РЕЗУЛЬТАТЫ ОПЫТНО-ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОЙ РАБОТЫ ПО ФОРМИРОВАНИЮ

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
45
структурировании содержания учебного материала нового курса, разработке диагностического материала, 
организации  самостоятельной  работы  студентов,  выборе  методов,  средств  обучения  для  активизации 
самостоятельной  работы  студентов,  иначе  говоря,  имеются  трудности  в  реализации  основных  функций 
педагогической деятельности и т.п. 
Контрольный  вопрос  (вопрос  анкеты  № 4) позволил  уточнить,  что  наиболее  слабо  владеют 
педагоги 
вуза 
аналитико-рефлексивными, 
конструктивно-прогностическими, 
организационно-
деятельностными, 
диагностико-развивающими, 
оценочно-информационными, 
исследовательско-
гностическими,  коррекционно-регулирующими  умениями  и  компетенциями.  Полученные  данные 
позволяют  сделать  вывод,  что  большинство  преподавателей  вуза (63%) в  целом  недостаточно  владеют 
педагогическими умениями. 
Следующий  вопрос  (вопрос  анкеты  № 5) позволил  выяснить  отношение  преподавателей  к 
существующим формам повышения квалификации (ФПК, ИПК, стажировки, семинары, «мастер-классы» 
и  др.).  Большинство  респондентов (52%) отметили  необходимость  существования  и  функционирования 
различных  форм  повышения  квалификации.  На  формальный  подход  подготовки  в  ИПК  указали 4,2% 
преподавателей,  на  недостаточную  эффективность  подготовки  обратили  внимание 6% педагогов,  на 
слабую  взаимосвязь  между  содержательной  и  практической  сторонами  подготовки  указали 7,8% 
преподавателей. 
Таким образом, выявив профессиональную направленность преподавателей вуза, мы приступили к 
решению второй задачи - определению исходного состояния педагогической готовности преподавателей-
слушателей Центра к реализации системообразующих функций. 
Известно,  что  важным  условием  успешного  осуществления  любой  деятельности  является 
мотивация.  Для  установления  уровня  сформированности  мотивационного  компонента  готовности  мы 
воспользовались известными методиками [1; 2, 3]. 
Анализ  полученных  данных  позволил  установить,  что  у  большинства  преподавателей  такой 
показатель,  как: «направленность  на  предметную  сторону  деятельности,  на  содержание  учебного 
предмета»  представлен  на  высоком  уровне (87%). Показатели: «направленность  на  студента  (и  других 
людей),  проявляющаяся  в  интересе,  заботе,  содействии  развитию  его  личности  и  максимальному 
раскрытию  его  индивидуальности» (44%), «направленность  на  деловое,  профессионально-значимое 
взаимодействие  с  участниками  педагогического  процесса» (37%) сформированы  на  среднем  уровне. 
Показатели «направленность на себя, выражающаяся в потребности профессиональной самореализации и 
самоутверждении» (9%), «осознание  значимости  педагогической  деятельности  как  фактора 
экономического и социального прогресса общества» (27%) представлены на низком уровне. 
Таким  образом,  полученные  данные  свидетельствуют  об  ориентации  преподавателя  на  предмет 
преподавания и меньше всего – на взаимосвязь его деятельности с результатами студентов. 
Если мотивационная сфера педагогической деятельности создает у преподавателя эмоциональную 
удовлетворенность,  поддерживает  интерес  к  профессии,  то  знание  содержательной  сферы  деятельности 
обеспечивает  качественное  выполнение  работы.  Содержательный  компонент  готовности  представлен 
критерием  «Владение  теоретико-методологическими  основами  педагогической  деятельности»  и 
соответствующими  показателями.  Уровень  сформированности  показателей  содержательного  компонента 
был изучен с помощью метода тестирования. 
Полученные  данные  позволили  констатировать,  что  показатель: «знания  в  области  своего 
предмета» зафиксированы на высоком уровне (87%); показатель «общее представление об инновационных 
процессах и тенденциях развития системы высшего профессионального образования» (56%) представлен 
на среднем уровне. Такие показатели как: «знание дидактики высшей школы» (30%), «знание психологии 
высшей школы» (29%), «знание теории ЦПП» (17%), «знание нормативных документов в сфере высшего 
образования  и  их  целевое  назначение» (25%), «знание  экономико-правовых  основ  педагогической 
деятельности» (30%), «знание теории менеджмента» сформированы на низком уровне (0,7%). 
Таким  образом,  результаты  тестирования  свидетельствуют  о  том,  что  отсутствие  глубоких 
педагогических  знаний  есть  серьезный  фактор,  влияющий  на  грамотную  организацию  педагогического 
процесса. Отсюда – серьезные затруднения в педагогической деятельности вузовского педагога. 
Структурными элементами профессиональной деятельности являются профессиональные умения. 
Они  как  «клеточки» (Н.Д.Хмель)  профессиональной  деятельности,  объединяясь  на  основе  развитой 
мотивационной  и  содержательной  сферах,  формируют  целостную  картину  профессиональной 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
46
деятельности.  Следует  заметить,  что  наиболее  объемной  и  значимой  является  именно  та  часть 
преподавательской деятельности, которая требует наличия педагогических умений. 
Результаты  тестирования  показали,  что  критерий  «Владение  способами  реализации 
системообразующих  функций»  и  его  показатели  аналитико-рефлексивные (40%), конструктивно-
прогностические (35%), организационно-деятельностные (37%), диагностико-развивающие (27%), 
оценочно-информационные (21%), исследовательско-гностические (20%), коррекционно-регулирующие 
(18%) сформированы в основном на среднем и низком уровнях. 
В  целом,  полученные  результаты  позволяют  сделать  вывод  о  том,  что  большинство 
преподавателей-слушателей  Центра  слабо  владеют  педагогическими  умениями,  по  реализации 
системообразующих функций, что объясняется недостаточностью именно педагогической составляющей. 
Таким  образом,  мы  систематизировали  данные  констатирующего  эксперимента,  и  пришли  к 
следующему  выводу:  педагогическая  готовность  преподавателей  вуза  к  реализации  системообразущих 
функций  преимущественно  представлена  средним  и  низким  уровнями.  Следовательно,  необходима 
специально организованная работа по формированию готовности. 
С  учетом  результатов  констатирующего  этапа  эксперимента  была  организована  специальная 
работа,  целевой  установкой  которой  было  повышение  уровня  педагогической  готовности  преподавателя 
вуза к реализации системообразующим функциям. Подготовка преподавателей осуществлялась в Центре 
по  специально  разработанной  программе (235часов)  в  течение  пяти  месяцев  без  отрыва  от  основной 
профессиональной деятельности. В соответствии с поставленными задачами и запланированными этапами 
(обучающим, деятельностно-формирующим и итогово-коррекционным) были проведены «срезы». 
Изучение и анализ полученных результатов на всех этапах эксперимента позволили сделать вывод 
о  том,  что  педагогическая  готовность  преподавателей  вуза  к  реализации  системообразующих  функций 
стихийно  не  формируется,  следовательно,  нужна  непрерывная,  специально  организованная  работа.  Мы 
согласны  с  мнением  известного  исследователя «…развитие  профессионализма  деятельности  происходит 
не  статично,  а  скачкообразно:  устранение  одного  ошибочно  сформированного  алгоритма  моментально 
приводит к улучшению…» [4]. 
Результаты  полученных  данных  показывают,  что  целенаправленная,  непрерывная  и  поэтапная 
работа  по  формированию  педагогической  готовности  преподавателей  вуза  к  реализации 
системообразующих  функций  способствовала  значительному  повышению  уровня  готовности.  Динамика 
изменений  прироста  уровней  сформированности  педагогической  готовности  к  реализации 
системообразующих функций представлена на рисунке 1. 
 
43
41
33
0
57
59
61
76
0
0
6
24
0
10
20
30
40
50
60
70
80
исходный
"срез"
первый "срез" второй "срез"
итоговый
"срез"
низкий уровень
средний уровень
высокий уровень
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Рисунок 1- Динамика изменений уровней сформированности педагогической готовности преподавателей 
вуза на разных этапах опытной работы. 
 
Таким  образом,  результаты  опытно-экспериментальной  работы  свидетельствуют  в  том,  что  от 
этапа  к  этапу  наблюдается  повышение  уровней  сформированности  педагогической  готовности  педагога 
вуза. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
47
1.Куприянова  Л.М.  Научно-методические  принципы  оценки  педагогического  мастерства 
преподавателей  высшей школы //Проблемы и тенденции развития кадрового потенциала высшей школы. 
- М., 2001. 
2.Морева  Н.А.  Педагогическое  мастерство  современного  конкурентоспособного  преподавателя 
профессиональной школы //Педагогическое образование и наука. - 2006. - № 3. – С.18-21. 
3.Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. – М., 1977. 
4.Скок  Г.Б.  Совершенствование  педагогического  мастерства  преподавателей  вузов. – М.:  НИИ 
ВШ, 1986. 
 
Түйін 
Мақалада  жоғары  оқу  орны  оқытушысының  кəсіби  педагогикалық    дайындығын  қалыптасыру 
бойынша ғылыми тəжірибелік жұмысының нəтижесі ұсынылған. 
                                                          
Summary 
The article presents the material about the results, of experiments in forming of the university teachers 
professional and pedagogical gualificaion carried out in the Center of Higler School Pedagogy. 
 
 
 
 
 
ІІМ ОҚУ ОРЫНДАРЫ ТЫҢДАУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН 
ТƏРБИЕ ЖҰМЫСЫНЫҢ КЕЙБІР МƏСЕЛЕЛЕРІ 
 
Д.Қ.Иманбаева - 
Қазақстан Республикасы ІІМ Академиясы ІІО басшы құрамын даярлау институтының  
ЖАК оқытушы-əдіскері 
 
Азаматты  тəрбиелеу  мақсаты  ХІХ  ғасырдың  соңында-ақ  түбегейлі  қалыптасты  десе  де  болады. 
Н.Баркованың жасаған қорытындысына сүйенсек, өткен ғасырдың басында-ақ қоғамның тапсырысы мен 
талабы – «дербес, саналы, барлық жағдайда тапқыр, өз мақсатына жетуде табанды жəне еңбекқор, отбасы, 
қоғам  жəне  мемлекет  өміріне  белсенді  қатысушы,  ақылы  жəне  адамгершілігі  жағынан  дамыған 
қызметкерлер» болған [1, б.75].   
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің ведомстволық білім беру жүйесінің де көздеп 
отырған нəтижесіне де осыған сай, дəлірек айтсақ: 
–   қоғамда қазақстандық полиция имиджін көтеру; 
–  қылмысқа  қарсы  күресті  шебер  жүргізуге  қабілетті  ішкі  істер  органдарының  тұрақты  кəсіби 
өзегін құру [2, б.12].   
Ішкі істер министрлігі оқу орындарының тыңдаушылар ұжымы студенттік оқу ұжымы болуымен 
қатар, ол – əскери бөлімше. Қызметінің өзіндік ерекшелігі бар ведомстволық оқу орындарында оқу-тəрбие 
жұмысының, əскери дайындық пен əскери қызметтің ұйымдастырылуының, нəтижелілігі мен тиімділігінің 
бірден-бір алғы шарттары – жоғары əскери тəртіп.   
ІІО-ның қызметкерлері сияқты, ІІМ оқу орындарының тыңдаушылары да Қазақстан Республикасы 
Қарулы  Күштерінің  жалпыəскерлік  Жарғыларының  талаптарына  бағынады.  Əскери  сөздік  бойынша 
Жарғылық  құжаттар  –  əскери  қызметтің  сан-саласын  реттейтін,  яғни,  əскери  қызметшілердің  оқу-
тəрбие ісін, тіршілік-тұрмысын, əскердің жауынгерлік жəне саяси даярлығын, əскери əрекеттерге кіріспе 
жəне негізгі дайындықтарын белгілейтін ережелер мен нормалар жиынтығы. Оларға жарғы, тəлімдемелер, 
нұсқаулар т.б. жатады. Соның ішіндегі əскери ЖАРҒЫЛАР:  
1.  ҚР Қарулы күштері ішкі қызметінің жарғысы; 
2.  ҚР Қарулы күштерінің гарнизондық жəне қарауылдық қызметтерінің жарғысы; 
3.  ҚР Қарулы күштерінің саптық жарғысы; 
4.  ҚР Қарулы күштерінің тəртіптік жарғысы. 
Қызметтік жағдайына жəне əскери шеніне байланысты əскери бөлімше қызметкерлері бірі басшы, 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
48
екіншісі бағынушы болып табылып, əскери жағдайдағы басқарудың тиімді əдісі ретіндегі дарабасшылық 
қағидасына  бағынады.  Тыңдаушылар  мен  қызметкерлердің,  профессорлық-оқытушы  құрамның,  курс 
басшылығының  арасындағы  «бастық  еркі – бағынушы  үшін  заң»  деген  ереже  бойынша  дарабасшылық 
негізінде  құралатын  субординациялық  қарым-қатынастар  жарғылық  талаптардың  іс  жүзіне  асуын 
қамтамасыз етеді.  
Жарғы  талаптары  бойынша  оқу  орынның  кез  келген  дəрежедегі  басшыларына  үлкен  сенім 
артылады. Олар дарабасшы ретінде жеке құрамның əскери, саяси, кəсіби дайындығына, тəрбиесіне, əскери 
тəртіптілігіне,  моральдық-психологиялық  жағдайына,  материалды-техникалық  жəне  медициналық 
қамтамасыз етілуіне жауап бере отырып, мемлекет алдында аса үлкен жауапкершілікте болады.      
Жарғы талаптары – дұрыстығы өмірлік тəжірибеде сан рет дəлелденген өмірлік қағидалар. Оның 
талаптары  мақсатты  түрде,  тұрақты  дайындық  арқылы  игерген  жағдайда  ғана  Жарғыға  негізделген 
дарабасшылық пен əскери тəртіп іс жүзіне асырылады. Халқымызда «Темірдей тəртіп болмаған жерден, 
тегеурінді іс күтпе» деген көрегенді сөз бар ғой. Ол үшін ең бірінші жоғары əскери тəртіптің талаптары 
командирге,  басшыға  қойылуы  тиіс.  Кеңес  Одағының  батыры  Б.  Момышұлының  «Қанмен  жазылған 
кітабында» былай делінген: «Командир – əскердің миы, ұрыстың ұйымдастырушысы, жеңіске жеткізуші 
тұлға. Командир творчестволық тұлға», – дейді ол [3, б.59]. Сондықтан да тыңдаушылар ұжымы сияқты 
əскери бөлімшені жоғары əскери тəртіпке біріктіруде басшы тыңдаушылардың жас ерекшелігін, мінезінің 
психологиялық жақтарын бақылау арқылы зерттей отырып, тыңдаушылардың устав талаптарын дұрыс 
жəне  түбегейлі  игеруіне,  оларды  тек  «жарғы  талаптары»  деп  қана  емес,  өз  өмірінің,  атқарып  жатқан 
қызметінің бұлжымас ережелері ретінде мойындауына, іс жүзіне дұрыс асыра білуіне шығармашылықпен 
қарауы қажет. Бірнеше жылдық бақылау нəтижесінде кейбір тыңдаушылардың бірінші курсқа келгендегі 
ведомстволық  оқу  орындары  курсантының  қызықты  да  қиын  қызметі  мен  оқуына  деген  оптимистік 
көзқарасы  екінші  курста-ақ  су  сепкендей  басылатындығы  байқалып  отыр.  Соның  салдарынан  қызмет 
барысында  тəртіп  бұзушылық,  оқу  барысында  нашар  үлгерім  сабақтастығы  туындайды.  Оның  басты 
себептерінің  бірі - курс  офицерлері  тарапынан  босаңдықтың  көрініс  табуы,  кейбіреуінің  жеке  басының 
тəртіпсіздігі  деп  білеміз. «Тəртіп, – дейді  Б.  Момышұлы, – қарамағындағылардың  барлық  күш-қуатын 
ортақ  парыз  негізінде  біріктіру.  Жауынгерлік  сезімді  саналы  түрде  түсінуге  солдаттың  бойында 
қызметтік  міндеттерін  өте  жақсы  орындап  шығып  көзге  түссем  деген  ынталылықты  ішкі 
жинақылықтың белгісі болып табылатын жайдарылығымен, сергектілігімен, күш-қуатының артуымен, 
ұқыптылығымен, абыройды жоғары ұстаудың белгісі болып табылатын сырттай мұнтаздайлығымен, 
парызға  адалдықтың  белгісі  болып  табылатын  тəртіптілігімен,  ілтипаттылықтың  белгісі  болып 
табылатын биязылығымен, шешімталдықтың белгісі болып табылатын қызбалығымен, батылдықтың 
белгісі  болып  табылатын  албырттылығымен,  ерік-жігерлілігі  мен  табандылығының  белгісі  болып 
табылатын  қайсарлығымен,  сүйіспеншілік  пен  абыройлылықтың  белгісі  болып  табылатын 
намысқойлығымен ұштастыра, жетілдіре тəрбиелеу шарт» [3, б.57].
 
Сондықтан,  оқу-саптық  бөлімшенің  саяси  жетекшісі  мен  рухани  тəлімгері  болып  табылатын 
оқу-саптық бөлімдердің басшыларының өз бойына сіңдіріп, сүйенетін негізгі ережелері келесілер болуы 
тиіс: 
–   кəсіби дайындығын тұрақты дамытып отыру, яғни жаңа заман талабына сай өзін-өзі дамыту; 
– салалық педагогика жəне психология ғылымдарына негізделген əдістемелік шеберлікті игеру; 
– командирлік жұмысқа деген жоғары қабілеттілік пен шыдамдылықты өз бойында дамыту; 
–  өзінің  қабілеті  мен  игерген  теориялық  дəрежесін,  мінез-құлқын,  тəжірибесін  жан-жақты  жəне 
объективті бағалай білу.  
Осы  орайда  ұлы  қолбасшы  Бауыржан  Момышұлының  ойын  негізге  аламыз: «Слабая  воля 
командира лишает подчиненных устойчивости, разрушает равномерность действия, раздробляет духовные 
силы  и  материальные  средства  борьбы,  создает  беспорядок.  Слабая  воля  командира  чаще  всего 
проявляется в частой отмене приказов и неопределенности, неконкретности, туманности в распоряжениях 
и личных действиях» [4, б.61].     
Тəрбие  жұмысы  ешқандай  бағамен,  ұпаймен  бағаланып,  өлшенбейтін  көп  қырлы  үрдіс. 
Тыңдаушыларға  «Сен  тəртіпті,  тəрбиелі,  білімді,  білікті  болуға  тиіссің,  болуың  керек!»  деп  нұсқау 
бергенімен,  тыңдаушы  талаптарды  бұлжытпай  орындап,  тəртіпті,  тəрбиелі  бола  қалмайды.  Сондықтан, 
əскери  тəрбиеде – біріншіден,  СӨЗБЕН  тəрбиелеп,  екіншіден,  ІСПЕН  тəрбиелеп,  үшіншіден,  ЖАРҒЫ 
күшін жəне төртіншіден, ЗАҢ күшін шеберлікпен пайдалану қажет.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Педагогика ғылымдары» сериясы, № 2 (22), 2009 ж. 
 
 
49
Осы төрт қағиданы белгілі келесі əдістер арқылы жүзеге асыруға болады:  
– офицердің жеке үлгі көрсетуі.  
–  офицердің  жеке  орындаушылық  тəртібі,  ұстамдылығы  мен  мəдениеті,  əділдігі,  сонымен 
қатар, нұсқаулар беру мəнері де үлкен рөл ойнайды. Нұсқаулар нақты, қысқа, түсінікті болуы тиіс.  
– офицердің өз қолындағы билігін асыра сілтемей, шеберлікпен пайдалана білуі 
Жазалау  жүйесінің  заңға  жəне  жарғыға  сəйкес  жүргізілуі – топтағы,  курстағы  жақсы  қарым-
қатынастардың  кепілі.  Кез  келген,  дұрыс  емес,  орынсыз,  ашу  үстіндегі  жазалау,  керісінше,  тəртіптің 
бұзылуына  əкеліп  соғады.  Осы  жөнінде  Бауыржан  Момышұлы: «Солдаттың  ауыр  бейнетті  еңбегі  мен 
өміріне  шынайы  тұрғыдан  талдау  жасау  негізінде  үнемі  жауынгерлік  рухты  көтеріп  отырған  жөн. 
Жауынгерлік  коллективтің  ынтасын  əділ  түрде  бағалаған  орынды.  Ерік-жігер  мен  инициативаны 
кейбіреулердің əдейі «бұдан да жақсы нəтижелерге қол жеткізуіміз керек деген ниетпен» үнемі «нашар» 
деп айтып, тұқыртып тастайтынындай басып тастамауы қажет», – дейді. Оның айтуынша, мадақтау мен 
жазалаудың қадірін  кетіріп  алмаған жөн. «Солдатты  (азаматты)  моральдық жəне  қажыр-қайрат  жағынан 
мықты  болуға  тəрбиелеу  үнемі  адам  жанына  үңіле  білуді  талап  етеді», – дей  отырып  Баукең,  əрбір 
солдаттың (азаматтың) кəсіби жəне этнографиялық ерекшелігін зерттей біл деп талап қойған [4, б.93].
 
Талап ете білу – командирдің жарғылық міндеті. Бұл жөнінде Бауыржан Момышұлы «Талап қою 
дегеніміз – заң,  қаталдық  дегеніміз – заңсыздық»  дейді. [3, б.342] «Адамдарға  талап  қою  мен  оларды 
сыйлау тəрбие жұмысының ажырамас жақтары»,
 
– деп А. Макаренко жазған болатын [5, б.137]. Бірде-бір 
қандай да болса іс-əрекеттің есептен тыс қалмауы тиіс.  
 Кеңес Одағының маршалы К. Рокоссовскийдің айтуынша «Командир үйретіп қана қоймай, өзі де 
қарамағындағылардан үйреніп отырғаны дұрыс» [8, б.16]. Тыңдаушылар арасында өмірлік көзқарасы мен 
бағыты, дүниетанымы қалыптасқан тыңдаушылар көп-ақ, оларды аша біліп, қабілеттерін əскери тəртіпті 
нығайтуға пайдалана білу курс бастықтарының, тəрбиешілердің басты міндеті.   
Ұлттық  педагогика  қазынасына  жəне  əскери-патриоттық  тəрбие  саласында  қызмет  еткен  атақты 
қолбасшылар  мен  ғалымдардың  еңбектеріне  жүгінсек  ведомстволық  оқу  орындарындағы 
тыңдаушылармен жүргізілетін тəрбие жұмысында қолдануға қолайлы да тиімді жетістіктер, əдіс-тəсілдер 
алуан  түрлі.  Оларды  тек  үлкен  шығармашылықпен  қорытындылай  отырып,  шеберлікпен  қолдануға 
болады.  Барлық  халықтың  халықтық  педагогикасында  орын  алатын  «баладан  бір  нəрсені  талап  етпес 
бұрын  ата-ана  (тəрбиеші)  сол  талапқа  өзі  сай  болуы  керек»  деген  қағида  жоғарыда  айтылған  барлық 
ойдың қорытындысы сияқты.       
Жоғарыда  аталып  өткен  əдістер  үлкен  жүйенің  кішкентай  ғана  құрамдас  бөлігі.  Теорияда  да, 
тəжірибеде  де  айтылып  жүрген  тыңдаушылармен  жеке-тəрбиелік  жұмыста  сендіру,  мəжбүрлеу,  ұжым 
арқылы  тəрбиелеу,  жазалау  жəне  марапаттау  əдістерін  шеберлікпен  пайдалануға  баса  көңіл  аударылуы 
қажет.  Əскери-қызметтік  тəртіпті  бұзуға  бейім  тыңдаушылардың  қабілеті  мен  күшін  қоғамдық 
жұмыстарға бағыттау тəрбие жұмысында тиімді нəтиже бересі сөзсіз. Əскери тəрбиенің аталмыш əдістері 
Бауыржан  Момышұлыда  өз  тəжірибесінде  қолданған.  Дегенмен,  ол  «тəрбиелеуде  басты  əдіс  деп  көз 
жеткізу» (сендіру) деп мойындаған, ал мəжбүр ету əдісіне қосалқы құрал ретінде қараған. Оның ойынша, 
«көзі жеткен адам өз міндетін тек саналы түрде ғана емес, сондай-ақ творчестволықпен де орындайды» [4, 
б.36].  
Қорыта  айтар  болсақ,  Бауыржан  Момышұлының  бағынушының  «сыр  сандығының  үш  кілтін 
қолға»  шеберлікпен  ала  білу  əрбір  тəрбиелеуші  офицердің  басты  міндеті.  Олар:  ақыл,  сезім,  ерік.  Ю. 
Чуфаровскийдің  айтуынша,  бұл  үшеуі  адамның  жалпы  психикалық  іс-əрекетін  құрайды [9]. Сондықтан, 
жаңа  заман  талабына  сай,  екпінді  дамып  келе  жатқан  елдермен  бəсекеге  түсе  алу  үшін,  құқық  қорғау 
саласы  қызметкерлерін  жан-жақты  тəрбиелеу  мақсатында  офицерлер  (тəрбиешілер,  оқытушылар, 
тəлімгерлер,  т.б.)  өзінің  кəсіби  дайындығын  тұрақты  жетілдіріп  отыруға,  салалық  педагогика  жəне 
психология  ғылымдарына  негізделген  əдістемелік  шеберлікті  тұрақты  игеруге,  сонымен  қатар, 
командирлік  жұмысқа  деген  жоғары  қабілеттілік  пен  шыдамдылықты,  əскери  тəрбиеде  жігіттеріміздің 
бойында  азаматтық  қасиеттерді,  жауынгерлік  өнегелілікті  қалыптастыруда  сабырлылық  пен 
байсалдылықты өз бойында дамыта отырып, өзін-өзі тану мақсатында алға талпынуға міндетті.     
Қазақстан  Республикасы  ІІМ  Академиясында  профессорлық-оқытушы  құрамның  педагогикалық 
шеберлігін  жетілдіру  мақсатында  «Педагогикалық  шеберлікті  дамыту  мектебі»  ұйымдастырылған.  Осы 
тəжірибеге сүйене отырып, əскери тəрбие беру проблемалары бойынша тыңдаушылармен оқу жəне тəрбие 
процесінде  тікелей  байланыста  болатын  командирлер  мен  пəндік  оқытушыларға  арналған  «Тəрбиеші 

ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Педагогические науки», № 2 (22), 2009 г. 
 
 
50
мектебі»  жобасын  ұйымдастыруды  ұсынамыз.  Аталмыш  сабақтарда  психологтардың  көмегімен  түрлі 
тренингтар  ұйымдастырылуы  басты  талаптардың  бірі  болып  табылады.  Бұл – əлемдік  қоғамдастықтың 
дамуына  байланысты  қоғамдық  қатынастардың  да,  қоғамдық  ойдың  да,  жалпы  тəрбие  бағыттарының 
күрделенуіне байланысты туып отырған сұраныс. 
 
1.
 
Баркова Н. Понятие «личность» в российской педагогике // Педагогика. - 2002. - №3. – 74– 
77 с.   
2.
 
Қазақстан Республикасы ІІМ 2006 жылғы 28 желтоқсандағы №600 бұйрығы «Қазақстан 
Республикасы  ІІМ  ведомстволық  білім  беру  жүйесін  дамытудың 2007-2010 жылдарға  арналған 
бағдарламасын бекіту» туралы. – Астана, 2006. – 40 б.  
3.
 
Момышұлы Б. Екі томдық шығармалар жинағы. Т.1. - Алматы, 2003. – 480 б. 
4.
 
Момышулы Б. Психология войны. - Алма-Ата, 1990.  – 240 с. 
5
 
Макаренко А. Сочинения: в 7 т. Т. 5. –  М., 1958. – 558 с. 
6.          Василевский А. О дисциплине и воинском воспитании. –  М., 1987. – 304 с.    
7.          Чуфаровский И. Юридическая дисциплина. – М., 2000. – 334 с.   
 
Резюме 
В статьте автор уделяет особое внимание роли офицера курсового звена в становлении личности 
молодого  офицера.  Предлагается  ряд  методов  и  предложений  по  совершенствованию  учебно-
воспитательного процесса в ведомственных учебных заведениях.  
 
Summary 
In this article the author pays a great attention to the role of course officer in becoming of personality 
officer of young officer.  In this article is proposed the number of methods on improving the educational process 
in specialized.   
 
 
 
 
   
ƏОЖ 378.013.42.016.02:574(574)  
 

жүктеу/скачать 1,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: