Тақырып-12. Маркетингті бақылау және жоспарлау маркетингті жоспарлаудың рөлі және артықшылықтары

ә) жеңіл салық режимі;

б) саяси тұрақтылық.

Біріккен кәсіпорындар бай шикізат ресурстары бар, бірақ оларды қайта өңдейтін қазіргі заманғы технологиялары жоқ дамушы елдерде өзекті болып табылады.

Бұл стратегияның артықшылықтары:

а) жабық нарықтарға ену мүмкіндігі;

ә) өндіріске және логистикаға кеткен шығындарды төмендету есебінен пайда алуы.

Кемшіліктері:

а) саяси тәуекелмен сабақталу мүмкіндігі;

ә) инвестиция, маркетинг және пайда қатынасында қарама-қайшылықтар туындауы.

Қазақстанда біріккен кәсіпорындардың көп бөлігі жеңіл өнеркәсіпте, инженерингте, қызмет көрсету салаларында шоғырланып, машина жасауда, электроника және басқа да жоғары технологиялық салаларда жетіспеуде.

3. Стратегиялық одақтар (альянс) – шығындарды азайту және шетел нарықтарына енуді жеңілжету үшін жасалған ерекше жобаларды бірігіп жүзеге асыру туралы жиынындағы келісім. Қолдануға сбеп болатын факторлар:

1) серіктес компания қызметінің күшті жақтарының болуы;

2) шетел нарығына шығу қажеттілігі.

Артықшылығы:

1. 
   тәуекел мен шығындарды бөлуге мүмкіндік береді;
   
2. 
   біріккен қызметтегі синергетикалық (компанияның қосылуы нәтижесінде пайда болған үлкен тиімділік) әсер.
   

1. 
   мақсаттарындағы қарама-қайшылықтар;
   
2. 
   саяси және тәуекелдің болуы.
   

Аталған стратегияның артықшылықтары:

1. 
   арзан жұмысшы күшін, арзан шикізатты тиімді пайдалануы;
   
2. 
   нарықтың тауарлармен толығуы;
   
3. 
   жаңа жұмыс орындарын құруы;
   
4. 
   халықаралық ауқымдағы мақсаттарына сай келетін маркетингтік стратегияларын жасауға мүмкіндік беретін инвестицияларын бақылау мүмкіндігі.
   

1. 
   тәуекелдің жоғарылығы;
   
2. 
   саяси жағдайға және нарық коньюктурасына икемділігі.
   

1. 
   елдегі саяси тұрақтылық және компанияға эскорприация мен ойда жоқ оқиғалардың қауіп келтірмеуі;
   
2. 
   шетелдік экспорттаушыларға шектеулердің қойылуы;
   
3. 
   қатысып отырған елде өнімді жасауға кететін тікелей шығындардың және елдің ішкі тарифімен салыстырып, шикізатты сырттан әкелу тарифінің төмен болуы.
   

Халықаралық макетингтің мүмкіндіктерін пайдалану көп қаржыны, күшті және уақытты талап етеді. Жапонияда, АҚШ-та, Батыс Германияда тауар маркасы жайлы жайлы хабарды тұтынушының 20%-на жеткізу 1млн. доллар тұратыны белгілі. Тауардың дамуына, оның өндірілуіне және халықаралық маркетингке кететін инвестициялар арасындағы үйлесім (пропорция) 1:10:100 тең аралығында болады 36,251 б.). Сүт өнімдерін өндіретін еуропалық өндірушілер Жапонияда өз тауарлар нарығын құру үшін 20 жыл жұмсады.

Әлемдік нарықта бәскелестік белең алғандықтан, халықаралық маркетингте бәсекеге төтеп беретін тауарлардың болуы маңызды. Сонымен қатар, ішкі сұранысқа бағытталатын өндірілген тауар әр уақытта шетелдік сатып алушының қажеттілігіне сәйкес келе бермейді.

Тауар өндірісін жоспарлай отырып, халықаралық фирмалар мынадай стратегияны қолдана алады:

1. Тікелей экстенсивті немесе тікелей кеңею стратегиясы бірдей тауарды ішкі, сондай-ақ шетел нарығына да өндірумен сипатталады. Бұл үшін өнім бәріне танымал және әйгілі болуы қажет, өйткені оның сауда маркасы да, буын түю, орауы да, дизайны да өзгермейді. Бұл стратегияны «Coca-Cola», «Pepsi»және т.б. компаниялар өндірісті жоспарлауда кеңінен қолданады.

2. Бейімделу стратегиясы. Шетел нарықтарындағы тұтынушылардың қалауы мен талғамының әр түрлілігін ескере отырып, тауар өндіру. Бұл жағдайда тауарлардың негізі өзгермейді, тек тұтынушы талаптарына сай, аннотациясына, дәміне, сапасына,техникалық параметрлеріне, буып-түю орауына және т.б. кейбір згертулер енгізеді. Мысалы «General Foods» компаниясы әр елге әрқилы қоспа қосылған кофе шығарады, мәселен, ағылшындықтарға – сүтпен, француздарға – еш қоспасыз, латынамерикандықтарға – цикорнмен шығарады.

Бейімделу стратегиясын Қазақстан нарығында «Райымбек» фирмасының тапсырысы бойынша қазақша-орысша-ағылшынша әріптері бар баспа машиналарын итальяндық «Оливетти» компаниясы жүзеге асырды. Сондай-ақ бұл компания өзінің әйгілі өнім серияларын әлемнің көптеген еліне бейімдеуде.

3. Экономикасы дамыған елдер нашар дамыған елдерді ескірген немесе аса күрделі емес, сапасы төмен тауарларды сатып өткізу үшін прогрессивті емес стратегиясын қолданады. Мысалы, Қазақстан нарығына аяқ киімді төмен бағамен сату. Автомобильдердің ескірген маркаларын, электрленбеген тігін машиналары, киімнің және аяқ киімнің ескірген үлгілері осы әдісті қолданатын фирмалар үшін сатылады.

4. Прогрессивті немесе «жаңа тауар шығару» стратегиясы кезінде шетел нарықтарына арнайы жаңа тауарлар жасалынады. Басқа әдістермен салыстырғанда, прогрессивті стратегия аса тәуекелді және көп уақыт пен құралдарға кететін шығындарды талап етеді, бірақ үлкен табысқа жетуге септігін тигізеді.

5. Екі жақты тигізетін стратегиясы - әр елдер нарығындағы тұтынушылардың тілектері мен қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында тауар мен жарнама жасау,

Егер таңдап алынған үлестіру арналары тауарды тұтынушының күткеніндей етіп ұсына алмаса, ең жақсы тауардың өзі коммерциялық жағынан жүзеге аспайды. Келісім-шартта көрсетілген серіктестер арасындағы өзара қарым-қатынастарға, өткізу жүйесінің ұзақтығына, қолайлы делдалдардың болуына, нарық инфрақұрылымындағы айырмашылықтарға және т.б. назар аудару қажет. Тарату арнасының типтері туралы біз 9-тарауда айтып кеткенбіз. Енді әр елдерде тарату арналарын құрудың өзіндік ерекшеліктері бар екенін атап кету қажет. Жапониядағы өткізу жүйесі және тарату өте күрделі. Әр елдің бөлшек сауда айырмашылықтары бар, Мысалы, АҚШ-та ірі бөлшек сауда желілері үстемдік етеді, кейбір елдерде бөлшек сауда көптеген ұсақ тәуелсіз сатушылар арқылы атқарылады. Үндістанда миллиондаған бөлшек саудагерлер тауарларды кішкене дүкендерде немесе ашық базарларда сатады.

Өткізу арнасын таңдау кезінде фирманың мақсаты мен беделі, өткізу шығындары, мақсатты нарықтың ерекше сипаттары және т.б. маңызды болып табылады.

Халықаралық маркетинг стратегиясын жасамас бұрынғы баға бойынша шешімделге әсер ететін барлық сыртқы факторларды талдау қажет. Компаниялар сыртқы нарықтан көбінесе, әлемдік, сырғымалы, трансфертті, демпингті бағалар және жасырын нарықпен қақтығысады. Әлемдік бағалар бойынша (ЕКВ-де) әлемнің маңызды нарықтарында экспорт-импорт операциялары жүзеге асырылады. Өндірушінің нақты бағасына көлік шығындары, кеден баж салығы, импорттаушы мен делдалдардың үстеме бағасы қосылады.Халықаралық маркетингтің баға саясаты: 1) әлемнің барлық елдеріне бірыңғай баға қою; 2) әрбір елге ерекше баға саясатын қолдану; 3) әрбір елде шығындарға байланысты негізгі бағаны анықтау арқылы өткізілуі мүмкін.

Компания өз өнімін өзіндік құнынан да төмен сататын болса, оны демпинг деп атайды. Мысалы, ЕО (Еуропалық Одақ) Филип компаниясының арызын тексергеннен кейін, жапон команиялары өндірген телевизиялық бейнекамералардың импортқа шығарылған клемінің 96%-на демпингке қарсы жасалады.

Жасырын нарық дегеніміз – бір тауарды әр түрлі бағамен әр елге сату. Кейбір дистрибьюторлар арзан бағамен сатып, өткізілетін елде тауарды сатып алып, оны өз елінде жоғары бағамен қайта сатады. Мультиұлттық компаниялар жасырын нарықтың дамуына қарсы, оларға бақылау жүргізеді.