ЗЕРТХАНАЛЫҚ Ж ¥М Ы С №2

ЗЕРТХАНАЛЫҚ Ж ¥М Ы С №2
Тақырыбы: Майдыц массалық үлесін анықтау.
Майлар органикалық қосылыстардың липидгер тобына 
жатады. Липидтерге майлардан басқа май тәріздес затгар — 
стероидтар, 
балауыздар, 
фосфолипидгер 
және 
тағы 
басқалары жатады.Липидтер табиғатта өте кең таралған. 
Олар жануарлар жэне өсімдіктер тіндерінің жасуша 
деңгейінде жүретін биохимиялық процестеріне және жасуша 
қүрьшымын түзуге қатысады. 
Липидтер 
белоктармен, 
көмірсулармен жэне басқа да органикалық қосьтыстармен 
жасуша деңгейінің қышқылдық қалпына келуі, ақуыздардың 
биосииггезі, шикізатгардьщ жасуша мембранасы арқылы 
алмасуы 
сияқты 
маңызды 
физиологияльщ 
қызметтер 
орьшдайтын көптеген кешендер түзеді.
Майлар липидгер тобыньщ кең таралған қосылыстары 
болып табьшады. Майдың құрамьша көп мөлшерде олейн 
жэне польметин қышқылдары кіреді, сондықтан да оларды 
басты майлы қышқылдар деп атайды.
Жануар майының өсімдік майынан қарағанда бірқатар 
айырмашылықгары бар. Жануар майлары май 
қышңылда-
рына
бай келеді. Жануар майының құрамына көмірсу 
атомының саны 20-24 болатын қышқылдар кіреді.
Өсімдік майларының құрамында қанықпаған май қыш- 
қылдарына жататын — олейн және линолейн қышқылдары 
болады.
Майдың құрамына кіретін жоғарғы май қышқылда- 
рыоның физикалық сипатын анықтайды. Егер триглицирид 
құрамында 
балқу 
температурасындағы 
қаныққан 
май 
қышқылдары болса, онда триглицирид — қатгы (қой, сиыр
144

майы), егер оның құрамыңда қанықпаған май қышқылдары 
болса, онда ол сұйық (өсімдік майы) болады.
Майлар ағзада ыдырап, оны энергиямен қамтамасыз 
етеді. 1г май көмірсу диоксидіне жэне суға дейін ыдыраған 
кезде 38,9 - іо3 - 40,0 - ю3 Дж энергия бөлінеді. Ал 1г көмірсу 
немесе ақуыз ьщыраған кезде 17.1 - 103Дж энергия бөлінеді.
Майлар энергетикалық құндылығыньщ арқасында тағам 
рационына кіре отырып, адам ағзасының жоғагггатын энер- 
гиясьгаьщ 30%- н қамтамасыз етеді. Майлардьщ энергетика- 
лық құндылыгын олардың құрамына кіретінмайда еритін 
дәрумендер, фосфотидгер, стериндер арқьшы анықгайды.
Липидтердің 
жалпы 
қасиетгеріне 
оның 
суда 
ерімейтіндігі, бірақ бензол, бензин, эфир, ацетон, хлороформ 
сияқгы 
органикальщ 
еріткіпггердежәне 
метил, 
этил 
спирттерінде жақсы еритіндігі жатады. Көбінесе еріткіш 
ретівде этил спирті жэне эфирлер қолданьшады. Егер эфир 
онша таза болмаса жэне онда спирт, ацетон қалдықгары 
болса, онда оның құрамына шайыр, спирт, альдегид пен 
кетон сияқгы липидтер тобына жатпайгын басқа қосылыстар 
сніп кетуі мүмкін.
Жұмыстың мақсаты: Шикі майды анықтау
Бірінші әдіс арнайы құрылғыда майды бірнеше рет 
өндіру арқылы жүзеге асады (Сокслет әдісі).
Екінші эдіс майды колбада белгілі бір уақыт ішінде 
тұндыру арқылы жүзеге асады. Ерітіндіні сүзгіден өткізіп, 
одан қалған қалдықгы кептіріп, өлшейді.
Үшінші эдіс өнімнен майды толығымен тазартқанша 
экстракциялаудықайталап жүргізу арқылы жүзеге асады. 
Одан кейін өнімді кептіріп, өлшейді жэне экстракциядан 
кейін өнімнен майдың құрамын анықгайды (Рушковский 
әдісі).
Төртінші эдіс өнімді жоғары коэффециентгіерітіндімен 
өндеу арқьшы жүзеге асады. Одан кейін қоспаны сүзгіден
145

өткізіп, сүзілген қоспаны призма рефрактометріне қойып, 
қоспадағы майдың сыну коффециентін анықтайды.
Сокслет адісі арқы лы шикі майдың массалық үлесін 
анықтау.Сокслет қүрылғысында зерттелетінзаттан шикі 
майды бөліп алады. Құрылгы 3 бөліктен түрады: экстрак- 
тордан, колбадан жэне кері тоңазытқыштан. Құрылғының 
барлық бөліктері шлиф арқылы бір-біріне тығыз жалғанады.
і
Анықтаутехникаеы- жақсы үнтақталған өнімнен 3-1 Ог 
болатын мөліііерде алып, оны қалың қағазсүзгіден жасалған 
қағаз патронға; орналастырады.
Өнімдіпатронға орналастырар алдында оның түбіне аз 
мөлшерде құрғақ мақга салады, содан кейін қоспаны өлшеген 
соң оны да құрғақ мақтамен жабыңқырайды.Суда еритін 
өнімдерді 
с^да 
өндірмеу 
үшін, 
патронды 
ваккум- 
экстракторда рөлме температурасында немесе 3 сағ 100- 
105°С температурада инерттік газда немесе ваккумде кептіру 
ұсынылады.
Құрғақ колбаға 5 тамшы 0,002г болатын этил эфирін 
құяды. Қосылыс тұрған патронды экстракторға орналасты- 
рады, барлық құрылғыны жинайды, суды тоңазытқышқа 
жіберіді жэне эфир құйылған колбаны сулы моншада немесе 
электір плитасында қыздырады.Қайнау 1 сағатта 10-15г эфир 
төгілетіндейбіркелкі болуы қажет. Қайнап жатқан эфирдің 
буы экстрактордың трубкасы арқьшы тоңазытқышқа өтеді, 
конденсацияланады және эфир зерттелетін қосьшыспен 
патронға қойьілады. Экстрактор біртіндеп эфирмен толады. 
Эфирдің көлемі экстракторда сифон трубкасының жоғарғы 
бағанына жеткенде, эфир өзінде еріген маймен сифон арқьшы 
колбаға ағады.
Зертханалық журналға жазу.
Кептіруден кейінгі колбаның массасы г
Бос колбаның массасы г
Юг ұндағы шикі майдың массасы г
146

Ұндағы майдың массалық үлесі %
Үндағы ылғалдықтың массалық үлесі %
Қорытынды

жүктеу/скачать 7,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: