С. П. Наумов омыртқалылар зоологиясы
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
ОМЫРТҚАЛЫЛАР ЗООЛОГИЯСЫ. Наумов
- Бұл бет үшін навигация:
- 13-отряд. СИРЕНДЕР (SІRЕNIА)
- 14-отряд. ЖҮП ТҮЯҚТЫЛАР (АКТІОDАСТУLА)
- 1-отряд тармагы КҮЙІС ҚАЙТАРМАЙТЫНДАР
| (РRОВОSСІDАЕ)
Пілдер — үшінші дәуірде сан жағынан да көп болған және кенінен тараған сүт қоректілер. Қазір бұлардың екі түрі ғана сақталған. Бұлар жер бетінде тіршілік ететін жануарлардың, ең ірісі. Негізгі ерекшелігі — үстіңгі ерніне бірігіп біткен ұзын ет тұмсығы (хобот) болады. Ет тұмсығынық түбінде тірек болар-лық шеміршегі болады, ал ет тұмсығынын, қалған бөлімі тері мен еттен құралады. Пілдер — ет тұмсықтарымен заттың иісін біледі, сезеді және орап ұстайды. Аяғында аздап тұяғы бар бес саусағы болады. Терісі қалың және осы заманда тіршілік ететіндерінің терісінде жүні болмайды. Тіс системасында ерекшелік бар. Мысалы, бивни деп аталатын күрек тісі жақсы жетілген, ұзын болып аузынан шығып тұрады. Бивнилері өмір бойы өсіп тұрады. Азу тістер біртіндеп шы-ғады. Әрбір жақ сүйегінде тек қана бірден азу тісі болады. Мо-қалып тозған тістерінің орнын жаңа тістері басып отырады. Шошақ тістері болмайды. 248 Пілдер — 70—80 жыл жасайды, 10—16 жаста жыньгс орган-дары жетіледі. Зоопарктерде қолға үйреткен пілдердің көбеюі өте сирек кездеседі. Үнді пілдерінің Москва зоопарігінде бірне-ше рет көбейіп, тұқым бергені туралы фактілер бар. Үнді пілдерінің (Еіерһаs mахіmиs) еркектерінде ғана бивни-лері болады. Құлақ қалқаны үш бұрышты болып, денесінің артқы жағына қарай қисайып жатады. Денесінің биіктігі 3 метр-дей болады. Бұлар Үндістанның, Цейлонның, Суматраның және Барнеоның ормандарында кездеседі. Қолға тез үйренеді, бірақ қолда үйренгендері көбеймейді.' Африка пілінің (Lохосіоп аігісаnbs) ерекшелігі, олардың биіктігі 3,5 м болады да, құлағы салбырап тұрады. Еркегіннің де, ұрғашысының да бивнилері болады. Олар Тропиктік Африкаға тараған. Қолға тез үйренбейді. Мұз дәуірінде тіршілік еткен мамонттар (Еіерһаз ргіmідепіиs) — систематикалық жағынан үнді пілдеріне жақын жануарлар. Сибирьдің солтүстігінде өмір бойы қатып жатқан жер қабаты-ның астынан мамонттардың бивнилері мен денесінің қалдықтары табылған. 13-отряд. СИРЕНДЕР (SІRЕNIА) Сирендер құрлыққа шықпайтъш өмір бойы суда болатын сүт қоректілер. Систематикалық жағынан тұяқтыларға жақын, те-ңіз жағасында тіршілік етуге бейімделген тұяқтылардың бір бүтағы болып саналады. Жалпы дене формасы киттерге ұқсайды, бірақ мойын денесінен айқын бөлінген. Тек қана ескек тәрізді алдьщғы аяғы болады, сол сияқты саусағынан түяқтың қалдығын байқауға болады. Азу тістері — тұяқтылардың тістері сияқты тегіс болады. Сонымен қатар қарны да бірнеше бөлімнен тұрады. Сирендер теңіздердің жиектеріне жақын жерлерді мекендеп, одан өзендерге өтеді. Су астындағы өсімдіктермен қоректенеді. Топтанып тіршілік ететін организмдер. Ламантиндардыц (Мапаtіdае) — бірнеше түрлері Африка-ның батыс жағалауына, Оңтүстік Американың шығыс жағала-уына, Антил аралдарына тараған. Дюгондар (Наlісогіdае) — Үнді мұхитының жағалауында кездеседі. 1741 ж. орыс академигі Стеллер—Командор аралдарында сирендердің ірі бір түрінің барлығын анықтап, оны Стеллердің құрметіне — Стеллер сиыры (Rһуtіпа stеllегі) деп атаған. Олар теңіз капусталарын жеп тіршілік етеді. Адамнан қашпай-ды. Стеллер анықтағаннан кейін, оларды кәсіпшілер аулап, құртып жіберген. Ең соңғысы 1768 жылы ұсталған. 249 14-отряд. ЖҮП ТҮЯҚТЫЛАР (АКТІОDАСТУLА) Жұп тұяқтылар — жер бетінде өсімдік тектес заттармен қо-ректеніп, тез жүгіретін жануарлар. Тек бегемоттар ғана жар-тылай суда тіршілік етеді. Осыған байланысты олардың аяғы ұзын және ең соңғы саусағында тұяғы болады. Үшінші және төртінші саусактары бірдей жетілген, осы екі саусақтың орта-сынан аяқтарының тірегі өтеді. Екінші және бесінші саусақта-ры өте нашар жетілген, немесе болмайды. Бұғаналары да же-тілмеген. Жұп тұяқтылар екі отряд тармағына бөлінеді. 1-отряд тармагы КҮЙІС ҚАЙТАРМАЙТЫНДАР жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|