Талғат сайрамбаев
жүктеу/скачать 2,81 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Табыс септігінде: Сын есім
- Есімше
- Сан есім
- 4. Шығыс септігі. Сын есім
- 5. Көмектес септігі. Үлкендермен де, кішімен де, жақсымен де, жаманмен де дос (Т. Ахтанов). 4. Қабысудың қиысуға ауысуы.
| 1. Барыс септігінде:
Сын есім: Жаманға жалынғанша, жат та жаныңды қарман (Мақал). Əлсізге тимекші емес (М. Əуезов). Өзі де ұшқалақ екен, сөйлесіп отырған Қоспанды қаңтарып қойып, тұсынан өтіп бара жатқан қоңқақ мұрын қараға жармасты (Т. Ахтанов). Сан есім: Кішкентайында еркелетіп Қаламұш атап еді, биыл он тоғызға шықса да сол атымен келе жатыр (Т. Ахтанов). Қазірде əуелгі отыз үй жүз елуге, отыз мал он мыңға, отыз гектар екі мың- ға жетті (Ғ. Мүсірепов). Есімше: Білгенге маржан, білмеске арзан, надандар бақра ала алмас (Абай). Асқар сырғанақ тепкендерге қарай тайғанақтай беттеді (С. Мұқанов). 2. Табыс септігінде: Сын есім: Бүйірін соққан буданкөкті мойынға қағып, қар- ғып мініп алды (Ғ. Мұстафин). Сан есім: Кампанияның жүз жиырма пайының алпысын ма- ған бересіздер (Ғ. Мүсірепов). Есімше: Ақтарылып айтып, өткенді аршып алмай дүдəмал қалдырды (Т. Ахтанов). 3. Жатыс септігі. Сын есім: Жақсыда жаттық жоқ (Мақал). Сан есім: Екіншіде Тыныбай мен бəйбішесі (М. Əуезов). Есімше: Бірақ осындай көрнекті іске қадам басқан бір-екі кісі қазақ оқығандарында болған екен (М. Əуезов). 4. Шығыс септігі. Сын есім: Қайғысыздан сақ бол, қайғылыға жақ бол (Мақал). Сан есім: Оныншы төртіншіден озып кетті (Ғ. Мұстафин). 5. Көмектес септігі. Үлкендермен де, кішімен де, жақсымен де, жаманмен де дос (Т. Ахтанов). 4. Қабысудың қиысуға ауысуы. Сын есім, сан есім, есімше- лер сөйлем ішінде қабыса, меңгеріле байланысқан сөз тіркесте- рінің бағыныңқы сыңары сияқты олар сөйлемнің соңында келіп, 335 Сөз тіркесі мен жай сөйлем басыңқы сыңарда да қолданылады. Ол сөз таптарының сөйлемді тиянақтау процесі – бұрыннан бар құбылыс. Бірақ олардың енді сөйлемнің соңында жұмсалуы арқылы олар толық баяндауыш- тың қызметін атқара келіп, сөз тіркесінде басыңқы сыңарда жұмсалуы қалай да бастауышты қажет етеді. Сонда қабыса байланысқан сөз тіркестерін қиыса байланысқан сөз тіркестерін құрауға тиісті сын есім, сан есім мен есімшелер енді қиыса байланысқан сөз тіркестерінің басыңқы сыңары ретінде қолда- нылу дəрежесіне ие болып отыр. Сын есім: Ақыры үлкен боранға айналып кетсе – колхоздар- дың арасы алшақ, алды қараңғы... (Т. Ахтанов). Ал енді пен- сияға көшемін: Совет өкіметі тұсында жатып ішерлерге, кəрі- құртаңдарға жақсы-ақ (А. Макаренко). Иілген сүп-сүйір екі қасы, көк өрімдей солқылдаған, қиылған жіп-жіңішке беліне түскен қа- лың қара шашы шумақтаған жібектей (С. Сейфуллин). Сан есім: Үйіріңмен үш тоғыз (М. Əуезов). Білетін адамдар- дың айтуынша, аталған екі оязда қазақ болыстарының саны жиыр- ма екі (С. Мұқанов). Есімше: Малы биыл Қоянды жəрмеңкесінен кейін тіпті кө- бейген (С. Мұқанов). Одан бері де Құсбектей төре Алшынбайды өкпелетіп алған соң, аға сұлтандықтан айырылған (М. Əуезов). жүктеу/скачать 2,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|