СТУДЕНТТЕРДІ КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯНЫ КƏСІБИ ІС-ƏРЕКЕТТЕРДЕ

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
18
меңгеріліп  отырған  білімнің    мазмұны  саналады  десе,  екіншісі,  студентке  оқу  мазмұнын  меңгертуде 
оқытушының  қолданатын  құралдары,  əдістері,  сонымен  қатар    оқу  процесін  көрнекіліктермен  жəне 
компьютерлік  технология  құралдарымен  қамтамасыз  етуін  жатқызады [1]. Үшіншісі,  оқыту  процесін 
оқытушы  мен  студент  арасындағы  оқу  ақпараты  негізіндегі  іс-əрекетті  құрайтын  жүйе  ретінде 
қарастырады [2]. Енді бірі, оқыту компоненттеріне оқыту əрекетін, оқу əрекетін жəне меңгеру объектісін 
жатқызады [3]. Солардың  ішінде  В.И.Орлов  оқуды  үш    компоненттің  өзара  байланысы  ретінде 
қарастыруды ұсынады: оқытушы  –  мазмұнды оқу ақпараты – студенттер. Сонымен бірге мазмұнды оқу 
ақпаратын оқу процесінің маңызды элементтері ретінде қарастырады [4] Автордың айтуынша, мазмұнды 
оқу ақпараты танымдағы сезімдік жəне логикалық бастау күшінің бірлігіне байланысты ұдайы тұтастықта 
болады.  Ондағы  жетекші    бағыттар  болып  перцептивтілік,  ауызша,  перцептивті-логикалық  бағыттар 
саналады. Демек, ақпаратты осы деңгейлердің бірі арқылы меңгертуге болады. 
Біздің  пайымдауымызша,  студенттерді  компьютерлік  технологияны  кəсіби  іс-əрекеттерде 
пайдалануға  даярлауда  жоғарыда  аталған  талаптармен  бірге,  мынадай  талаптарға  да  жауап  беруі  қажет: 
іргелілік  пен  практикалық - бағдарлық  сипат.  Осы  талаптарды  ұстана  білу  студенттерді  компьютерлік 
технологияны  кəсіби  іс-əрекеттерде  пайдалануға  даярлаудың  теориялық  жəне  практикалық  негіздерін 
қалыптастырудың негізі болып саналады. 
Сонымен,  оқу  ақпаратына  мазмұндық  дəреже  беру,  оның  ауызша  жəне  жазбаша  қатынасының 
тиімділігін  қамтамасыздандыратын  шарттарын  анықтау  компьютерлік  технологияны  кəсіби  іс-əрекетте 
пайдаланудың  жетекші принципі болып табылады. 
Білім  беру  мазмұнында  оның  түрлері    атап  көрсетіледі:  а)  білім,  іскерлік,  дағды;  ə)  
шығармашылық  іс-əрекет  тəжірибесі;  б)  студенттің  қоршаған  ортаға  жəне  өзіне  көзқарасы.  Мазмұнның 
осы түрлеріне сəйкес оқыту əдістерінің жүйесі жасалады. Нəтижесінде, студенттердің танымдық іс-əрекет 
сипаты  көрініс  алған  мынадай  жаңа  əдістердің  жіктемесі  пайда  болды:  түсіндірмелі-  көрнекілік; 
репродуктивтік; ішінара ізденіс; проблемалық түсіндіру жəне ізденіс əдісі [5]. 
Педагогика  ғылымында  оқыту  əдістері  бойынша  бірқатар  жіктемелер  кездеседі.  Ресейлік  ғалым 
М.И.Махмутов егер, сабақ беру əдістері мен оқыту əдістерінің  бинарлық классификациясын [6] ұсынса, 
А.В.Коржуев оқу-танымдық əрекет деңгейлері классификациясының мүмкіндігінше бір түрін ұсынады [7]. 
Сол  сияқты,  Н.А.Половникова  болса,  этимология,  семантикалық  көзқараста  танымдық  іс-əрекеті 
деңгейлерінің жіктемесін береді [8]. 
Аталған  авторлардың  жіктемелерін  негізге  ала  отырып,  біз  оқу  əрекетінде  репродуктивтік  жəне 
шығармашылық  əдістердің  оқу  жіктемесіндегі  байланысын  айқындаймыз  жəне  əрбір  оқу  сатысында 
оқудың  мақсатына,  мазмұнды  оқыту  ақпаратының  түрлері  мен  деңгейлеріне  сəйкес  келетін  əдістерге 
тоқталамыз.  Бір  сөзбен  айтқанда,  жетекші  əдісті  таңдау  мынадай  сұрақтарға  жауап  іздестірумен  тікелей 
байланысты  болды:  қай  оқу  материалын  түсіндірмелі-көрнекілік,  репродуктивтік  əдістерге  жатқызуға 
болады, қандай жолмен  проблемалық жағдайларды туындатуға жəне оқу проблемаларын, соның ішінде 
зерттеу проблемаларын шешуге болады? 
Ғалымдардың  еңбектерінде  оқытудың  проблемалық  əдістері  туралы  бірқатар  көзқарастар 
қалыптасқан: 
– «проблемалық оқыту жоғары оқу орнында басты оқыту түрі болуы керек» [7, 12 ]; 
– «проблемалық оқытуды студенттердің барлық оқу жұмыстарына ендіру қажет, психология мен 
педагогикаға  диалогтық  қарым-қатынас  ұғымын  ендіру  оқытушы  мен  студенттің  біріккен  іс-əрекет 
процесінің мəнін, олардың  өзара белсенділігін мүмкіндігінше толық көрсетеді» [9]; 
– «проблемалық оқытудың үш түрі болады: монологтық (бұл əдіс барысында 
оқытушы 
проблемалық  жағдай  туындатады,  жаңа  ұғымдардың,  деректердің  мазмұнын  түсіндіреді,  студенттерге 
дайын  ғылыми  тұжырым  жəне  проблеманы  шешуге  байланысты  ақыл-ой  əрекетінен  үлгілер  ұсынады);  
көрнекілік (оқытушы  белгілі бір заңды немесе тəуелділікті түсіндіруі барысында студенттерді ізденіске 
баулиды,  яғни  бұны  көрнекі  оқыту  деп  атайды),  диалогтық  (оқытушы  проблемалық  жағдайды  өзі 
туындатады, студенттер оның шешімін іздестіреді. Сонымен бірге оқытушы студенттермен диалог түрінде 
эвристикалық əңгіме жүргізеді)»  [10]. Біз оқытуда В.Д.Симоненконың  “жобалар əдісін” негізге аламыз. 
Бұл  əдісті,  біріншіден,  проблемалық  əдістің  шоғырланған  көрінісі  ретінде,  екіншіден,  оқу  əрекетінде 
репродуктивтік пен шығармашылықтың оңтайлы үйлесімділігін қамтамасыздандыратын шарттар ретінде 
қарастырамыз.  Аталған  əдіс  оқытушының  жетекшілігі  мен  бақылауындағы  студенттің  дербес 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
19
компьютермен  шығармашылық  жұмысында  пайдаланылады. “Жобалар  əдісінің”  құндылығы  сол, 
біріншіден,  ол  өзіне  оқытудың  маңызды  əдістерін  жинақтайды,  барынша  өздігімен  дербес  жұмыс  жасау 
дағдысын  қалыптастырады,  екіншіден,  студенттерде  дау-жанжалсыз  қарым-қатынас  жасау  дағдысын 
орнықтырады, олармен жеке қатынаста жұмыс жасау мүмкіндігін туындатады. 
Педагогикалық əдебиеттерде «жобалар əдісі»  мен «жобалау əдісі»  деген ұғымдарды бір түсінікте 
қабылданады. Жобалау əдісті жүзеге асырудағы үш кезеңді атап көрсетеді: 
–  ұйымдастырушылық-даярлық.  Бұл  кезеңде  студенттер  ақпаратты  талдайды,  шығармашылық 
жобалар жасайды, оларды құрылымдайды, компьютерлі технологиялық əрекеттерге қажетті материалдар 
дайындалады; 
–  технологиялық.  Бұл  кезеңде  бұйымды  дайындау  процесінде  туындаған  идеялар  жүзеге 
асырылады; 
-  қорытындылау.  Бұл  кезеңде  алынған  нəтижелерге  талдау  жасалады,  өңдеулер  ендіріледі  жəне 
т.б.  Яғни,  жобалар  əдісі  идеядан  бастап  ендіру  аралығына  дейінгі  жұмысты  болжайды.  Біздің 
пайымдауымызша, «жобалар əдісі» дегеніміз – оқыту жүйесі, ол студенттердің білімді өздерінің əлдері 
жететіндей жобаларды жасау процесінде  өздігімен  дербес іздестіріп табуына бағытталады. 
Компьютерлік  технология  пəні  барысында  жобалау  жұмыстарының  оқыту  əдістері  бойынша 
О.М.Сафрис, 
П.С.Самородский, 
В.Д.Симоненко, 
Ю.Л.Хотунцев, 
О.А.Кожина, 
Е.Г.Кагаров, 
В.Х.Кильпатрик, А.А.Савин, П.С.Лернер, А.Н.Богатырев, Л.Б.Переверзев, С.А.Жолдасбекова, Қ.Қалабаева 
еңбектерінде қарастырылған. 
Бұл  жүйенің  басты  мақсаты – студенттің  өздігімен  дербес  əдебиеттерді  меңгеруге,  келешекте 
жасайтын бұйымдарының үлгісін ойластыруға (бұны студенттің меңгерген білім, іскерлік, дағды деңгейі 
негізінде-ақ дайындауға болады) байланысты жұмыстарды орындау процесіндегі шығармашылық əлеуетін 
белсендіру. 
Бұл  тұрғыда  студент  компьютерлік  жобалау  мен  конструкциялаудан  міндетті  түрде  қарапайым 
дағдыларды  меңгереді,  сонымен  бірге  жобаны  жасау  процесінде  онда  жүйелеуші    іскерлік  қалыптасуы 
керек, яғни конструкциялық жəне басқа түпкі ой ерекшеліктері мен оны жүзеге асырудағы технологиялық 
мүмкіндіктердің арақатынасын белгілеу керек. Осы орайда арнайы даярлықты қажет ететін жобалау мен 
конструкциялаудың инженерлік есептерде негізделгенін де есте ұстаған жөн. 
Проблемалықты оқытуда пайдалану мүмкіндіктері студенттердің даярлық деңгейіне байланысты 
екендігін біз жақсы түсінеміз. Танымдық іс-əрекетке тəн іскерлік пен дағды қалыптаспай, проблеманы 
қабылдау  туралы  да,  тіпті  оның  шешімі  туралы  да  айту  мүмкін  емес.  Төменгі  деңгейдегі 
проблемалықтан  жоғарыға  көтерілу  біртіндеп  жүзеге  асырылуы  керек,  сонымен  бірге  студенттердің 
дара  ерекшеліктерін  ескеру  де  маңызды  болып  саналады.  Өйткені,  ұсынылған  тапсырма  бір  студент 
үшін  проблемалы  болса,  екіншісіне  проблемалы  болмауы  мүмкін,  үшіншісіне  проблемалы  болудан 
қалуы мүмкін жəне т.б. 
Проблеманың келесі бір шарты – оқыту құрамдарын таңдау, ол шешілетін тапсырмалар деңгейіне 
сəйкес  болуы  керек.  Бұл  тұрғыда  біз  үшін  В.А.Адольфтің  жұмысы  қызықты.  Ол  кəсіби  құзырлылықты 
қалыптастыруда  қазіргі  компьютерлік  технологияны  қолдануды  ұсынады  жəне  оны  қолданудың  үш 
деңгейін ашып көрсетеді [10, 75]: 
1. Элементарлы даярлық (бұқаралық-репродуктивтік даярлық жүйесі). 
2. Функционалды  сауаттылық  (бұқаралық-репродуктивтік  даярлық  жүйесі,  шығармашылық  іс-
əрекет элементтерімен). 
3. Жүйелік-сауаттылық (дербестік-шығармашылық даярлық жүйесі). 
В.А.Адольфтің  пікірімен келісе отырып,  біз  бірінші  кезеңде  болашақта  компьютерлік оқулықтар 
дайындап, қағаздағы ақпаратты магнитті таспаларға, компакт дискілерге көшіру қажет дейміз. 
Екінші кезеңде оқу процесінің оқу-зерттеу жүйесіне автоматты жобалау жүйесін енгізу қажет (ОЗ 
АЖЖ), ол есептеу жұмыстарын орындайтын бағдарламалармен қамтамасыздандырылады, яғни жобаның 
сызбасын  сызудағы  мөлшерді  компьютерде  қиналмай  есептеуге  болады,  дегенмен  студенттер  есептеу 
барысының  алгоритімін  түсіну  үшін  жобаның  құнын  шығаруда  қажетті  нормативті  əдебиеттер  мен 
анықтамалар, оқу бағдарламалары жартылай автоматты режимде жұмыс жасағаны дұрыс. 
Сонымен, студенттерді компьютерлік технологияны кəсіби іс-əрекеттерде пайдалануға даярлауда 
ескеретін  үшінші  принципті  былайша  тұжырымдауға  болады:  қолданылатын  оқу  материалдық  базаны, 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
20
оқытушылардың  біліктілігі  мен  кадрлар  құрамын  жəне  оқу  процесінің  дидактикалық  тұрғыда 
жабдықталуын ескере отырып, ақпараттық технологияны біртіндеп ендіру. 
Осы жоғарыда аталған оқыту технологиясының принциптері оқу процесінің  мазмұндық саласына 
жатады,  алайда  іс  жүргізу  жақтары  да  арнайы  принциптерге  сəйкес  болуы  керек  жəне  ең  алдымен  оқу 
процесін  ұйымдастыру  формаларын  таңдау  мəселелері  туралы  сөз  болады.  Сірə,  жоғары    оқу  орындары 
жағдайында  оқу процесін ұйымдастыру формасы белгілі дəрежеде оқу ақпаратын көрсету формасын да, 
оқытудың жетекші əдісін таңдауды да анықтайды. 
Үйлесімді график құра отырып, онда əрбір оқу процесін ұйымдастыру формасы белгілі бір оқыту 
формасына  сəйкестендірілуі  тиіс.  Мұндай  сəйкестікті  табу – компьютерлік  технологияны  кəсіби  іс-
əрекетте пайдаланудың маңызды компоненті болып саналады. 
 
1.
 
Ильина Т.А. Педагогика. 
−
М.: Просвещение, 1984. - 432 с. 
2.
 
Левина М.М. Сущность и структура методов обучения. 
−
М.: МГУ, 1978.- 109 с. 
3.
 
Лернер И.Я. Дидактическая система методов обучения. 
−
М., 1976.- 154 с. 
4.
 
Орлов В.И. Содержательная учебная информация // Педагогика. - 1997. - №1. 
−
 С. 53
−
55. 
5.
 
Лернер И.Я. Поисковые задачи в обучении как средство развития творческих способностей. 
−
М.: Наука, 1969. - 203 с. 
6.
 
Махмудов  М.И.  Проблемное  обучение.  Основные  вопросы  теории. – М.:  Педагогика, 1975. - 
367 с. 
7.
 
Коржуев А.В. О классификациях, используемых в дидактических исследованиях//Педагогика. - 
1997.  - №1. 
−
С. 33
−
37. 
8.
 
Половникова  Н.А.  Исследование  процесса  формирования  познавательной  деятельности 
школьников в обучении. 13.00.01 Дис... д.п.н. 
−
Казань, 1976. - 483 с. 
9.
 
Лернер И.Я. Процесс обучения и его закономерности. 
−
М.: Просвещение, 1980. - 208 с. 
10.  Адольф  В.А.  Формирование  профессиональной  компетентности  будущего  учителя 
/Педагогика. - 1998. - № 1. 
−
С. 72
−
75. 
 
Резюме 
Подготовка будущих творческих специалистов к компьютерным технологиям в профессиональной 
деятельности. Основные принципы подготовки в использовании компьютерных технологий. 
 
Summary 
The training of future creative specialists for the computer technologies in the professional activities.  The 
basic principles of the training in the usage of computer technologies. 
 
 
 
                                                        
ПЕРСПЕКТИВЫ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ВОЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
К.М.Кондубаев - 
слушатель Национального университета обороны 
 
В системе образования важное место занимает высшая школа. Подготовка военных кадров в вузе 
во  многом  обусловливается  характером  и  перспективами  развития  профессиональной  деятельности 
офицерского  состава,  которая,  в  свою  очередь,  определяется  социально-экономическими  условиями 
общества, современным научно-техническим прогрессом, состоянием и перспективами развития военного 
дела/1, 47/.  
В настоящее время каждый военный вуз  Министерства  обороны  Республики Казахстан (МО РК) 
имеет  свои  органы  управления,  образовательные  стандарты,  профессорско-преподавательский  состав, 
материально-техническую  базу  и  другие  атрибуты  образовательной  системы,  которые  не  оптимально 
дублированы,  например,  по  количеству  кафедр  одной  и  той  же  специализации  и  преподавателей 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
21
соответствующих профилей, несовпадающий перечень гуманитарных дисциплин в разных военных вузах 
МО РК, что оставляет изучение некоторых из них на базовом уровне без дальнейшего развития. 
Наряду  с  указанными  недостатками  разобщенность  военно-учебных  заведений  не  обеспечивает 
подлинную  непрерывность  военного  образования,  которая  подразумевает  не  только  наличие  всех  его 
уровней, но и непрерывность учебных программ от бакалавриата до докторантуры. 
В  этих  условиях  систематизация  военного  образования  МО  РК  по  типу  классического 
университета позволяет создать единый профессорско-преподавательский состав на всех уровнях высшего 
образования,  учебные  программы,  согласованные  от  бакалавриата  до  докторантуры,  а  также  единую 
материально-техническую 
базу. 
Полноструктурный 
Национальный 
университет 
обороны 
с 
бакалавриатом, магистратурой и докторантурой может стать выгодной альтернативой фрагментированной 
системе  военного  образования  Республики  Казахстан.  При  этом  существующие  военные  институты  МО 
РК  должны  выступить  в  качестве  специальных  факультетов  по  подготовке  офицеров  на  профильных 
курсах университета в Актобе, Алматы или Актау. 
Структура университетского комплекса Министерства Обороны Республики Казахстан (УК МО 
РК) 
ФУНКЦИОНАЛЬНЫЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ УК МО РК 
1. 
Административно-управленческие органы. 
2. 
Управление учебной и методической работой. 
3. 
Отдел контроля качества образования. 
4. 
Отдел международных связей. 
5. 
Научно-исследовательский Центр. 
6. 
Компьютерный центр. 
7. 
Библиотечный центр. 
 
СТРУКТУРНЫЕ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ УНИВЕРСИТЕТА 
1.  Бакалавриат-  подготовка  офицерских  кадров  по  образовательным  программам  высшего 
образования. 
2.  Магистратура-  подготовка  офицерских  кадров  по  профессиональным  учебным  программам 
послевузовского образования. 
3.  Докторантура-  подготовка  научных  и  педагогических  кадров  высшей  квалификации  по 
профессиональным учебным программам по соответствующим /2, с 3/ специальностям. 
 
ФАКУЛЬТЕТЫ БАКАЛАВРИАТА И МАГИСТРАТУРЫ  
1. 
Факультет гуманитарного образования. 
2. 
Факультет естественно-технического и инженерного образования. 
3. 
Факультет Сухопутных войск. 
4. 
Факультет Сил воздушной обороны 
5. 
Факультет Военно-морских Сил других войск и воинских формирований. 
6. 
Факультет повышения квалификации офицерских кадров. 
 
В обучении Бакалавриате УК МО РК предлагается осуществлять на 13 общеобразовательных и 6 
военных кафедрах: 
1) кафедра философии 
2) кафедра политологии 
3) кафедра социологии 
4) кафедра экономики и финансов 
5) кафедра естественно-научных дисциплин 
6) кафедра технических дисциплин 
7) кафедра педагогики 
8) кафедра психологии 
9) кафедра юридических дисциплин 
10) кафедра иностранных языков 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
22
11) кафедра радиотехники, электроники и связи 
12) кафедра физической культуры и спорта 
13) кафедра автоматизированных систем управления 
14) кафедра общевоенных дисциплин 
15) кафедра Сухопутных войск (база ВИ СВ) 
16) кафедра ВВС (база ВИ СВО) 
17) кафедра войск ПВО (база ВИИРЭС) 
18) кафедра ВМС (баз ВМИ) 
19) кафедра пограничных войск КНБ РК, внутренних войск и иных воинских формирований. 
В  Бакалавриате  соотношение  гражданских  и    военных  кафедр  составляет 3/1 или 70% на 
30%. 
Подготовку  по  специальностям  Магистратуры  предлагается  осуществлять  на 10 
общеобразовательных и 5 военных кафедрах: 
1) кафедра философии 
2) кафедра политологии 
3) кафедра экономических дисциплин 
4) кафедра естественно-научных дисциплин  
5) кафедра технических дисциплин  
6) кафедра педагогических дисциплин 
7) кафедра психологических дисциплин 
8) кафедра юридических дисциплин 
9) кафедра иностранного языка 
10) кафедра радиотехники, электроники и связи 
11) кафедра Сухопутных войск 
12) кафедра ВВС 
13) кафедра войск ПВО 
14) кафедра ВМС 
15) кафедра пограничных войск КНБ РК, внутренних войск и иных воинских формирований. 
 В  Магистратуре  соотношение  гражданских  и    военных  кафедр  составляет 3/1 или 70% на 
30%.  
Подготовку  по    специальностям  Докторантуры  предлагается  осуществлять  на 9 
общеобразовательных и 5 военных кафедрах университетского комплекса МО РК: 
1) кафедра философии 
2) кафедра политологии 
3) кафедра экономических дисциплин 
4) кафедра естественно-научных дисциплин  
5) кафедра технических дисциплин  
6) кафедра педагогических дисциплин 
7) кафедра психологических дисциплин 
8) кафедра юридических дисциплин 
9) кафедра Сухопутных войск 
10) кафедра ВВС 
11) кафедра войск ПВО 
12) кафедра ВМС 
13) кафедра пограничных войск КНБ РК, внутренних войск и иных воинских формирований. 
В  Докторантуре  соотношение  гражданских  и    военных  кафедр  составляет 3/1 или 70% на 
30%. 
 
Таким  образом,  программа  реализует  требования  п.54,  ст.1  Закона  Республики  Казахстан  «Об 
образовании» от 27 июля 2007 года №319-ΙΙΙ ЗРК. Университетский комплекс МО РК является учебным 
заведением,  которая  реализует  профессиональные  учебные  программы  высшего  и  послевузовского 
образования  по  трем  и  более  группам  специальностей,  осуществляет  научную  и  педагогическую 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
23
деятельность,  повышение  квалификации  и  переподготовку  кадров  и  является  ведущим  научным  и 
методическим центром в области своей деятельности. 
Благодаря  своей  структуре  Университетский  комплекс  МО  РК  представляет  собой  систему 
военного образования, ведающий подготовкой военных специалистов от курсанта до генерала. 
 
 
1.  Смирнов С.Д. Педагогика и психология высшего образования. - М.: ACADEMIA, 2003. - С. 304. 
2. Закон Республики Казахстан «Об образовании» от 27 июля 2007 года, №319-ΙΙΙ ЗРК. 
 
 
Түйін 
Мақалада үш сатылы модельдегі əскери кафедраның  əскери білім беруі туралы бірыңғай жүйесін 
ұсынатын  Қазақстан  Республикасының  Қорғаныс  Министрлігіндегі  Университеттік  жиын  дайындығы 
қарастырылып отыр.   
 
Summary 
In given clause the structure of three-step model of preparation of the military staff of a University 
complex of the Ministry of a Defense of Republic of Kazakhstan representing the uniform form of system of 
military formation is considered. 
 
 

жүктеу/скачать 1,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: