З. А. Мовкебаева (қолы)
Мотивтердің топтастырылуы
жүктеу/скачать 0,77 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұлғаның мотивациялық құрылымдары мен мотивациялық бітістері
Мотивтердің топтастырылуыҚажеттіліктердің мазмұны бойынша мотивтер – биологиялық және әлеуметтік жетістік мотиві және сәтсіздіктерден қашу мотивтері, өз-өзін сыйлау және өз-өзін кемелдендіру мотивтері деп бөлінеді. Тұлғаның ішкі сенімдеріне байланысты жеке және қоғамдық маңызы бар идеялы және адами мәнді мотивтерді қарастырады. Іс-әрекеттің түрлеріне байланысты: қарым-қатынас және ойын оқу және білікті іс-әрекет мотивтері, көріну уақыты бойынша: тұрақты, ситуативті және қысқа мерзімді мотивтер болады. Көріну күші бойынша күшті (жағдайға байланысты), біріңғай және әлсіз мотивтер, ал тұрақтылығының дәрежесі бойынша күшті, орта және әлсіз тұрақты мотивтер кездеседі. Тұлғаның мотивациялық құрылымдары мен мотивациялық бітістеріТұлғаның мотивациялық құрылымдарына тұлғаның мотивациялық ішкі сенімдері (ниеттері) әуестіктері, тілектері, қалаулары және түрлі қызығушылықтары жатады. “Мотивациялық ішкі сенім, бұл – тиісті жағдай, себеп пайда болғанда жүзеге асатын, жоспарланған, бірақ кейінге қалдырған ниет” (Е.П.Ильин). Іс-әрекеттің мақсатының алыстығы және оны тікелей қанағаттандыра алмау мүмкіншілігі оның негізгі бітістері болып табылады. Міне, сондықтан да мотивациялық ішкі сенім ұғымы ниетпен сәйкес келеді. Әуестіктер, тілектер, қалаулар Осы ұғымдарды анықтауда екі көзқарас бар. Оның біріншісі оларды бір-бірінен бөліп алып, әрқайсысында өзінің психологиялық мазмұнын табуға әрекеттенеді. Бұл көзқарас С.Л.Рубинштейннің жұмыстарында өте айқын көрінеді. Оның ойынша “әуестік бұл – органикалық сезімталдықта бейнеленген органикалық қажеттілік”. Оның соматикалық шығу тегі “ағзаның ішінде” пайда болған қозу. Осылайша, әуестік бұл қажеттіліктердің көрінуінің бір түрі. Субъект өз қажеттілігін сезінуі бойынша, қажеттілік тілекке ауысады. С.Л.Рубинштейннің ойынша тілекте оның заттық айқындалу өз бейнесін табады, яғни қажеттілікті қанағаттандырудың заты ұғынылады. Тілек субъектінің әрекетінің мақсаты жайлы білімді қамтиды. Қалау, бұл – субъектінің әуестігінің затын иеленуге бағытталған ұмтылысы. С.Л.Рубинштейннің ойынша қалау бұл тек мақсат қана емес, оған әкелетін әрекет туындағанда пайда болады. Бұл көзқарасты П.И.Иванов, К.К.Платонов, П.А.Рудик те мақұлдайды. Басқа зерттеушілердің ойынша әуестік, тілек, қалау ұғымдары бір ғана күйзелістердің әр жақтарын анықтайтын синонимдер деп түсініледі. Ал әуестікті тілектің бір түрі ретінде қарастыруға болады. Қызығушылықтар Психологтар қызығушылықтың психологиялық мазмұнын талдап, оның құрамындағы қажеттілікті және осы қажеттілікті сезінудің жағымдылығын бөліп қарастырады. Осы тұрғыда Б.И.Додонов процессуалды және процессуалды-мақсатты қызығушылықтарды қарастырады. Процессуалды қызығушылықтарда іс-әрекеттің нақты түрін сезінудің жағымдылығы көрінеді. Алайда адамның өміріндегі таза процессуалды қызығушылықтар онша мәнді емес. Адам жағымды эмоцияларды сезіне бермейді, бұған қоса өз қажеттіліктерін қанағаттандырғысы келеді. Сондықтан да процессуалды қызығушылықтарда адамның мәнді қажеттіліктері қанағаттандырылып, жағымды эмоцияларды сезіну ләззаты қатар жүреді. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|