8
“Жайық ұстазының” әдістемелік қонақжайында
Ж е р л е с т е р
ш ы ғ а р м а ш ы л ы ғ ы н о қ ы т у
Жайық ұстазы
Сабақтың мақсаты: қазақ әдебиетінің
аса көрнекті тұлғаларының бірі ақиық ақын
Тайыр Жароковтың шығармашылығымен
таныстырып, ақындық талантын шәкірт
жүрегіне ұялату арқылы поэзияны
сүюге, оны бағалай білуге шыншыл
да өткір тілді ақын өлеңдерінің мәні
мен маңызына тоқталу.Тайыр өлеңдерін
нақыштап оқу дағдысын жетілдіре
отырып, рухани танымын кеңейту.
Ақын
шығармалары
арқылы
ұлтжандылық сезімін оятып, Отанын
сүюге және адамгершілікке тәрбиелеу.
Көрнекі құралдар: ақын портреті,
кітап көрмесі, ақын-жазушылардың ақынға
берген бағасы, шиырмалар, ақын өлеңдерінен
үзінділер.
Сабақ сайыс түрінде өтеді.
Сабақтың жоспары:
1. Үй тапсырмасы. “Халқын сүйген
қаламгер” ақын өмірі.
2. «Өлеңім-өмірім» (Өлеңдерінің тақырыбы
мен идеясы).
3. «Балғын жырларым» (Алғашқы
өлеңдері).
4. Ойлан, тап.( Өлеңдерін тақырыбына
қарай анықтау).
5. Қарышты қаламгер.(Сөзжұмбақ шешу).
6. «Өлмес-өмір,өшпес жыр.( ақын рухына
арнаған оқушылар шығармашылығы).
Бірінші кезең бойынша әр топ ақынның
қысқаша өмірімен таныстырады.
Шарты: бір-бірінің ойын қайталамауы
тиіс.
II. «Өлеңім-өмірім» кезеңі
1-топ.
Өлеңдерінің
тақырыбы
–
Индустрия. Азамат соғысы. Ұлы Отан соғысы.
Саяси және Ауыл шаруашылығы шаруашылық
науқандар. Бесжылдықтар кезеңі.
2-топ.
Өлеңдерінің
идеясы
–
Еңбексүйгіштік. Отан сүйгіштік. Адамгершілік.
Ерлік. Азаматтық. Жаңашылдық.
Осындай кең тынысты ақынның шын
мәніндегі творчестволық жолы 1927 жылдардан
басталған.
III. «Тұңғыш балғын жырлары» бойынша
сайыскерлер «Аэроплан», «Күлімдеді күміс күн
де» тағы басқа өлеңдерін мәнерлеп оқиды.
IY. «Ойлан тап» кезеңінде берілген өлеңдерді
тақырыбына қарай анықтап жазу .
Ауыл шаруашылығы Бесжылдық кезеңі
«Түрксибтің дабылы», «Темір жол»,
«Бесжылдықтың бағасы», « Алтын дән»,
«Қызыл керуен», «Болат балға», «Нұра
бойында», «Еңбек дабылы», «Көз толтыра
қарадым».
Сол кезде жұрт аузында жатқа айтылған,
үлкен үгіттік маңызы бар бірінші топ
«Бесжылдықтың балғасы», екінші топ « Герб»
өлеңдерін жатқа оқиды.
1-топқа
1. Ақын қанша уақыт өмір сүрді?
2. «Қылмыскер» деп аталатын кімнің
шығармасын аударды?
3. Алғашқы өлеңі қандай?
4. Жолдасының аты кім?
5. Жаңа заман жастарын суреттейтін қай
поэмасы?
2-топқа
1. Қай ақынның хатшысы болды?
2. Тургеневтің қай романын аударды?
3. Біздің өлкемізде қай мектеп ақынның
атында?
4. Тайырдың ұстаз тұтқан ақыны кім?
5. Туған жеріне арнап жазған поэмасы?
6. Атасы кім еді?
7. Қай жерде туған
YI. «Өлмес- өмір, өшпес жыр» кезеңінде 1-
топ ақын рухына өлең жолдарын арнаса, 2- топ
мақала жазады.
Екі топтың ұпайлары саналып, жеңген топ
анықталады.
Қорытынды.
Т.Жароков
–
ұлттық
әдебиетіміздің, оның ішінде поэзиямыздың
тарихында өзіне лайық үлкен орны бар, асқақ
үнді, аса көрнекті ақын. Оның өмірі мен
шығармашылық жолы өскелең ұрпаққа үлгі-
өнеге.
Жанаргүл Сексенбаева,
Т.Жароков атындағы ЖББОМ
мұғалімі
Мақсаты: Ата-ана мен оқушыларға
салауатты өмір салтын насихаттау, спорттық
ойындарға
қызығушылығын
арттыру.
Оқушыларды тез бағдарлауға,
зерек
және
епті болуға
дағдыландыру.
Алдына
мақсат қоя білуге, жеңіске жете білуге
және жолдастық қарым-қатынастардың
қалыптасуына тәрбиелеу.
Құрал-жабдықтары:
ысқырық,
эстафеталық
таяқшалар,
волейбол, баскетбол доптары,
кубиктер, кедергілер.
Құрметті ұстаздар, қонақтар
мен оқушылар!
Денсаулық-зор
байлық
дейді
халқымыз.
Бұдан
шығатын
ұғым
деніңнің
саулығы өз байлығың ғана
емес, отбасыңның және бүкіл
еліміздің байлығы. Дені сау
адамның отбасына да,қоғамға
да қосар үлесі мол, адам
денсаулығы-қоғам байлығы.
Денсаулықтың
жоқтығы
адамның ойлаған ойын жүзеге
асыруға кедергі жасайды.
Қандай жақсылық, жаңалық
болсын, бұл - адам игілігі
үшін жасалған игі жұмыс. Сол себепті
өткелі отырған «Әкем, шешем және
мен» отбасылық сайысы осы игі шараға
қосылатын үлес деп білемін.
Спорт десе таза біздің арымыз,
Жалындайды сайысқанда жанымыз.
Сайысатын жанұяларды бүгінгі
Қарсы алайық қошеметпен бәріміз,-
деп,
ортаға
отбасы
мүшелерін
шақырамыз.
Сайыс, сайыс көңіл шіркін тасысын,
Сайыс, сайыс жанкүйерлер қол ұрсын.
Әділ билер төрелігін айтатын,
Таныстырам әділқазылардың алқасын.
/Әділқазы
алқасы
құрамымен
таныстыру./
Әр жанұя мүшелерінің өздерін
таныстыруы.
Эстафеталық таяқшамен жүгіру.
Шарты:
топ
мүшелері
сапта
тұрады,таяқшаны бірінші ойыншы ұстап,
кедергілерден жүгіріп өтіп келіп, келесі
адамға береді. Мәреге бірінші жеткен топ
жеңімпаз болады.
Допты алып жүру.
Ойын ережесі: ойыншылар допты жерге
соғып жүгіру арқылы бөгетті айналып
келіп, келесі ойыншыға береді.
Осылай барлық
ойыншылар
бөгетті
айналып өтеді.
«Бақша» ойыны.
Ойын ережесі: үлкен ас қасықтың
ішіндегі теннис добын түсіріп алмай,
бөгеттерді айналып өтіп, келесі ойыншыға
береді. Осылай ойын жалғасын табады.
Допты шығыршықпен алып жүру.
Шарты: топтың бір мүшесі шығыршық
арқылы кедергілер арасымен допты барарда
итеру арқылы алып барады. Қайтарда допты
шығыршықтың ішкі жағымен кедергілер
арасымен алып келеді.
Кім мықты? Кім жылдам? Кім епті?
Шарты: әкелер гир тасын көтереді,аналар
шығыршықпен
айналады,
балалары
секіртпеде (скакалка) секіреді.
«Арқан тарту» ойыны.
Шарты:
7-8
метр
ұзындықтағы
арқанды алып,екі топ екі жағына тұрады
да,сызылған сызықты ортаға келтіріп
тұрып, басқарушының белгі беруімен
тартысты бастап,сонымен қай жағы тартып
сызықтан өтсе,сол топ жеңеді.
- Ал, құметті спорт сүйер қауым, бүгінгі
сайысымыздың жеңімпаздарын анықтау
үшін қорытынды сөзді әділқазыларымызға
береміз.
Ұпай сандарын есептеп, жоғарғы
ұпай
жинаған
отбасы
анықталып,
марапатталады.
Есболат Байденов,
И.Тайманов атындағы ЖББНМ,
Ақжайық ауданы
Отбасылық сайыс
«Әкем, шеше
м және мен.»
«Әкем, шеше
м және мен.»
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды әдеби
шығарма желісіне ілесе отырып сурет салуға
үйрету; оқушының көркемдік талғамын
қалыптастыру.
Тәрбиелігі: адамгершілікке, сұлулыққа
(табиғат сұлулығын түсінуге, бейнелей білуге)
тәрбиелеу; Абай шығармаларын түсінудегі
бейнелеу өнерінің ролі туралы айту. Табиғатқа
қамқорлық жасауға тәрбиелеу.
Дамытушылығы: оқушының қабілетін
дамыта отырып, жеке тұлға қалыптастыру,
әдеби шығарма желісіне иллюстрация жасауға
бейімдеу.
Сабақтың әдісі: әңгімелеу, сұрақ-жауап,
шығармашылық жұмыс.
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты
таныстыру сабағы.
Көрнекілігі:
суреттер
альбомы,
суретшілер шығармалары мен иллюстрациялар,
презентация.
Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері,
музыка, қазақ әдебиеті.
Сабақтың міндеті: Кеңістіктегі сұлу
табиғаттың көзбен көріп, көңілмен қабылдаған
көріністерін суретке салу.
Сабаққа керекті құрал-жабдықтар:
1. Оқушылар үшін: сурет альбомы, ТМ,
М қарындаштары, өшіргіш, түрлі түсті
қарындаштар, ұштағыш, жұмыс дәптері,
бейнелеу өнері оқулығы.
2. Пән мұғалімі үшін: жергілікті
суретшілердің жұмыстары, иллюстрациялар.
3. Техникалық құралдар: компьютер,
интерактивтік тақта.
Сабақтың
жоспары:
Ұйымдастыру.
Мақсат қою. Проблемалық сұрақ. Жаңа
сабақтың тақырыбын ашу. Жаңа тақырыпты өз
беттерінше меңгерту. Шығармашылық жұмыс.
Сабақты бекіту, қорытындылау. Бағалау. Үйге
тапсырма.
Сабақтың барысы: ұйымдастыру:
Пән кабинетінің гигиеналық талапқа
сайлығын тексеру, құрал-жабдықтарының
толықтығын тексеру, сабақта жоқ оқушыларды
белгілеу
(кезекші түгендеп, тізімін мұғалімге
өткізеді).
Үй жұмысын тексеріп, бағалау «Кітап
графикасы».
ІІ - Оқушылардың қызығушылығын ояту:
Балалар, біз алдымен біраз әңгімелесіп
алайық.
- Балалар! Бұл портретте кім бейнеленген?
(Абай Қ.)
- Абай Қ. туралы не білесіңдер? (Ұлы ақын,
ойшыл, ағартушы, композитор, аудармашы).
Абай Қ.- «Масғұт», «Әзімнің әңгімесі»,
«Ескендір» поэмаларымен қатар көптеген
табиғат пен махаббат туралы лирикалық өлең,
әндердің авторы.
Тақтада көрсетілген суреттермен жұмыс.
Балалар! Тақтадан қандай суреттерді көріп
отырмыз? (табиғат көріністері)
- Табиғат көрінісін бейнелейтін шығарманы
қалай аталады? (Пейзаж)
- Пейзажшы деп кімді айтамыз? (Табиғат
көрінісін бейнелейтін суретшіні)
Табиғат деген сөзді топтастырайық
Табиғат - Ай, күн ; Су; Жануарлар; Ағаш;
Өсімдік; Таулар; Құстар.
Балалар! Осы табиғатқа байланысты қай
ақын жазушылардың шығармаларын көп
білесіңдер? (Абай Қ.)
Дұрыс, сонымен біздің бүгінгі сабағымыздың
тақырыбы: Абай шығармаларына иллюстрация
жасау.
Мақсатымыз: әдеби шығарма желісіне
ілесе отырып, сурет салуға үйрену, әдеби
шығарма желісіне иллюстрация жасау.
ІІІ - Материалды түсіндіру кезеңі. Ұлы ақын,
суреткер – Абай Кұнанбаевтың (1845-1904).
8 мыңдай өлең жолы,
45 қара сөзі, дастандары, аудармалары,
лирикалық өлеңдері бар.
Соның ішінде біз бүгін табиғат лирикасына
тоқталамыз. «Жаз», «Жазғытұрым», «Күз»,
«Қыс», «Желсіз түнде жарық ай».
«Жаз»
Жаздығүн шілде болғанда,
Көк орай шалғын бәйшешек
Ұзарып өсіп толғанда;
Күркіреп жатқан өзенге
Көшіп ауыл қонғанда...
«Жазғытұрым»
Жазғытұрым қалмайды қыстың сызы,
Масатыдай құлпырар жердің жүзі.
Жан-жануар, адамзат анталаса,
Ата-анадай елжірер күннің көз.
«Қыс»
Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
Бұлыттай қасы жауып екі көзін,
Басын сіліксе, қар жауып мазаңды алды.
«Желсіз түнде жарық ай»
Желсіз түнде жарық ай,
Сәулесі суда дірілдеп,
Ауылдың жаны терең сай,
Тасыған өзен гүрілдеп.
Бір оқушыға «Желсіз түнде жарық ай»
өлеңін оқуға тапсыру. Абайдың «Желсіз
түнде жарық ай» өлеңін оқығанда жазғы
тамаша табиғатты көз алдымызға келтіреміз
(елестетеміз).
Бұл өленде Абай нені айқын өрнектеп
бейнелеген?
Әрине, құпия мен жұмбақ сырға толы
тамаша табиғат! Желсіз тынық жылы түн.
Айнала жым-жырт. Аспанда толықсып толған
ай сәулесін шашып, бүкіл далаға нұрын төгіп
тұр. Су бетіндегі айдың сәулесі өзен бетін
көгілдір-сары алтын түске бөлеп, діріл қағады.
Ағаш
жапырағы
өздерімен-өздері
сыбдырласып, түннің тыныштығына құлақ
салғандай. Жер беті ерекше сұлулыққа
бөленгендей.
Ақынның «Желсіз түнде жарық ай»
өлеңінде ғажайып сырлы үн ғана емес, түрлі-
түсті бояулардан жасалған келісті бір дүниені
жанымызбен сезіп, көзімізбен көргендей
боламыз.
Ал енді осы көріністі қағаз бетінде
салып көрейік. Ол үшін бізге суреттің негізгі
тақырыбын ашу керек. Демек, бұл бейнелеу
өнері тілінде табиғатты бейнелеу дегенді
білдіреді. Өзен, су, жер, қалын ағаш- мұның
барлығы бір бүтін көріністі құрайды.
Оқушыларға түстерді таңдата отырып,
топқа бөлу.
IV - Практикалық жұмыс:
Оқушыларды өз бетімен жұмыстарын
ұйымдастыру ретінде Абайдың «Жаз», «Күз»,
«Қыс», «Желсіз түнде жарық ай» өлеңдері
үлестіріліп, сурет салулары тапсырылады.
(Осы тұста Абайдың «Желсіз түнде жарық
ай», «Айттым сәлем, Қаламқас», «Көзімнің
қарасы» өлеңдері айтылып тұрады ).
Оқушылардың үлгілі жұмыстарын жинап
алып, оларды талдап, сын – ескертпелер айтып,
кемшіліктерін түзеу жолдарын үйрету арқылы
сабақты қорытындылау.
V – Қорытынды.
Оқушылардың жұмыстарын бағалау.
Жаңа сабаққа байланысты сұрақ қою.
1. Иллюстрация дегеніміз не? (кітап
безендіруде қолданылатын көркемсурет)
2. Өлеңдерде табиғаттың қай кездегі
көріністері суреттелген?
3. Бүгінгі сабақта біз қандай тақырыпта сурет
салдық? (Абай шығармаларына иллюстрация
жасау, «Жаз», «Күз», «Қыс», «Желсіз түнде
жарық ай» ).
VІ - Үйге тапсырма: Абай өлеңдеріне еркін
таңдау бойынша сурет салу.
Нұрлан Насемов,
Ы.Алтынсарин атындағы ЖББОМ
Тасқала ауданы
Бейнелеу өнері. 6-сынып.
А
б а й ш ы ғ а рм а л а р ы н а
и л л ю с т р а ц и я ж а с а у
12 наурыз, 2015 ж.
Цель: Закрепление постановочных моментов,
работа над звуком, интонацией, динамикой,
штриховой техникой, чтение нот с листа.
Воспитательная цель: Воспитание у
учащегося сосредоточенности к достижению
технически верных элементов исполнения.
Образовательная
цель:
Правильно
просчитывать
ритмический
рисунок
произведения.
Развивающая цель: Развивать моторную
сторону исполнения учащейся.
Тип урока: Традиционный.
Ход урока: Гамма D – dur
Штрихи,
арпеджио,
«разогревание»
постановочного аппарата рук на гамме.
Вспоминание мышечных навыков в штрихах.
Особое внимание необходимо уделить подготовке
пальцев левой руки при восходящем движении с
соблюдением правила – «не третий палец, а три
пальца на струне»; точность интонации.
1. Проигрывание гаммы D – dur сначала
отдельными смычками, широким штрихом de-
tache. Для того чтобы был звук ровным, чистым,
без каких – либо посторонних призвуков, ученик
должен добиться:
- ведение смычка посередине между
подставкой и грифом под прямым углом по
отношению к струне.
- звучание, не превышающее меццо – форте.
- умение постоянно сравнивать качество
звука с тембром голоса.
- постоянно контролировать интонацию.
(Широкое detache исполняется в пьесе
«Сурок»)
2. Следующий этап изучения технических
приёмов – короткое detache. Здесь необходимо
добиться синхронности смены смычка с
движениями пальцев и амортизационными
движениями кисти. При игре нижней частью
смычка инициатором движения выступает
плечо, а при игре верхней частью предплечье.
Необходимо достичь чёткости атаки и чистоты
тона при смене смычка, протяжённости и
тембральной окрашенности звука. В коротком
detache вначале дробим каждую ноту на четыре
движение смычка; затем на два; затем играет
короткое detache. Важно сохранить темп, если
не получается – начинаем с медленного темпа,
сохраняя скорость проведения смычка и характер
звучания. (Короткое detache применяется в пьесе
В. А. Моцарта «Аллегретто»)
3. Следующий штрих – legato.
На струнных инструментах legato означает
исполнение ряда звуков на один смычок. Хорошее
выполнение штриха legato связанно не только
с мягкой атакой звука и плавным движением
смычка, но и с правильным его распределением.
Смычок условно подразделяют на 2, 3, 4 и т.д.
части.
У нас две части смычка: нижняя и верхняя.
Посередине смычок разграничим белой
ленточкой. Это на первых порах облегчает
зрительное деление смычка на две части. При игре
legato смысловой центр переносится на левую
руку.
Необходимо
добиться свободного
и
гибкого,
без
лишних мышечных
усилий, мягкого удара пальца по струне и такого
же четкого подъема, который одновременно
является сигналом к его полному освобождению,
переходу соответствующих мышц в состояние
относительного покоя. Постоянно следим за
равномерным движением смычка по струне, во
время атаки второго звука, не должно быть рывка
смычком и дополнительного нажима на него.
(Штрих legato применяется в пьесе «Сурок»).
4. Комбинированный штрих – «2 – легато 2 –
отдельно» (detache).
Задачи: отработать обострение внимания
в мышечном плане при смене координации в
правой руке. Постараться не терять характера
исполнения этих штрихов в совокупности.
Отрабатывать чёткое распределение смычка.
5. Мажорное трезвучие. Задачи: поработать
над предслышанием последующего звука,
понять это трезвучие, отработать одновременное
поднятие и опускание сразу двух или трех
пальцев левой руки, правильно выполнять смену
струн, интонация.
II. Этюды. Н. Бакланова Этюд
Задачи:
смена
струн,
интонация,
распределение смычка, правильное рулевое
движение локтя правой руки. К. Тахтаджиев
Этюд
Задачи: отрабатываем короткий штрих de-
tache. Работаем над активным проведением
смычка на первую восьмую ноту, здесь же
комбинированный штрих, перенос смычка
во время паузы от колодочки к колодочке,
интонация.
П ь е с ы .
В. А. Моцарта «Алегретто». Задачи: Короткий
штрих detache, динамика, интонация, темп,
характер. Необходимо отработать одновременное
опусканием всех четырёх пальцев на звук ЛЯ
на струне РЕ в левой руке. Поработать над
переходом со струны ЛЯ на струну РЕ всеми
пальцами левой руки.
Л. В. Бетховена «Сурок».
Эта пьеса в стадии разбора. Здесь много
нового, много проблем. Говорим о характере
пьесы, штрихах, о темпе. Останавливаем
внимание на необычном размере, на четвертной
с точкой. В этой пьеске появляется новый штрих:
нон легато. Работаем над широким штрихом de-
tache и штрихом legato которыми написана эта
пьеса.
Чтению нот с листа. Русские народные
песни «Во саду ли, в огороде», «Во поле береза
стояла».
Проигрываю эти пьески вместе с
концертмейстером. Определяем тональность,
размер, длительности, штрихи, темп. Пропеваем
без сопровождения, а затем исполняем на
инструменте.
Оценка. В конце урока ставлю оценку
отлично, так как считаю, что ученик справилась
с поставленными задачами.
Ирина Гаппазова,
преподаватель ГККП «Детская школа
искусств» акимата Бурлинского района»,
г. Аксай
9
Урок по специальности «Скрипка»
Жайық ұстазы
Р
а бо т а н а д тех н и ч ес к и м и
эл ем е н т а м и
В М Е Т О Д И Ч Е С К О Й Г О С Т И Н О Й
“ Ж а й ы қ ұ с т а з ы ”
12 наурыз, 2015 ж.
Цель: Ознакомление учащихся с
творчеством драматурга. Задачи: Раскрыть
сущность конфликта в пьесе; показать
душевные переживания Гамлета; пробудить
интерес к творчеству Шекспира.
Достарыңызбен бөлісу: