Сабақтың мақсаты: жаратылыстану ғылымдарының арасындағы химияның рөлін анықтау және пәнаралық байланысты қалыптастыра білу

6. 
По материалам Специализированного образовательного 
портала 
Инновации 
в 
образовании 
[Электронный 
ресурс]// 
http://sinncom.ru
 
7. 
Нечитайлова Е.В. Информационные на уроках химии. 
//Химия в школе. 2005 
8. 
Құрманәлиев М., Мылтықбаева Л. Ақпараттық – 
коммуникациялық оқыту технологиясы.//Химик анықтамалағы. 2010 
Дәріс № 2.9 
Химиялық тәжірибенің көп қырлы сипаты және оны пәнаралық 
байланыстарды көрсету үшін қолдану. Оқытудың тиімділігін арттыру 
және табиғатқа тұтас көзқарас қалыптастыру үшін көп салалы 
тәжірибелерді енгізудің маңыздылығы. 
Мақсаты: пәнаралық байланыстарды көрсету үшін Эксперименттің 
негізгі ерекшеліктерін қарастыру. Негізгі ұғымдар: Химиялық эксперимент, 
пәнаралық байланыстар жоспар: 1. Химиялық эксперимент 2. Оның негізгі 
функциялары 3. Химиялық эксперименттің көп қырлы сипаты 4. Оқытудың 
тиімділігін арттыру үшін эксперименттерді енгізудің маңыздылығы 
Химиялық эксперимент химия пәніне ерекше ерекшелік береді. Бұл білімді 
нанымға айналдыру арқылы теорияның практикамен байланысын жүзеге 
асырудың маңызды тәсілі. Әдістемелік әдебиеттерде оқыту үшін 
қолданылатын химиялық эксперимент тұжырымдамасының көптеген 
тұжырымдамаларын табуға болады: "мектептегі Химиялық эксперимент", 
"химиядағы 
студенттік 
эксперимент" 
және 
т.б. 
"оқу 
химиялық 
эксперименті"ұғымын осы ұғымдардың орталық бөлігі ретінде ажыратуға 
болады. Оқу химиялық экспериментінде мынадай компоненттер неғұрлым 
жалпы болып табылады: 1) барлық білім алушылардың бір мезгілде 
қабылдауына есептелген химиялық объектілерді (заттар мен химиялық 
реакцияларды) зерделеу; 2) эксперименттің мақсаттары мен міндеттерін қою; 
3) білім алушылардың өздерінің эксперименттік қызметі; 4) Химиялық 
эксперимент техникасын игеру. Осы жалпы компоненттерге сүйене отырып, 
химиялық эксперимент ұғымын химия объектілерін білуге және 
студенттердің эксперименттік қызметін дамытуға бағытталған оқу процесінің 
арнайы ұйымдастырылған фрагменті ретінде ұсынуға болады. Химиялық 
эксперимент әдетте кезең-кезеңмен жүзеге асырылады: бірінші кезең – 
тәжірибені негіздеу, екінші кезең – жұмысты жоспарлау және жүргізу, 
үшінші кезең – нәтижелерді бағалау. Тәжірибенің теориялық негіздемесі оны 
қабылдауға ықпал етеді, сондықтан эксперимент бұрын алынған білімге 
сүйене отырып ғана мүмкін болады. Химиялық эксперимент барысында 
қажетті компонент оқушылардың белсенді әрекеті – немесе олардың тікелей 

қатысуы (эксперимент жүргізу), немесе жанама (байқау, гипотеза ұсыну, 
қорытындыларды дәлелдеу және т.б.) болып табылады. Мектеп 
экспериментін өткізуге белгілі бір әдістемелік және техникалық талаптар 
қойылады. Химиялық эксперименттің 4 функциясы бар: эвристикалық, 
түзету, жалпылау және зерттеу функциялары. - Химиялық эксперименттің 
эвристикалық функциясы жаңа фактілерді анықтауда көрінеді; ұғымдар мен 
заңдылықтар. Мектептегі химиялық эксперименттің оқу іс-әрекетін 
дамытудағы эвристикалық функциясы, ең алдымен, жаңа факторларды 
анықтаумен байланысты. 8-сыныптағы химияның алғашқы сабақтарында 
оқушылар химиялық заттармен танысады, олардың қасиеттерін, өмірде 
қолданылуын зерттейді, көптеген жаңа нәрселерді үйренеді, мысалы, 8-
сыныпта фенолфталеин ерітіндісіне бірнеше тамшы сілті ерітіндісін қосып, 
түсіндіруді үйренеді, студент сілтінің әсерінен бұл индикатор оның түсін 
өзгертетініне көз жеткізеді - Химиялық эксперименттің түзету функциясы 
теориялық материалды игерудегі қиындықтарды жеңуде және оқушылардың 
қателіктерін түзетуде көрінеді , студенттер көбінесе тұз және күкірт 
қышқылы ерітінділерінің мыспен әрекеттесуімен сутегі шығады деп санайды. 
Мұндай қателерді түзету үшін келесі тәжірибені көрсету пайдалы. Мыс 
кесектері тұз қышқылы мен күкірт қышқылы ерітіндісі бар түтіктерге 
қосылады. Оқушылар қалыпты жағдайда және қызған кезде сутегі 
бөлінбейтінін байқайды. 
Эксперименттік дағдыларды игеру процесін түзету кейбір химиялық 
операцияларды дұрыс орындамаудың салдарын көрсететін эксперименттерге 
ықпал етеді. Мысалы, концентрацияланған күкірт қышқылын сумен қалай 
сұйылту керек. Ол үшін концентрацияланған күкірт қышқылы жоғары 
химиялық стаканға құйылады. Шыны сүзгі қағазымен жабылған және ыстық 
су тамшуырмен қағаздағы тесік арқылы құйылады. Су қышқылмен 
байланысқан кезде бу пайда болады және ерітінді шашырайды. Күкірт 
қышқылын суға құйып, ерітіндіні араластырған кезде еріту тыныш жүреді. - 
Химиялық 
эксперименттің 
жалпылама 
функциясы 
эмпирикалық 
жалпылаудың әртүрлі түрлерін құрудың алғышарттарын жасауға мүмкіндік 
береді. Бірқатар эксперименттердің көмегімен жалпыланған қорытынды 
жасауға болады, мысалы, әртүрлі заттардың бейорганикалық заттар класына 
жататындығы туралы. - Химиялық эксперименттің зерттеу функциясы 
проблемалық оқытуда айқын көрінеді. Эксперименттің зерттеу функциясы 
дамудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Бұл оқушылардың Заттарды 
талдау және синтездеу, аспаптар мен қондырғыларды жобалау, ғылыми-
зерттеу жұмыстарының әдістерін игеру бойынша зерттеу дағдылары мен 
дағдыларын дамытумен байланысты. Дамытушылық оқыту жағдайындағы 
оқушылардың зерттеу эксперименті ғылыми әдістің негізгі әдістерін басым 
қолдануды өзіндік шешумен және оқу-зерттеу тапсырмаларын орындаумен 
үйлестіреді. Зерттеу экспериментінің мысалы шағын жобаларды қолдану 
болуы мүмкін, мысалы, 10 
- 
сыныпта "синтетикалық жуғыш 
заттар"тақырыбы бойынша. Әр түрлі ұнтақтардың жуу қасиеттерін зерттеу. 

Зерттеу жұмысы шығармашылық қызметтің ерекшеліктерін дамытады, 
химиялық құбылыстар мен олардың заңдылықтарын білуге қызығушылық 
тудырады. Оқушылар үшін ең көп таралған және қол жетімді зерттеулерді 
заттарды сапалы талдау бойынша практикалық жұмыстар деп санауға болады 
(балмен тәжірибе). Алайда химияда сапалық ғана емес, сандық көрсеткіштер 
де маңызды. Химиялық эксперимент-бұл белгілі бір әдіс және оқыту құралы. 
Химиялық эксперименттің бұл ерекшеліктері химияны оқыту процесінде 
оның әртүрлі жақтары мен функцияларын жақсы көрсетеді. Олар сондай-ақ 
оның көп қырлы қолданылуын және практикалық маңыздылығын 
сипаттайды. Эксперимент студенттерді химия ғылымының маңызды 
заңдылықтарын түсінуге жетелеуі керек.
Химияны оқыту процесінде эксперимент, біріншіден, зерттеудің 
өзіндік объектісі, екіншіден, зерттеу әдісі, үшіншіден, жаңа білімнің қайнар 
көзі мен құралы болып табылады. Химиялық эксперименттің 3 негізгі 
функционалды ерекшелігін бөліп көрсетуге болады: 1) танымдық, өйткені 
эксперимент оқушылардың химия негіздерін игеруі, практикалық мәселелер 
мен міндеттерді қою және шешу, химияның қазіргі адам өміріндегі ғылым 
ретіндегі маңызын анықтау үшін өте маңызды; 2) тәрбиелік, өйткені 
химиялық 
эксперимент 
студенттердің 
ғылыми 
дүниетанымын 
қалыптастыруға көп ықпал етеді, сонымен қатар сенімділік қалыптастырады 
еңбек қажеттілігіне деген қажеттілік мектеп оқушыларын болашақ тиісті 
мамандықтарды таңдауда бағдарлау үшін өте маңызды; 3) дамытушылық, 
өйткені химиядағы эксперимент практикалық, жалпы ғылыми Дағдылар мен 
дағдыларды игеру және жетілдіру үшін қызмет етеді. Тәжірибені бақылау 
және жүргізу арқылы студенттер заттар мен химиялық қосылыстардың әр 
түрлі табиғатын біле алады, жалпылау және салыстыру үшін фактілерді 
жинақтай алады.
Химия сабақтарында эксперименттік іс-әрекеттің болуы оқушылардың 
танымдық белсенділігінің өсуіне, алынған білім сапасын жақсартуға, 
практикалық дағдыларды қалыптастыруға ықпал етеді, бұл оқу процесінің 
тиімділігін арттырады. Алайда, соңғы онжылдықта жалпы білім беретін 
мектептерде химияны оқуға арналған Сағаттар саны қысқартылды (оқу 
жоспарының базалық нұсқасында аптасына екі сағатқа дейін, гуманитарлық 
сыныптарда - бір сағатқа дейін). Бұл физика сабақтарындағы эксперименттік 
іс-шараларға тиісті көңіл бөлінбеуіне әкелді. Мектеп экспериментінің 
тиімділігінің 
төмендеуінің 
негізгі 
себептері. 
1. 
Демонстрациялық 
эксперимент көбінесе мұғалімнің әңгімесіне иллюстрация ретінде 
қолданылады. 2. Оқушылар эксперимент жүргізу кезінде Тек бақылау 
нәтижелерін бақылайды және тіркейді, бұл оқушылардың танымдық іс-
әрекетінің төмен тиімділігін көрсетеді, өйткені тіпті мінсіз қойылған 
тәжірибе, егер олар эксперимент нәтижелерін талқылауға және түсіндіруге 
қатыспаса, 
оқушылардың 
қызығушылығын 
тудырмайды 
және 
демонстрацияның әсері аз болады. Осылайша, оқу процесінің тиімділігін 
арттыру оқушыларды оның негізінде белсенді эксперименттік қызметке 

тарту арқылы мектептегі химиялық эксперименттің тиімділігін арттыру 
арқылы мүмкін болады. Эксперименттік іс-әрекет дегеніміз-оқушылардың 
химиялық эксперименттің нәтижелерін игерумен байланысты әрекеті, оған 
экспериментті 
бақылау, 
экспериментті 
жоспарлау, 
оқушылардың 
эксперименттері, нәтижелерді талқылау және талдау, тұжырымдарды 
тұжырымдау, жалпылау, білім алу әдісін қолдану бойынша Тәуелсіз іс-
әрекетте жаңа білім алу кіруі керек. 

жүктеу/скачать 3,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: