УзНАДзЕ  ДМИТРИЙ  НИКОЛАЕ-

гиялық  мектебінің  негізін  салушы, 

академик.  Бағдар  теориясының  ас- 

тары,  сана  мен  бейсаналықтың  бір- 

лігі,  саналығы  төмен  күңгірт  құбы- 

лыстардың  өзіндік  ерекшелігін  көр- 

сеткен. Сана мен саналардағы төмен 

психикалық  құбылыстардың  бірлі- 

гін,  яғни  әрқайсысының  өзіндік 

ерекшелігін атаған. Еңбектері: «Жал- 

пы психология» (1940), «Бағдар пси- 

хологиясының  тәрбиелік  негізі» 

(1949)  т.б.  Бағдар  теориясының  мә- 

ні  мына  төмендегі  қарапайым  тәжі- 

рибеден  жақсы  байқалады.  Салма- 

ғында  айырмасы  бар  екі  шарды  қо- 

лымен  10-15  рет  ұстап  көрген  адам 

бұлардың  айырмашылығын  оп-оңай 

сезе алады. Кейін осы кісіге салмағы 

бірдей екі шар берілгенде де ол бұ- 

ларды  бұрығысынша  екі  түрлі  деп 

қабылдайды.  Тәжірибенің  негізігі 

мәнісі де осында.

Салмағы  бірдей  екі  шарды  осылай- 

ша  теріс  қабылдауы  (иллюзия)  – 

оның  алдыңғы  қабылдауындағы 

субъективтік  жағдайына  байланыс- 

ты туған. Мұндайда адамның зейіні 

қабылдайтын заттың өзіне емес, сол 

зат  туғызатын  сезімге,  көңіл  күйіне 

ауып кетеді. Осы тәжірибеде де бір- 

біріне тең шарларды аңғармай, қате 

қабылдау  осындай  жайттан  туған, 

яғни  адамның  қажеті  мен  мақсатны 

жөндеп сезіне алмаған жағдайы бағ- 

дар деп аталады. Мұндай жағдайды 

күнделікті өмірде де жиі кездестіру- 

ге болады. Мәселен, бірінші сынып 

оқушылары үшін мұғалім қай жағы- 

нан да аса беделді адам. Оның ақ де- 

гені ақ, қара дегені қара. Сондықтан 

да олар кейде кейбір мұғалімдердің 

теріс  өнегелерін  де  олар  талғамай 

қабылдай береді. Оқушылардың мұ- 

ғалім  жөніндегі  бір  жақты  пікірі  – 

осының жақсы көрінісі.

рика  психологі,  бихевиоризмнің  не- 

гізін  қалаушы.  Ол  психологияны 

объективтік  сипаттағы  жаратылыс- 

тану ғылымының қатарына жатқызып, 

мұндағы  интеропективтік  (субъек- 

тив-тік) бағытты санайды. Жануарлар 

мен  адамдарда  артық  стимул  және 

реакция (S-R) психологияның негізгі 

объектісі,  яғни  әртүрлі  стимулдар 

(тітіркендіргіштер)  тиісті  жауап 

реакциясын  тудырады  деп  сана  фе- 

номенін  мойындамайды.  Оның  пси- 

хологиялық  көзқарасының  қалып- 

тасуына И.П.Павловтың шартты реф- 

лекстер  теориясымен  В.М.Бектерев-