Н.К. АКитБАевА, Г.К. АКитБАевА
С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан
СТУдеНТТеРді деРБеС дАЯРлАУ ПРОЦеСіНде ЭлеКТРОНды
ОҚУ-ӘдіСТеМеліК КОНТеНТТі ҚОлдАНУ
Қазіргі заманғы студенттерді дайындаудың мақсаты білім беру процесін модер-
низациялау болып табылады. Соған байланысты оқытудың әдістері мен міндеттері
өзгеріп, студенттерді жалпы және кәсіби дайындауды дараландыруға аса жақындата
түседі. Бұл оқу процесінде компьютерлік құралдар және технологияларды белсенді
қолдануға барлық жағдай жасай отыра, студенттің өзіндік жұмысының тиімділігі мен
маңыздылығын арттырады.
түйін сөздер: өзіндік жұмыс, компьютерлік технология, электронды құрал, оқу
ресурстары, мультимедия.
ИСПОлЬЗОВАНИе ЭлеКТРОННОГО УЧеБНО-МеТОдИЧеСКОГО СОдеР-
ЖАНИЯ В ПРОЦеССе САМОСТОЯТелЬНОй ПОдГОТОВКИ СТУдеНТОВ
Целью современной подготовки студентов является модернизация образователь-
ного процесса. В связи с этим, принципиальным образом меняются задачи и методы
обучения, максимально приближаясь к индивидуализации общей и профессиональной
подготовки студентов. Это создает все условия для активного использования компью-
терных средств и технологий в учебном процессе, повышая при этом значимость и эф-
фективность самостоятельной работы студента.
Ключевые слова: самостоятельная работа, компьютерная технология, электрон-
ное пособие, учебные ресурсы, мультимедия.
USE ELECTRONiC TEACHiNG CONTENT DURiNG iNDEPENDENT
PREPARATiON OF STUDENTS
The aim of modern training of students is the modernization of the educational process.
in this regard, fundamentally changing objectives and teaching methods, as close to the
individualization of general and professional training of students. This creates the conditions
for the active use of computer tools and technologies in the learning process, while improving
the relevance and effectiveness of students' independent work.
Keywords: independent work, computer technology, electronic manual, training
resources.
Ғылыми-техникалық прогресті жылдамдатып, өндірісті автоматтандыру
мен күшейтудің, жоспарлау мен басқаруды жетілдірудің аса маңызды факторы-
ның бірі болып компьютерлік технологияны пайдалану саналады. Қазақстанда
жүріп жатқан өзгерістер, білім беру жүйесінің алдына студенттердің болашақта-
ғы кәсіби іс-әрекеттерінде компьютерлік технологияларды пайдалану арқылы
Н.К. АКИТБАеВА, Г.К. АКИТБАеВА. 1 (65) 2015. Б. 495-500
iSSN 1683-1667
496
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
даярлығын жетілдіру міндетін қойып отыр.
Жаңа заман мамандары меңгеруді қажет ететін білім, іскерлік, дағдының да
аясы үздіксіз кеңейіп, мазмұны толықтырылуда. Бұл кәсіптік және құзырлылық
деңгейі жоғары, өндірістің қарқынды даму жағдайына тез бейімделе білетін, кез-
дескен проблеманың шешімін өздігінен дербес жүзеге асыра алатын бәсекеге
қабілетті маманды қалыптастыру қажеттілігінен туындайды.
Жаңа ғасырға білімді адам болып, білімді компьютерлік технологияны
жетік меңгергенде ғана енуге болады. Өйткені халықтың іс-әрекеті барған сайын
олардың ақпараттануына, компьютердің және телекоммуникацияның көмегімен
алған ақпараттарын тиімді өңдеу қабілетіне байланысты. Бұл жоғары кәсіби білім
беру жүйесінің алдына студенттердің компьютерлік технологияны практикалық
әрекеттерде пайдалануға даярлығын қалыптастыру міндетін қояды.
Белгілі ғалымдар (С.И. Архангельский, А.А. Вербицкий, В.П. Беспалько,
В.А. Сластенин, Н.Ф. Талызина, О.С. Сыздықов және т.б.) субъектінің кәсіби
іс-әрекетке даярлығын қалыптастыру проблемасының жетіліп және өзін-өзі әрі
қарай үздіксіз білім алу арқылы дамытуын жоғары оқу орындарындағы оқу-
тәрбие процесінің заңдылықтарын, студенттерді оқыту технологиясын ашып
көрсету, маманның іс-әрекет моделін құрылымдау арқылы қарастырады [1].
Студенттердің кәсіби білімі мен іскерлігін қалыптастыру мазмұнын,
формалары мен әдістерін жасау, практикалық іс-әрекетке даярлық деңгейлері
С.Я. Батышевтың, П.Р. Атутовтың, В.д. Симоненконың және т.б. жұмыстарында
көрініс алады.
Қазіргі заман ақпараттық технологияларын жасау, пайдалану және дамыту
мәселелері де бірқатар еңбектерде зерттелген (Б.С. Гершунский, В.С. Кузнецова,
А.В. Соловьева, А.д. Урсуева және т.б.).
Кәсіби білім беруде компьютерлік оқыту технологиясын пайдалану
проб лемасының бағыттары бойынша орындалған зерттеулер де баршылық:
білім беруді компьютерлік әдістемемен қамтамасыздандыру (К.е. Афанасьев,
Г.Я. Гальперин, К.А. Камардинов, Б. Бөрібаев, Қ.С. Әбдиев және т.б.), пән
мұғалімдеріне жаңа ақпараттық технологияны мазмұндық тұрғыда оқыту жүйесі
(А.А. Абдукадыров, М.А. Құдайқұлов, Э.И. Кузнецов және т.б.), білім беруді
ақпараттандыру, оқыту процесінде ақпараттық-компьютерлік технологиялар-
ды пайдалану (е.И. Машбиц, В.М. Монахов, К.Ж. Аганина, А.Ж. Арыстанова,
е. Балапанов, С.Р. доманова, Ж.А. Қараев, Ш.Х. Құрманалина, Г.К. Нұрғалиева,
е.С. Полат, С.С. Тауланов және т.б.), қашықтықтан оқыту технологиясын,
электрондық оқу-әдістемелік кешенін жасау (е. Аленияева, М.А. Винницкая,
В.П. Тихомиров, е.Г. Гаевская, д.М. джусубалиева және т.б.) және т.б.[1]
Болашақ мамандардың кәсіби даярлығын ақпараттық-технологияны
меңгерту арқылы қалыптастыру проблемасы саласында да біраз ғылыми зерт-
ПСИХОлОГИЯлыҚ-ПедАГОГИКАлыҚ ҒылыМдАР
497
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
теулер орындалған. Оларда болашақ мамандарды практикалық іс-әрекеттерде
ақпараттық-компьютерлік технологияларды пайдалануға даярлау (Г.С. Базарбае-
ва, Б.Т. Барсай, Ж.Ж. Жанабаев, В.В. егоров, М.С. Мәлібекова, А.К. Мыңбаева,
О.Ү. Мұсабеков, Қ.А. Сарбасова, Г.О. Тәжіғұлова, А.З. Тұрсынбаев және
т.б.), іс-әрекетін дамыту, болашақ мамандардың ақпараттық және зерттеу
мәдениетін қалыптастыру (Р.Ч. Бектұрғанова, Г.Г. Воробьев, С.Н. лактионо-
ва, М.С. Мәлібекова, О.С. Сыздықов, А. Нұғысова, С. Маусымбаев және т.б.),
мұғалімнің ақпараттық-әдістемелік іскерліктері мен ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру (С.Н. лактионова, л.Ю. Малай және т.б.), мұғалімдердің
компьютерлік сауаттылығын қалыптастыру (С.Р. доманова, е.Н. Пасхин және
т.б.), компьютерді қолдану арқылы студенттердің шығармашылығын арттыру
(В.М. Блинов, Н.Н. диканская және т.б.) және т.б. қарастырылады [2].
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының ішінде компьютерлік оқыту мәселесіне
ерекше мән берген Ж.А. Қараевтың (оқытудың компьютерлік технология-
ларын пайдалану жағдайында оқушылардың танымдық белсенділігін арт-
тыру), А.Ә. Шәріпбаевтың (компьютердің бағдарламалық және ақпараттық
құралдарының дұрыстығын дәлелдеу), С.М. Кеңесбаевтың (болашақ мұға-
лімдердің ақпараттық технологияны пайдалана білу проблемалары),
М.Ф. Баймұхамедованың (компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын
құрастырудың модельдері), Ж.Ж. Жаңабаевтың (ақпараттық технологиялардың
даму жағдайында мамандардың инженерлік-сызба даярлығын жетілдіру)
еңбектерінің кейбір бағыттары аса қызығушылық танытады.
Оқу ақпараты көлемінің тұрақты ұлғайып бара жатқандығына байланысты
студенттердің сабаққа дайындалу кезіндегі өздік жұмысының рөлі артып отыр.
Ақпарат ағыны тығыздығының артуы, шәкірттер өмір сүретін ақпараттық орта
студентке дербес дайындыққа көп уақыт бөлуге мәжбүрлейді. Бұл ретте өздік
жұмыстың мәні артады, оның тиімділігін жетілу үстіндегі оқу құралдары арқылы
жоғарылатуға болады. Сондай-ақ ең бастысы және ең қиыны оқытушының
студенттердің дәрісханадағы танымдық қызметі кезінде ғана емес, олардың
дербес жұмысы шеңберінде пәнді қаншалықты шебер және білікті зерделеуді
қамтамасыз ете алатындығы болып табылады.
Студенттердің дәрісханадан тыс жұмысының басқа оқу сабақтарынан
айырмашылығы шәкірттің өзіне-өзі мақсат қоюында, оған қол жеткізу үшін өзіне
қазіргі заманғы сұранысқа ие маман үшін қажетті дүниетанымын кеңейтетін
және студенттің өз тұлғасын өзі дамытуға ынталандыратын тапсырмалар мен
оқу түрін таңдай алады [3].
Өздік жұмыстың ерекшелігі, ең алдымен, оның оқу жұмыстарының барлық
басқа түрлерін аяқтауында және одан арғы танымдық белсенділікті, дәрісхана-
дағы және дәрісханадан тыс уақыттағы сабақтар кезінде білім алуға ұмтылуды
Н.К. АКИТБАеВА, Г.К. АКИТБАеВА. 1 (65) 2015. Б. 495-500
iSSN 1683-1667
498
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
дамыту үшін негіз болады. Бұдан басқа, өздік жұмыс студенттердің танымдық,
ақыл-ой дербестігі мен шығармашылық ерекшеліктерін қалыптастырудың
құралы болып табылады [4].
Танымдық қызметті жандандыру және өздік дайындық кезінде шәкірттердің
осы қабілеттерін жүзеге асыру үшін оқу құралдарын шәкірттер өз қалауынша
материалды зерделеудің тәсілдерін таңдай алатындай; жаттығулар мен үй тап-
сырмаларын орындауда көмек алатындай; өз мүмкіндіктерін тексеріп және өз
дайындығын уақытылы түзете алатындай, зерделеуге өз қызығушылығы мен
мүмкіндіктеріне сәйкес кірісе алатындай қылып ұйымдастыру және құрылымдау
қажет.
Бұл үшін Macromedia Flash мультимедиа ортасының және атап айтқанда,
ActionScript тілінің құралдарымен басқару модулінен, оқу-анықтамалық кешен-
нен, тестілеу блогы мен қорытынды бақылаудан тұратын электронды білім беру
ресурсын жасауға болады.
Осындай электронды оқулықтың басқарылатын модулінің негізгі міндеті
курстың барлық модульдерін біртұтас жүйеге интеграциялау болып табылады.
Курс бойынша бағыт-бағдар гипермәтінді беттерге ұқсас жүзеге асырылуы тиіс.
Оқу-анықтамалық кешен гипермәтінді технологияның қолданылуымен жаса-
луы және курстың барлық тақырыптарын қамтуы керек. Мұнда практикалық
бағытталған мысалдар мен тапсырмалар қарастырылуы тиіс.
Технологиялық тұрғыдан сабақтарға қосымша дайындыққа арналған білім
беру ресурсында:
– курстың барлық параграфтарының тізімдері жазылған мазмұн;
– теориялық тарауларға сілтемелер;
– иллюстрациялар;
– пәндік көрсеткіштен өтуге болатын терминдер;
– кейін негізгі ұғымдарды есте сақтау үшін мәтінде іздеуді жеңілдету
мақсатындағы белгіленген маңызды формулалар мен заңдар;
– курс бойынша аса түсінікті бағыт-бағдар;
– бұрын ашылған параграфқа қайтып оралу мен терезені масштабтау
мүмкіндігі;
– иллюстрациялар бар мәтіндерді файлдық құжаттардың кең тараған фор-
маттарына көшіру мүмкіндігі;
– қажетті ақпаратты басып шығару мүмкіндігі болуы тиіс.
Бұл ретте оқушы мен оқу материалы арасында барынша интерактивті болуы,
жаңа білім алу процесін басқару мүмкіндігі, сондай-ақ оқушыға өзінің білмеуден
білуге қарай дұрыс ауысуы туралы ақпарат беретін тиімді кері байланыстың бо-
луы жүзеге асырылуы қажет. Мұндай кері байланыс тең, жедел, сондай-ақ шарт-
ты баға түрінде мерзімі шегерілген болуы керек [4].
ПСИХОлОГИЯлыҚ-ПедАГОГИКАлыҚ ҒылыМдАР
499
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
Жоғарыда айталған сипаттамалар электронды білім беру жүйесін тиімді
ұйымдастыруға тән.
Оқу сұрақтарға өз бетімен дайындалу немесе сабаққа дайындық жа-
сау кезінде тестілеу блогының болуы электронды білім беретін ресурстың ең
маңызды компоненттерінің бірі болып табылады, ол тапсырмаларды шешу,
сабаққа дайындық деңгейін анықтау мақсатында оқушының курс тарауларын
игеруін бағалау дағдыларын үйренуге арналған.
Мазмұн тұрғысынан тестілеу блогы курс бойынша алған білімді өздігінен
тексеруге арналған сұрақтарынан, мәтіндік немесе санмен енгізілетін жауаптар-
дың бір немесе бірнеше нұсқасын таңдауға болатын бақылау сұрақтарынан
тұруы тиіс.
Бақылау сұрақтарына жауап беру және тапсырмаларды шешу кезінде
оқушыға оның бақылау сұрағына берген жауабының дұрыс-бұрыстығы тура-
лы ақпарат; студенттің сұранысы бойынша жауап беруге көмек; қайталау қажет
сабақ тақырыптарын өту нәтижелерінің негізінде анықтама ұсынылуы керек.
Сондай-ақ дұрыс немесе бұрыс жауаптар туралы ақпарат жазылған есеп жаса-
лып, қажетті теориялық тарауларға өту жүзеге асырылуы керек. Бұл ретте элек-
тронды тесттілер шешілетін тапсырмаларға байланысты жіберілген қателерді
түсіндіретін, бақылайтын және оқытатын деп бөлінеді [3].
Қазіргі уақытта студенттер қызметінде дербес компьютерлерді белсенді
түрде пайдаланатындығы белгілі, сондықтан осы мән-жайды ескере отырып,
олардың өздік дайындығының сапасын арттыру үшін бос уақытта пәнді қосымша
зерделеуге бағытталған электронды оқу ортасын жасау және пайдалану қажет.
Мультимедиа және видео материалдардың жылдам қолжетімділігі білім
алушыға оқу материалын тағы да қайтара шолып шығуға, оны қызықтырған
материалдарға тоқталуға, қиындық тудырған сұрақтар мен мәселелерді қайта
қарастырып шығуға, сондай-ақ оның өзіндік жеке қабілеттіліктеріне сәйкес
ұсынылып отырған оқу ақпаратымен өз бетінше жұмыс істеуге мүмкіндік
береді.
Электронды жүйелер құралдарының көмегімен оқу материалын жеке
меңгерудің тиімділігі көп жағдайда студенттің өз бетімен оған ұсынылған
ақпаратты өңдей және жалпылай алу іскерлігіне байланысты болады, сонымен
қоса электронды қордың мазмұны мен құрылымын әдістемелік тұрғыдан дұрыс,
сапалы құрастыруға да байланысты болады. Сондықтан оқытушы үшін білім
алушыны оқу құралымен өз бетінше дұрыс жұмыс істеуге үйретіп қана қоймай,
сонымен қоса пәнді оқыту әдістемесі тұрғысынан оңтайлы болатындай және де
материалды визуалды түрде қабылдау мен ондағы ақпаратты іздеу ыңғайлы бо-
латындай үйретуші бағдарламалық өнім әзірлеу де аса маңызды болып табыла-
ды.
Н.К. АКИТБАеВА, Г.К. АКИТБАеВА. 1 (65) 2015. Б. 495-500
iSSN 1683-1667
500
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
Электронды оқу-әдістемелік құралдарды жоғарғы кәсіптік білім беру
жүйесінде пайдалану білім алушылардың өз бетімен оқу іс-әрекеттерін дамыту-
да белсенді әсер етеді, ал жоғарыда сипатталған электронды қорды қолдану оқу
процесінің нәтижелілігін арттыруға және алынған білімдері мен дағдыларын
өздерінің кәсіби іс-әрекетінде ары қарай тәжірибелік тұрғыда пайдалану
қабілеттерін дамытуға негіз болады.
Осыған байланысты студенттің өз бетіндік жұмысын жоспарлау,
ұйымдастыру және жүзеге асыру оқытудың ең негізгі міндеттерінің бірі болып
табылады.
СПИСОК лИТеРАТУРы
1. Ақпараттық технология қазіргі білім беру жүйесінде: оқу құралы. – Алматы:
Школа ХХі века, 2006. – 70 б.
2. Студенттерді компьютерлік технологияны кәсіби іс-әрекеттерде пайдалануға
даярлаудың теориялық негіздері: оқу құралы. – Алматы: Abilit, 2007. – 76 б.
3. Мухина С.А. Современные инновационные технологии обучения / С.А. Мухи-
на, А.А. Соловьева. – М.: Гэотар-Медиа, 2009.
4. Осин А.В. Электронные образовательные ресурсы нового поколения в вопро-
сах и ответах / А.В. Осин. – М.: Агентство «Социальный проект», 2007.
REFERENCES
1. Akparattik tehnologij kazirgi bilim chyesinde. Oku kurali, Almaty, Shkola XXI veka
baspasi, 2006, 70 (in Kaz).
2. Studentterdi komputerlik tehnologijni kasibi is areketterde paidalanuga dajrlaudin
teoriylik negizderi, oku kurali, Almaty, Abilit baspasi, 2007, 76 (in Kaz).
3. Muhina S.A., Solovyeva A.A., Sovremennie innovazionnie tehnologii obusheniy.
S.A. Muhina, A.A. Solovyeva. M., Geotar. Medij, 2009, 9 (in Russ).
4. Osin A.v., Elektronnie obrasovatelnie resursi novogo pokoleniy v voprosah i otvetah.
A.A. Osin. M., Agentstvo, Sozialni proekt, 2007 (in Russ).
УдК 159.9:615.851
т.А. АКСеНОвА, С.Э. КОвАлев
Восточно-Казахстанский государственный университет
имени С. Аманжолова, г. Усть-Каменогорск, Казахстан
МеТОдОлОГИЧеСКИе ОСНОВы ИНТеГРАТИВНОй СКАЗКОТеРАПИИ
В статье осуществлена попытка проектирования принципов сказкотерапии на
методологической базе интегративной психологии. Представлены авторские позиции о
постнеклассической науке. Рассмотрены основные методологические принципы инте-
гративной сказкотерапии.
Ключевые слова: интегративная психология, трансперсональная психология,
ПСИХОлОГИЯлыҚ-ПедАГОГИКАлыҚ ҒылыМдАР
501
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
принципы интегративной психологии, принципы интегративной сказкотерапии.
ИНТеГРАТИВТіК еРТеГі ТеРАПИЯСыНың ӘдіСНАМАлыҚ НеГіЗдеРі
Мақалада беріктелген психология әдіснамалық негізінде ертектерапияның
қағидаттарың жобалау әрекеті жүзеге асырылды.
түйін сөздер: интегративтік психология, трансперсоналдық психоло-
гия, интегративтік психологияның қағидаттары, интегративтік ертектерапияның
қағидаттары.
METHODOLOGiCAL BASES OF AN iNTEGRATivE SKAZKOTERAPiyA
in article attempt of design of the principles of a skazkoterapiya on methodological base
of integrative psychology. Author’s positions about postnonclassical science are presented.
The basic methodological principles of an integrative skazkoterapiya are considered.
Keywords: integrative psychology, transpersonal psychology, principles of integrative
psychology, principles of an integrative skazkoterapiya.
Постнеклассическая наука предполагает, что субъект и объект исследова-
ния становятся взаимозависимыми, от состояния субъекта зависит не только ис-
следовательский результат, но и общая тенденция изменений, происходящих в
объекте. Процесс производства знания становится чрезвычайно субъективным.
Субъективность становится основной характеристикой нового знания. Субъект
и объект сливаются в единый поток изменений, взаимодополняют друг друга,
сотворяют друг друга. Современная культура сталкивается с идеей виртуаль-
ности мира, его условности. Тысячи условий оказывают влияние на событие,
многоуровневая условность становится также характеристикой нового знания.
любая наука, производя новые знания, оказывается в потоке влияния не одной
субъективности, а множества. Тысячи влияний формируют общий поток, каждое
влияние становится лучиком, отражённым и преломленным через другие миры.
Призма взгляда, угол зрения становятся способом мышления, «многослойный
пирог» точек зрения создаёт пространство диалогов и полилогов. Учёт всех то-
чек зрения, сквозь призму которых рождается новое знание, множественность
взглядов является ещё одной характеристикой нового знания.
Метафора призмы становится моделью постнеклассической науки. луч,
попадая на призму, получает десятки преломлений, играет в потоке непредсказу-
емости и случайности. Призма становится физической метафорой, интегрирую-
щим началом становления нового знания. Психологическая наука в постнеклас-
сическую эпоху в силу своей высокой «человекоразмерности» (Степин) раньше
других входит в пространство субъективности, условности и множественности
взглядов. Субъект-субъектная объективность становится для психологии тем
основанием, которое усложняет модель «призмы». «Человекоразмерная» при-
зма – это множество не просто отражающих тенденций, а порождающих тенден-
Т.А. АКСеНОВА, С.Э. КОВАлеВ. 1 (65) 2015. С. 500-509
iSSN 1683-1667
502
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
ций. Каждая грань «человекоразмерной» призмы имеет не просто отражающую
функцию, она рождает новые отношения, чувства, направленность, волю. «Че-
ловекоразмерная» призма имеет бесконечную многослойность. Представьте, что
идёт тренинг, и каждый член группы играет свою роль, надевает маски, снимает
их только потому, что присутствуют все члены этой группы, каждый член груп-
пы становится гранью «человекоразмерной» призмы отношений и только в его
присутствии складывается структура, порождающая все чувства, роли и маски…
если из группы уходит хотя бы один человек, то структура принципиально ме-
няется, расставляются другие акценты, играются уже другие роли, надеваются и
снимаются уже другие маски.
В истории психологии профессором В.В. Козловым выделены 6 волн
психологии: физиологическая психология, психоанализ, бихевиоризм,
экзистенциально-гуманистическая психология, трансперсональная психология,
коммуникативная психология и интегративная психология. «Коммуникативная
методология является необходимой стадией формирования седьмой волны – ин-
тегративной психологии (К. Уилбер, В.В. Козлов), которая предполагает консо-
лидацию множества областей, школ, направлений, уровней знаний о человеке
в смысловом поле психологии. Можно сказать, что существуют пять базовых
моделей психологии со своими принципами, методологией, предметом и пятью
магическими кристаллами, пятью линзами, через которые воспринимают пси-
хологи каждого клана психическую реальность совершенно своеобразно. И вот
усилия седьмой волны психологии, интегративной, направлены на то, чтобы на-
ладить взаимодействие этих «линз», магических кристаллов с целью сформиро-
вать, сконструировать совершенный объектив, адекватно отражающий психиче-
скую реальность» [1].
Интегративная психология предполагает максимальное использование
возможностей диалога с представителями всех пяти направлений психологии,
позволяющего расширить представления о подходах и исследовательских ме-
тодологиях, применяемых к изучению психической реальности. Этот диалог
предполагает включение механизмов идентификации, эмпатии и рефлексии как
условий понимания представителей всех пяти волн психологии и налаживания
продуктивного взаимодействия между ними, подчиненное общей цели, - углу-
блению представлений о сути психического, нахождения путей и способов со-
трудничества [1]. Интегративная психология - это система концепций, методов
и техник, которые ведут человека к большей целостности, к меньшей конфликт-
ности и раздробленности в сознании, в деятельности и в поведении [1].
Интегративная психотерапия – ряд психотерапевтических подходов, как
правило, авторских, ориентированных на интеграцию и восстановление це-
лостности эмоционального, поведенческого, когнитивного, физиологическо-
ПСИХОлОГО-ПедАГОГИЧеСКИе НАУКИ
503
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
го уровней функционирования, не исключая и духовное измерение. Интегра-
тивный подход это чрезвычайно новый подход в истории западной психологии
и исходя из своей специфики наиболее продуктивный. Наряду с этим существу-
ет множество разнообразных психотерапевтических направлений: арттерапия,
сказкотерапия, телесноориентированная психотерапия, музыкотерапия, гешталь-
ттерапия и т.д. Все они являются системой трансформационного воздействия
на психику и через психику на организм человека. Когда мы начинаем работать
с клиентом наше взаимодействие не может быть не интегрированным. Инте-
грация является главным условием действия. Чтобы совершить функцию надо
найти в себе интегрирующий центр. Это может происходить, конечно, на фун-
даменте какого-либо процесса мышления, но глубокий психотерапевтический
эффект можно получить, по нашему мнению, только в интеграции парадигм. На-
пример, чтобы дать полноценную трансформацию личности, необходимо задей-
ствовать все потенции и уровни: физиологический, глубинный, поведенческий,
экзистенциально-гуманистический, трансперсональный и коммуникативный.
Именно в такой практике психотерапии раскрываются все аспекты интеграции.
Реальную интеграцию может осуществить только наукообразная практика [1].
Сказкотерапия – это новое направление современной психотерапии, осно-
вывающееся на идее прямого проникновения в осознаваемые и бессознательные
структуры ценностно-смысловой сферы личности. То есть в структуре лично-
сти существует такая часть сознания, которая формируется в рамках родовой
культуры «коллективного бессознательного». В рамках этой части сознания су-
ществуют осознаваемые и бессознательные эмоционально-установочные ком-
плексы, социальные стереотипы и экспектации (ожидания). Они формируются в
способах социализации, воспитания, методах инициации, технологиях обучения
и прочее. В процессе социализации формируются базовые отношения человека
к миру людей, миру вещей, к природе, к прогрессу и технологиям. Эти базовые
отношения и обнаруживаются при использовании методов современной сказко-
терапии [2].
Стратегия интегративной психологии – постижение природы человека
через сопровождаемое критической рефлексией интег рирование, синтез раз-
личных традиций, подходов, логик, диагнос тического и психотехнического ин-
струментария, при сохранении их автономии в последующем развитии. Суть ее
заключается в многоплоскостном, многомерном, многоуровневом, разновектор-
ном анализе, создающем возможность качественно иного иссле дования, предпо-
лагающего включение в плоскость анализа аспектов множественности, диало-
гичности, многомерности психичес кого феномена [1]. При этом надо отметить,
что интегративный подход является наследником и выразительным преемником
трансперсонального, В.В. Козлов является прямым учеником С. Грофа, что сви-
Т.А. АКСеНОВА, С.Э. КОВАлеВ. 1 (65) 2015. С. 500-509
iSSN 1683-1667
504
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
детельствует, что способ мышления унаследует культуру научной школы. Поэто-
му интегративный способ мышления интегрируется вокруг известного научного
направления, а поскольку трансперсональная психология имела интегративную
претензию, то и интегративная психология унаследует трансперсональный под-
ход. По мнению В.В. Козлова в науке нет революций, есть новый этап систем-
ности мышления и интеграции прошлого опыта. Пятая волна интегрировала все
прошлые парадигмы [3].
Трансперсональная психоло гия выступает интеллектуальным лидером это-
го всеобъемлющего порыва к беспредельному развитию, давая экспертную оцен-
ку древним и современным методам целостного и духовного совер шенствования,
переводя на язык современной западной культуры древние знания об искусстве
трансценденции. Пятая волна психологии выделила в качестве предмета психоло-
гии области за пределами общепринятого, персонального, индиви дуального
уровня – переживания, в которых чувство самотожде ственности выходит за пре-
делы индивидуальной, или личной, са мости, охватывая человечество в целом,
жизнь, дух и космос.
Таким образом, пятую волну мы можем обозначить как психо логическое
учение о трансперсональных переживаниях, их при роде, разнообразных формах,
причинах и следствиях, а также о тех проявлениях в областях психологии, фило-
софии, практичес кой жизни, искусства, культуры, жизненного стиля, религии и
т.д., которые вдохновляются ими или которые стремятся их вызвать, выразить,
применить или понять.
Мы решили рассмотреть возможность применения интегративного подхо-
да к такому направлению как сказкотерапия, рассмотреть методологические и
методические аспекты интегративного подхода в сказкотерапии, для определе-
ния ее возможностей и влияния на личность, привести к целостности, гармонии
человека и способствовать её развитию.
После проделанного теоретического анализа мы сделали попытку включе-
ния сказкотерапии в контекст интегративной психологии, и разработать принци-
пы интегративной сказкотерапии. данные представлены в таблице 1.
Мы сделали попытку распространить принципы интегративного подхода
на методологические основания сказкотерапии. И таким образом положить нача-
ло разработке методологических оснований нового метода – интегративной сказ-
котерапии, принципы которой гипотетически должны быть более эффективны
в процессе интеграции личности. Таким образом, интегративная сказкотерапия
– это метод постижения и трансформации природы человека через сопровождае-
мое символическое и метафорическое интег рирование посредством волшебных,
сказочных, мифологических текстов, историй, предметов силы и действий, име-
ющих трансперсональный потенциал и родовую архетипическую энергию.
ПСИХОлОГО-ПедАГОГИЧеСКИе НАУКИ
505
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
№
Принципы интегра
тивног
о по
дх
ода
(В.В. К
озлов)
Принципы ск
азк
отера
пии
(Т
.д
. е
встигнеев
а-
Зинк
евич)
Принципы интегра
тивной ск
азк
отера
пии
1
Принцип цело
стно
сти. По
драз
умев
ает
поним
ание психики к
ак чре
звычайно
сло
жной, о
ткрыт
ой, мног
оуровнев
ой,
самоорганиз
ующейся системы, об
ла
-
дающей спо
собно
стью по
ддержив
ать
себ
я в со
ст
оянии динамиче
ск
ог
о равно
-
ве
сия и произв
одить новые ст
рук
туры
и новые фор
мы организации. Принцип
цело
стно
сти в к
онтек
сте интегра
тив
-
ной мет
одо
логии яв
ляет
ся в перв
ую
очере
дь принципо
м эк
ологично
сти
и по
драз
умев
ает сле
дов
ание логик
е
внут
реннег
о проце
сс
а т
ранс
фор
мации
лично
сти
Принцип баз
овых жиз
-
ненных ценно
стей. Пси
-
хо
логиче
ск
ое в
оз
действие
проис
хо
дит на ценно
стно
м
уровне, ск
азк
отера
пев
т в
св
оей рабо
те опирает
ся на
баз
овые жизненные цен
-
но
сти
Принцип цело
стной ск
азки. О
дин из о
сновных
аспек
тов интегра
тивног
о по
дх
ода эт
о расширение
св
обо
дног
о с
амо
сознания и движ
ение впере
д, т
.е.
воз
мо
жно
сть да
ть челов
ек
у понять к
ем он х
очет и
мо
ж
ет быть.
д
ля эт
ог
о необ
хо
димо по
мо
чь челов
ек
у
осозна
ть св
ою жизнь в прошло
м, по
смо
треть на с
еб
я
со ст
ороны в б
удущем и т
ольк
о т
ог
да челов
ек смо
ж
ет
понять чег
о ему не хв
ат
ает
, для т
ог
о чт
о бы ст
ать
тем, к
ем он х
очет ст
ать.
д
ля эт
ог
о необ
хо
димо обра
-
щение к т
рем временам жизни челов
ек
а – прошло
е,
наст
оящее, б
удущее. В данно
м случае эт
о мо
жно
сдела
ть по сре
дств
ам ск
азки, к
от
ор
ую со
чиняет с
ам
челов
ек. М
ожно на
пис
ать 3 в
ариант
а ск
аз
очной
ист
ории, о т
ом, чт
о было, чт
о е
сть с
ейчас и ск
азк
а о
бу
дущем. Или про
до
лжа
ть на
пис
ание о
дной ск
азки
до те
х пор, пок
а в ней не б
удут четк
о пропис
аны т
ри
времени. Ск
азк
а, к
ак тек
ст в наибо
льшей степени по
-
зв
оляет обра
титься к т
рем временам жизни
2
Генетиче
ский принцип или принцип
развития. Выражает
ся в т
ом, чт
о че
-
лов
ече
ск
ая психик
а, лично
сть, гр
уппа
любог
о уровня ст
рук
турной и ф
ункци
-
она
льной сло
жно
сти, имеет мно
ж
еств
о
по
тенциа
льных на
прав
лений св
оег
о
развития. Эти на
прав
ления опре
деля
-
ю
тся в критиче
ских т
очк
ах – т
очк
ах
кризисног
о со
ст
ояния, г
де лично
сть,
или
гр
уппа,
делаю
т
выбор
в
отношении
пути св
оег
о да
льнейшег
о развития
Принцип жизненной силы. д
ля по
ло
жительных из
-
менений ну
жна жизненная
сила, ск
азк
отера
пев
т укре
-
пляет в
ер
у челов
ек
а в соб
-
ств
енные силы, закладыв
а-
ет позитивную жизненную программу
, учит челов
ек
а
копить, в
осст
анав
лив
ать
и познав
ать собств
енную
силу
Принцип жизненных путей. В данно
м случае при
-
меняя г
енетиче
ский принцип к ск
азк
отера
пии мы де
-
лаем упор на в
оз
мо
жные э
ффек
тивные в
арианты раз
-
вития жизненног
о сценария челов
ек
а по сре
дств
ам
ск
азки и перекладыв
ание их на жизнь пациент
а. По
-
сле на
пис
ания ск
азки, пациент прописыв
ает не
ск
оль
-
ко в
оз
мо
жных в
ариант
ов ист
ории в б
удущем (или
псих
олог с
ам пишет их к данной ск
азк
е) и челов
ек
на б
ессозна
тельно
м уровне выбирает т
от в
ариант
,
ко
торый х
отел бы и мог ре
ализ
ов
ать в св
оей жизни.
Зде
сь ж
е, действ
ует др
уг
ой принцип интегра
тивног
о
по
дх
ода – принцип мног
омерно
сти истины
Таб
лица 1 – Принципы интегра
тивной ск
азк
отера
пии
Т.А. АКСеНОВА, С.Э. КОВАлеВ. 1 (65) 2015. С. 500-509
iSSN 1683-1667
506
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
Про
до
лж
ение т
аб
лицы 1
№
Принципы интегра
тивног
о по
дх
ода
(В.В. К
озлов)
Принципы ск
азк
отера
-
пии (Т
.д
. е
встигнеев
а-
Зинк
евич)
Принципы интегра
тивной ск
азк
отера
пии
3
Принцип об
услов
ленно
сти. Психиче
ск
ое про
-
ст
ранств
о пре
дст
ав
ляет собой систему взаи
-
мо
св
язанных про
ст
ранств
енно-временных
созна
тельных и б
ессозна
тельных ст
рук
тур (г
еш
-
та
ль
тов, цело
стно
стей психиче
ск
ой ре
ально
сти,
систем к
онденсиров
анног
о опыт
а и т
.п.), между
ко
торыми с
уще
ств
ует энерг
оинфор
мационно
е
взаимо
действие внут
ри психики; х
арак
тер эт
ог
о
взаимо
действия опре
деляю
т па
ттерны о
тноше
-
ний челов
ек
а с окр
ужающим миро
м. Принцип
об
услов
ленно
сти по
драз
умев
ает с
уще
ств
ов
ание
не т
ольк
о линейных причинно-сле
дств
енных о
т-
ношений «з
драв
ог
о смыcла», но и к
ауза
льных
взаимо
св
язей к
ак внут
ри психики, т
ак и между
событиями внут
реннег
о и внешнег
о мира
Принцип мног
огран
-
но
сти. «Проб
лемно
е
видение» сит
уации в
оз
-
ник
ает т
ог
да, к
ог
да рас
-
см
ат
рив
ает
ся лишь о
дна
или дв
е ее грани, в т
о
время, к
ог
да их
зна
чи
-
тельно бо
льше. На о
сно
-
вании
третьег
о
принципа
ск
азк
оте
ра
пев
т ст
арает
ся
из
менить о
тношение
челов
ек
а к сит
уации за
счет рассмо
трения наи
-
бо
льшег
о спек
тра ее
граней.
В
эт
ом
случае
за
-
да
ча – пок
аза
ть о
дну и т
у
ж
е ск
аз
очную сит
уацию
с не
ск
ольких ст
орон
Принцип арх
етипа.
В данной рабо
те, в да
льнейшем мы б
удем
рассм
ат
рив
ать развитие лично
сти и о
снов
ой
бу
дет теория лично
сти К.Г
. Юнга, г
де г
ов
о-
рит
ся о систем
ах лично
сти и энерг
ооб
мене
между этими систем
ами. Применяя принцип
об
услов
ленно
сти к ск
азк
отера
пии, в данно
м
случае обра
тимся к арх
етипу
, к
от
орый нах
о-
дит
ся в б
ессозна
тельно
м и к
от
орый яв
ляет
ся
основ
ой теории К.Г
. Юнга. В к
аждой ск
азк
е
есть арх
етипы и челов
ек со
чиняя ск
азк
у,
про
ецир
ует в нее св
ои б
ессозна
тельные ар
-
хетипы. В данно
м случае, к
ог
да челов
ек на
-
хо
дит
ся в кризисно
м со
ст
оянии, т
о на
по
лня
-
ет св
ой арх
етип ис
хо
дя из св
оег
о со
ст
ояния.
Зада
чей интегра
тивной ск
азк
отера
пии яв
ля
-
ет
ся на
по
лнение арх
етипа челов
ек
а т
аким
со
держанием, к
от
оро
е бы выв
ело челов
ек
а
из со
ст
ояния кризис
а
ПСИХОлОГО-ПедАГОГИЧеСКИе НАУКИ
507
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
Про
до
лж
ение т
аб
лицы 1
№
Принципы интегра
тивног
о по
дх
ода
(В.В. К
озлов)
Принципы ск
азк
отера
пии
(Т
.д
. е
встигнеев
а-Зинк
евич)
Принципы интегра
тивной ск
азк
отера
пии
4
Принцип позитивно
сти. Принцип позитивно
сти
по
драз
умев
ает цент
риров
ание специа
лист
а и
клиент
а на по
ло
жительно
м опыте. О
дним из пер
-
вых шаг
ов в псих
осоциа
льной рабо
те яв
ляет
ся
нах
ождение позитивных смыслов в проб
лемно
м
со
ст
оянии, е
сли эт
о у
даст
ся, клиент мо
ж
ет быть
впервые по
лучает в
оз
мо
жно
сть увидеть т
о, чт
о с
ним проис
хо
дит
, в ино
м св
ете.
Главный смысл принципа позитивно
сти в т
ом,
чт
о сонаст
ро
енно
сть челов
ек
а с по
ло
жительными
со
ст
ояниями об
еспе
чив
ает ег
о высок
ой степенью
энергии,
до
ст
упо
м
к
тв
ор
че
ским
ре
сурс
ам,
эф
фек
-
тивными навык
ами с
аморегу
ляции, про
яв
ления
в социу
ме. Выраж
ением принципа позитивно
сти
для пациент
а яв
ляет
ся о
сознание им необ
яза
тель
-
но
сти ст
радания ради т
ог
о, чт
обы жить в соо
тв
ет
-
ствии со св
оими по
требно
ст
ями, в
оз
мо
жно
ст
ями
и спо
собно
ст
ями тв
орить по
ло
жительные пере
-
жив
ания в собств
енной жизни
Принцип о
сознанно
сти
– о
сознание причинно-
сле
дств
енных св
язей в раз
-
витии сю
ж
ет
а; поним
ание
ро
ли к
аждог
о персонажа в
развив
ающих
ся событиях
Принцип позитивног
о опыт
а. Принцип
позитивно
сти в интегра
тивно
м по
д-
хо
де соо
тно
сит
ся с принципо
м баз
овых
жизненных ценно
стей в ск
азк
отера
пии.
Псих
отера
пев
т пишет т
ак
ую ск
азк
у, к
от
о-
рая о
тража
ла бы жизненную сит
уацию и
душевно
е со
ст
ояние клиент
а на данный
мо
мент и пок
азыв
ает в ск
азк
е в
се пози
-
тивные мо
менты, к
от
орые челов
ек мог
бы взять из данной сит
уации
5
Принцип соо
тне
сенно
сти. По
драз
умев
ает соо
т-
вет
ствие х
арак
тера и интенсивно
сти в
оз
действия
псих
оте
хно
логий уровню зрело
сти пациент
а и
степени с
ензитивно
сти ег
о психики
Св
язь с ре
ально
стью – о
со
-
знание т
ог
о, чт
о к
аждая ск
а-
зо
чная сит
уация разв
ора
чи
-
вает пере
д нами некий жиз
-
ненный урок. З
де
сь зада
чей
выст
упает кропо
тлив
ое и
терпелив
ое прораба
тыв
ание
ск
аз
очной сит
уации с по
-
зиции т
ог
о, к
ак ск
аз
очный
урок б
удет испо
льз
ов
ан в
ре
альной жизни, в к
онкрет
-
ных сит
уациях
Принцип соо
тв
ет
ствия.
д
анный принцип
гов
орит о т
ом, чт
о для к
аждог
о пациент
а
необ
хо
димо по
дбира
ть т
у ск
азк
у, к
от
орая
в бо
льшей степени б
удет по
дх
одить в
оз
-
раст
у пациент
а, ег
о со
ст
оянию на дан
-
ный мо
мент
, уровню сознания
Т.А. АКСеНОВА, С.Э. КОВАлеВ. 1 (65) 2015. С. 500-509
iSSN 1683-1667
508
Тоқсанына бір рет шығарылады
Шығыстың аймақтық хабаршысы
№
Принципы интегра
тивног
о по
дх
ода
(В.В. К
озлов)
Принципы ск
азк
отера
пии
(Т
.д
. е
встигнеев
а-Зинк
евич)
Принципы интегра
тивной ск
азк
отера
пии
6
Принцип по
тенциа
льно
сти. Испо
льз
ов
ание эт
ог
о
принципа пре
дпо
лагает
, чт
о индивидуу
м моби
-
лиз
ует св
ои ре
сурсы для прео
до
ления кризисног
о
со
ст
ояния, фр
уст
рации и ст
рах
а, в
озник
ающих
из-за о
тс
ут
ствия по
ддержки со ст
ороны окр
ужаю
-
щих и не
адекв
атно
сть с
амопо
ддержки.
На взг
ляд
Козлов
а, к
аждый челов
ек об
ладает тенденцией к
саморазвитию и по
тенциа
льно
стью, интенцией
к цело
стно
сти, бо
льшей св
обо
де.
Раскрытие по
-
тенциа
льно
сти мо
ж
ет быть до
стигнут
о на разных
уровнях и не об
яза
тельно вклю
ча
ть в с
еб
я т
ак на
-
зыв
аемый дух
овный уров
ень
Принцип тв
ор
че
ств
а.
Принцип по
тенциа
льно
сти в интегра
тив
-
но
м по
дх
оде о
то
жде
ств
ляет
ся с принци
-
по
м жизненной силы в ск
азк
отера
пии.
Зде
сь применимо любо
е тв
ор
че
ств
о
св
язанно
е со ск
азк
ой, в
олшебств
ом,
разыгрыв
анием различных ро
лей и про
-
ду
мыв
анием сценариев. В со
ст
ояние
тв
ор
че
ств
а б
удут мобилизиров
аться в
се
тв
ор
че
ские силы к
от
орые е
сть у челов
е-
ка. Основная цель данног
о принципа –
возро
дить тв
ор
че
ский по
тенциа
л челов
е-
ка. По сре
дств
ам эт
ог
о расширить грани
-
цы св
обо
дног
о сознания и да
ть челов
ек
у
по
чув
ств
ов
ать св
ою внут
реннюю силу
7
Принцип мног
омерно
сти истины.
л
юбая теория,
концепция, тера
пев
тиче
ский миф, учение, идея,
житейск
ое с
уждение о психиче
ск
ой ре
ально
сти
при к
ажущейся за
част
ую их по
лно
те и унив
ер
-
са
льно
сти яв
ляю
тся справ
едливыми лишь при
опре
деленных обст
оятельств
ах и с изв
естной
до
лей в
еро
ятно
сти. Наш раз
ум произв
одит об
ъ-
яснения, а ре
ально
сть снис
хо
дительно приним
ает
любо
е из них
Принцип жизненной мног
огранно
сти.
Эт
от принцип соо
тно
сит
ся с о
дним из
принципов
ск
азк
отера
пии.
Гов
орит
о
то
м,
чт
о надо на
учить клиент
а смо
треть на
люб
ую жизненную сит
уацию с разных
ст
орон и с т
очки зрения разных лю
дей. С
то
чки зрения эт
ог
о принципа любая про
-
блем
а мо
ж
ет иметь не
ск
ольк
о в
ариант
ов
решения и с т
очки зрения разных лю
дей
мо
ж
ет не
сти мно
ж
еств
о разнообразных
смыслов для о
дног
о челов
ек
а. По сре
д-
ств
ам ск
азки и ск
аз
очных г
еро
ев мо
жно
спро
ек
тиров
ать люб
ую сит
уацию, для
любог
о челов
ек
а. Из мно
ж
еств
а смыслов
и т
очек зрения, о
траж
енных в ск
азк
е,
челов
ек б
ессозна
тельно выб
ерет т
у, к
от
о-
рая в наибо
льшей степени ему б
лизк
а
Ок
ончание т
аб
лицы 1
ПСИХОлОГО-ПедАГОГИЧеСКИе НАУКИ
509
Региональный вестник Востока
Выпускается ежеквартально
СПИСОК лИТеРАТУРы
1. Козлов В.В. Интегративная психология: Пути духовного поиска или освящения
повседневности / В.В. Козлов. – М.: Психотерапия, 2007. – C. 520-521.
2. Пезешкиан Н.И. Торговец и попугай. Восточные истории в позитивной психо-
терапии. – СПб., 1995.
3. Практикум по трансперсональной психологии: учебное пособие / Сост. Козлов
В.В. – Ярославль, 2001. – 134 с.
REFERENCES
1. Kozlov v.v., Integrativnaya psihologiya. Pyti dyhovnogo poiska, ili osvyasheniуa
povsednevnosti. Psihoterapiya, 2007, 520-521 (in Russ).
2. Pezeshkian N.i., Torgovec i popygaj. Vostochnie istorii v pozitivnoj psihoterapii.
1995 (in Russ).
3. Praktikym po transpersonal’noj psihologii. Ychebnoe posobit. Sost. Kozlov v.v.,
Yaroslavl’, 2001, 134 (in Russ).
УдК159.9
Достарыңызбен бөлісу: |