  из 
которого 
сделан 
предмет
Кѳмек
тес
септік
Кіммен? Немен?
Мен, бен, пен
Орудй'е, 
лицо,/с/ 
которым 
совер 
一
 ся 
Действие
4  1
，
2-сѳйлемдегі зат есімдеряін септіктерін көрсетіңіз.
^кажите падежи существительных в  1-ом и во 2-ом предложениях.
155

4  Орыс  тіліне  аударыныз,  белгіленген  сөздердін  септіктерін 
аныктаныз:
Переведите на русский язык, укажите падежи выделенных слов:
Диханшы жерін мактайды.
Балықшы көлІн мактайды.
Кәсіпкер кэсібін мактайды.
Сатушы тауарын мактайды.
Фирма 
ѳнімін 
мактайды.
(Ал сен нені мактайсьщ?)
Жердің сэні -  егін
，
£рдін сэні -  білім.
5 Сөздердің селтік жалғауларын койыңыз, аударыныз:
Поставьте правильные падежные окончания, переведите: 
Корпорацияның жиналысы •.. болдьщ ба?
Кооператив...  пайдасы бѳлінелі- 
^
Дуние жүзі.... франчайзинг кең тараған.
Франчайзинг шағын фирма...  тауарлары.... Қамтамасыз етеді,
Ѳндіріс кұралдары 
—
 кооператив...  менші...
6
 Сөздердіц дұрыс жалғауларын қойыңыз, сейлемдерді аяктаныз:
Поставьте правильные окончания, закончите предложения:
Кооператвтің  пайдасы  оньщ  мүшелерінің  (делится  с  учетом 
внесенного в кооператив пая)
Франчайзинг (широко распространен)
Франчайзинг  — (крупная  фирма)  мен  (небольшая  фирма)  арасында 
жасалатын (договор, соглашение).
Кооператив мүшелерінін баскару ісіне катысуға (есть право).
8  
Қазак тіліңе аударыңыз, сұрактарға қазақша жауап берініз.
Переведите на каьадсский язык., ответьте на вопросы по - казахски.
Что входит в собственность кооператива?
Как создается кооператив?
Какие права имеют члены кооператива?
Во что вкладывает часть своего капитала франчайзи?
Еске  түсіріңіз,  кайталаныз.  Тэуелдік  жэне  септік  жалгауларын 
белгілеңіз:
156

Тагы да Астана туралы
дстананың  өзіне  тэн  ұзак  даму  тарихы  бар.  Ежелгі  аты  — Акмола 
(1830  ж  )  Бұрын  бұл  жерде  бекініс  болған  .  Хұндар  «мола»  деп  биік 
корғанды, бекіністі атаған.
Қала  Есіл  өзенінің  жағасында  орналаскан.  Есіл  өзені  -   Ертіс 
езенінін саласы, үзындығы 2450 шакырым.
Астананын  климаты  -   күрт  континентті,  кысы  суык,  жазы 
ьістык.
Үй тапсырмасы:
а)  жана  сөздермен  сөйлемдер  кұрастырыныз,  сөйлемдердегі 
сөздердің септік жалгауларын аныктаңыз;
составьте  предложения  с  новыми  словами,  определите  падежные 
окончания в словах;
э)  эпиграфта  берілген  сѳздердін  авторы  туралы  не  білесіз,  айтып 
берініз;  «Ойлана  енбектену»  деген  сѳздердін  мағынасын 
түсіндірініз;
расскажите  об  авторе  слов  эпиграфа,  расскажите,  как  понимаете 
значение слов «ойлана енбектену».
14-сабак
"' 
、 •- 
'  ч
Б іл ім пің  сарқылмас те ре ң  к ө з і-к іт а п  
Өмебай  Турм анж анов 
(Î905-1978)
14-мәтін 
.
Қазакстан экономикасы: жекешелендіру
Қазакстан 
өзінін 
табиғи 
казбаларымен 
жэне 
адам 
ресурстарымен  дүниежүзіндегі  бай  елдердің  бірі  болып  есептелінеді.
置
 992 жылдан бастап елімізде мемлекетгік мекемелерге жекешелендіру 
^ргізілді.  Жекешелендіру  -   мемлекет  меншігінен  іиығару  арқылы 
Жасалатын әрекеттерден түратын күрделі жүйе.  Жекешелендірудің үш 
тәсші  бар:  еңбек  ұжымдарының  мекемелерді  біртіндеп  сатып  алуы, 
аукцион,  тендер.  Қазакстанда  жекешелендіру 
мы на  бағыттарда 
жҮреді
：
0
Ьіделите падежные окончания и окончания принадлежности:
157

