Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

 
125 
қамтылмағаны  анық.  Біз  қолда  бар  мҽліметтерге  сҽйкес  «Қазақ»  газетінде    қарастырылған 
ҽдебиеттану мҽселелеріне  кеңінен тоқталмақпыз. 
«Қазақ» газетінің алғашқы санында жарық кҿрген ҧлт кҿсемі Ахметтің  «Қазақтың бас 
ақыны» деп аталатын  зерттеу мақаласы ҧлттың ҧлы ақынын танытуға алғаш болып қадам 
жасалған  ҽдеби  мҧра.  Ахмет  Байтҧрсынов:  «Қазақтың  бас  ақыны  Абай  Қҧнанбаев.  Онан 
асқан  бҧрынғы-соңды  заманда  қазақ  баласында  біз  білетін  ақын  болған  жоқ»  -  деп  ҧлы 
Абайдың  қазақ  ҽдебиетіндегі  орнын  анықтап,  Абайдың  ҿлең  жазу  шеберлігіне  де  тереңнен 
ҥңіледі: «Сҿзі аз, мағынасы кҿп, терең…Не нҽрсе жайынан жазса да, Абай тҥбірін, тамырын, 
ішкі  сырын,  қасиетін  қармап  жазады»,-деген  бағалы  сҿзі    «Қазақ»  газетінде  1913  жылы 
жарияланған  болатын  [1,71б.].  Ахметтің  бҧл  ойын  ҽрі  қарай  ҿрістеткен  М.Дулатов: 
«Ҽдебиетіміздің негізіне қаланған бірінші кірпіш Абай сҿзі, Абай аты боларға керек. Абайға 
шейін қазақта қолға алып оқырлық, шын мағынасында қазақ ҽдебиеті дерлік бір нҽрсе болған 
жоқ  еді.  Бҽлки  мҧнан  кейін  Абайдан  ҥздік  артық  ақындар,  жазушылар  шығар,  бірақ  ең 
жоғарғы, ардақты орын Абайдікі, қазақ халқына сҽуле беріп, алғашқы атқан жарық жҧлдыз – 
Абай... Абайдың ҿлген кҥнінен қанша алыстасақ, рухына сонша жақындармыз» -деп  жазған 
болатын  [1,104б.].  Бҧл  аталған  мақалалар  қазақ  даласына  ҧлы  Абай  сынды  данышпанды 
танытып,  оның  шығармаларымен  кең  танысуды  насихаттаған.  Сонымен  «Қазақта» 
жарияланған  Ахметтің,    Ҽлиханның,    Міржақыптың    Абай  туралы  ойлары  абайтануға  зор 
ҥлес  болды  десек,  артық  айтпаған  болар  едік.  Ендеше,  «Қазақ»  газеті  абайтанудың  негізін 
қалады»  деген  зерттеуші  Х.Айтжановтың  сҿзі  ойымызды  нақтылай  тҥскендей.  Сонымен 
қатар  М.Дулатовтың  Шоқан  Уҽлиханов  хақында  жазған  ғҧмырнамалық  очеркі  бҥгінгі 
«шоқантану»  деп  аталатын  ғылым  саласының  бастауында  тҧрған  сҥбелі  ҥлес  десе  де 
болғандай.  Бҧл  жҿнінде  1914  жылғы  басылымның  56  санында  жарияланған  «Шоқан 
Шыңғысҧлы  Уҽлиханов»  деген  мақаласы  жазушы  ойының  ҧшқырлығымен  ерекшеленеді. 
Мақаланы  жазу  мақсатын  Міржақып  алдымен:  «Шоқанды  һҽм  оның  шығарған  кітабын 
жалпы  қазақ  тҥгіл,  оқығандар  арасында  білушілер  ҿте  сирек  болса  керек.  Соның  ҥшін 
«Қазақ» арқылы жҧртты Шоқанның ҿзі һҽм кітабымен таныстырғым келеді»- деп тҥсіндіруге 
тырысады.  Одан  ҽрі  Шоқанның  ҿмір  жолынан,  ғылыми  шығармаларынан  шолу  жасайды. 
«Шоқанның  кім екенін кҿп қазақтың білмеу себебі оның опатына биыл 49 жыл ҿтті. Қазақ 
сияқты  ҿнер-білімнің  асылын  танымаған,  қаламмен  қызмет  етушілердің  қадірін  білмеген  
жҧртқа 49 жыл ҧмытарлық кҿп заман. Қылышынан қан тамған батыр болмаса, Қарымбайдай 
ертегі  болып  қалған  бай  болмаса,  оқушысы  жоқ  біздің  қазақ  ғылым  жолында  еңбек 
сіңірушілерді тез ҧмытқыш келеді. Бірақ заман ҿткен сайын халықтың кҿзі ашылып, ҽдебиеті 
гҥлденіп, матбуғаты жайыла бастаған кезде естен шыққан Шоқандардың артында қалдырған 
сҿзі  тіріліп,  кім  екендігін  білдірмей  қоймайды.  Міне,  қазақ  ҥшін  сол  дҽуір  50  жыл  дегенде 
туып  отыр»  -деп  болашаққа  ҥмітпен  қарайды  жҽне    «...Шоқан  қазақ  халқының  данышпан 
жазушысы, қазақ ҽдебиетіне бірінші негіз қҧраушы болмақ еді, бірақ заман һҽм тағдыр опа 
қылмады,  Шоқан  арманда  кетті»  -деп  іштегі    кҥйінішін  де  бір  білдіріп  алады  [1,110б.]. 
Мақала  авторы  Шоқанның  ғылыми  еңбектерін  қалың  жҧртшылыққа  таныстыруды  мақсат 
еткендігі кҿрінеді.   
«Қазақ»  газеті    абайтанудың,  шоқантанудың  негізін  қалаумен  шектеліп  қалған  жоқ, 
сонымен  бірге    ҽдебиет  мҽселелерінен  халық  ауыз  ҽдебиеті  ҥлгілеріне  де  ерекше  назар 
аударды.  «Қазақ»  газетіндегі  халық  мҧрасына  деген  жанашырлық  екі  бағытта  жҥргізілді- 
дейді  Х.Айтжанов.  «Бірі  –  ауыз  ҽдебиетін  жинаушылар  еңбегін  бағалау,  оларды  халыққа 
таныстырып  отыру.  Екіншісі  –  ҧлт  мҧрасын  жинаудың  жҥйелі  жолға  қойылуын  сҿз  етіп, 
шыққан жинақтарға пікір айту»- деп кҿрсетеді [3,17б.].  
«Қазақ»  газеті  қазақ  ауыз  ҽдебиетін  жинауға  еңбек  сіңірген  адамдарды  ерекше 
дҽріптейді. Олардың қатарында Г.Н.Потанинді атасақ болады. Ол жҿнінде басылымның 1914 
жылғы  санында  жарияланған  М.Саматов  «Потанин  баяндамасынан»    деректер  келтіреді. 
Мысалы  Потанин  халық  ауыз  ҽдебиеті  жҿнінде:  «Қазақ  арасында  ҧлт  ҽдебиетін 
гҥлдендірушілер  кҿбейіп  келеді.  Қазақтың  ертегі,  шежірелерін  жинау  ҥшін  бір  комиссия 
сайларға керек. Бҧл комиссияның ішінде қазақтың болуы қажет» деген  Потаниннің пікірін 

 
126 
жеткізеді [1,96б.]. М.Дулатовтың 1915жылы жарияланған «Ҽбубҽкір Ахметжанҧлы Диваев» 
жҽне тағы сол жылғы М.Шоқайдың «Ҽбубҽкір Диваев»  мақалалары да халық ауыз ҽдебиеті 
ҥлгілерін насихаттаған тҧлғаларды халыққа таныстырып, дҽріптеуге арналған. 
Ҧлт  мҧрасын  жинаудың  жҥйелі  жолға  қойылуы  жҿнінде  жазылған мақалалар  қатарына 
1915  жылы  жарияланған  бірнеше  мақалаларды  жатқызуға  болады:  Қыр  баласы  деген 
бҥркеншік  атпен  жарияланған  «Қара  қыпшақ  Қобыланды»  жҽне  Ахмет  Баржақсиннің 
«Мақалдар» атты мақаласы. Мҽселен, А.Баржақсин  «...Мақал  – қысқа, тегістеліп айтылған 
халық  аузындағы  ҿсиет.  Онда  қай  жағынан  болса  да  дҧрыстық  айтылады:  «Уайым  тҥбі    -
теңіз, батасың да кетесің, тҽуекел тҥбі  – қайық, мінесің де ҿтесің». Мақалдар мен мҽтелдер 
халықтың  бірнеше  ғасырлық  данышпандығын  кҿрсетеді.  Мҽтел  –  қысқа  һҽм  қай  тҥрмен 
айтылған халық ҿсиеті. Оның ішінде бар анықтық, ойды қысқа ғана айтады»  - деп оқырман 
қауымға  мақал  мен  мҽтелдің  ара-жігін  ашуға  кҿмектесіп,  қысқа  ҽрі  нақты  анықтама  беруге 
тырысқан [1,183б.]. 
«Қазақта»  жарияланған  ҽдеби-танымдық  мақалалардың  ішінде  шоқтығы  биік 
қҧндыларының  бірі  –  Р.Мҽрсековтың  «Қазақ  ҽдебиеті  жайынан»  атты  мақаласы.  Мақала 
1915  жылы  жарияланған.  Р.Мҽрсеков  қазақ  ҽдебиетінің  сол  кезде  енді  алға  басып  келе 
жатқанын  жҽне  қазақ  ҽдебиетінің  болашақта  кең  қанат  жаятынына  сенім  білдіреді: 
«Қазақтың ҽдебиеті бҥгін кеш жарыққа шығып, жҧрттың сынына тҥсіп тҧр. Ҽдебиет те жас 
баламен бірдей, сҥйеу кҥтеді. Халық жақсы кҿзбен қараса, ҽдебиетке демеу болып, ҽдебиет 
ҿрге  басады.  Абайдан  бері  һҽм  одан  ҥлгі  алған  кейінгі  жастарымыздың  ыждақатымен 
ҽдебиетіміз тҥзу жолға тҥсті» деген ой қорытындысын берген. 
«Қазақ»    газеті  сол  ҿткен  ғасырдың  басында-ақ  ҽдебиеттану  мҽселелеріне  бей-жай 
қарамағандығын  байқауға  болады.  Себебі  «Қазақ»  газетінің  авторларының  кҿпшілігі  – 
ҧлттық ҽдебиетіміз бен мҽдениетіміздің біртума білгірлері, зиялы азаматтары. Олардың кҿш 
бастауында    А.Байтҧрсынов,  М.Дулатов,  Ж.Аймауытов,  М.Жҧмабаев  сынды  ақын-
жазушыларымыз тҧрғанда қалайша ҧлтымыздың рухы -  ҽдебиет мҽселесі шеттетіліп, кенже 
қалмақ?  
«Мҧхтар  Ҽуезов  пен  Жҥсіпбек  Аймауытҧлының  «Абай»  журналының  1918  жылғы  №5 
санында  «Екеу»  деп  қол  қойған  «Абайдан  соңғы  ақындар»  атты  мақаласында:  «...  оянған 
ойдың  бетін  тҥзеп,  жолға  салып,  ілгерілеуіне    қамшы  болған  «Қазақ»  газеті.  Бҧл  газет  – 
халықтың  саяси  кҿзі  ашылуына,  «жҧрттық»  деген  ойдың  кіруіне  қандай  себеп  болса, 
ҽдебиеттің  гҥлденіп  ҿркендеуіне  де  сондай  себеп  болды»  -  деуінде  шынайы  ҽділ  бағалау 
байқалады. Ал танымал ғалым Ғарифолла Ҽнестің «Рухты оятқан «Қазақ» атты мақаласында: 
«қазақтың  бағына  туған  «Қазақ»  ҿз  тарихи  миссиясын  орындап  ҥлгерді.  Алаш  рухты 
жҧртының  намысы  жанып,  еңсесін  биіктетіп,  қайратын  тасытып,  ҿз  ортасынан  Ҧлт  кҿсемі 
мен Ҧлт ҧстаздарын, Алаш қайраткерлерін тҽрбиелеп шығарды. Бізден алыстаған сайын сом 
тҧлғалары  биіктей  беретін  Алаш  арыстары  ҧрпағымен  мҽңгі  жасайды.  Олардың  артында 
тҧтас бір елдің тарихы бар» - деп баға берген. 
Қорыта айтқанда, "Қазақ" газеті жарық кҿрген уақыт ішінде ҿзі кҿтерген міндетті, алға 
қойған ҧлы мақсатты орындап шыға алды. Ҧлттың ақыл-ойының қайнар кҿзі  саналды. Сол 
кездің  ҿзінде  тҽуелсіз  ел  болуға  ҥндеген,  ҧлт  мҧратын  ҧрпаққа  аманат  еткен  алаш 
баспасҿзінің  атасы  ҿзінен  кейінгі  ҧлт  баспасҿзіне  ҥлгі-ҿнеге  болып,  даңғыл  жол  ашты. 
Сонымен қатар ана тіліміздің қолданыс аясын кеңейтіп, ҽдеби тілдің бірізденіп, ҿріс аясының 
дамуына  ҥлес  қосқан  ҧлт  баспасҿзі  бола  білді.  Бҧл  ретте  газеттің  бас  редакторы  Ахмет 
Байтҧрсынҧлының,  Ҽлихан  Бҿкейхановтың,  М.Дулатовтың  «Қазаққа»  жҽне  қазақ  даласына 
сіңірген  еңбегі  зор.  Осы  мезетте  ХХ  ғасырдың  басындағы  Алаш  зиялылары  мен  ХХІ 
ғасырдың  басындағы  Ҧлт  Кҿшбасшысы,  елбасымыз  Нҧрсҧлтан  Назарбаевтың  идеялары  – 
Алаш  кҿсемдерінің  идеяларымен  сабақтасып  жатыр.  Бҥгінгі  «Мҽңгілік  ел»  идеясы  –  Алаш 
идеясының жалғасы іспетті.  
Белгілі  алаштанушы  ғалым  Т.Жҧртбай:  «Бізге  Алаш  идеясын  назарға  алу  қажет.  Алаш 
идеясы  қазаққа  мҽңгілік  идея  болып  қалуға  жарайды.  Онда  ҧлттың  барлық  мҥддесі 
қамтылған»-деп ҧлтымыздың идеологиясына Алаш идеясын алу қажет деп айтқан пікірін біз 

 
127 
де  қолдаймыз  («Астана  ақшамы»  газеті).  Асылында,    ҧлт  кҿшбасшысының  тҿңірегіне 
шоғырланған  азат  ойлы  азаматтардың  арманы  –  ҧлтының  баянды  болашағы  жҽне  іргесі 
мықты мемлекет қҧру болатын. Бҧл алаш зиялыларының елдік идеясы елбасымыздың бҥгінгі 
таңда Қазақстанның бҽсекеге қабілетті  дамыған 50 елдің қатарына қосылуы, сонымен бірге  
ҽлеуеті дамыған 30 елдің  қатарынан ойып тҧрып  орын алу идеясымен де ҧштасып жатыр. 
Олай  болса,  100  жыл  бҧрынғы  идеяның  жаңғыртылып  жақындауы  қазіргі  заманғы  тҽуелсіз 
қазақ  елінің  алдына  қойған  мақсаттарымен  ҧштасып  жатуы  –  Алаш  қайраткерлерінің 
идеяларының мҽңгілік екендігін кҿрсетеді.  
 «Алаш туы астында кҥн сҿнгенше сҿнбейміз!». 
 
 
Қолданған әдебиеттер тізімі  
2.
 
1.«Қазақ»  газеті/  Бас  редактор  Ҽ.Нысанбаев.-  Алматы:  «Қазақ  энциклопедиясы»  Бас 
редакциясы, 1998. – 560 бет 
3.
 
2.Сақ Қ. Ҧлттық сана ҧйытқысы: оқу қҧралы – Алматы: Қазақ университеті, 2001. – 183 
бет. 
4.
 
Айтжанов  Х.  «Қазақ  газетіндегі  ҽдебиет  мҽселелері:  фил.ғылымд.  канд.  дисс.  автореф. 
10.01.02/Алматы: 2009 - 24бет 
5.
 
4.«Ҧлы  тҧлғалар»  атты  ғылыми-библиографиялық  серия/Қҧрастырушы  В.Қ.Кҥзембаева. 
Алматы: ҚР Білім жҽне Ғылым министрлігі, Орталық ғылыми кітапхана. 2001 - 305бет  
 
 
ҚР ТҦҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТІ, ТҼУЕЛСІЗ МЕМЛЕКЕТІМІЗДІҢ НЕГІЗІН 
ҚАЛАУШЫ Н.Ҽ.НАЗАРБАВТІҢ ҒЫЛЫМИ-ТАРИХИ ЕҢБЕКТЕРІНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ-
ҼДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ (ТАРИХНАМАЛЫҚ ТАЛДАУ) 
 
Рахимжанов Қ.Қ. 
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана 
 
Қазақстанның  тҽуелсіздік  алып,  ҿркениет  кҿшіне  дербес  мемлекет  ретінде  ілескеніне 
мыне жиырма жыл болды. Осы  уақыт ішінде елімізді ҽлем таныды, ҽлемді біз де таныдық. 
Ҿткенге  қайырыла  қарап,  тарихымызды  бҥгінгі  кҿзқарас  тҧрғысынан  қайта  таразылау 
бақытына ие болдық. Бірақ қайшылығы мол идеялар қақтығысына толы, ҽрбір мемлекет ҿз 
бет-бейнесін  сақтап  қалу  жолында  арпалысқан,  қиындығы  мен  қызығы,  дамуы  мен  тежеуі 
қатар  қабысқан  бҥгінгі  кҥнде  ҿмір  сҥріп  отырмыз.  Сондықтан  біз  бҥгінгі  кҥннің  ауасымен 
тыныстап,  қазіргі  ғаламдағы  ахуалдың  ауанымен  санасуымызға  тура  келеді.  Жас 
мемлекетіміздің бҥкіл болашағы, алысқа тартар жолы дҽл қазіргі кҥндегі іс-қимылымызбен, 
ой-кҿзқарасымызбен тікелей  
байланысты. Н.Ҽ.Назарбаев  бірқатар  ғылыми  еңбектердің 
жҽне  ҽлеуметтік-экономикалық  даму  мҽселелері  мен  қоғамдық-саяси  тақырып  бойынша 
кітаптардың  авторы.Осы  мақсатта  Елбасымыздың  тарихи-ғылыми  шығармаларына,  негізгі 
басты  еңбектерыне  тарихи  тҧрғыда  талдау  жасау  арқылы  еліміздің    жиырма  жыл  ішінде 
жеткен  жетістіктерын,  елбасымыздын  ҽр  тҥрлі  кезеңде  атқарған  салиқалы  саясатына    кҿз 
жҥгіртеміз. 
Ел  басымыздың негізгі  ғылыми- тарихи еңбегі «Ғасырлар тоғысында» деп аталатын 
еңбегінен  бастауды  жҿн  санадым.Бҧл    кітап  1996  жылы  Алматы  қаласында  жарық  кҿрген, 
негізгі 3 тараудан тҧрады. 1 – ші бҿлімі «Кҥні кешегіні кҿзге елестетсек » деп аталады. Бҧл 
бҿлімінде  Елбасымыз  КСРО-ның  қҧлау себептерын, қарастырып  оның қҧлауына   негізгі  
ҽр алуан пікірлер бар екенін айтып кетеды. «КСРО-ның қҧлау себептері жайындағы ҽр алуан 
пікірлер,  негізінен,екі  арнаға  тоғысады.Біріне  қҧлақ  ассаңыз:  КСРО  ҿздерінің    бірден-бір 
идеологиялық  жҽне  геосаяси    бҽсекекелсінің  кҿзін  қҧртуға  тырысқан    сыртқы  жҽне  ішкі 
іріткі  кҥштердің  бірлескен  қимылы  нҽтижесінен  қҧлады.  Екіншісіне  ден  қойсаңыз:  бҧл 
ҽлдеқашан    математикалық  дҽлдікпен    жете  мҿлшерленген  ,ешқандай  обьективті  де, 

 
128 
субьективті  де  себепсіз  –ақ  тап  осы  кезеңде  қалай  да  болмай  қоймайтын  заңды    қҧбылыс 
еді./1. 11 б/  Осы Тҽуелсіздікке жету жолында Қазақтар ҿзінің бостандығы  ҥшін  тек патша 
отаршылдары  мен  Кеңестік  жҥйенің  озбырлығына  қарсы  200-  ден  астам  ҧлт-азаттық 
кҿтерілістерге  шыққан  екен.  Соның  ең  соңғысы  ─  тоталитарлық  жҥйенің  темір  қҧрсауын 
талқандауға  арналған  қазақ  жастарының  желтоқсан  қозғалысы  екенін  білеміз.  
Н.Ҽ.Назарбаев  ҿзінің  «Ғасырлар  тоғысында»атты  кітабында:»  1986  жылғы  Желтоқсан 
оқиғалары  қазақ  жастарының  сана-сезімінің  қаншалықты  ҿскендігін  кҿрсетті.  Олар  жҥз 
жылға жуық  уақыт бойы халықты казармалық тҽртіпте ҧстап келген тоталитарлық жҥйенің 
алдында бірінші болып айылдарын жиған жоқ. Жастар бҧдан ҽрі кез-келген ҧлтқа тҽн ҧлттық 
мақтаныш сезімін қорлауға жол бермейтінін ҿз халқының атынан ашық мҽлімдеді» ─ деп дҽл 
бағалаған. /1.221 б/.  «Ғасырлар тоғысында» кітабының  екінші тарауында  «Ҿктемшілдік пе, 
ҽлде    демократия  ма?»  деген  мақаласында    Елбасымыз  тҽуелсіздікке  қол  жетікзген  Қазақ 
елінің дамуын демократияға сҽйкес келетінін айқын анықтап кҿрсеткен. Еліміздің   дамуын 
демократия  ға  сҽйкес  келмейтін  деп  сынайтындарды  елбасымыз  ҿз  еңбегінде    кҽдуілгі  
тарихты ҧмытып қалғандар  деп сипаттады. /1.134 б/ 
Осы еңбегіне қысқаша сипаттайтын болсақ, бҧл еңбекте Батыс елдерінің  басшылары 
Қазақ елінің тҽуелсіздік  алғаннан кейін бізге деген ықылас танытқанын  қарастырады. 
Елбасымыздың  келесі  еңбегі  «Тарих  толқынында»  деп  аталады.Бҧл  ғылыми  кітап 
1997  жылы  жарық    кҿрген.  Бҧл    тарихи  қҧралдың  негізгі  мазмҧны  «Ҧлттық  келбетті 
ҧлықтайық»,  «Қазақ  даласы-  ҧлы  тҥркі  елінің  қара  шаңырағы»,  «Алаш  мҧрасы  жҽне  осы 
заман  »,  «Мҽдениет  келешегі»  жҽне  т.б    ауқымды,маңызы  бар  тақырыптарды  қарастырған. 
Ел  президенті  жҥргізіп  отырған  ең  бірінші  саясаты    -  ол  ҧлттық-мҽдени  қҧндылықтарды 
дамытуға бағытталған. Президент Н.Назарбаев ҿзінің «Тарих толқынында» деген кітабында: 
«Мҽселе - жаңа тарих толқынында жаңа ҧлттық мҽдениетті жасап шығару. Сонымен, ҧлтты 
осы  заманғы  магистралға  ескі  тҽсілмен  жасап  шығаруға  болмайды.  Яғни  біз  ҿткенімізді 
іздеп,  болашағымыздан  айырылмас  ҥшін  ҿткеніміз  бен  болашағымыздың  арасында  ҥлкен 
кҿпір  жасауымыз  керек.  Ол  кҿпір  -  ҧлттық  қҧндылықтар»  -  деген/2.181б/. 
Дҽл  осы  кітабында  Нҧрсҧлтан  Назарбаев:  «Ҧлтты  жоққа  шығару,  сол  ҧлттардың  арасында 
жаңа бір қоғамдық жоба жасау - ол бҥгінгі таңда ешнҽрсеге де ҽкелмейтін жол. Ҿйткені ҽрбір 
ҧлттың  бойында  социобиологиялық  жҽне  социомҽдени  ерекшеліктері,  яғни  кодтары  бар» 
деп, баса айтады./2.189б/   
Халқымыздың ҧлыларының қайсысы болса да ҿз ҧлты туралы тебіренбей ҿткен емес. 
Олардың  ҧлылығы  ҧлттық  жаратылысында  болса  керек"Тарих  толқынында"  "Ҧлттың 
келбетін  ҧлықтайық"  деген  тараумен  басталады.  Автор  онда  ҧлт  пен  ҿркениет,  ҧлт  пен 
мемлекет,  ҧлт  жҽне  ҧлттық  сана,  ҧлттық  бостандық  пен  отаршылық  болмыс,  ҧлттық  бірігу 
(интеграция)  мен  ыдыраудың  (дезинтеграция),  ҧлт  жҽне  ҧлттық  қаракет,  ҧлт  жҽне  ҧлттық 
ҽдет, дҽстҥр, ҧлт жҽне  ҧлттық  жаңғыру, ҧлт  жҽне ҧлттық  мҽдениет сияқты тҥбірлі,  кҥрделі 
проблемаларды  жан-жақты  зерделейді.  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлы  ҧлттың  болмысына  жан-жақты 
ҥңіледі,  философиялық,  психологиялық,  тарихи  тҧжырымдар  жасайды.  Осы  бір  ғана 
тараудың ішінде талай-талай ҥзік сырлар айтылған. Осы орайда  Елбасымыздың  Біріншіден 
ҧлттың  стратегиялық  мҥддесі  ҥшін  ахуалдарды  ҿрбітудің  қандай  сценарийі  сай  келеді? 
Екіншіден ,нақтылы тарихи ҥрдістің ҿзегінде ілгері дамыту  ҥшін тағы қандай жолдар бар? 
Ҥшіншіден , қалаған жолдың  жҥзеге асуынын  нақтылы  мҥмкіндігі қандай?/2.13б/ 
Тағы айта кетерлігі осы еңбекті талдау барысында  еліміздің ҧлттық дҽстҥрін  сақтап-
сабақтастырып отыратын негізгі тетік-ру болғанын аңғартады. /2. 34/ .Ҿз руын ,тайпасын ,ата 
–бабасын  жеті  атасына  дейін  білу  ҽрбір  қазақтың    ру  асындағы  міндеті  жҽне  сол  білігі 
арқылы  ҿз  халқының    дҽстҥрін      сабақтастырып    отырудың  шарты  болған.Бҧл    дегеніміз 
қазақтардың  ҿзіндік  ерекшілігін  білдірсе,  екінші  жағынан  бір  бірімен  ассимиляцияға 
тҥспеуге  септігін  тигізеді.Тағы  айта  кетерлігі  ол  ру  шежіресін  білу./2.37б/  Нҧрсҧлтан 
Ҽбішҧлы руды тарихи аспектіде қарайды, сондықтанда ол "бҥгінгі  рушылдық  кҿріністері  – 
бҧл  қазақ  халқының  этногенетикалық  даму  жолындағы  артта  қалған  кезеңдердің 

 
129 
жаңғырығы" деп кҿрсетеді. Шын мҽнінде автор қазақ менталитетіне тҽн категорияларды дҿп 
басқан. 
О
СЫ  ЕҢБЕКТІ  ТАЛДАУ  БАРЫСЫНДА  ТАҒЫ  БІР  НАЗАР  АУДАРАТЫН  МҼСЕЛЕ  ОЛ 
–
ТІЛ 
МҼСЕЛЕСІ
.
 
 
«Қ
АЗАҚСТАННЫҢ  БОЛАШАҒЫ  ҚАЗАҚ  ТІЛІНДЕ
»
 
Б
ҦЛ 
–
 
Қ
АЗАҚСТАН 
Р
ЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 
П
РЕЗИДЕНТІ 
Н
ҦРСҦЛТАН 
Ҽ
БІШҦЛЫ 
Н
АЗАРБАЕВТЫҢ  СҾЗІ
.
 
Б
ҦЛ 
ТҦЖЫРЫМ  МЕМЛЕКЕТТІК  МҼРТЕБЕГЕ  ИЕ  БОЛҒАН  ҚАЗАҚ  ТІЛІНІҢ  ЕРТЕҢГІ  КЕЛЕШЕГІН 
АЙҚЫНДАУМЕН  ҚАТАР  ОНЫҢ  ҼЛІ  ҚОҒАМДЫҚ  ҾМІРІМІЗДІҢ  БАРЛЫҚ  САЛАСЫНДА 
КҤНДЕЛІКТІ  ҚОЛДАНЫС  ҚҦРАЛЫ  БОЛА  АЛМАЙ  ОТЫРҒАН  БҤГІНГІ  ЖАҒДАЙЫН  ДА 
КҾРСЕТЕДІ
. 
 
Е
ҢБЕКТЕ  ҚАЗАҚ ТІЛІН  ЖАҚСАРТУДЫҢ НЕГІЗІ ТҦРҒАН  
3
 ТҤРЛІ  ЖАҒДАЙ ҒАНА 
ТОҚТАЛУҒА  БОЛАТЫНЫН    АЙТА  ОТЫРЫП 
«Б
ІРІНШІДЕН 
,
  ҚАЗАҚ  ТІЛІ  ҾЗІНІҢ  БАРША 
ҚҦДІРЕТ
-
ҚУАТЫМЕН    ҼЛЕМДІК    ТІЛ  КЕҢІСТІГІНІҢ  ҚҦРАМДАС  БҾЛІГІ  БОЛЫП 
ТАБЫЛАДЫ
.Қ
АЗАҚ  ТІЛІН  ДАМЫТУ    ОЛ    ЖАЛПЫ  ГУМАНИТАРЛЫҚ    ТҦРҒЫДАҒЫ    ҚУАТТЫ  
ҚАРУДЫ  ШЫНДАУ  ДЕГЕН  СҾЗ
,
 
Е
КІНШІДЕН  ҚАЗАҚ  ТІЛІ 
–
ҦЛТ  БОЛМЫСЫНЫҢ  БІР 

жүктеу/скачать 3,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: