Қ а з а қ с т а н тәуелсіздігіне 25

Қ А З А Қ С Т А Н 
 
ТӘУЕЛСІЗДІГІНЕ  
 
25
 жыл
МƏҢГІЛІК ЕЛДІҢ  МƏҢГІЛІК ТІЛІ 
халықаралық симпозиум  материалдары
24 қараша, 2016
THE ETERNAL LANGUAGE 
OF THE ETERNAL NATION
materials of the international symposium
November 24, 2016

МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ МӘҢГІЛІК ТІЛІ – Астана: Назарбаев Университеті, «ИндигоПринт» 
баспасы, 2016. – 128 бет.
Жинаққа Назарбаев Университетінде Тәуелсіздігіміздің 25 жылдық мерейтойына орай 
ұйымдастырылған «МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ МӘҢГІЛІК ТІЛІ» атты Халықаралық симпозиум 
материалдары еніп отыр.
Жинақ филолог ғалымдарға, оқытушы-профессорларға, ізденуші докторанттар мен магистр-
лерге, студенттерге, сондай-ақ көпшілік қауымға арналады.
УДК 811.512.122
A23
КОНФЕРЕНЦИЯНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ КОМИТЕТІНІҢ МҮШЕЛЕРІ:
Шигео Катсу – Назарбаев Университетінің Президенті.
Кадиша Даирова – Студенттер ісі және халықаралық ынтымақтастық жөніндегі Вице-президент.
Dэниел Пью – Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар мектебінің деканы.
Гүлтас Құрманбай – Қазақ тілі, әдебиет және мәдениет кафедрасының меңгерушісі.
Юлай Шамилоғлұ – Назарбаев Университетінің профессоры.
УДК 811.512.122
A23

ПЛЕНАРЛЫҚ  
МӘЖІЛІС БАЯНДАМАЛАРЫ

4 |
ПЛЕНАРЛЫҚ МӘЖІЛІС БАЯНДАМАЛАРЫ 
William Fierman
Professor Emeritus, Ph.D.
Indiana University (Bloomington)
REFLECTIONS ON REVERSING KAZAKH LANGUAGE SHIFT: 
MIGHT ALMATY FOLLOW BAKU’S PATTERN?
Бұл  мақала  кеңес  дәуірінен  бергі  уақыттағы  Қазақстандағы  тілдік  тепе-теңдік 
мәселесін қарастырады. Кеңестік дәуірде орыс тілінің әсерінен қазақ тілі өзінің басымдығын 
жоғалтуы кеңестік тілдік саясат пен демографияға тән екендігі дәлелденеді. Қазақстанның 
тілдік  тепе-теңдігі  Оңтүстік  Кавказ  және  Балтық  республикаларымен  салыстырылды. 
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері қазақ тілі орыс тілінен басымдығын қайтара бастады. 
Мақалада қазақ тілінің Қазақстанның ең ірі қаласында (Алматы) кенжелеп дамуы Бакудегі 
азербайжан тілінің мәртебесін қалпына келтіру үдерісіне ұқсайтындығы айтылады.
Language policy in Kazakhstan has changed radically over the last 30 years, most notably as a 
result of overall political change and demographics. In this paper is given a brief overview of these 
shifts and their relation to one another.
To start with, 30 years ago the political unit which we know today as the Republic of Kazakhstan 
(RK) was one of the fifteen union republics of the USSR. Despite the overall Soviet policy of linguistic 
russification, inside this republic the Kazakh language remained in widespread use in rural areas, 
including in schools; indeed, even in the late Soviet era, the majority of Kazakh children studied 
in Kazakh. In addition, though dwarfed by those in Russian, a large number of Kazakh-language 
periodicals and books were printed in the Kazakh SSR. Many Kazakh-language television and radio 
programs were also broadcast, though even in the Kazakh SSR the availability of programming in 
Russian was much greater. At the end of the Soviet era, Azerbaijani was used much more in Baku than 
Kazakh was used in Almaty or, for that matter, in almost any major Kazakh SSR city. Nevertheless, 
in Baku and the certain other areas of the Azerbaijan SSR as well, Russian was the main language 
for interethnic communication. Russian was used in many settings because Soviet policy specified 
this role in inter-ethnic communication; by and large, minorities in Baku did not know Azerbaijani, 
but they did know Russian. At the time of the last Soviet census, 1989, non-ethnic-Azerbaijanis still 
constituted one third of Baku’s population. Kazakhstan is not Azerbaijan, and Almaty, Kazakhstan’s 
largest city, is not Baku. That said, in looking ahead another decade or two, it seems likely that Kazakh 
will continue to displace Russian in a number of parts of the language environment. In thirty or forty 
years the linguistic environment there may in many aspects resemble today’s Baku.

| 5
Оразбаева Фаузия Шәмсиқызы
ҚР ҰҒА корр-мүшесі
п. ғ. д., профессор, Абай атындағы ҚазҰПУ
«ҰЛЫ ДАЛА ЕЛІ» ИДЕЯСЫНА НЕГIЗДЕЛГЕН 
ҚАЗАҚ ТІЛІН ДЕҢГЕЙЛІК ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯСЫ
The report focuses on the innovation level of the Kazakh language learning in primary and 
secondary foreign-language schools. Kazakh language learning means determining the level of 
knowledge and its teaching based on communicative and cognitive aspects of needs. Therefore each 
language level has its goals and ideas. It is important to observe the connection and harmony be-
tween lаnguage levels, as well as content knowledge. The urgency of developing writing, listening, 
and reading, speaking skills together affect to the creation of a common language individual.
«Мәңгілік ел – Мәңгілік тіл» идеясын жүзеге асыру барысында қазақ тілін деңгейлік 
оқытудың әлеуметтік мәні зор. Өмір сүру қалыбы жағынан – ұлттық; экономикалық, саяси 
үлгісі жағынан – құқықтық, демократиялық сипаттарға негізделген «Ұлы Дала» есімді жұрттың 
басты қазығы – адам факторы, түпкі мақсаты – Мәңгілік Ел құру. Бұл идеяға қызмет етер 
мемлекеттік тіл – тәуелсіздігіміздің басты нышандарының бірі, бірегейі.
Қазақ тілін деңгейлік оқытудың өзектілігі тілдік сұраныстың басым бағыттарын 
айқындаудан, мемлекеттік тілдің әлеуметтік рөлін арттырудан, ұлттық, жалпыадамзаттық 
және мемлекеттік құндылықтарды игеруден, білім мен тәрбиенің жаңа парадигмаларын 
әдістемемен ұштастырудан көрінеді.
Деңгейлік оқытудың мақсаты – қазақ тілін жоғары деңгейде меңгертуге негізделген, 
бір-бірімен сабақтас, жүйелі, коммуникацияға құрылған білім мазмұны арқылы мемлекеттік 
тілде өз ойын ауызша және жазбаша түрде жетік, түсінікті, дұрыс жеткізе алатын, түрлі 
өмірлік жағдаяттарда тілдік қатынасқа еркін түсе алатын дара тұлға тәрбиелеу.
Тілді игерудің халықаралық және Европалық үлгілерін ескере отырып, ҚР үздіксіз білім 
беру жүйесінде (балабақша – мектеп – колледж – ЖОО – мемлекеттік қызметшілер) қазақ 
тілін деңгейлік оқытудың Қазақстандық үлгісі ұсынылды. Қазақстандық модель мектепте 
төрт деңгейге бөлінеді.
1–4 сынып кешені – қарапайым, 5–7 сынып – негізгі, 8–9 сынып – орта, 10–11 сынып 
ортадан жоғары деңгейлерін қамти келіп, 1–4 сыныптар – «Тілашар», 5–7 сыныптар – 
«Бойтұмар», 8–9 сыныптар – «Тіл Орда», 10–11 сыныптар – «Алдаспан» деп аталады.
Деңгейлік оқытудың инновациялары: идеялық, аталымдық, теориялық, танымдық, 
әдістемелік, ұстанымдық деп ажыратылады.
Қарапайым деңгейдің идеясы – «Мектептің тілі бола алмаған тіл мемлекеттің тілі 
бола алмайды» /Х. Досмұхамедұлы/. Негізгі деңгейдің идеясы – «Оқыту оқулықтан өмірге 
қарай емес, өмірден оқулыққа қарай жүруі тиіс» /Ж. Аймауытов/. Орта деңгейдің идеясы – 
«Мұғалім аз үйретсін, оқушы көп үйренсін» /Я. Коменский/. Ортадан жоғары деңгейдің 
идеясы – «Мәдениетті тіл ғана мәртебелі» /Р. Сыздық/.
Сонымен, қазақ тілін деңгейлік оқыту дегеніміз – білім алушының қазақ тілінде сөйлеу 
деңгейін анықтай отырып, әркімнің сұранысы мен тілді білу деңгейіне сәйкес қазақ тілін 
коммуникативтік-танымдық тұрғыдан меңгерту.

6 |
ПЛЕНАРЛЫҚ МӘЖІЛІС БАЯНДАМАЛАРЫ 
Х. Ю. Миннегулов
д. ф. н., профессор
Казанский федеральный университет
ВЗАИМОСВЯЗИ КАЗАХСКОЙ И ТАТАРСКОЙ 
СЛОВЕСНОСТЕЙ
Kazakhs and Tatars are related, neighbouring nations. They are united by long term economic 
and cultural ties, religion, language proximity, common graphics and spiritual values, the tradi-
tional focus on the Arab-Persian and Turkic verbal art, living within the borders of one and the 
same country… Their written national literature is based on Ancient Turkic literature and many 
works of folklore. They happen to share the same writers (Khasan Kaigy, Akmulla…).
Based on the same graphics and relatively close written languages, Kazakh and Tatar literatures 
were usually read in the original language without translation until the October revolution. In Soviet 
times, due to the changes in society, many of G. Tukai’s, G. Ibragimov’s, M. Jalil’s works were 
translated into the Kazakh language, and the works by Abai, Mukhtar, Auezov were translated into 
Tatar. The relationships between Kazakhs and Tatars, which weakened in the early post-Soviet period, 
have revived again and even intensified recently.
Казахи и татары – родственные, соседствующие народы. Их объединяют и сближают 
многовековое экономическое и культурное сотрудничество, единство религии, близость 
языка, общность графики и многих духовных ценностей, традиционная ориентация на арабо-
персидское и тюркское словесное искусство, проживание в рамках одних и тех государств… 
Древнетюркская словесность, многие произведения фольклора – основа их письменной на-
циональной литературы. У них имеются общие писатели (Хасан Кайгы, Акмулла…).
В духовном сближении наших народов большую роль сыграли учебные заведения, особенно 
татарские дореволюционные медресе. Изданные в Казани, Оренбурге, Уфе и др. татарские, 
восточные книги, немного позднее татарские газеты и журналы широко распространялись 
в тюрко-мусульманском мире.
Так называемая казанско-татарская тюркологическая (вернее – ориенталистическая) 
школа, которая формировалась на базе Казанского университета в XIX веке, способствовала 
изучению языка, литературы, истории казахов и татар.
Казахская тематика в татарском, татарская – в казахском занимала большое место в словесном 
искусстве этих народов. Абай и Тукай сыграли значительную роль в сближении, в взаимопони-
мании казахов и татар. В татарских типографиях печатались большое количество казахских книг.
Основанные на единой графике и относительно близком письменном языке литературы казахов 
и татар до Октября, как правило, читались без перевода, на языке оригинала. В советское время, 
обусловленные изменениями в обществе, многие сочинения Г. Тукая, Г. Ибрагимова, М. Джалиля 
и др. переводились на казахский язык, а произведения Абая, Мухтара, Ауэзова и др. – на татарский.
Ослабленные в первые годы постсоветского периода казахско-татарские взаимосвязи в последнее 
время снова оживили и даже усилились: проводятся совместные мероприятия (встречи, конференции, 
конгрессы; презентации), увеличилось количество переводных книг, реализации совместных проектов…
Эти и некоторые другие вопросы освещаются в докладе профессора Хатипа Юсуповича 
Миннегулова.

| 7
Ерназарова З. Ш.
ф. ғ. д., профессор
КИМЭП Университеті
БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫНДАҒЫ «ҚАЗАҚ ТІЛІ» 
КОНЦЕПТІСІНІҢ КОГНИТИВТІ МОДЕЛЬДЕРІ МЕН 
ҚҰРЫЛЫМЫ
The study examines the cognitive structure of the concept «the Kazakh language» in the con-
tents of educational programs and in the cognition of learners from dynamic development perspec-
tive and with application of the method of semantic-cognitive analysis. As a result of this analysis, 
cognitive characteristics representing this concept are defined.
Әлеуметтік ғылымдардың қазіргі даму деңгейінде ұлттық дүниетаным құндылықтарын, 
концептуалды жүйесін анықтау, орын алып отырған өзгерістер мен жаңарулардың сипатына 
талдау жасау өзекті болып отыр. Тәуелсіздік алумен қалыптасқан маңызды тарихи кезең 
мемлекетіміздің экономикалық –саяси дамуының ғана емес, ой-санадағы ұлттық дүниетаным 
мәдениетінің сақталуы мен өзіндік даму жолын анықтауда үлкен міндеттер жүктеп отыр.
Еліміздің көпұлтты сонымен байланысты көптілді сипаты халық танымында тілдер ту-
ралы құрылымы күрделі, көпдеңгейлі білім жиынтығын – тіл туралы концептуалды жүйені 
ұзақ жылдар бойы қалыптастырды.
Когнитивті және лингвомәдениеттану тіл білімі салаларындағы концепт туралы қалып-
тасқан ғылыми ұстанымдарды басшылыққа ала отырып, білім беру бағдарламаларынының 
мазмұнындағы қазақ тілі пәніне қойылған міндеттерге фреймдік семантика әдісімен талдау 
жасау қазақ тілі концептуалды жүйесі – ұлт тілі, мемлекеттік тіл ретінде –білім беру тілі, 
ұлттық –тарихи – мәдени ақпаратты сақтаушы, жеткізуші, ұлттық менталитетті қалыпта-
стырушы сияқты фреймдерді анықтады.
Тіл үйренуші студенттер арасында қазақ тілі концептісіне байланысты жүргізілген ассо-
циативті сауалнаманың қорытындылары қазақ тілі концептуалды жүйесінің негізінде жатқан 
когнитивті модельдерді анықтауға көмектеседі. Қазақ тілін екінші тіл ретніде оқыту үдерісі 
барысында тілдік бірліктер туралы берілген ақпарат тіл үйренушінің өз ана тілі, шет тілі туралы 
танымда қалыптасқан білім жиынтығының жүйесінен, өлшемдерінен өтіп, концептуализация-
ланады, категориязацияланады. Концептуализациялау үдерісі сөйлеуші адам тұлғасымен, оның 
аялық білімімен байланысты жүзеге асады. Соның нәтижесінде студенттің танымында бар 
өз ана тілі туралы тілдік білімі де жүйеленеді. Көптілді тұлғада тілдер туралы концептуалды 
жүйе – жұптық, үштік –сипатта қалыптасып, жүйелік ұйымдасуында ерекшеліктер орын алады.
Қазақ тілі концептісі ұлттық дүниетаным мәдениетін анықтайтын бірнеше тірек кон-
цептілермен байланысады. Олар – ауыл, туысқан, Отан, патриот деген концепілері. Қазақ 
тілі концептісі тілдің құрылымы мен жүйесі туралы білімнің жиынтығы ғана емес, мем-
лекеттілік, отан, ел халық концептілерінің өрісімен байланысқан күрделі жүйені құрайды. 
Сонымен қатар сауалнама қазақ тілін оқумен байланысты ерік, бостандық концептілерімен 
байланысты қарама- қайшылықтардың барын да анықтады.
Қазақ тілін оқытуда мазмұнында когнитивті –лингвомәдени аспектілерді ескерумен қатар, 
тіл үйренушінің жеке тұлға ретінде дербес іздену, зерттеу әрекетін ұйымдастыруға баса назар 
аударылу керек.

8 |
ПЛЕНАРЛЫҚ МӘЖІЛІС БАЯНДАМАЛАРЫ 
Prof.Dr. Naciye Yıldız
Университет Гази, Турция
KAZAK ATASÖZLERİNDE «AZ» SÖZÜNÜN İŞLEVİ
In Kazakh proverbs, in-depth studies can be done in terms of effective use of words. For this 
reason, in this study, the effective use of the word «az» was tried to be evaluated in the proverbs on 
the 68th and 69th scales of the Babalar Sözü corpus. Proverbs are communication tools in terms 
of language and culture. This communication «positive» has positive or negative meanings. The 
dictionary meaning on both sides of the «little» word which is common in Kazakh language and 
Turkish Turkic is «not too much». This meaning, with its negative effect at first glance, is based on 
the assumption that the word «az» does not always mean any negative, so 84 examples containing 
the word «az» in this declaration have been evaluated.
Kazak atasözlerinde sözlerin etkili kullanımları açısından derinlemesine çalışmalar yapılabilir. 
Bu sebeple bu çalışmamızda, Babalar Sözü isimli külliyatın 68. ve 69. cildinde yer alan atasözlerinde 
«az» sözünün etkili kullanımı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Atasözleri dil ve kültür açısından birer 
iletişim aracıdır. Bu iletişime «az» sözü olumlu veya olumsuz anlamlar katmaktadır. Kazak dilinde ve 
Türkiye Türkçesinde ortak olan «az» kelimesinin her iki dildeki sözlük anlamı «fazla olmayan»dır. 
Bu anlam, ilk bakışta olumsuz bir etki bırakmakla birlikte, «az» sözünün her zaman olumsuz anlam 
ifade etmediği varsayımından hareketle bu bildiride «az» sözünü içeren 84 örnek değerlendirilmiştir.

| 9
Фируза Агаева
д. ф. н., профессор
Бакинский Государственный Университет
ВЗГЛЯДЫ АБАЯ О ЯЗЫКАХ
In the article briefly analyzed looks about a national language. Here the role of great enlight-
ener-democrat Abai Qunanbay opens up in the development of literary Kazakh. The history of the 
Kazakh literature and literary language, considered in context with other works, can give more 
rational results. Today, the legacy of Abai recognized the spiritual wealth of the Kazakh people, and 
that wealth is a proper assessment.
Язык – самое драгоценное сокровище каждой нации. Эта сокровищница, доставшаяся 
нам в наследство от древних предков, периодически становилась главной темой творчества 
талантливых мастеров слова, всей душой любивших свою нацию, свой народ. Именно по-
средством родного языка они создавали бессмертные произведения. Одним из самых ярких 
представителей таких мастеров слова был великий казахский мыслитель Абай Кунанбаев.
История казахской литературы и литературного языка, рассмотренная в одном контексте 
с литературами других народов, может дать более рациональные результаты. Нужно отметить, 
что когда речь идет об исторических корнях казахской литературы рассматривать «влияние» 
азербайджанской или узбекской литературы как фактор «соседства» научно выглядит одно-
сторонне. В то же время, верно подмечено, что в формировании творчества Абая особую роль 
играли мусульманская и тюркская культура.
Абай также считается создателем казахского литературного языка. Сегодня наследие 
Абая признается духовным богатством казахского народа, и это богатство находит должную 
оценку. История казахской литературы и литературного языка, рассмотренная в одном кон-
тексте с литературами других народов, может дать более рациональные результаты. Нужно 
отметить, что когда речь идет об исторических корнях казахской литературы рассматривать 
«влияние» азербайджанской или узбекской литературы как фактор «соседства» научно вы-
глядит односторонне. В то же время, верно подмечено, что в формировании творчества Абая 
особую роль играли мусульманская и тюркская культура.
Он с огромным талантом переводил произведения А. С. Пушкина, М. Ю. Лермонтова, 
И. А. Крылова, И. А. Бунина, а также таких мировых классиков как И. В. Гете, Г. Гейне.
Перевод отрывка поемы Пушкина «Евгений Онегин», в особенности представление образа 
Татьяны, привнесло в казахский литературный язык новый уровень, новое художественное 
содержание. Роль Абая не ограничивалась прокладкой моста от русской литературы казахской. 
Великий литератор сумел создать гармонию между христианской и исламской культурой.
Абай относился к изучению языка с рационалистической точки зрения. Он в своих педа-
гогических взглядах открыто выражал свое отношение к актуальной проблеме того времени – 
обучение на русском языке не должно формировать «превосходства» над другими, портить 
свой родной язык русскими словами.
Абай был борцом за чистоту казахского языка. Традиции, установленные им живут и по 
сей день. Язык является показетелем нации, народа. Казахи, так же как и все народы мира 
с большой любовью охраняют красоту и чистоту этой национально – духовной ценности.

10 |
ПЛЕНАРЛЫҚ МӘЖІЛІС БАЯНДАМАЛАРЫ 
Гүлтас Құрманбай
п. ғ. д., профессор
Назарбаев Университеті
НӘТИЖЕГЕ БАҒДАРЛАНҒАН ОҚЫТУДЫҢ 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕАТИВТІ СИПАТТАРЫ
The result-oriented study in the Kazakh language at NU follows the European classification 
of language knowledge levels. The students prove their points with consistent arguments in their 
research works. Emotional debates and discussions sometimes happen in the classroom. These de-
bates and discussions then lead to achieving results.
Назарбаев Университеті жастарға инженер, дәрігер, математика, жаратылыстану, экономика, 
халықаралық құқық, т. б. мамандықтарын береді. Мұнда қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы 
жоқ. Бірақ бұл пәндер барлық студенттер оқитын негізгі пәндер қатарына жатады. Себебі НУ 
еліміздің интеллектуалдық қуатын құраушылардың көшбасшы легін дайындауға бағдарланған, 
әлемдік деңгейдегі білім беретін халықаралық университет. Сол себепті де әлемдік деңгейдегі 
кәсіби білім алған маман өз елімізде қызмет жасауда оған бірінші көмек қолын созатын ол – ТІЛ, 
яғни, қазақ тілі. Сонымен қатар, халықаралық қатынаста орыс тілі мен ағылшын тілі де қажет.
НУ- студенттеріне қазақ тілі Еуропалық базалық, қарапайым, жалғастырушы, жетілдіруші 
деңгейлер бойынша нәтижеге бағдарлынып оқытылады. Оқу жетістіктерінің міндетті деңгей-
леріне арналған оқу бағдарламалары, оқу материалдары мудульдік жүйеде беріледі. Білім алу 
үдерісінде студенттердің курс таңдау мүмкіндіктері болады. НУ- да деңгейлік қазақ тілімен 
қатар қазақ тілін ана тілі деңгейінде және В2 деңгейінде білетін студенттер үшін эллективті 
таңдау курстары бар. Ол курстардың үлкен бір легі мамандықтарға ыңғайластырылған кәсіби 
қазақ тілі болса, екінші бір легі студенттерді шығармашылыққа, рухани құндылықтарға, 
шешен сөйлеуге, тауып сөйлеуге, тілдік кедергілерді жоюға арналған курстар. Бұл пәндердің 
оқу бағдарламалары да, оқу материалдары да осы мақсатты көздейді. «Абай әлемі», «Қазақ 
драмасы», «Қазақ әдебиетінің тарихы», «Алаш әдебиеті», «Қазақ музыка тарихы», «Қазақ 
әңгімелері», «Риторика» курстарындағы сабақтардың негізгі нәтижелерінің бірі – осы пәндер 
арқылы студент қазақ тілінде таза сөйлеуге, сөз қолданысында бай тіліміздің сөз орамдарын, 
мақал-мәтелдерін, ақын-жазушылардың, ежелгі ғұламалардың сөздерін орынды қолдана 
білуге дағдыланады. Білім берудің жаңа парадигмасы жағдайында оқытушы рөлінің өзге-
руіне байланысты оның сабақтағы қызметінің тұлғадамытушылық және тұлғатәрбиелеушілік 
сипаттары артады. Оқытушы – алдындағы студенттің ашылмай жатқан талант көзін ашушы. 
Студенттің әрекетінен кішкентай «жауһарын» тауып алып, оны дұрыс бағалау (асыра бағалау 
емес) нәтижесінде, шығармашылық әлемге енгізіп жіберсе болғаны. Ол студент ғажап туын-
дыны өмірге алып келеді. Студенттердің креативті ойлауын, сыни көзқарастары мен пікірлерін 
айта білу, жаза бідіу дағдыларын қалыптастыру да өте маңызды. Бұл студенттер ертең маман 
болғанда да өзіндік көзқарасы, сыни пікірді айта алатын, өзі қабылдай алатын болу керек. 
Сол себепті сабақ барысында студентке барлық жағдаяттан шығу жолдарын, шығармаға, 
автордың пікіріне сыни көзқараспен қаруды да үйреткеніміз абзал. Мысалы «Абай әлемі» 
курсында студенттер Абайға да қарсы болатын, көзқарастарымен келіспейтін тұстары болады. 
Оны өздерінің ғылыми жобаларында дәйекті аргументтерімен дәлелдейді. Аудиторияда қызу 
дебат, тартыстар өтеді. Сондай тартыстар арқылы нәтижеге қол жеткізеді.
Қорыта айтқанда, барлық пәннің мақсаты нәтижеге бағдарланып, креативті сипат алуы тиіс.

| 11