- аукцион  жэне  тендер  аркылы  кішігірім  мекемелердің  қ^. 
шекешелендіруі ;
- акционерлік  қоғамдарға  көшіру  аркылы  орта  • және  үлкең 
мекемелердін топтык жекешелендіруі;
- күрделі  проектілер  барысындағы  үлкен  жәнемамандандырылғцң 
мекемелердің жеке проектілер арқылы жекешелендіруі.
Нарык  жағдайындағы  Қазақстанның  жеке  меншік  секторы  еліміздің 
болашақ  экономикалык  тұрақтылық  базасын  калы птасты руда 
Жекешелендіру бағдарламасында ерекше орын шетел инвесторларына 
беріледі.  Қазақстан  экономикасы  үшін  шетел  инвестициясына  жол 
ашык.
(3. Күзекова
，
Г.Қаракүсова)
Экономикалык термин:
Жекешелендіру  -  мемлекет  карамағындағы  кәсіпорындардың, 
транспорт  қүралдарының 
，
  тұрғын  үй  ғимараттарыншң, - шағын 
дүкендердің,  асханалардың,  қызмет  көрсету  саласындағы4  басқа 
объектілердің және басқаларлың жеке  меншікке,  коллективтік немесе 
меншіктің баска түрлеріне көшірілуі.
(Б.Сабырбаев)
Сұрактар :
1  Қазақстан республикасы қандай ел?
2  Қазақстанда  мемлекеттік  мекемелерге  жекешелендіру  қашаннан 
бастап жүргізіледі?
3  Жекешелендірудің кандай тәсілдері бар?
4  Жекешелендіру елімізде кандай үш бағытпен өтеді?
5  Қазакстан экономикасы үшін шетел инвестициясына жол ашык па?
Негізгі түсініктер:
Жекешелендіру процесі -  процесс приватизации
Жекешелендіру багдарламасы 
一
 программа приватизации
Кіші жекешелендіру — малая приватизация
Топтык жекешелендіру — групповая приватизация
Мамандандырылған мекеме -  специализированное учреждение
Біртіндеп сатып алу — постепенный выкуп
Мемлекет меншіп — собственность государства
158

(
4
-мәтін бойы нш а тапсы рм алар
j  Мәтінді окыныз, аударыныз.
прочитайте текст, переведите.
2
  Сұрактарға жауап беріңіз, сұрактар аркылы такырып бойынша 
диалог күрастырыныз.
Ответьте на вопросы, с помощью вопросов составьте диалог по теме.
3
  Мына  етістіктермен  үлгі 
бойынша  сө1*  тіркестері  сөздігін 
жасаныз;
С данными глаголами по образцу  составьте словарь словосочетаний :
ҮЛГІ
：
 
、
 
で
сакталу — сакталу заңы
шығару  -
ソ
 
ニ
 
: , ' : . ゾ
кешіру -  
'
ѳ т у - 
一
 
…
j  
:
Ескерту:  керекті сөздерді мәтіннен алыцыздар.
Необходимые слова подберите из текста. 
.
«Етіс категориясы» туралы окыныз:
Прочитайте правило «Категория залога»:
Етіс (залог)
Сипаттамасы
(характеристика)
Мысалдар
(примеры)
Негізгі 
етіс 
(основной )
Аффикстері жок 
(переходные 
или 
непереходные глаголы)
Мен 
кітап 
окыдым.
Қуат 
реферат 
жазды.
Ѳздік 
етіс 
івозвратный)
Негізгі етіс -н/-ын/-ін 
(-ся/-сь)
Э л и я   о й л а н д Б г .
Ьірыксыз 
етіс 
(страдательный  )
-л/-ЫЛ/-ІЛ 
(предмет 
подвергается  действию 
другого предмета)
Семинар, 
аяктал.ды 
Дэріс басталды.
Ортак 
етіс
(взаимно-
^Ірадательный)
'С/-ЫС/-ІС
Тэлімгерлер
окытушымен
пікір
159

алмасты./подел
ились
мнениями/
Ѳзгелік 
етіс 
(понудительный)
-тАкыз/-кіз/-ғыз/-гіз/- 
дыр/-дір/ -тыр/-тір
Мүғалім  бізге 
жаттыгу 
жазғызды.  Бізді 
деканатка 
шакыртты.
4  Үшінші  тапсырмада  берйлген  етістіктердін  етіс  категориясьін 
яңықтяныз: 
“ 
.
Определите категорию залога глаголов, данных в третьем задании: 
Үлгі:
Оттан сактан - ѳздік етіс.
5  Орыс  тіліне  аударыңьп,  салыстырыңыз,  етіс  категория«ын 
көрсетіңіз:
Переведите на русский язык
，
сравните, укажите категорию залога:
Жекешелендіру процесі басталды.
Біз жекешелендіру бағдарламасын кабылдадық.
Жекешелендірудің үш тәсілін қарастырдық.
Біз осы тақырып бойынша көп ойландык.
Бағдарламада ерекше орын шетел инвесторына беріледі.
6  Қазақ тіліне аударыныз, етіс категориясын көрсетіңіз:
Переведите на казахский язык, укажите категорию залога:
Ученые считают приватизацию сложной системой 
В качестве фактов мы использовали анкеты 
Для работы будет дано тепло.
イ
 Мы помогли написать научный доклад о приватизации в экономике.
В качестве литературы дано учебное пособие.
Магистранты Института экономики обсуждали эту проблему.
Начался урок-семинар по истории Казахстана.
Делегаты научной конференции поделились своими мнениями.
Перед  нашим  университетом  установлен  памятник  ученому  Канышу 
Имантаевичу Сатпаеву.
Центральная  улица  города  Павлодара  названа  именем  великого 
ученого.
Для наших студентов построен Дом студентов.
160

у  С ұрактарга жауап беріңіз, етіс ка те го р и я сы н  кө р се тініз:
ひ
^етьте на вопросы, укажите категЬрию залога.
jj  Осы зан кашан енгізілді?
2
)  Сабак калай жүргізілді?
3
)  Семинар даярлауға баска студенттер кѳмектесті ме? 
ѵ
4
)  «Жекешелендіру бағдаряамасы» такырыбы бойыншы окьпушы не 
жазғызды? 
ぃ
.、
.卜、.
5
)  Осы мәтінді  аудару үш ін сөздікпен пайдаландың ба?
Еске  гү с ф іш і, ка я га л а ң ы з
：
Етіс категориясын аны ктаны з:
Повторите:
Укажите категорию залога глаголов: 
■
• 
" 
.
パ
’ .
、‘
Қазакстан -  Б ¥ ¥  иүшесі
194/  жылы  Американын  Құрама  штаттары,  Үлыбритания, 
Франция,  КСРО  /СССР/  сиякты  бірнеше  мемлекет  жер  бетінде  соғыс 
өртін болдырмау ѵшін Б ¥ Ү  құрды.
Бүгін  оған  175  ел  мүше  ретінде  кір іп   отыр.  1992  жылдын  2-нші 
наурызында  176- мүше болып Қазакстан кабылданды.
Жер  аумағы  жағындн  Қазакстан  ең  ірі  елдердін  катары нд а. 
Республика 
Қытай,  А Қ Ш .  Канада,  Ресей,  Бразилия,  Австралия, 
Үндісган,  А ргентинадан  к е й ін   9-  орында  гұр .  А я   lO-оры нда  -  Судан 
мемлекеті.
Үй тапсырмасы:
'  
• ヘ
リ
а)  сабактын  такырыбы  бойынша  етістің  әрбір  категориясына 
сөйлем кұрастырыныз (5 сөйлемнен);
по  теме  урока  к  каждой  категории  залога  составьте  предложение  (5
предлжений);
э) сѳздікті кайталаңыз;
повторите словарь;
мына сұрактарға казак тілінде жауап берініз: 
ответьте на данные  вопросы
：
'
  бізд ің   ка л а м ы з д а ғ ы   ж е к е   м е н ш ік т е г і   а с х а н а ,  д ә р і х а н а ,  д ү к е н д е р д і
物 咖
；
. 
:
.
4
^алпы жекешелендіру процесіне калай карайсыз?
161

- жекешелендіру керек ne?
- жекешелендірудің максаты каңдай?
15-сабақ
K inta n-сенің ақы лгой，
адал досың, ө м ір М к е е ж  ж олд асы ң 
Сен ала білсең，ол бере біледі
  ; 
• -
г?-
Ө тебай  Турм анж анов
(1905-1978) 
'
15-мәтін 

жүктеу/скачать 6,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: