Тақырып. Дамуында ауытқуы бар балалардың танымдық сферасы және жеке психологиялық ерекшеліктері-2сағат
Ақыл- ойының дамуының бұзылу себептері
жүктеу/скачать 412,65 Kb. Pdf көрінісі
|
Та ырып. Дамуында ауыт уы бар балаларды танымды сферасы ж не ж
| Ақыл- ойының дамуының бұзылу себептері.
Мидағыдағы ЖПФ органикалық генеза бұзылуының себептерін қарастырып көрейік. Балаларда болатын түрлері: 1) Біреуге міндет артатын тұқымқуалаушылық, психиканың түрлі генетикалық негізіне құрылуы. Ата-ананың алкоголизм, наркомания, таксикология, тұқым қуалаушылық аурулары, жеке таңдаудағы сйкессіздік және психикалық дамудың бұзылуына алып баратын басқа да көптеген факторлары. 2) Құрсақтағы дамудағы (антенатальды факторлары) келеңсіздіктер токсикоз травмалар (ұшып, құлау) психотравмалар (нервтік стрестер), ауыр аурулар, қатерлі экологиялық жағдайларда болуы (жүктілік кезіндегі кәсіпке сай) 3) Туу кезіндегі паталогиялық жағдайлар (пернитальды ми зақымдануы) «босану қиын, бірақ тез ұмтылады» халық даналығы, тек сол босану кезінде ешбір зақым көрмеген жағдай ғана негізіне жатады. Ал егер босану кезінде балаға зақым келсе, ол анаға отбасының барлығына да өзінің келеңсіздіктерімен белглі бір қиындық тудырады. Кейінгі кездерде босану кезіндегі травма алушылық жиі кездеседі. Солардың ішінде ең бірінші орында асфиксия бұл («удушение») нашарлау деген мағынаны білдіреді. Асфиксия – (бала серігінің ерте отслайки) бала кіндігінің мойынға оралуынан т.б себептерге байланысты болады. Сондай-ақ таралу деңгейіне байланысты бас сүйегінің зақымдануы, шүйделерді пайдалану кезіндегі ми травмасы, ту кезінде қайшыны дұрыс ұстамауына байланысты түрлі травмалар. Мысалы, туғаннан кейін аяғына қою кезіндегі және т.б. іс-әрекеттер жатады. 4) Мидың постнаталды бұзылуы: Нейроинфекциялық және ОЖЖ 2-3 жасқа дейінді кезеңдегі басқа да бұзылулары. Оларға: минингит, энсефалит, ми абцессі, бас сүйек травмасы жатады. Үлкендердегі ЖПФ органикалық генезінің бұзылуы көрсетілістері: 1) Ми инсульті (ми қанайналымының бұзылуы) зардабына. 2) Ми – ми сүйегнің травмасы. 3) Ми ісіктері және оны алып тастауға байланысты туындайтын хирургиялық араласуының туындауы. Енді, баланың психикалық дамуына ерекше мәнге ие және кең жайылған нейроинфекциялық ауруларға тоқталып көрейік. Нейроинфекциялық аурулардың ішінде ең көп тараған түрі мененгит ми қабығының суықтауы (воспаление), энцефалит – (ми затының суықтауы) (восполение) арахноидит – мидың өрмекші қабығының (оболочка) суықтауы. Мененгит екі түрге бөлінеді: 1) іріңді 2) ұйыма (серозный) Клиникалық жағынан алғанда бұл екеуі бір-біріне жақын, яғни жоғары температуралықта болады, басы ауырады, ал бұл екеуінің енді бір – бірінен айырмашылығы іріңді мененгитте оның индоксикациялық белгілері (жүрек айну, құсу, аппетиттің болмауы) көрініс береді, ал серезныйда бұл белгілер болмауы мүмкін. Энцефалит мынандай түрлерге бөлінеді: 1) эпидемиялық 2) (клищевой) кенелік 3) Постветряночный Эпидемиялық энцефалит – қарыншаға жақын орналасқан ми бөлімінің ең треңіне қоздырғыштардың енуінің нәтижесінде болады. Олар ретикулярлық формацияны, вегативті құрылымда және т.б. қамтиды (затрагивает). Кенелік энцефалит – сопақша ми мен жұлынның бас жағын зақымдайды. Сондықтан жиі болатын бульбарлық симптомдар (жұтынудың бұзылуы, артикуляциялық органдарының қозғалысы, соның ішінде бульбарлы дизатрияның грубы формалары) көрінеді. Мененгит және энцефалитте байланысты дер кезінде және дұрыс берілген көмек дұрыс шешімін табу мүмкін. Арахноидта біркелкі емес. Бұл есіту жолының ұйымдасуында болады және есіту нервінің зақымдануына әкеледі. Сондай-ақ есітудің нашарлауына, көру нервінің нашарлауына осы ми бөлімінің ықпалы нәтижесінде жұмыс істеу тәртбі өзгеріске түседі. Нейроинфенкция – бактерия, вирустар, грибок сияқфты қоздырғыштар арқасында туындайды. Грипп, пневмания, отит, тонзилит және т.б. аурулардың болуына байланысты кей жағдайларда нейроинфекциялардың белсендігі артады. Инфекция қоздырғыштары миға еніп, ондағы затты бұзады. Осыған сәйкес мидың әртүрлі бөліктері, осы енген жұқпалы аурулар қоздырғыштарына жуап береді. Белгілі бір қоздырғыштарға нейрондардың жауап беруін – нейротролизм деп атайды. Нейротролизмнен басқа, нейроинфекциялық бейімділік сосудтардың өзгерісінен де белгіленеді. Мысалы, қабықтың жұқаруы, ми қабықшасының жағдайы және организмнің жалпы иммундық қасиеті. Миға енген инфекциялық қоздырғыш клеткаішілік алмасуды бұзылуға алып барады. Қан циркуляциясы жұлыны сұйықтығы бұзылады. Ми қабыну дамиды. Жалпы ми симптомдары деп аталатын көріністер басталады. Бас ауру, бас айналу, құсу, есінен айырылу. Сондай-ақ галлюцинация мен әрнәрсені сандырақ жағдайы болады. Нейроинфекциялық ауруларды кей жағдайларда суықтау аурулары мен гриппен дәрігерлер ең ауыр формасы деп санайды. Осыған байланысты тиісті шараларадың қолданылмайтын шаралардың қолданылмау салдарынан барып, ауыр зардапқа алып баратынын ескерілмей қалуынан бұл, кем ақылдылыққа алып келеді. Қазіргікездегі медицина дамуы бойынша ана құрсағындағы кезеңде-ақ тұқым қуалаушылық ауруды анықтайтын әдістер бар. Егер, жүктілік кезінде ата-анасы болашақ дүниеге келетін ұрпағының генетикалық жағдайсыздығы белгілі болса, онда міндетті түрде генетиктермен кеңесу керек және диагностикалық әдіс арқлы сол тұқымқуалаушылық жағдайымен берілетін жағдайларды анықтауға болады. Мұндай жағдайда отбасында сондай генетикалық жағдайсыздығы бар адамдарда кеңес алып тұруына болады. Баланың психикалық дамуының ұғымына байланысты «гидроцефалия» терминін пайдаланады. Гидроцефалия – бұл белгілі нормалармен салыстырғанда бас сүйегнің үлкендігін айтады. Онда жұлын сұйықтығының артығы, жинақталады, бұл мидағы қарынша жүйесінің кеңеюіне алып барады. Саусақ, ми ісіктері оған себеп болып, бұл қарынша қысымының жоғарылауына алып барады. Одан сұйықтық тамшылап клеткааралық кеңістікке барып тамады. Гидроцефалидің дамуының жетекші ролін мидың қабыну процесі жасыруы мүмкін. Гидроцефалия туа біткен және жүре пайда болған түрлері болуы мүмкін. Әсіресе мидың маңдай бөлімінің көлемі үлкейеді. Кей жағдайларда ол баланың бетінің үстін жауып тұрғандай болады. Қан тамырларындағы жоғарғы қысымнан адамның бетінде венозды суреттер көріне бастайды. Жұлын сұйықтығындағы қысым жоғарылығы түрлі нервтерге, әсіресе есіту мен көруге, олардың анализаторларына дефектілік жағдайға әкеліп, есіту мен көрудің әлсіреуіне әкеліп алып келеді. Балалардың көзінің қарашық гидроцефалі болған ждағдайда қарашық төмен түсіп тұрады. («күн бату» симптомы). Жас келген сайын гидроцефалі өсуі де және жойылып кетуі де мүмкін. Бірақ бұл жағдай тек дер кезінде және дұрыс терапиялық емделуге байланысты болады. Бұл симптомдардың өсуі баланың зейінін, мақсатты іс-әрекетті орындау қабілетінің, ассоциативті естің әлсіреуіне алып келеді. Компенсация ртінде механикалық ес дамығандығына байланысты, мұндай балалар дамып келе жатыр деген қате түсінік те болады. Дегенмен, арнайы зерттеулердің көрсетулері бойынша кейбір психикалық іс-әрекет түрлерінің болмайтындығын механикалық еске сақтауға байланысты еместігін анықтап көрсетеді. Микроцефолия – бұл адам бас ми сүйегінің белгіленген норма мөлшеріне кем болуын айтады. Мұнда, адам бас сүйегінің маңдай бөлігінің кемшілігі айтылады. Таңдай (небо) – жоғары, құлағы – тарбиған, микроцефали – балалардың еңбегі тез қатады. Микроцефалидің себептері тұқымқуалаулшылық және жүре пайда болған себебіне нейроинфекциялық аруды басынан өткізген және зат алмасу бұзылуы болған адамдарда болады. Кейбір микроцефалиде пралич, саусақ тіліну, қимыл-қозғалыс дискоординациясы сіңір тартылу болады. Психикада – ақыл кемдік болады, имбоцильдік және идеотиялыққа дейін алып барады. Көңіл-күйі эмоция, бұзылуы тіл дамымауы немесе тілдің мүлде жоғалып кетуі мүмкін. Микроцефалимен ауыратын балаларды емдемейді, оларды әлеуметтік бейімділікке үйретіп, олардың еңбек терапиялық дағдысын жетілдіреді. Дамудың бұзылудың рекше түріне хромосомды – генетикалық жатады. педагогикалық оқулықтарда бұзылудың бұл түріне тоқталмайтындықтан, кең көлемде тоқталуға тура келеді. Хромосомдар – ДНК молекуласының негізгі материалы. Хромосомдардың белгілі бір бөлімі генді құрайды. Хромосомдар мыңдаған гендерді жинайды. Хромосомдардың тиісті саннан және құрылымнан ауытқуы адамның табиғатына берілетін генді кодты өзгертеді. Соның негізінде организмнің негізгі функциялары өзгреді. Сол өзгерістердің сыртқы белгілері генетикада фентопиялық деген атқа ие болады. Құрсақ ішіндегі, босану кезіндегі және босанғаннан кейінгі алғаш кезеңінде жүйке жүйесінің бұзылуы тіршіліктің пайда болуына дейін де өзекті оны генетикалық факторлардың этнологиясы қарастырады. Генетикада ақаудың дамуының себебі мен оны тұтынушыларда мутагендер және таратогендер деп бөледі. Мутагендер дегеніміз – бұл мутация белгілерін білдіретін процестерді тұқымқуалаушылық құрылымы, соның ішінде гендер мен хромосомдар. Тератогендер дегеніміз- жүктілік кезеңінде болатын зиянды факторлар. Ол тұқымқуалаушылық құрылымды бұзбай тумыстан (іштен) ақаулық негізделеді. Мутацияны эндогенді (ішкі) себептер қатарына жатқызады. Эндогенді аурулар сияқты ата-ана сияқты. Таротогенді экзогенді (сыртқы) себептерге – радиоционные әсер, химиялық факторлар (дәрі-дәрмек, химиялық заттар гипоксия, дұрыс тамақтанбау) биологиялық, зиян вирустар, инфекция ретінде белгіленеді. Мутация үш деңгейде болады: 1) гендік 2) хромосомды 3) геномномды Генді мутация – бұл жекелеген гендердің ішкі құрылымының өзгеруі. Осның нәтижесінде бір мүшелері басқаларына трансформцияланады. (өзгеру, айналу, мағынасын білдіреді). Хромосомды мутация – бұл сол хромосомдар құрылымының өзгеруін айналысу. Жиі кездесетіндері аутосомдар намальдлық. Олар шектеуллік және басқа да анамальды психикалық дамуға негізделеді. Геномды мутация — дегеніміз бұл хромосом санының өзгеруін айтамыз. Мұндай жағдайлар хромосомның артып кетуінен немесе б жүктеу/скачать 412,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|