Республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 12,23 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ Ә. Рақыш (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Үшінші деңгей.
- Бесінші деңгей.
- Сегізінші деңгей.
| Бірінші деңгей. Тілдік бірліктерді толық жазылым бойынша сатылай кешенді талдау.
Екінші деңгей. Тілдік бірліктерді қысқаша жазылым бойынша талдап, айтылым бойынша толық ауызша сатылай кешенді талдау. Үшінші деңгей. Тілдік бірліктерді жазылым бойынша ықшамдау принципімен өрнектеу, айтылым бойынша ауызша толық сатылай кешенді талдау. Төртінші деңгей. Тілдік бірліктерді жазылым бойынша символдар арқылы ықшамдау принципімен өрнектеу, айтылым бойынша ауызша толық талдау. Бесінші деңгей. Диалог арқылы талдау. Алтыншы деңгей. Жат жазу. Жетінші деңгей. Уақытқа талдау: а) өте жылдам – 3 минутта; ә) жылдам – 5 минутта; б) баяу – 7 минутта. Сегізінші деңгей. Компьютерлік талдау. Тоғызыншы деңгей. Ашық тест. Оныншы деңгей. Шығармашылық жұмыс. Әр деңгейдің ішкі мазмұнына жеке-жеке тоқталсақ: Әр деңгейдің ерекшелігіне тоқталып, талдап көрейік. Бірінші деңгей. Тілдік бірліктерді толық жазылым бойынша сатылай кешенді талдау. Бірінші деңгейдегі талдау үлгісі соңғы деңгейлердің барлығына тірек, негіз болатындықтан, сатылай кешенді талдау технологиясында тілдік қатынастың жазылым әрекеті ерекше орын алады. Өйткені мұғалім тіл білімі салаларының әр түріне негіз етіп алынатын сызбаларды басшылыққа ала отырып, тілдік анықтамаларды оқушының ұғымына сай, түсінігіне жеңіл дәлелдемелер түрінде қатесіз жазбаша ұсынады. Жазылым бойынша тілдік материалдарды сатылай кешенді талдауда бірнеше іс-әрекет қатар жүзеге асады. Мұғалім де, оқушы да жазады, дауыстап айтады, естиді, көзімен көреді, естіген нәрсені есінде ұзақ сақтайды. Технология авторы бірінші деңгейде атқарылатын жұмыс түрлерін жоғарыдағыдай нақтылай келе Ж. Аймауытовтың мына пікіріне жүгінеді: «Бір нәрсе туралы адамның саңлау мүшелері жапа тармағай қызмет етсе, соғұрлым ол нәрсені тезірек, нығырақ меңгеріп алмақ. Білімнің қиқымы бейне бір суда жүзген жеміс: бес бармақты батырып, шеңгелдемесең, уысыңа түк ілінбейді, іліксе де аз келеді. Ендеше, білім алуға қармақты тұс-тұсынан салу керек. Ол қармақтар – саңлау мүшелеріміз (көз, құлақ, тіл, мұрын, қол-дене). Балаға сөйлеңіз (тыңдасын!), жазыңыз (көрсін!), айтқызыңыз (тілімен қызмет етсін), жаздырыңыз (қолымен, денесімен істесін). Міне, тұс-тұсынан қармақ салған деп осыны айтады. Мүшелері жегілсе, оқушы тез меңгеріп, тоқып алады. Сабақ сайын оқушының есінде болатын бір мықты әдісі осы болу керек» 4, 196-б. . Тілдік материалдарды толық жазылым бойынша сатылай кешенді талдауда сөйлеу іс- әрекетінің түрлері былай орналасады: жазылым тыңдалым оқылым сөйлесім. Бұл – талдаудың алғашқы да негізгі тірегі. Себебі мұнан кейінгі талдау деңгейлері сауатты жазу, сауатты айту, үйренген жүйесін сауатты жеткізуде осы бастапқы деңгейге жүгініп отырады. Сондықтан мұғалім бұл талдауды жүргізуде үлкен жауапкершілікпен, талдаудың әр сатысындағы дәлелдеменің әр сөзіне, сөйлеміне ыждағаттылықпен көңіл бөліп, оны тақтаға, кодоскопқа, компьютерге немесе интерактивті тақтаға жазуда бірде-бір қате жібермеуі керек. 244 Тәжірибе барысында анық байқалған жағдай бастапқыда мұғалім жазылым бойынша талдаудың бір сөзін, сөз тіркесін немесе сөйлемді қате қолданса, оқушы санасынан оны өшіру мүмкін емес. Сондықтан мұғалім талдаудың үлгісін оқушыларға ұсынарда жазғанын алдын ала бірнеше рет оқып, ауызша айтып, талдаудың ең сауатты нұсқасын өзі санасында тұрақтандыруы қажет. Тіл білімінің әр саласындағы сызбада тілдік бірліктердің реті саты-сатымен жүйеленіп берілген. Онда тілдің белгілі бір саласы бойынша оқушының игеруге тиісті тілдік бірліктері, сөйлеу іс-әрекетінің түрлері арқылы білуге тиісті білім көлемі, теориялық материалдар қамтылады. Сатылай кешенді талдау технологиясының дәстүрлі оқыту жүйесінен ерекшелігі тез, нақты жауап беруге дағдыландырады. жүктеу/скачать 12,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|