Студенттердің терең білім алуы үшін бірқатар пәндердің кейбір тақырыптарын меңгеруіне тура келеді
Студенттің тақырыпты меңгергенін өзі тексеру үшін қайталау
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
367986 (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- Фразеологизмдердің стильдік қолданысы 1 . Фразеология
- Фразеологизмнің басты қасиеттері
| Студенттің тақырыпты меңгергенін өзі тексеру үшін қайталау
сұрақтары: Сөйлеу тілі лексикасы, бейтарап лексика және кітаби лексика ұғымдарына түсінік беріңіз. Экспрессия ұғымына түсінік беріңіз. Сөздің контекстік мағынасы дегеніміз қандай мағына? Ойды әрі көрікті, әрі әсерлі жеткізуге омоним, антоним, синонимдердің үлесі. Фразеологизмдердің стильдік қолданысы 1. Фразеология – грек тілінен phrasis – «сөйлемше» және «ұғым, ілім» сөздерінен шыққан. Белгілі бір тілдегі тұрақты сөз тіркестерінің барлық жиынтығы – фразеология деп аталады. Стилистика мәселесімен орайлас өз шешімін табуға тиісті міндеттер қабатына фразеологизмдер, оның қолданылу тәсілдері, контекст ішінде фразеологизмнің стильдік реңкінде болатын нәзік құбылыстар жатады. Олар – халық тіліндегі айшықты ойды білдіретін мәнерлілік, көріктік қасиеттерге ие бөлшегі. Фразеологизмнің басты қасиеттері: 1. Дайын «тілдік единица» ретінде жұмсалады. 2. Жалпыға бірдей танылған қолдану заңы болады. 3. Мағына бірлігі сақталады. 4. Екі сөзден кем болмайды. Қазақ тіліндегі тұрақты сөз тіркестерін көп жылдар бойы зерттеген, ол туралы сөздік шығарған академик І.Кеңесбаев былай дейді: «Стиль – өлгенді тірілтіп, өшкенді жандандыратын дүние десе де болады - дей келіп, – сөздің орнын тауып қолдану да стильдік тәсілге апарып соғады, мысалы, «аузын айға білеген» деген әсірелеудің, «атау кереңді іш» деген қарғыстың, «ұлық болсаң, кішік бол» тәрізді нақылдың, «жұмыртқадан жүн қырыққан» («қу бастан қуырдақтық ет алған» немесе «иттен де бір сүйек қарыздар») деген кекесіннің сыр-сипаты стильдік функцияда жатыр» [26], – дейді. Сондықтан стилистика үшін фразеологизмдердің мәнерлеу, көріктеу, әсерлі тәсілі ретінде маңызы зор. 2. Фразеологизмдер тілімізде екі түрлі қызмет атқарады: Бірінші, фразеологиялық тұрақты сөз тіркестерінің негізгі қызметі – ол зат, құбылыстардың атын білдіреді (қызыл алаң, құрмет тақтасы, қырғи қабақ соғыс) және сөйлем түрінде келіп, пікір алысу құралы ретінде жұмсалады (көзім ашылды, аузын ашып қалыпты, жақсыдан жаман туған). Екінші, бұл сөз орамдары тілімізге образды, бейнелі, мәнерлі рең беруде, тіліміздің эмоциональды-экспрессивті бояуын арттыруда мәні зор. Осы қызметінің стилистика үшін ерекше маңызы бар. Яғни образдылық – тұрақты сөз тіркестеріне тән қасиет. Мысалы, белінен бесік табы кетпеген (жас), тақырға отыру (алдану), үріп ауызға салғандай (сұлу) т.б. Фразеологизмдердің құрамындағы сөздің көбі ауыс мағынада болып келеді: ашық ауыз, жүрек жұтқан, көзі ашық, қоян жүрек т. б. Мәселен, қабырғаңмен кеңес – бұл ауыс мағынадағы метафоралы сөз тіркесі ғана емес, образды ойға құрылған және жеке тұрып жұмсалатын варианты бар ақылдас сөзінің мағынасын білдіреді. 2. Эмоциональды-экспрессивті бояу тұрақты сөз тіркестеріне де тән. Құрамында бұрыннан қалыптасып тұрақталған айрықша экспрессивті бояуы бар сөз тіркестері бар. Ондай сөз тіркестері сезімге айрықша әсер етеді. «Үріп ауызға салғандай», «жүрек жұтқан» деп жағымды образ туралы айтылса, «қоян жүрек», «тас бауыр», «жұмыртқадан жүн қырыққан» дегендер жағымсыз образ тудыруда әсері айрықша көрінеді. Экспрессивті тұрақты сөз тіркестері әр түрлі көңіл-күйге байланысты жұмсалады. Мысалы, Көзімнің қарашығы! Іске сәт! Неткен сұмдық! Қара басқыр! Жан қалқам! Сонымен экспрессивті-эмоциональды бояуы бар тұрақты сөз тіркестерін мынадай топтарға бөлуге болады: 1) жағымды, жағымсыз образ тудыру үшін жұмсалатын тіркестер: іші-бауыры елжіреген, қу табан, сор маңдай т.б.; 2) адамның әр түрлі көңіл-күйін білдіретін тұрақты сөз тіркестері, жақсы көру, еркелетумен байланысты сөз тіркестері; 3) тілек мәнді, қарғыс мәнді тіркестер: мұратқа жет!, көк соққан, жер жастанғыр! жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|